Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Stanisław Lem’s Philosophical Ideas, Conceptions, and Inspirations. Introduction

100%
Łukasik A.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2022
|
vol. 10
9-12
2
Publication available in full text mode
Content available

Kwantowe modele poznania i decyzji

100%
Łukasik A.
Studia Philosophiae Christianae
|
2016
|
vol. 52
|
issue 4
107-130
EN
Quantum mechanics introduces a new set of revolutionary principles, such as wave-particle duality, superposition, uncertainty, complementarity, entanglement, as well as a fundamentally new approach to probability. Quantum mechanics was created to explain some paradoxical discoveries that were impossible to understand using classical physics. Nowadays we have a similar problem in cognition and decision making – there are many paradoxical findings that seem irrational according to classical probability theory. For example, under some conditions, people judge the probability of event A and B to be greater that the probability of A, which is called the conjunction fallacy; or they judge the probability of A or B to be less than the probability of A, which is called the disjunction fallacy. The aim of this article is to describe the Quantum Cognition research program, which applies the abstract, mathematical formalism of quantum mechanics to cognition and decision making. Quantum probability theory, initially invented to explain some effects on measurements in physics, appears to be a powerful tool to explain some findings in the cognitive sciences.
PL
Mechanika kwantowa wprowadziła nowy zestaw rewolucyjnych idei, takich jak dualizm korpuskularno-falowy, superpozycja stanów, nieoznaczoność, komplementarność, splątanie i całkowicie nowe podejście do prawdopodobieństwa. Mechanika kwantowa została stworzona w celu wyjaśnienia paradoksalnych odkryć, całkowicie niemożliwych do wyjaśnienia w ramach fizyki klasycznej. Współcześnie podobną sytuację możemy znaleźć w naukach o poznaniu i teoriach decyzji – wiele odkryć wydaje się paradoksalnych z punktu widzenia klasycznej teorii prawdopodobieństwa. Na przykład w pewnych warunkach ludzie szacują prawdopodobieństwo koniunkcji zdarzeń A i B jako większe niż prawdopodobieństwo z członów koniunkcji, co jest nazywane błędem koniunkcji, w innych okolicznościach oceniają prawdopodobieństwo sumy zdarzeń A lub B jako mniejsze niż prawdopodobieństwo jednego ze zdarzeń, co jest nazywane błędem dysjunkcji. Celem niniejszego artykułu jest omówienie podstawowych idei programu badawczego Quantum Cognition, który jest zastosowaniem abstrakcyjnego formalizmu mechaniki kwantowej do modelowania czynności poznawczych i procesów decyzyjnych. Kwantowa teoria prawdopodobieństwa, pierwotnie stworzona w celu opisania pomiaru w mechanice kwantowej, wydaje się skutecznym narzędziem w modelowaniu czynności poznawczych i procesów decyzyjnych.
3
Content available remote

O postawach fizyków wobec filozofii

100%
Łukasik A.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2020
|
vol. 8/2
9-34
PL
Celem artykułu jest analiza postaw fizyków wobec filozofii na przykładach stanowisk wybitnych teoretyków. Można wyróżnić postawy profilozoficzne (Einstein, Bohr, Heisenberg, von Weizsäcker, Penrose, Rovelli) oraz antyfilozoficzne (Weinberg, Hawking, Feynman). Analizie poddano argumenty fizyków za filozofią lub przeciw niej z uwzględnieniem kierunków filozoficznych, do których omawiani fizycy się odnoszą. Okazuje się, że najbardziej krytycznie odnoszą się fizycy do wszelkich koncepcji filozoficznych dopatrujących się czynników apriorycznych w ludzkim poznaniu, natomiast ci, którzy dostrzegają pozytywne znaczenie filozofii dla nauki, najczęściej nawiązują do tradycji pitagorejsko-platońskiej jako właściwej podstawy rozumienia fizyki współczesnej.
4
Publication available in full text mode
Content available

Mechanika kwantowa a problem obiektywności

100%
Łukasik A.
Zagadnienia Naukoznawstwa
|
2015
|
vol. 51
|
issue 2(204)
137-146
PL
W artykule argumentuję, że odróżnienie epistemologicznego i ontologicznego pojęcia obiektywności, oraz radykalnej obiektywności ontologicznej od obiektywności ontologicznej zrelatywizowanej do przyrządu pomiarowego pozwala na adekwatną analizę sytuacji poznawczej w mechanice kwantowej i przeciwstawienie się subiektywistycznym interpretacjom mechaniki kwantowej.
EN
In the article I argue that distinction between the epistemological notion and objectivity from ontological notion of objectivity, as well as radical ontological objectivity and ontological objectivity relative to the measuring instrument allows us for an adequate analysis of the cognitive situation in quantum mechanics and undermines the subjectivist interpretations of it.
5
Content available remote

Czy prawda zawsze jest piękna, czyli, jak wartości estetyczne mogą stać się przeszkodą epistemologiczną

63%
Łata M., Łukasik A.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2020
|
vol. 8/2
115-134
PL
W artykule przedstawiono główne funkcje wartości estetycznych (piękna, prostoty, symetrii) w procesie formułowania, oceny i akceptacji teorii naukowych w pracy fizyków: 1) motywują one do podejmowania badań naukowych; 2) pełnią rolę heurystyczną, która umożliwia wybór kierunków poszukiwań nowej teorii; 3) stanowią kryterium wyboru między równoważnym empirycznie teoriami wobec braku świadectw empirycznych i 4) stanowią niekiedy przeszkodę epistemologiczną. Podstawowa teza pracy głosi, że wartości estetyczne oprócz funkcji pozytywnych, pełnią również w nauce rolę negatywną utrudniając akceptację nowych teorii lub prowadzą do nieefektywnych poszukiwań. Zbyt wielka waga przykładana do estetycznej strony teorii może stanowić zagrożenie dla obiektywności poznania naukowego.
6
Content available remote

What Did Lem Think Over?

51%
Dzida B., Jędrejek T., Łukasik A.
Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
|
2022
|
vol. 10
97-116
EN
Stanisław Lem is considered the most outstanding representative of Polish and one of the most eminent representatives of world science-fiction literature, as well as a futurologist and—at least by some—a philosopher who, in the form of novels and short stories written in the convention of science fiction and the so-called discursive prose, touched upon important philosophical problems concerning the place of man in the Universe, the effects of technological and civilisational progress and the issue of the limits of cognition. The article reconstructs and analyses the main philosophical problems presented in the work Filozoficzny Lem. Wybór tekstów Stanisława Lema i opracowania [The Philosophical Lem. A Selection of Texts by Stanisław Lem and Studies] edited by Filip Kobiela and Jakub Gomułka.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.