Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Liczba trzy w kulturze i języku

100%
Ruszkowski M.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2022
|
issue 17
214-221
EN
Already in the oldest cultures, numbers were used not only for counting, but humans used them to tame and organise the world and attributed to them magical, mystical and causative powers. It is difficult to characterise all cultural and linguistic areas in which the number three plays a very important role and performs many functions. Out of necessity, this article will limit itself to selected ones: various contemporary and past religions; folk culture; sports; children’s rhymes and counting books; phraseological idioms, proverbs and maxims. Triads occur extremely often in the physical and mental world of many societies, because the number three is considered lucky, perfect, often even sacred, basic in many areas of life (among others in folklore, in fairy tales, in literature, in games and plays, spells, aphorisms, wishes).
2
Publication available in full text mode
Content available

Wariancja rzeczowników w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN

100%
Ruszkowski M.
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
|
2010
|
vol. 17
131-138
PL
Linguistic variants are elements that are considered identically in terms of functionality, though they differ formally. The present article discusses variant forms of nouns. The study refers both to variants in the strict sense, i.e. identical in terms of function, and oscillating variants, i.e. those that differ in one quality, i.e. chronology, frequency, social range, stylistic character or the degree of expressiveness or emotiveness. The examples have been excerpted from Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN [The PWN New Dictionary of Correct Polish Usage]. The collected material has been classified into several groups depending on the relations between variants defined by means of qualifiers and abbreviations. Formal and linguistic expressions of noun variantivity are also presented. The examples under scrutiny indicate that the linguistic norm (standard) accepts far more nominal variant forms than the linguistic custom presents as it has sanctioned only a certain part of the analysed examples. A detailed and thorough study on the functioning of nominal variants in the linguistic custom is, however, difficult to carry out.
3
Publication available in full text mode
Content available

O godzinie siódmej wieczorem w całym mieście zgasło światło – modelowe zdanie inicjalne

100%
Ruszkowski M.
Poradnik Językowy
|
2016
|
vol. 738
|
issue 9
7-14
EN
The sentence cited in the title begins the novel Zazdrość i medycyna (Jealousy and Medicine) by Michał Choromański, which was published in 1933. This paper aims at demonstrating that this initial statement can be considered a model one, that is a very good beginning to an epic work. Having studied the characteristics desired in an initial sentence (enumerated in both theoretical studies and style guides) and carried out stylistic and semantic analysis, the author found M. Choromański’s statement a model one. The contributing elements are as follows: 1. euphonic (the melody of the sentence manifested in a clear caesura nearly exactly in the middle in terms of the number of syllables and in classical proportions between vowels and consonants); 2. syntactic (word order and the related distribution of individual parts of the sentence, dynamism of the statement); 3. semantic (introducing the reader to the centre of extraordinary events, drawing their attention and enforcing their reflection); 4. graphic (isolating the initial statement in a paragraph). Only the lexis of the examined sentence remains neutral.
4

Ewolucja normy językowej (na przykładzie form wariantywnych zawartych w Słowniczku błędów językowych Artura Passendorfera)

100%
Ruszkowski M.
Język Polski
|
2014
|
vol. 94
|
issue 4
322-329
PL
Aby pokazać ewolucję normy językowej, w artykule porównano formy wariantywne zawarte w Słowniczku błędów językowych i najważniejszych prawideł gramatycznych A. Passendorfera (wyd. 1904) z rozstrzygnięciami normatywnymi, które podaje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego (wyd. 2004). Wydania obu prac dzieli dokładnie 100 lat. Jeśli jakiejś formy nie było w WSPP, porównano ją z odpowiednim hasłem zawartym w Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza (wyd. 2003). Porównanie wariantów zawartych w słownikach pozwala zaobserwować nieregularną ewolucję normy językowej. Po upływie wieku niektóre formy mają taką samą ocenę normatywną, inne zostały uznane za niepoprawne lub w ogóle nie są rejestrowane, jeszcze inne zostały opatrzone odmiennymi kwalifikatorami (ekspr., pot., przestarz., rzad.). Ale są również takie, które A. Passendorfer uznaje za rzadkie, a oba współczesne słowniki za równoprawne. Poczynione obserwacje pokazują, jak trudnym i ryzykownym zadaniem są prognozowanie rozwoju form językowych oraz ich normatywna ewaluacja.
EN
To show the evolution of the linguistic standard, variant forms contained in A. Passendorfer’s Concise Dictionary of Language Errors and major grammar rules (published in 1904) were compared with normative determinations offered by PWN Great Dictionary of the Polish Language Usage ed. by A. Markowski (published in 2004). 100 years passed between the two publications. If any form was missing in the Great Dictionary of the Polish Language Usage, it was compared with a relevant entry in the Universal Dictionary of the Polish Language ed. by S. Dubisz (published in 2003). When comparing the variants in the two dictionaries, one can observe irregular evolution of the linguistic standard. After 100 years, some forms are assessed likewise in terms of the linguistic standard, while others are considered incorrect, are not recorded at all or had different usage labels (expressive, colloquial, dated, rare). Finally, there are some variants A. Passendorfer assumed rare, and the two contemporary dictionaries — as equal. The observations made in the research show how difficult and risky it is to predict the development of linguistic forms and their assessment in terms of the linguistic standard.
5

Próba statystycznej weryfikacji prawa językowego Behaghela

100%
Ruszkowski M.
Język Polski
|
2015
|
vol. 95
|
issue 4
333-341
PL
W 1909 r. Otto Behaghel na podstawie materiału zaczerpniętego z kilkudziesięciu języków świata sformułował prawo, które nazwał prawem rosnących członów. Mówi ono, że w stałych zbitkach wyrazowych, zawierających elementy równorzędne, szyk podlega określonej prawidłowości na ogół człon krótszy stoi na pierwszym miejscu, a człon dłuższy na drugim (miarą długości jest liczba sylab). Ilościowa weryfikacja tego prawa polega na porównaniu proporcji frekwencyjnych między wariantywnymi konstrukcjami współrzędnymi, w których oba elementy o różnej długości (mierzonej w sylabach) mają szyk przestawny, np. ból i cierpienie — cierpienie i ból, ład i porządek — porządek i ład, sacrum i profanum — profanum i sacrum, treść i forma — forma i treść. Obliczenia zostały oparte na materiale zaczerpniętym z Narodowego Korpusu Języka Polskiego. We wszystkich szesnastu analizowanych parach połączeń występuje przewaga szyku: rzeczownik krótszy – rzeczownik dłuższy. Wpływ prawa Behaghela na linearne uporządkowanie składników wynika prawdopodobnie ze względów eufonicznych: konstrukcje z elementem krótszym na pierwszym miejscu są łatwiejsze do wymówienia, brzmią w odczuciu użytkowników polszczyzny lepiej i łatwiej zapadają w pamięć.
EN
In 1909, in reliance of linguistic material coming from a few dozens of world’s languages, Otto Behaghel formulated a law which he called the law of increasing terms. It says that an order of constituents in fixed phrases containing equal elements is subject to a certain regularity, the shorter constituent precedes the longer one in general (their length is determined by the number of syllables). Quantitative verification of the law involves comparison of the frequency ratio between equal variant structures in which the two constituents of a different length (measured in syllables) are inverted, e.g. ból i cierpienie (‘pain and suffering’) — cierpienie i ból, ład i porządek (‘law and order’) — porządek i ład, sacrum i profanum (‘the sacred and the profane’) — profanum i sacrum, treść i forma (‘form and content’) — forma i treść. Calculations were made based on the material excerpted from the National Corpus of Polish. All the sixteen pairs of combinations show the prevailing word order: a shorter noun — a longer noun. The effect of Behaghel’s law on linear arrangements of constituents is in all likelihood a result of euphonic reasons — structures with a shorter element going first are easier to pronounce and can be remembered easier, as felt by the Polish language users.
6

[recenzja:] Piotr Zbróg, Składnia podmiotu szeregowego we współczesnym języku polskim

100%
Ruszkowski M.
Język Polski
|
2013
|
issue 4
315-317
7
Publication available in full text mode
Content available

Wariantywność form orzecznika przymiotnego

100%
Ruszkowski M.
Polonica
|
2015
|
vol. 35
147-154
EN
The aim of this article is to make an attempt at answering the question whether nominative and instrumental forms can be considered variants. In the contemporary Polish language, a predicative adjective can be used in three normative situations, an namely 1. as the only correct one, that is non-variant, i.e. Kiedy się jest inteligentnym, można się mniej uczyć; 2. as correct but stylistically marked and allowing variants with a more natural nominative, i.e. Po forsownym treningu rehabilitacyjnym stałaś się odporniejszą // odporniejsza; 3. as incorrect (at least dated or archaic), i.e. Wojna jest długotrwałą. In the last two cases, one can see a comeback of the instrumental form in the contemporary Polish language. It seems that such type of predicatives are more and more often regarded as stylistically better, more careful and elegant. Nominative and instrumental variant forms of a predicative adjective are definitely more popular in usage than in normative recommendations, which should be considered a natural phenomenon. One may expect that it will be spreading to include more and more structures which are now considered dated, archaic or substandard.
8
Publication available in full text mode
Content available

Zdania inicjalne w powieściach Marka Krajewskiego

100%
Ruszkowski M.
Stylistyka
|
2016
|
vol. 25
267-276
EN
Opening sentences raise a lot of interest of both linguists and common Polish speakers. It is evident from numerous websites in which Internet users share their observations on the best opening sentences of books (most often novels), as well as theoretical papers and writing guides. The analysis of opening sentences of ten novels by Marek Krajewski (co-author of two of them being Mariusz Czubaj) is to provide an answer to the question to what extent the utterance opening of the texts of the Wroc³aw-based prose writer fulfill the requirements to be met by such type of constructions. It turns out that most crucial are syntactic and semantic features rather than lexical ones. The clash between theoretical assumptions and the M. Krajewski’s writing practice shows that opening sentences of his novels not always fall into classical determinants of incipient formulas. It also illustrates the thesis that a skillful writer does not need to cling to theoretical assumptions to create good opening sentences and novels translated into nearly twenty languages.
9

Funkcje antonimów we współczesnej polszczyźnie

100%
Ruszkowski M.
Język Polski
|
2012
|
vol. 92
|
issue 3
204–211
PL
Funkcje zestawień skontrastowanych semantycznie zależą we współczesnej polszczyźnie od typu tekstu, w którym występują. Ogólnie można powiedzieć, że antonimy wskazują na przeciwstawne cechy i właściwości opisywanych elementów lub na krańcowe fazy jakiegoś procesu, koncentrują się na dwubiegunowym postrzeganiu rzeczywistości oraz dobitniej wyrażają treść. W stylu naukowym kontrastowe zestawianie terminów wiąże się często z najprostszymi dychotomicznymi klasyfikacjami. W wypowiedziach dziennikarskich antonimy wykorzystywane są do gry słów, która ma zaskoczyć odbiorcę i uatrakcyjnić tekst, oraz służą do relacjonowania konfliktu, który jest często osią relacji dziennikarskiej. W języku reklam służą pokazywaniu opozycji produktów „dobrych” i „złych”. Poza tym organizują językowo wypowiedź oraz ułatwiają zapamiętywanie sloganów reklamowych. W stylu artystycznym łączą wiele funkcji już wymienionych, przybierając niekiedy postać oksymoronu. Atrakcyjność stylistyczna i semantyczna opozycji antonimicznych pozwala przypuszczać, że ich frekwencja w tekstach współczesnej polszczyzny będzie utrzymywała się wysokim poziomie.
EN
In contemporary Polish language, functions of contrastive semantic juxtapositions depend on a specific type of text in which they occur. In general, one can say that antonyms refer to opposite features of described elements or extreme phases of a given process, they focus on bipolar perception of reality and clearly express the meaning. In the scientific style, contrastive juxtaposition of terms is frequently related to the simplest dichotomous classifications. In journalists’ accounts, antonyms are used in wordplay that is expected to surprise the recipient and make a text more attractive as well as describing a conflict that many a time is an axis of a journalist’s account. In the language of advertising, they serve to show the opposition between “good” and “bad” products. Furthermore, they linguistically organise an expression and facilitate memorisation of advertising slogans. In the artistic style, they combine some of the above-mentioned features, sometimes assuming the form of oxymoron.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.