Search results

1

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

100%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2018

|

vol. 62

PL

Drukarz Stanisław Murmelius, którego aktywność poświadczona jest od lat czterdziestych do siedemdziesiątych XVI w., związany był głównie z Krakowem, choć okresowo kierował typografiami w innych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Brześciu w latach 1558–1565. Na publikowany tu jego księgozbiór, zinwentaryzowany w Krakowie w 1571 r., składają się w większości dzieła autorów różnych nurtów luteranizmu (43,66%) oraz teologów z kręgu ewangelicko-reformowanego (22,53%), na ogół występujące w tym źródle w więcej niż jednym egzemplarzu. Inwentarz sporządzony został z nakazu krakowskiego wójta, a książki miały być przekazane lubelskiemu kupcowi Jakubowi Konopnicy jako rozliczenie długu.Printer Stanisław Murmelius, who was active from the 1540s to the 1570s, developed his professional career mainly in Cracow. Nevertheless, at times, he managed typographies in other cities of the Commonwealth, including that at Brest (Brześć) in 1558–1565. His book collection that is presented here, and which was registered in Cracow in 1571, is made up of texts by authors of various Lutheran denominations (43.66 per cent), and theologians of the Evangelical Reformed Church (22.53 per cent), present usually in more than one copy. The inventory was prepared on the order of the Cracow justice, and the books were to be handed over to the Lublin merchant Jakub Konopnica as discharge of a debt.

2

„To jest owczarnia onego Dobrego Pasterza”. Pojęcie „prawdziwego” Kościoła w polskich szesnastowiecznych katechizmach

100%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2016

|

vol. 60

EN

The article discusses how the notion of the Church was understood and explained by authors of sixteenth-century Polish Catholic and Evangelical catechisms. Teaching of the constitution of a church was a basic pastoral duty and part of the rudimentary knowledge provided to the faithful.Six Catholic catechisms of the years 1553 to 1600 and thirteen Evangelical ones, which were published between 1543 and 1609, constitute the main source base, the latter manuals being penned under the influence of Luther, Melanchthon as well as South-German and Swiss theologians. Following the Tridentine programme, the Catholic authors present their Church as unified under the Pope’s authority and the only inheritor of the works of the Apostles. The veracity of its teaching is testified to with God’s unnatural interventions. The Protestant authors explain the basically coherent, relevant ideas of the Reformation’s protagonists. They teach about “the visible and outward Church”, which is manifested by all those congregations that are fed by God’s pure Word, and where the sacraments are duly administered. There is also “the inward and invisible Church”, which the faithful confess in the Credo. It comprises all disciples of Christ, who is the only head of His Church. Thus the teaching on the Church presented in the Evangelical sources that are employed belongs to the mainstream of sixteenth-century Protestantism and aptly illustrates the reception of Evangelical theologies in the Kingdom of Poland and in the Grand Duchy of Lithuania. In the analysed sources, arguments for the veracity of Church are always supplemented with the refutation of contradictory standpoints through reference to the Bible and the Church Fathers, mostly to Augustine.Despite strong polemical tone, the Biblical grounds of the Church could contribute to communication and understanding between Christians of antagonistic denominations, and this could sometimes result in conversion. The explanation of ecclesiological rudiments was easier for Catholic clergy, who referred to tradition and emotions, while Evangelical pastors could not ignore the abstract concepts of the “veracity” and “spiritual connectedness” of Christians, which were more difficult to render to the laity.

PL

Artykuł ukazuje, jak pojmowali i tłumaczyli pojęcie Kościoła autorzy polskich katolickich i ewangelickich katechizmów XVI w. Zgodnie z programem Trydentu Kościół katolicki przedstawiany jest jako kontynuator nauki apostołów, silny autorytetem papieża, następcy Piotra, oraz jednością wiary, o której prawdziwości przekonują cuda. Teolodzy protestanccy uczą o kościele widzialnym, który istnieje wszędzie tam, gdzie przepowiadane jest czyste Słowo Boże, sakramenty administrowane są zaś zgodnie z Ewangelią. Razem z Kościołem widzialnym istnieje Kościół powszechny niewidzialny. Łączy on wszystkich idących za Chrystusem, który jest jedyną głową swego Kościoła.The paper focuses on the way in which the authors of Polish Catholic and Evangelical catechisms of the 16th century understood and explained of the idea of the Church. According to the decrees of the Council of Trent, the Catholic Church was presented as the continuator of the teachings of the Apostles, with its power deriving from the authority of the Pope, the successor of Peter, and unity of faith confirmed by miracles. Protestant theologists preach about the visible church, which exists wherever the pure Word of God is preached, and claim that sacraments are administered in accordance with the Gospel. The universal invisible Church exists alongside the visible Church. It connects every person following the Christ, who is the only head of his Church.

3

“Verily, This Is the Sheepfold of that Good Shepherd”: The Idea of the “True” Church in Sixteenth-Century Polish Catechisms

100%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2016

|

vol. 60

PL

The article discusses how the authors of sixteenth-century Polish Catholic and Evangelical catechisms perceived and analysed the notion of “the Church”. Following the Tridentine programme, the Catholic authors present their Church as unified under the Pope’s authority and the only inheritor of the works of the Apostles. The veracity of its teaching is testified to with God’s unnatural interventions – miracles. Protestant theologians teach about “the visible and outward Church”, which exists whenever the pure Word of God is preached and where sacraments are administered in accordance with the Holy Writ. Alongside the Visible Church, there exists “the invisible and inward Church” that unites all those following Christ, who is the one and only head of the Church.

4

Rzeczpospolita w Europie, czyli o otwartości i potrzebie dialogu kultur

100%

Kowalski W.

Studia Historyczne

|

2017

|

vol. 60

|

issue 4 (240)

65-78

5

Duszpasterstwo parafialne w Sandomierzu u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII wieku.

100%

Kowalski W.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2004

|

vol. 3

431-439

6

Znaczenie archiwów parafialnych w badaniach nad dziejami przedrozbiorowymi

100%

Kowalski W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2001

|

vol. 75

19-63

7

Niemieccy kupcy i czarownica w Krakowie w 1642 r.

100%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2021

|

vol. 64

57-70

EN

On 25 October 1642, Adam Fister, a Cracow merchant, reported to the local justice that the Lübeck tradesman Casper Bekman had recurred to magical practices with the help of the witch he visited at the Spital Garden, behind the city walls, near St Florian’s Gate. Next to the Spital, serving as an almshouse, there was a cemetery with the graves discovered in 1837. They were groundlessly connected with the Polish Brethren, and this false interpretation has its continuation today in the name of Arian St., downtown Cracow. In fact, the hospital and the graveyard belonged to the local Lutheran congregation, and the Cracow merchants whose opinions Fister recalled at the court were its members.

PL

25 października 1642 r. krakowianin Adam Fister zdał relację miejscowemu wójtowi o magicznych rytuałach odprawianych na prośbę lubeckiego kupca Kaspra Bekmana przez czarownicę w ogrodzie szpitalnym za murami miejskimi, nieopodal Bramy Floriańskiej. Wzmiankowany w źródle szpital-przytułek sąsiadował z cmentarzem, którego groby odkryto w 1837 r. Połączono je wtedy bezpodstawnie z braćmi polskimi, a współczesnym świadectwem tej fałszywej tradycji jest ul. Ariańska. Faktycznie szpital i cmentarz należały do miejscowej gminy luterańskiej, jej członkami byli zaś zapewne wymienieni w źródle krakowscy kupcy.

8

Schematyzm diecezji krakowskiej z tzw. kopiarza wiślickiego

100%

Kowalski W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2004

|

vol. 81

101-138

DE

Der Artikel präsentiert den ältesten bekannten Schematismus der Diözese Krakau, d.h. ihre innere administrative Einteilung in Archidiakonate oder Präpo-situren, Dekanate sowie Pfarreien. Die veröffentlichte Quelle entstand höchstwahr-scheinlich im Jahre 1599 oder kurz danach auf Anweisung von Kardinal Jerzy Radziwill anläßlich seiner reformatorischen Aktivitäten als Administrator dieser Diözese. Autor der Quelle sowie des gesamten Kopialbuches war Albert Chotelski, ein Kanoniker des Kollegiatskapitels in Wislica. Der wissenschaftliche Wert dieser Quelle liegt hauptsächlich in den Angaben über die innere administrative Gliederung der Diözese. Der Schematismus er-möglicht nämlich eine Datierung der Entstehung der Dekanate in den östlichen Archidiakonaten der Diözese, die bisher sehr unterschiedlich interpretiert wurde. Wertvoll sind außerdem die Angaben über die sich in dieser Zeit in protestantischer Hand befindenden Pfarrkirchen.

9

Dochody z dóbr stołowych biskupów krakowskich i arcybiskupów gnieźnieńskich w 1545 r.

100%

Kowalski W.

Res Historica

|

2023

|

issue 55

119-135

EN

The article discusses the revenues from the landed estates of Cracow bishops and Gniezno archbishops of 1545. The list of revenues was inserted into an inventory of the personal chattel of those dioceses’ pastor Piotr Gamrat, who had died that year without a last will and testament. Hence, the Cracow cathedral chapter decided to write down the inventory because their responsibility was to settle the archbishop’s debts and to cover the costs of his funeral. The 1545 revenues are confronted with the value of the Cracow bishops’ landed property according to its 1529 taxation, and with the manorial incomes that were documented for a part of the Gniezno archbishopric in 1531. This comparison shows a ca. thirty-percent total income growth in the Cracow bishops’ demesne. In one of the three Gniezno archbishops’ manorial estates that were taken into account, a hundred percent growth took place, while in the two others the incomes’ volume remained almost unchanged.

PL

Artykuł przedstawia dochody kluczy dóbr stołowych biskupów krakowskich i arcybiskupów gnieźnieńskich spisane w 1545 r. Źródło to jest częścią inwentarza mobiliów pasterza tych diecezji, arcybiskupa Piotra Gamrata, który zmarł we wspomnianym roku, nie pozostawiwszy testamentu. Inwentarz sporządziła więc krakowska kapituła katedralna, jako że do niej należało spłacenie długów zmarłego oraz sfinansowanie kosztów jego pogrzebu. Dochody te skonfrontowano z wartością domeny biskupów krakowskich oszacowaną w 1529 r. oraz z dochodami dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich zapisanymi w 1531 r. Wynika z tego, że szacunkowy dochód domeny biskupów krakowskich wzrósł między 1529 a 1545 r. o około trzydzieści procent. W jednym z trzech kluczy arcybiskupstwa gnieźnieńskiego dochody wzrosły o około sto procent, zaś dla pozostałych odnotowano tylko niewielkie różnice.

10

Lektury Wawrzyńca Jelitowskiego, dworzanina królowej Barbary Radziwiłłówny

100%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2023

|

vol. 67

129-150

EN

The article discusses a list of sixteen books making a part of the post-mortem inventory of Wawrzyniec Jelitowski’s possessions. Jelitowski was Dispenser at the court of Queen Barbara Radziwiłł. He died in 1551, and soon after his death, the inventory was inserted into the records of Cracow Justice. Sixteenth-century registers of noble owners’ property are sparse in Poland, and this list of books is one of the oldest such documents known. It confirms the widespread interest in Reformation literature at the royal court and its long-lasting disregard for the King’s edicts that forbade the purchasing and circulation of Lutheran prints.

PL

Artykuł przedstawia spis szesnastu książek będący częścią pośmiertnego inwentarza rzeczy Wawrzyńca Jelitowskiego, zmarłego w 1551 r. szafarza dworu królowej Barbary Radziwiłłówny. Ingrosowany do akt wójta Krakowa inwentarz jest jednym z nielicznych takich szesnastowiecznych rejestrów przybliżających zainteresowania czytelnicze szlachcica. Jest też jednym z najstarszych szlacheckich spisów książek. Księgozbiór ten potwierdza szerokie zainteresowanie literaturą reformacyjną w ówczesnych kręgach dworskich oraz ignorowanie przez ówczesne elity królestwa zakazów zakupu oraz udostępniania luterańskich druków.

Refine search results

5 Odrodzenie i Reformacja w Polsce

2 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Res Gestae. Czasopismo Historyczne

1 Res Historica

1 Studia Historyczne

10 Kowalski W.

2 2023

1 2021

1 2018

1 2017

2 2016

2 2004

1 2001

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

„To jest owczarnia onego Dobrego Pasterza”. Pojęcie „prawdziwego” Kościoła w polskich szesnastowiecznych katechizmach

“Verily, This Is the Sheepfold of that Good Shepherd”: The Idea of the “True” Church in Sixteenth-Century Polish Catechisms

Rzeczpospolita w Europie, czyli o otwartości i potrzebie dialogu kultur

Duszpasterstwo parafialne w Sandomierzu u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII wieku.

Znaczenie archiwów parafialnych w badaniach nad dziejami przedrozbiorowymi

Niemieccy kupcy i czarownica w Krakowie w 1642 r.

Schematyzm diecezji krakowskiej z tzw. kopiarza wiślickiego

Dochody z dóbr stołowych biskupów krakowskich i arcybiskupów gnieźnieńskich w 1545 r.

Lektury Wawrzyńca Jelitowskiego, dworzanina królowej Barbary Radziwiłłówny