Results found: 1

Search results

Sort By:

Limit search:

Эцюды да класіфікацыі дзеяслова: Гісторыя праблемы, катэгорыі, таксоны і карэляцыі

100%

Paciupa J.

Acta Albaruthenica

2024

issue 1

217-280

Jednym z najbardziej skomplikowanych działów gramatyki były i pozostają klasy czasowników, w ogóle słowiańskich, a białoruskich w szczególności. Przez cały wiek XIX–XX niemal każdy językoznawca podejmując tę kwestię, proponował własną wersję, w efekcie czego nie powstała konwencja numerycznej nominacji klas i określenia ich granic. W artykule ukazana została problematyka klas czasowników z uwzględnieniem ich semantyki, która przejawia się w morfologii i walencyjności derywacyjnej taksonów. Przedmiotem badań był kompletny korpus czasowników białoruskich, prezentowany w odpowiednich opracowaniach leksykograficznych oraz białoruskim segmencie Internetu. Specyfika proponowanego podejścia polega również na tym, że autor artykułu odszedł od numerycznej nominacji klas czasowników na rzecz nominacji słownej, biorąc pod uwagę cechy jakościowe każdego taksonu. Aby tego dokonać, autor musiał połączyć pojęcie klasy z problemami aspektowymi, a mianowicie z aktionsart czasownika, które bada gramatyka funkcjonalna. Opisując zawartość kategoryczną taksonów, autor po raz pierwszy zastosował do białoruskiego czasownika kategorię wersji, która obejmuje nie tylko pojęcie przechodniości / nieprzechodniości, ale także takie relacje podmiot-przedmiot, jak odśrodkowość / dośrodkowość, osiągalność / nieosiągalność. Do określenia taksonów używano zarówno terminów ogólnie przyjętych, jak i autorskich, na przykład czasowniki „iluminatywny” lub „mediatywny”. W artykule przedstawiono krótką historię zagadnienia, porównano sposoby klasyfikacji czasowników zarówno formalnych, jak i semantycznych, określony aparat kategorii, zarysowano pełny zbiór taksonów podlegających opisowi oraz opisano najbardziej reprezentatywne klasy czasowników: statywne i iluminatywne. Celem artykułu jest ukazanie właściwości i pogrążonych praw klas czasowników, które mogą mieć praktyczne znaczenie dla tworzenia i doboru słownictwa, a także dla zrozumienia procesów historycznych zachodzących w gramatyce. Do badania klas czasowników wykorzystano analizę korpusową i semantyczną, rachunek statystyczny i teorię skali. Tematyka artykułu pozostaje niepełna, otwarta i wymaga kontynuacji do czasu pełnego opisu ustalonych w badaniu klas, podklas, grup i skupień czasownika.

Адным з самых заблытаных раздзелаў граматыкі былі і застаюцца класы дзеяслова, славянскага ў цэлым і беларускага ў прыватнасці. На працягу XIX–XX стст. амаль кожны лінгвіст, звяртаючыся да гэтай праблематыкі, прапаноўваў уласную версію, а ў выніку так і не склалася канвенцыя лічбавай намінацыі класаў і вызначэння іх граніц. У артыкуле праблема класаў дзеяслова раскрываецца з улікам іх семантыкі, якая праяўляецца ў марфалогіі і дэрывацыйнай валентнасці таксонаў. Аб’ектам даследавання быў поўны корпус беларускага дзеяслова, аказаны ў адпаведных лексікаграфічных працах і беларускім сегменце інтэрнэту. Адметнасць прапанаванага падыходу замыкаецца яшчэ і ў тым, што аўтар артыкула адмовіўся ад лічбавай намінацыі класаў дзеяслова і звярнуўся да слоўнай намінацыі з улікам якасных характарыстык кожнага таксона. Для гэтага аўтару давялося зблізіць панятак класа з аспектуальнай праблематыкай, а менавіта: з чынамі (ці спосабамі дзеяння) дзеяслова, якія даследуе функцыянальная граматыка. Пры апісанні катэгарыяльнага зместу таксонаў аўтар уперышню застасаваў да беларускага дзеяслова катэгорыю версіі, якая абымае не толькі панятак пераходнасці / непераходнасці, але і такія суб’ект-аб’ектныя дачыненні, як адцэнтровасць / дацэнтровасць дзеяння, дасягальнасць / недасягальнасць. Для намінацыі таксонаў выкарыстоўваліся як агульнапрынятыя тэрміны, так і аўтарскія, прыкладам, “ілюмінатыўныя” ці “медыятыўныя” дзеясловы. У артыкуле падаецца кароткая гісторыя пытання, параўноўваюцца спосабы класіфікацыі дзеяслова, як фармальныя, так і семантычныя, акрэсліваецца катэгарыяльны апарат, вызначаецца поўны набор таксонаў, падлеглых апісанню, апісваюцца найбольш паказальныя класы дзеяслова: статыўны і ілюмінатыўны. Мэта артыкула – раскрыць уласцівасці і глыбінныя законы класаў дзеяслова, што можа мець практычнае значэнне для стварэння і адбору лексікі, а таксама для разумення гістарычных працэсаў, якія адбываюцца ў граматыцы. Пры даследаванні класаў дзеяслова практыкаваўся корпусны і семантычны аналіз, статыстычныя злічэнні і тэорыя шкалаў. Тэма артыкула застаецца незавершанай, адкрытай і вымагае працягу да поўнага апісання класаў, падкласаў, групаў і кластараў дзеяслова, вызначаных у даследаванні.

One of the most confusing sections of grammar has been and remains the verb classes, Slavic in general and Belarusian in particular. Throughout the 19th–20th centuries almost every linguist, addressing this issue, proposed his own version, and as a result, a convention for the numerical nomination of classes and the definition of their boundaries did not emerge. In the article the problem of verb classes is revealed taking into account their semantics, which manifests itself in the morphology and derivational valence of taxa. The object of the study was the complete corpus of Belarusian verbs, presented in the relevant lexicographic works and the Belarusian segment of the Internet. The peculiarity of the proposed approach also lies in the fact that the author of the article abandoned the numerical nomination of verb classes and turned to verbal nomination, taking into account the qualitative characteristics of each taxon. To do this, the author had to bring together the concept of class with aspectual problems, namely with the aktionsart of the verb, which are studied by functional grammar. When describing the categorical content of taxa, the author for the ꢗirst time applied to the Belarusian verb the category of version, which includes not only the concept of transitivity / intransitivity, but also such subject-object relations as centrifugality / centripetality action, reachability / unattainability. To nominate taxa, both generally accepted terms and author’s ones were used, for example, “illuminative” or “mediational” verbs. The article outlines a brief history of the issue, compares methods for classifying verbs, both formal and semantic, defines the categorical apparatus, outlines a complete set of taxa to be described, and describes the most representative classes of verbs: stative and illuminative. The purpose of the article is to reveal the properties and deep laws of verb classes, which can be of practical importance for the formation and selection of vocabulary, as well as for understanding the historical processes occurring in grammar. Corpus and semantic analysis, statistical calculus and scale theory were used in the study of verb classes. The topic of the article remains incomplete, open and requires continuation until a complete description of the classes, subclasses, groups and clusters of the verb determined in the study.

Refine search results

1 Acta Albaruthenica

1 Paciupa J.

1 2024

Search results

Эцюды да класіфікацыі дзеяслова: Гісторыя праблемы, катэгорыі, таксоны і карэляцыі