Search results

1

Arengi i motywacje w dokumentach arcybiskupa halickiego Jakuba Strepy

100%

Trawka R.

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

|

2015

|

vol. 53

PL

Arengas and Motivations in Documents Issued by Jakub Strepa, Archbishop of HaliczAgainst the background of research focused on late mediaeval Polish diplomatics, intensively progressing in recent years, studies about the chancery of the archbishops of Halicz–Lwów remain exceedingly scarce. The presented article is a small step towards a comprehensive presentation of this topic. An analysis of the provenance, ideological contents, and literary models of the arengas as well as the motivation of the documents issued by Jakub Strepa is to serve both an assessment of the skills of the staff of his chancery and a determination of the self–presentation of the drawer.Documents originating from the period of the activity of Jakub Strepa as the archbishop of Halicz (1392 – about 1409) total 23 (including three issued with a seal of the metropolitan bishops as a notary instrument). More than a half contains an arenga, introduced only in documents with a complete formulary (with a single exception) and indulgence privileges.This small group contains both preambles borrowed from the copious resources of formulas applied in other European and Polish chanceries as well as arengas without identified original models, and thus probably the original compositions of the documents’ editors. Attention is drawn by the careful selection of the formulas, i.e. preambles matching the dispositions. In certain instances it becomes outright impossible to understand an arenga separated from the contents of the whole document (e.g. in a document of 16 January 1398).The dominating preambles are of a religious character: in the case of indulgence privileges use was made of Christological and Marian themes, while documents confirming grants and foundations contain the motif of „salvation by works”. Several documents applied memorative (memoria–oblivio) arengas. Less attention was paid to the obligations of the bishop’s office – such reflections can be encountered in the narrations of Strepa’s documents, in particular in the motivation formulas.In the light of the arengas and obligation motivations Jakub Strepa appears to be predominantly a priest fulfilling his duties with „fatherly love” and concerned with the salvation of the flock entrusted to him.

2

Rutheni, Armeni, Iudei w średniowiecznych aktach lwowskiego konsystorza. Przyczynek do badań nad wieloetnicznym społeczeństwem Rusi Czerwonej

100%

Trawka R.

Średniowiecze Polskie i Powszechne

|

2024

|

vol. 16

83-124

EN

The article discusses a set of records from the oldest surviving Lvov consistory book from the end of the 15th century, which – in different roles – feature Ruthenians, Armenians and Jews. Only Jews, although not in all entries, appear with an unambiguously identifying predicate – perfidus. Recognition of the confessions of Ruthenians and Armenians is not always so obvious. The small number of mentions involving non-Catholic Ruthenians and Armenians, as well as non-Christians (they represent only a fraction of a percentage of the total 4920 entries) can hardly come as a surprise: it is partly due to the jurisdiction of the official’s court itself, and partly to the social and legal realities of the era. Nevertheless, the micro-histories analysed here allow us to supplement the picture of the multi-ethnic and multi-cultural society of the Lviv metropolis known from other accounts. They contain both an echo of the disputes over tithes from newly-founded land, which the Orthodox were forced to pay, and a confirmation of the practice of rebaptism during not always voluntary conversions, as well as an exemplification of the distrust of Catholics towards Orthodox Ruthenians, whose testimony was questioned due to their ‘schismatic nature’ and the resulting alleged dislike of the Latin clergy. The content of some records confirms that the Armenian religion was considered heretical and pagan: a ‘pagan wife’ fights with an Armenian neophyte over her child; in another case, an Armenian sues a Latin clergyman for calling him a thief, scoundrel, swindler and ‘heretic’. Disputes between Jews and Christians over unpaid debts or stolen property also found their final outcome in the court of the official. One exception was a lawsuit filed by a cleric against an Orthodox Jew for assault and battery. The plaintiff sought not only monetary compensation, but also declaring the Jew ‘excommunicated’. Occasionally, only financial obligations were concluded before the official. The dissenters appeared before the consistory not only as plaintiffs, demanding justice and at the same time believing in the efficacy of the sentence issued by the archbishop’s court, but also as defendants. The consistory records show that the Lviv officials tried to proceed in such cases according to canon law. In doing so, they did not hesitate to summon ex officio to their court Ruthenians and Jews in cases of violations of law and moral order.

DE

Der Artikel befasst sich mit einer Reihe von Einträgen aus dem ältesten erhaltenen Lemberger Konsistorialbuch vom Ende des 15. Jahrhunderts, in denen – in unterschiedlichen Rollen – Ruthenen, Armenier und Juden vorkommen. Nur Juden, wenn auch nicht in allen Einträgen, erscheinen mit dem eindeutig identifizierenden Prädikat – perfidus. Die Ermittlung der Konfessionen von Ruthenen und Armeniern ist nicht immer so offensichtlich. Die geringe Zahl der Erwähnungen von nichtkatholischen Ruthenen und Armeniern sowie von Nichtchristen (sie machen nur einen Bruchteil des Prozentsatzes der insgesamt 4920 Einträge aus) mag nicht überraschen: Sie ist zum Teil auf die Zuständigkeit des Offizialgerichts selbst und zum Teil auf die sozialen und rechtlichen Gegebenheiten der damaligen Zeit zurückzuführen. Dennoch erlauben uns die hier analysierten Mikrogeschichten, das aus anderen Berichten bekannte Bild der multiethnischen und multikulturellen Gesellschaft der Lemberger Metropole zu ergänzen. Sie spiegeln die Streitigkeiten um den Kirchenzehnten von neu angelegten Feldern wider, den die orthodoxen Christen entrichten mussten, bestätigen die Praxis der Wiedertaufe bei nicht immer freiwilligen Konversionen und veranschaulichen das Misstrauen der Katholiken gegenüber den orthodoxen Ruthenen, deren Zeugnis aufgrund ihres „schismatischen Charakters“ und der daraus resultierenden angeblichen Abneigung gegen den lateinischen Kleriker angezweifelt wurde. Der Inhalt einiger Aufzeichnungen bestätigt, dass die Religion der Armenier als häretisch und heidnisch angesehen wurde: Mit dem armenischen Neophyten streitet seine „heidnische Ehefrau“ um das Kind; in einem anderen Fall verklagt ein Armenier einen lateinischen Geistlichen, weil dieser ihn als Dieb, Schurke, Betrüger und „Häretiker“ bezeichnet haben soll. Streitigkeiten zwischen Juden und Christen über unbezahlte Schulden oder gestohlenes Eigentum wurden ebenfalls vor dem Offizialgericht ausgetragen. Eine Ausnahme bildete die Klage eines Klerikers gegen einen Juden wegen Überfall und Körperverletzung. Der Kläger verlangte nicht nur eine finanzielle Entschädigung, sondern auch die Erklärung des Juden als „exkommuniziert“. Nur gelegentlich wurden vor dem Offizial finanzielle Verpflichtungen eingegangen. Die Andersgläubigen traten vor dem Konsistorium nicht nur als Kläger auf, die Gerechtigkeit verlangten und gleichzeitig an die Wirksamkeit des vom erzbischöflichen Gericht erlassenen Urteils glaubten, sondern auch als Beklagte. Aus den Protokollen des Konsistoriums geht hervor, dass die Lemberger Offiziale versuchten, in solchen Fällen im Einklang mit dem kanonischen Recht vorzugehen. Dabei zögerten sie nicht, Ruthenen und Juden in Fällen von Verstößen gegen Recht und Moral von Amts wegen vor ihr Gericht zu laden.

PL

W artykule omówiono zespół zapisek pochodzących z najstarszej zachowanej lwowskiej księgi konsystorskiej z końca XV wieku, w których – w różnych rolach – występują Rusini, Ormianie oraz Żydzi. Jedynie Żydzi, chociaż nie we wszystkich zapiskach, pojawiają się z jednoznacznie identyfikującym ich predykatem – perfidus. Rozpoznanie konfesji Rusinów i Ormian nie zawsze jest tak oczywiste. Niewielka liczba wzmianek z udziałem niekatolickich Rusinów i Ormian oraz nie-chrześcijan (stanowią one zaledwie ułamek procenta wszystkich 4920 wpisów) nie może dziwić: wynika po części z właściwości samego sądu oficjała, a po części z realiów społecznych i prawnych epoki. Mimo to analizowane mikrohistorie pozwalają uzupełnić znany z innych przekazów obraz wieloetnicznego i wielokulturowego społeczeństwa metropolii lwowskiej. Znaleźć w nich można i echo sporów o dziesięciny z nowo zakładanych ról, do płacenia których zmuszano prawosławnych, i potwierdzenie praktyki rebaptyzacji podczas nie zawsze dobrowolnej konwersji, i egzemplifikację nieufności katolików do ortodoksyjnych Rusinów, których świadectwo kwestionowano ze względu na ich „schizmatyckość” oraz wynikającą z niej rzekomą niechęć do łacińskiego kleryka. Treść niektórych zapisek potwierdza, że religię Ormian uważano za heretycką i pogańską: o swoje dziecko walczy z ormiańskim neofitą jego „pogańska małżonka”, w innej sprawie Ormianin pozywa duchownego łacińskiego o nazwanie go złodziejem, łotrem, oszustem i „heretykiem”. Swój finał w sądzie oficjała znajdowały też spory Żydów z chrześcijanami o niespłacone długi czy zagrabione mienie. Do wyjątków należał pozew kleryka złożony przeciw starozakonnemu w sprawie o napad i pobicie. Powód domagał się nie tylko pieniężnego zadośćuczynienia, ale także ogłoszenia Żyda „ekskomunikowanym”. Sporadycznie tylko zawierano przed oficjałem zobowiązania finansowe. Innowiercy stawali w konsystorzu nie tylko jako powodowie, domagający się sprawiedliwości i wierzący zarazem w skuteczność wyroku wydanego przez sąd arcybiskupa, lecz również jako pozwani. Akta konsystorskie pokazują, że oficjałowie lwowscy starali się w takich przypadkach procedować zgodnie z prawem kanonicznym. Nie wahali się przy tym wzywać z urzędu do swojego sądu Rusinów i Żydów w przypadku naruszeń prawa i ładu moralnego.

3

Potknięcia na ślubnym kobiercu. Uwagi do edycji najstarszej księgi metrykalnej łacińskiej katedry we Lwowie

88%

Trawka R.

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

|

2019

|

vol. 57

Refine search results

2 Studia Źródłoznawcze. Commentationes

1 Średniowiecze Polskie i Powszechne

3 Trawka R.

1 2024

1 2019

1 2015

Arengi i motywacje w dokumentach arcybiskupa halickiego Jakuba Strepy

Rutheni, Armeni, Iudei w średniowiecznych aktach lwowskiego konsystorza. Przyczynek do badań nad wieloetnicznym społeczeństwem Rusi Czerwonej

Potknięcia na ślubnym kobiercu. Uwagi do edycji najstarszej księgi metrykalnej łacińskiej katedry we Lwowie