Search results

1

Początki Skrzyszowa. Przyczynek do badań nad rozwojem terytorialnym wsi lokowanej na prawie niemieckim

100%

Poniewozik L.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

vol. 114

285-306

EN

The article addresses the connections between the incorporation of the village of Skrzyszów and the foundation of the village parish. At the beginning of the 14th century, Skrzyszów belonged to Leonard, son of Dzierżysław, Rawa coat of arms. Before 17 July 1331, it had become the property of Spycimir, Leliwa coat of arms, the then Castellan of Wiślica. Soon afterwards, the new owner decided to expand the village. To this end, on 4 May 1333, he issued a document by virtue of which Konrad, the mayor of Lipnik, was to settle peasants on the forest land adjacent to Skrzyszów. Consequently, it constituted the establishment on the so-called ‘raw-root’. The relevant document also includes the foundation of a church. The Skrzyszów Temple was established before 1331 and in 1333 it served as a landmark for Spycimir to plan further expansion of the village. The temple was erected on the edge of the older part of the village, behind which new settlers were located in 1333. The analysis of messages coming mainly from church sources allows us to formulate theories about the stages of the development of Skrzyszów in the Middle Ages. In the light of the collected material, it seems that in the earliest period the village was located along the riverbed of the Wątok River, then known as Trusina, and included areas adjacent to the suburbs of the town of Tarnów, incorporated in 1330, from the north-west. After 1333, the existing part of Skrzyszów was joined to the existing part of the Wątok. In this way, the village obtained the form that it has generally preserved until today. The ambitious plan of Spycimir to incorporate the village on 100 lans [Polish unit of field measurement] was only partially implemented. In the 16th century the older and newer part of Skrzyszów covered only about 1/3 of this area.

PL

Artykuł dotyczy związków dostrzegalnych pomiędzy lokacją wsi Skrzyszów, a fundacją parafii w tej miejscowości. Skrzyszów w początkach XIV w. należał do Leonarda s. Dzierżysława, h. Rawa. Przed 17 lipca 1331 r. przeszedł na własność Spycimira h. Leliwa, ówczesnego kasztelana wiślickiego. Niedługo później nowy właściciel postanowił powiększyć wieś. W tym celu 4 maja 1333 r. wystawił dokument, mocą którego Konrad, wójt Lipnika miał osadzić kmieci na gruntach leśnych przylegających do Skrzyszowa. Była to zatem lokacja na tzw. surowym korzeniu. W odnośnym dokumencie znalazło się także nadanie na rzecz kościoła. Świątynia skrzyszowska powstała już przed 1331 r., a w 1333 r. posłużyła Spycimirowi jako punkt orientacyjny dla planowania dalszej rozbudowy wsi. Świątynia ta została wzniesiona na skraju starszej części wsi, za którą w 1333 r. osiedlono nowych osadników. Analiza wiadomości płynących głównie ze źródeł kościelnych pozwala formułować teorie na temat etapów rozwoju Skrzyszowa w średniowieczu. W świetle zgromadzonego materiału wydaje się, że w najwcześniejszym okresie wieś rozlokowana była wzdłuż koryta rzeki Wątok, zwanej wówczas Trusiną i obejmowała tereny sąsiadujące z od północnego-zachodu z przedmieściami lokowanego w 1330 r. miasta Tarnów. Po 1333 r. do istniejącej części Skrzyszowa dołączono tereny rozciągające się w górę biegu Wątoka. W ten sposób wieś uzyskała kształt, jaki w ogólnym zarysie zachowała do dzisiaj. Ambitny plan Spycimira lokowania wsi na 100 łanach został zrealizowany jedynie w części. W XVI w. starsza i nowsza część Skrzyszowa obejmowała jedynie około ⅓ tego areału.

2

Chronologia powstawania prebend w kapitule kieleckiej

100%

Poniewozik L.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2011

|

vol. 96

75-97

EN

The aim of this article is to present the early days of the formation of the Collegiate Chapter in Kielce. The analysis of the source material indicates that the Chapter of Kielce was founded in the 12th century on the basis of the revenue of the St. Adalbert Church in Kielce. At the beginning all the members of the corporation lead a community life (vita communis), but over time the assets of the Chapter was divided by separating particular prebendaries. This reorganization took place probably at the beginning of the 13th century. Perhaps this event occurred in 1213. In any case it happened before the year 1229. As a result of the reorganization 7 or 8 prebendaries were created. The earliest prebendaries were all prelatures, that is, provostry, custody, decania, scholasteria. Three or four canonic prebendaries were part of the Chapter and it is certain that the canonry, called the Jewish one, created in 1213 was among them. The others are probably the prebendaries of Pierzchnica, Brzechów and Szydłowiec. The late medieval composition of the Chapter comprising 4 prelatures and 6 canons was completed, in time, by the canons called Szewno and Sieradowice. The first one was created in the middle of the 13th century, and the other one between 1327 and 1350. As it has been mentioned above, the creation of the Chapter of Kielce was connected with the acquisition of the property of St. Adalbert Church. The income derived from it was, however, too meager to meet the needs of all the prelates and canons. In the light of the late medieval sources it can be assumed that the revenue of the St. Adalbert Church was used to create only 2 prelatures (custodia and scholasteria) and 2 canons (Pierzchnica and Brzechów). The pay for other prebendaries came from other sources. It is assumed that the main founders-if not the only ones-were the Bishops of Kraków.

3

Meszne w uposażeniu plebańskim parafii diecezji krakowskiej w świetle tzw. Liber Retaxationum z 1529 roku

100%

Poniewozik L.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 119

347-365

EN

The purpose of the article is to show the role of meszne in the emoluments of the parish vicars of the parish churches operating in the Kraków Diocese in the first half of the 16th century. Meszne was a tribute that appeared in Polish lands with colonization under German law. It was most often paid on St Martin’s Day, i.e. 11 November, in grain, generally in equal amounts of rye and oats. The significance of this tribute to parsonage budgets has been addressed only marginally in the literature to date. It has been pointed out that mieszne may have had a significant impact on the functioning of the parish in some cases, but more often than not it was a rather small element of income and for this reason was downplayed by some authors. A source that allows us to understand the actual role of meszne in the functioning of the parishes of the Kraków Diocese of the first half of the 16th century is the so-called Liber Retaxationum of 1529. It notes the components of the parsonage emoluments of almost all parishes then functioning in the Kraków Diocese. The results collected indicate that meszne was included in the emoluments of 45% of the parishes, and for as many as 30% it was the most important component In this situation, there is no doubt that its revenues had an impact on the functioning of the parishes. Consequently, it can be concluded that meszne contributed significantly to the development of the medieval parish network in the Diocese of Kraków.

PL

Celem artykułu jest ukazanie, jaką rolę odgrywało meszne w uposażeniu plebanów kościołów parafialnych funkcjonujących na terenie diecezji krakowskiej w pierwszej połowie XVI wieku. Meszne było daniną, która na ziemiach polskich pojawiła się wraz z kolonizacją na prawie niemieckim. Najczęściej uiszczane było w dniu św. Marcina, czyli 11 listopada, w ziarnie zbóż, z reguły w równych ilościach żyta i owsa. W dotychczasowej literaturze znaczeniem tej daniny dla budżetów plebańskich zajmowano się marginalnie. Wskazywano, że mogła ona w niektórych przypadkach mieć istotny wpływ na funkcjonowanie parafii, jednak najczęściej stanowiła raczej niewielki element dochodu i z tego powodu była przez niektórych autorów bagatelizowana. Źródłem pozwalającym zorientować się w rzeczywistej rola mesznego w funkcjonowaniu parafii diecezji krakowskiej pierwszej połowy XVI wieki jest tzw. Liber retaxationum z 1529 roku. Odnotowano w niej elementy składowe uposażenia plebańskiego niemal wszystkich parafii funkcjonujących wówczas na terenie diecezji krakowskiej. Zebrane wyniki wskazują, że meszne znajdowało się w uposażeniu 45% parafii, a w przypadku aż 30% stanowiło najważniejszy składnik uposażenia. W tej sytuacji nie ulega wątpliwości, że wpływy z niego warunkowały funkcjonowanie parafii. W konsekwencji można stwierdzić, że meszne w istotnym stopniu przyczyniło się do rozwoju średniowiecznej sieci parafialnej w diecezji krakowskiej.

4

Kościelne początki Tarnowa

100%

Poniewozik L.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 102

179-204

EN

The article presents the earliest history of the church in Tarnów. The current town of Tarnów was founded on the land of the village of Tarnów Wielki in 1330. The village of Tarnów Mały (now Tarnowiec) was located near the village of Tarnów Wielki. Historical sources from the fi rst half of the fourteenth century mention the existence of the parish of Tarnów without specifying whether it is Tarnów Wielki or Mały. The existing literature has adopted the view that the oldest parish of Tarnów was located at St. Martin Church in the present village of Zawada. As a consequence, the village of Zawada was considered to be originally part of Tarnów Wielki or Mały with the origins going back to the twelfth century, and the Benedictines of Tyniec being perceived as its founders. At the beginning of the fourteenth century Tarnów Wielki and Mały and the surrounding villages became the property of Spycimir, Leliwa coat of arms. He contributed to building, on the outskirts of Tarnów Wielki, a castle and then a chapel, the existence of which has been proved since 1331. It was acknowledged that the chapel had been dedicated to the Assumption of the Virgin Mary and had had the parish rights. In 1330 the town of Tarnów was founded in the village of Tarnów Wielki. After that, the Parish of the Nativity of the Virgin Mary was established in the main square of the town. The parish has been proved since 1346. Recognizing that fact that St. Martin Parish was connected with Tarnów Wielki meant accepting the claim that in about half of the fourteenth century there were three parishes in the town of Tarnów. Finally, in 1400 the Bishop of Cracow, Piotr Wysz created a collegiate church in Tarnów on the basis of the Parish of the Nativity of the Virgin Mary, St. Martin Parish and the castle chapel. The author tried to show in the article that certain parts of the ecclesiastical history of Tarnów have diverged from the truth. According to the literature, St. Martin Parish was connected with Tarnów Mały, which is today Tarnowiec, and the Benedictines should be regarded as its founders. The history of this parish is not so distant. There are no clear source materials which could allow for certainty on this issue, but evidence indicates that it was created in the early thirteenth century. The history of the castle church in Tarnów was also wrongly interpreted. In the light of sources it can be stated that it was dedicated to the Blessed Virgin Mary. The claim that it was dedicated to the Assumption of the Virgin Mary is the result of misunderstanding. That is true that there was the church dedicated to the Assumption of the Virgin Mary in Tarnów, but it was not connected with the castle. The theory that the castle chapel had the parish rights is also erroneous. In fact it was an ordinary castle chapel similar to other chapels of this type.

5

Uposażenie duchowieństwa dawnego dekanatu Wysocice na podstawie tzw. z 1529 roku

100%

Poniewozik L.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

1996

|

vol. 66

449-458

EN

-

DE

Der vorliegende Artikel behandelt die jährlichen Einkünfte der verschiedenen im Dechanat Wysocice tätigen Gruppen von Geistlichen, wobei es nicht nur darum geht, die globale Höhe der Einkünfte aufzuzeigen, sondern uns interessiert auch die Herkunft dieser Einnahmen sowie der Kaufwert der vereinnahmten Summen. Ein Vergleich ergab, daß die Ordensgeistlichkeit am besten versorgt war. Die drei auf dem Gebiet des Dechanats Wysocice liegenden Klöster vereinnahmten insgesamt 64% der Gesamtsumme aller Einnahmen aus diesem Dechanat. An zweiter Stelle standen die Pfarrherren mit 32%, während auf die Pfründe der übrigen Geistlichen nur 4% entfielen. In der Gruppe der Ordensgeistlichkeit sowie der in den Pfarreien tätigen Geistlichen, die selbst keine Pfarrherren waren, stammten diese Einkünfte vorwiegend aus dem Zehnten sowie verschiedenartigen, zusammengenommen als „Zins" klassifizierten Gebühren. Dagegen bildete bei den Pfarrherren der Zehnte mit einem beträchtlichen Anteil der Gebühren für seelsorgerische Dienste die Grundlage der Einkünfte. Wenn wir die Angaben aus dem 14. Jahrhundert mit denen von 1529 vergleichen, können wir feststellen, daß die nominelle Versorgung fast aller kirchlichen Institutionen in dieser Zeit beträchtlich gestiegen ist. Aber ein Vergleich der Kaufkraft der entsprechenden Summen aus dem 14. und dem 16. Jahrhundert zeigt, daß global von einer Stagnation oder höchstens von einer geringen Verbesserung die Rede sein kann. Nur im Falle der Klöster können wir entweder eine starke Zunahme der Einkünfte oder aber einen genauso deutlichen Rückgang derselben feststellen.

Refine search results

5 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

5 Poniewozik L.

1 2022

1 2020

1 2014

1 2011

1 1996

Początki Skrzyszowa. Przyczynek do badań nad rozwojem terytorialnym wsi lokowanej na prawie niemieckim

Chronologia powstawania prebend w kapitule kieleckiej

Meszne w uposażeniu plebańskim parafii diecezji krakowskiej w świetle tzw. Liber Retaxationum z 1529 roku

Kościelne początki Tarnowa

Uposażenie duchowieństwa dawnego dekanatu Wysocice na podstawie tzw. z 1529 roku