Search results

1

„Ziemia otworzy usta”. O wyobraźni forensycznej Erny Rosenstein

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

issue 5

149-175

EN

Investigating Erna Rosenstein’s poems containing partial accounts of her parents’ murder after their escape from the Lviv ghetto, this article proposes a reading founded on two categories – forensics and shock – and therefore departs from the principles put forward by historical narratives (including the meticulous reconstruction of facts and pedantic devotedness to their organisation typical of this genre, constructing such a story whose integrity would satisfy the reader whereas moral framework would set formal limits). Forensics – a strategy that emphasises the role of material traces – is related to the clarity of a process and the rise of a community. Intuitively, Rosenstein applies a quasi-crime story narrative to her poetry, which allows it to cross the distance usually separating the victims of the Shoah from a reader belonging to an entirely different reality. The presence of a mystery makes it possible for the murdered to become close to us once again thanks to the medium of a wounded body. Shock, in turn, is a category inherent in any attempt of reaching the unthinkable (that is, the events that have not been lived through or experienced directly). Moreover, it employs affective stimulation which engages a reader in anethical way. This article consists of three parts, whose division reflects the necessities of scrutinising Rosenstein’s relation to surrealism, exploring her strategy of influencing a reader by means of affect and mood, and probing her status of a precursor, visible in the autonomy granted to the nonhuman actants or her strives for domesticating entropy.

PL

Autor artykułu, śledząc powracające w poezji Erny Rosenstein fragmenty relacji o morderstwie rodziców po ucieczce z getta lwowskiego, proponuje porzucenie zasad charakterystycznych dla pisarstwa historycznego (m.in. skrupulatnej rekonstrukcji faktów i ich pedantycznego porządkowania w celu skonstruowania satysfakcjonującej odbiorcę opowieści o moralnym potencjale, który narzucałby ograniczenia formalne) w procesie interpretacji na rzecz dwóch kategorii: forensyczności i szoku. Forensyczność, dowartościowując materialne ślady, wiąże się również z jawnością procesu i konstytuowaniem wspólnoty. Poetka intuicyjnie wykorzystuje w poezji model narracji quasi-kryminalnej, dzięki czemu zmniejsza dystans między ofiarami Zagłady a czytelnikiem zanurzonym w innej rzeczywistości. Kryminalna zagadka sprawia, że zamordowani stają się na powrót bliscy ze względu na medium zranionego ciała. Szok natomiast odgrywa kluczową rolę w procesie obcowania z tym, co niepojmowalne (bo nieprzeżyte i niedoświadczone bezpośrednio). Aktywizuje czytelnika etycznie dzięki afektywnemu pobudzeniu. Trójdzielna struktura artykułu wynika z konieczności ustalenia związków poezji Rosenstein z surrealizmem, prześledzenia strategii jej oddziaływania na czytelnika (za sprawą afektu i nastroju) oraz odnotowania prekursorstwa poetki ze względu na autonomizację nie-ludzkich aktantów i podjęcie wyzwania oswojenia w sztuce i poezji procesu entropii.

2

Praktykowanie oporu. O „rewolucyjnej” poezji Julii Fiedorczuk

100%

Juchniewicz A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2022

|

issue 11

87-110

EN

The author of the article, analysing the works of Julia Fiedorczuk, described a poetic strategy that can be called “the poetics of resistance”. Its essential determinants emphasise the fragility of human and non-human beings, emphasising the connections between all beings and the tightness of boundaries to regulate any systems (organic and political). Fiedorczuk proves that it is possible to include poetry in a network of activities aimed at opposing violence and suffering caused by terrorism or warfare in times of political crises and wars. According to the article’s author, it is necessary to recognise the revolutionary potential of Fiedorczuk’s poetry. It allows for the recognition of poetry as an effective way of counteracting what is undesirable due to the affective potential of poems and creating situations that the reader may experience. Poetry is, therefore, an exercise of mindfulness and the practice of resistance to phenomena that have consequences for individuals and society. Care is perhaps the most important feeling that causes Fiedorczuk to constantly change his idiom and give special meaning to the community. Writing about her poetry, the author uses Judith Butler’s theory of vulnerability to injury and concepts from nonviolent civil resistance studies.

PL

Autor artykułu, analizując twórczość Julii Fiedorczuk, opisał strategię poetycką, którą można nazwać „poetyką oporu”. Jej podstawowymi wyznacznikami są akcentowanie kruchości istot ludzkich i nie-ludzkich, podkreślanie powiązań między wszystkimi istotami oraz nieszczelność granic mających regulować jakiekolwiek układy (organiczne i polityczne). Fiedorczuk udowadnia, że w czasie kryzysów politycznych i wojen możliwe jest włączenie poezji w sieć działań mających na celu sprzeciwianie się przemocy i cierpieniu spowodowanemu terroryzmem lub działaniami wojennymi. Według autora artykułu konieczne jest dostrzeżenie potencjału rewolucyjnego poezji Fiedorczuk. Pozwala on na uznanie poezji za skuteczny sposób przeciwdziałania temu, co niepożądane ze względu na potencjał afektywny wierszy i kreowanie sytuacji mogących być udziałem czytelnika. Poezja jest więc nie tylko ćwiczeniem uważności, lecz również praktykowaniem oporu wobec zjawisk mających konsekwencje dla poszczególnych jednostek i społeczeństwa. Być może to właśnie troska jest najważniejszym uczuciem, które powoduje, że Fiedorczuk wciąż zmienia swój idiom i nadaje szczególne znaczenie wspólnocie. Pisząc o jej poezji, autor wykorzystuje teorię podatności na zranienie Judith Butler i koncepcje z obszaru nonviolent civil resistance studies.

3

Dać się porwać archiwum. Recenzja książki Lucyny Marzec, Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2022

100%

Juchniewicz A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2023

|

issue 12

217-235

EN

Upon reviewing the book by Lucyna Marzec Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, the author emphasizes its originality and an apt combination of the practice and theory of archive research based on a specific case study (the archive of Kazimiera Iłłakowiczówna), which has raised a number of questions and doubts as well as prompted many conciliatory solutions. These solution may prove helpful to future scholars attempting to grapple with both women and men writers’ archives. Marzec meticulously reconstructs the biography of the author of Szeptem, as well as she gives account of her own adventures in dealing with the archive and its contents over a long period of time. The researcher’s book is situated at the intersection of (auto)biographical and archival research, necessitating a theoretical framework ample enough to accommodate both archival practices and possible scenarios of dealing with the poet’s secrets and self-corrections, as well as the autobiographical practices that Iłłakowiczówna deliberately employed in order to reinforce a particular image of herself. The author of the review comments not only on the way in which Marzec examines the ‘papers’ mentioned in the title, but also on the numerous comments concerning the prerequisites for a successful biography. Marzec’s book may serve as a model for subsequent researchers and an interesting proposal of a biography launched from the depths of the archive, featuring all the hallmarks of literary practices enshrined as the canon of the twentieth century.

PL

Autor, recenzując książkę Lucyny Marzec, Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, podkreśla jej innowacyjność oraz sprawne połączenie praktyki i teorii badania archiwum na przykładzie konkretnego przypadku (archiwum Kazimiery Iłłakowiczówny), który generował szereg pytań, wątpliwości oraz koncyliacyjnych rozwiązań. Okażą się one pomocne przyszłym eksploratorom próbującym mierzyć się z archiwaliami pisarek i pisarzy. Marzec z pietyzmem rekonstruuje biografię autorki Szeptem oraz własne przygody wiążące się z koniecznością długotrwałego obcowania z archiwum i jego zawartością. Książka badaczki sytuuje się na przecięciu badań (auto)biograficznych i archiwalnych, dlatego konieczne było obudowanie rozważań nad spuścizną poetki ramą teoretyczną, która uwzględniałaby zarówno praktyki archiwizacyjne i możliwe scenariusze zachowań wobec tajemnic, autokorekt poetki, jak również praktyki autobiograficzne, które z rozmysłem stosowała Iłłakowiczówna, by utrwalić określony wizerunek. Autor recenzji komentuje nie tylko sposób, w jaki Marzec bada tytułowe „papiery”, lecz również liczne komentarze dotyczące warunków, jakie należy spełnić, by zadanie pisania biografii powiodło się. Książka Marzec może być wzorem dla kolejnych badaczek i badaczy oraz interesującą propozycją biografii pisanej z wnętrza archiwum, składającej się z wątków ogniskujących się wokół wszystkich działań pisarki należącej do kanonu literatury XX wieku.

4

„Spieszczenie monstrualności”? Kołysanka w cieniu Zagłady

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2017

|

issue 3

PL

“Belittling the Monstrosity?”. Lullaby in the Shadow of the Shoah The paper attempts to demonstrate the changing awareness of literary genres among the authors of Jewish descent writing in Polish and Yiddish, on the example of poetic lullabies. It is argued that although the immense popularity of this genre – among both professionals and amateurs – stems from the particular historical context, it is also connected to the emotions the lullaby evokes (as it connotes the idyllic childhood, as well as the somatic proximity with the mother) and the lack of rigid rules. Moreover, the eponymous genre intertwines with the genre indicators derived from epicedium – that is, lament – in order to make the liminal experience possible to be articulated. In the lullabies written during the times of military occupation and the extermination of the Jews, the addressee happens to be a guarantee of the continuity of the lineage; the lullaby thus unfolds its own elegiac and consoling potentialities. The authors presented in this paper reconcile the idyllic tone with the testamentary one, whereas the lullaby itself with its semantic capacity turns out to be a universal genre. Key words: lullaby, Shoah, genre studies, addressee, testimony

5

„Próba całości”. Sławomir Buryła: Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu. Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2016, ss. 365

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2017

|

issue 3

PL

“A Try for Completeness”. Sławomir Buryła: Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu. Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2016, ss. 365. The purpose of this review is to discuss the issues presented in Sławomir Buryła’s book, which are selected and clustered with regard to the diachronic and biographical perspectives, and originate in the readings of novels which have been artistically discredited, forgotten, and underrated. The review praises the meticulous register of sources used and the micrological approach adopted in the second part of the work, which also aims at reconstructing the biographies of the authors not included in the canon of Holocaust literature. The compendium of literary representations of the Shoah, which Buryła establishes in his book, indicates the incapacity of creating unconventional plots which – supported by the idiom of the author – would have allowed writers to articulate accurate judgements about the reality of the Holocaust, diverging from the accepted ethical norms. Moreover, the review emphasises the influence of poet(h)ics on the critical readings of both non‑fiction and fiction. Buryła, disputing the decisions of the authors related to the “forbidden representation,” points to the hegemony of popular culture which devalues the experience of the Shoah and makes the reflection upon marginality, liminality, and the ambivalent ethical choices impossible. Instead, he acknowledges the literary motifs derived from the works beyond mainstream and those which reside on the very limits of the canon: the narcissist and tasteless narrations treating the Holocaust as a pretext and a secondary issue. Finally, the review also notes the synthetic manner in which Buryła aims at classifying the threads and motifs of the Shoah, and establishing its undistorted, monumental, and complete image.

6

Poeci i ich zwierzęta

100%

Juchniewicz A.

Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

|

2020

|

issue 2

1-27

EN

Anita Jarzyna’s essays, collected in the book Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich) (Post-Koiné. Studies on Non-Anthropocentric (Poetic) Languages), contribute to the flourishing field of animal studies. Her work develops a coherent theory of the reading of poetry using the latest methodologies. Jarzyna’s main argument, developed through a microscopic analysis of the the poems of several dozen poets, is for the necessity of the intentional reconfiguration of well-worn expressions and the re-evaluation of tropes. The reason for this is, as Donna Haraway argues, that such linguistic constructions and tropes are the reason the language “deviates from the correct path and takes a turn”. This remark applies not only to the works of Joanna Mueller and Justyna Bargielska, which intercept and neutralise derogatory language related to hunting (pomiot, pokot), but also to poets deconstructing oxymorons functioning in the Polish language (as in the case of Ryszard Krynicki), as well as allusively referring to canonical formulas (Adorno) which are of importance in the period (for example, in the poems of The Lives of Birds and Mammals, Kronhold). This is not the only strategy Jarzyna decides to pursue. She also outlines a complementary account of the animal biography (for example, Laika the dog, one of the first animals in space), the publicizing of which is part of Éric Baratay’s project of extending human history to non-human actors. The French historian postulates that the animal cannot remain a blank spot in history; a methodology for reading documents and testimonies must be developed in order to allow the reconstruction of the life path of animals. In the light of new research, the agency of animals is unquestionable, a narrative that Jarzyna also builds upon. This project criticizes many stereotypes and announces the development of a new way of speaking and thinking about writing. The first step in revising the old order is to revolutionize language by purifying it of animal-related curse words and other linguistic constructions that harm animals. In the eyes of this reviewer, Jarzyna’s monograph stands out from other publications in terms of the construction of the argument and its centralpremises, which go beyond the cautious style of many academic books.

PL

Studia Anity Jarzyny zebrane w książce Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich) lokują się w polu „przeżywających” obecnie rozkwit studiów nad zwierzętami i wypracowują spójną koncepcję czytania poezji z zastosowaniem najnowszych metodologii. Pomysł Jarzyny, która poddała mikrologicznej analizie wiersze kilkudziesięciu poetek i poetów, oparty jest na śledzeniu intencjonalnych rekonfiguracji utartych wyrażeń i dowartościowaniu tropów, ponieważ, jak przekonuje Donna Haraway, to one powodują, że język „odchyla się od właściwego kursu i skręca”. Uwaga ta odnosi się nie tylko do twórczości Joanny Mueller i Justyny Bargielskiej, które przechwytują i unieważniają inwektywy łowieckie (pomiot, pokot), lecz również poetów dekonstruujących funkcjonujące w polszczyźnie oksymorony (casus Ryszarda Krynickiego), a także aluzyjnie nawiązujących do kanonicznych formuł (np. Adorna), których znaczenie ulega rozszerzeniu (casus wiersza Życie ptaków i ssaków po Kronholda). Nie jest to jedyna strategia, na jaką decyduje się Jarzyna. Zarysowuje też komplementarną narrację o zwierzęcych biografiach (np. Łajki), których nagłaśnianie wpisuje się w projekt poszerzania ludzkiej historii o nieludzkich aktorów, autorstwa Érica Barataya. Francuski historyk postuluje, że zwierzę nie może być nadal białą plamą historii, dlatego należy wypracować koncepcję czytania dokumentów i świadectw, która pozwoliłaby na zrekonstruowanie losu zwierząt. Ich sprawczość jest w świetle nowych badań niepodważalna, co podkreśla również Jarzyna. Jej projekt poddaje krytyce wiele stereotypów i zapowiada wypracowywanie nowego sposobu mówienia i myślenia o zwierzętach. Pierwszym etapem rewizji starego porządku ma być rewolucja języka i oczyszczenie go z inwektyw o podłożu animalnym i porównań, które zawsze pozostają krzywdzące dla zwierząt. W ocenie autora tekstu monografia Jarzyny wyróżnia się na tle innych publikacji sposobem prowadzenia wywodu i narracją, która wykracza poza kostyczny styl książek akademickich.

7

Dlaczego zwierzęta? "Poemat o miejskiej rzeźni" jako narracja zookrytyczna

100%

Juchniewicz A.

Tematy i Konteksty

|

2022

|

vol. 17

|

issue 12

194-213

EN

The article's author proposes a zoocritical reading of Tadeusz Śliwiak's Poem about the Urban Slaughterhouse and poems from other volumes in which animals appear. The basic assumption is an attempt to notice in the volume from 1965 threads testifying ecological sensitivity, which anticipated the subsequent development of ecological literature. The author, taking into account the poems created since the 60s of the twentieth century, postulates the recognition of Śliwiak as a poet who shows a tendency to include not only people but also animals in the "community of the wounded". The emotion that allows us to build a new order based on care and responsibility is the humiliation experienced by the poet during his stay in the city slaughterhouse during the Second World War. What testifies to the persistent return of memories from that period is the metaphor of the "scar of memory", appearing in many poems. The author of the article argues that long-term observation of the mass death of animals could have been a traumatic experience for the poet.

PL

Autor artykułu proponuje zookrytyczną lekturę Poematu o miejskiej rzeźni Tadeusza Śliwiaka, a także wierszy z innych tomów, w których pojawiają się zwierzęta. Podstawowym założeniem jest próba dostrzeżenia w tomie z 1965 wątków świadczących o wrażliwości ekologicznej, które antycypowały późniejszy rozwój literatury ekologicznej. Autor, biorąc pod uwagę wiersze powstałe od lat 60. XX wieku, postuluje uznanie Śliwiaka za poetę przejawiającego skłonność do włączania do "wspólnoty zranionych" nie tylko ludzi, lecz również zwierzęta. Emocją, która pozwala na budowanie nowego ładu, opartego na trosce i odpowiedzialności, jest upokorzenie, doznawane przez poetę w czasie zamieszkiwania miejskiej rzeźni w czasie drugiej wojny światowej. Tym, co świadczy o uporczywym powracaniu wspomnień z tamtego okresu, jest metafora "blizny pamięci", pojawiająca się w wielu tomach. Autor artykułu dowodzi, że długotrwałe obserwowanie masowej śmierci zwierząt mogło być dla poety doświadczeniem traumatycznym.

8

Szacunek dla somatycznego drobiazgu [rec. Joanna Grądziel-Wójcik: Zmysł formy. Sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku. Kraków: Universitas, 2016, ss. 268.]

100%

Juchniewicz A.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2017

|

vol. 10

|

issue 2

257-264

EN

The article is a discussion of the work of Joanna Grądziel-Wójcik: Zmysł formy. Sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku. The author combines many research perspectives, which results in many revealing insights regarding Polish poetry of the 20th century. They are derived from a careful analysis of poetic statements placed in a wide field of historical, social and metaphysical problems. The author of the review pays particular attention to Joanna Grądziel-Wójcik’s style and to her sensitivity to semantic and figural strategies, whose interpretation leads to surprising historical and literary conclusions.

9

„Bunt się uczula”. Katarzyna Kuczyńska-Koschany: „Все поэты жиды”. Antytotalitarne gesty poetyckie i kreacyjne wobec Zagłady oraz innych doświadczeń granicznych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, ss. 360

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2016

|

issue 2

PL

“Revolt Gets Sensitised”. Katarzyna Kuczyńska‑Koschany: „Все поэты жиды”. Antytotalitarne gesty poetyckie i kreacyjne wobec Zagłady oraz innych doświadczeń granicznych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, ss. 360. This text provides an overview of questions presented in Katarzyna Kuczyńska‑Koschany’s book, which are connected to the possibility of a literary conceptualization of the gesture ofresistance. The reviewer notes the exceptional character of the text, whose author explores the margins of literature of the Shoah via the deconstruction of the canon. Appreciating the author’sconception, the reviewer presents three parts of her work, simultaneously accentuating the last part, comprising micrological analytical‑interpretative studies; this part reveals the practical use of the eponymous category in life and works of prominent Polish poets, whose witnessing to the Shoah is based on the ethics of memory. The reviewer stresses the role of “anti‑totalitarian poetic and creational gestures” discussed in Kuczyńska‑Koschany’s book and points to the approach of the author, who stands for the personalized reading of the legacy of the Shoah.

10

Obrazy ponad wszystko

100%

Juchniewicz A.

Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

|

2020

|

issue 1

185-205

EN

The book, Agata Stankowska’s Ikona i trauma. Pytania o „obraz prawdziwy” w liryce i sztuce polskiej drugiej połowy XX wieku is one of the key dissertations examining representations of border experiences. The author analyzes the poems and art of artists belonging to different generational formations (Ewa Kuryluk, Tadeusz Różewicz, Stanisław Czycz, Jerzy Nowosielski and Tadeusz Kantor) in a very innovative way, using terminology used in art history. Stankowska’s idea is based on the assumption that traumatic experience (such as separation from a loved one or death in a war) requires presence in the form of acheiropoietoi, which is an image created in a miraculous way, without human intervention. The researcher proposes to treat this term as one of the traveling concepts of the humanities. Due to the concept, which involves the need forsomatic contact with a character portrayed unintentionally, the researcher particularly emphasizes the moment of bodily hypersensitivity (Czycz) and the phenomenon of flowering of life (Różewicz), which can be appreciated at the moment of realizing the epistemological potential of suffering. According to the reviewer, the publication’s biggest asset is showing another, up until now overlooked side of modernist art, whose representatives decide to preserve the image of human traumatic experiences in the 20th century. The issue of aesthetic development is not a priority issue in Stankowska’s branch of modernism. The artists selected by the researcher are connected by duties, desires and experiences that orbit around the concept of the “real image”. The reader of Stankowska’s book should appreciate the particularly interdisciplinary nature of the dissertation and the idea that causes the narrative of twentieth‍‑century art to go beyond the boundaries set in textbooks on art history and literary studies. The reviewed dissertation owes a lot to Georges Didi‍‑Huberman’s formula ‘images despite everything’, thanks to which the recurring desire to present experiences of various levels of traumatogenity is associated with imagination, not memory. This transition from remembering to imagining determines the choice of artists and allows solidarity with the murdered and suffering within a group larger than family.

PL

Książka Agaty Stankowskiej Ikona i trauma. Pytania o „obraz prawdziwy” w liryce i sztuce polskiej drugiej połowy XX wieku jest jedną z kluczowych rozpraw badających reprezentacje doświadczeń granicznych. Autorka w sposób innowacyjny analizuje wiersze oraz sztukę artystów należących do różnych formacji pokoleniowych (Ewy Kuryluk, Tadeusza Różewicza, Stanisława Czycza, Jerzego Nowosielskiego i Tadeusza Kantora), wykorzystując terminologię z zakresu historii sztuki. Pomysł Stankowskiej opiera się na założeniu, że traumatyczne doświadczenie (może nim być rozłąka z bliską osobą lub śmierć na skutek działań wojennych) domaga się uobecnienia pod postacią acheiropoietoi, czyli wizerunku stworzonego w sposób cudowny, bez ludzkiej interwencji. Badaczka proponuje, by termin ten traktować jak jedno z wędrujących pojęć humanistyki. Dzięki zastosowaniu pojęcia, z którym wiąże się konieczność somatycznego kontaktu z mimowolnie portretowaną postacią, badaczka szczególnie podkreśla moment cielesnej nadwrażliwości (casus Czycza) oraz zjawisko rozkwitu życia (casus Różewicza), które może zostać dowartościowane w momencie zdania sobie sprawy z epistemologicznego potencjału cierpienia. Największym atutem publikacji, zdaniem autora szkicu, jest ukazanie innej, niedostrzegalnej dotąd, strony sztuki modernistycznej, której reprezentanci postanawiają zachować obraz traumatycznych doświadczeń człowieka w XX wieku. Kwestia rozwoju estetyk nie jest w charakteryzowanej przez Stankowską odnodze modernizmu kwestią priorytetową. Wytypowanych przez badaczkę artystów wiążą obowiązki, pragnienia i przeżycia, które krążą wokół koncepcji „obrazu prawdziwego”. Czytelnik książki Stankowskiej powinien docenić szczególnie interdyscyplinarny charakter rozprawy i pomysł, który powoduje, że narracja o dwudziestowiecznej sztuce wykracza poza ramy wytyczone w podręcznikach historii sztuki i literaturoznawstwa. Recenzowana rozprawa wiele zawdzięcza formule Georges’a Didi‍‑Hubermana „obrazy mimo wszystko”, dzięki czemu powracające pragnienie uobecniania doświadczeń o różnym stopniu traumatogenności wiąże się z wyobraźnią, a nie pamięcią. To przejście od pamiętania do wyobrażania determinuje wybór artystów i pozwala na solidaryzowanie się z zamordowanymi i cierpiącymi w obrębie większej grupy niż rodzina.

11

All the Faces of Grochowiak

100%

Juchniewicz A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2020

|

issue 9

325-346

EN

The hereby reviewed book by Jacek Łukasiewicz entitled Poeta Grochowiak has been an impressive and monumental undertaking, yet it fulfils only some of the promises made by its author. According to the reviewer, the fact of its release offers grounds for a discussion of the status of theory and the validity of abandoning it in favour of a reading devoid of methodological regime which elevates the importance of pleasure. The main problem which emerges after reading Łukasiewicz’s opus magnum is the issue of selecting the recipient of the monograph (a regular person or a specialist), which in turn conditions the mode of study of the poet’s output. Łukasiewicz’s monograph amplifies the conviction that Grochowiak’s poetic works should be read using new methodologies, which could indicate the poet’s innovation in terms of increasing the value of objects and animals as the most important components of his universe. According to the reviewer, what requires justification the most is the need to comment on nearly all poems from the poet’s released collections, which is supposed to be facilitated by the researcher’s identification of several categories around which his narration centred. The book was divided into two parts. The first part is predominantly chronological, while the second part follows a contextual organisation, which considering the book’s size causes problems in the form of repeated discussions of several poems. The reviewer noted the fact that some were subjected to careful reading several times while other, especially those not released, did not receive a sufficient amount of attention. Additionally, Łukasiewicz did not attempt to define the gravity of the topic of the most recent world war in Grochowiak’s output or to reconstruct the poet’s polemic with Julian Przyboś during the mature stage of the former’s creative life. An in-depth analysis is also demanded for poems discussing the suffering of animals and inter-species community, which Łukasiewicz deemed noteworthy yet his comments to those do not help readers find indications of eco-critical awareness in Grochowiak’s works. The new monograph devoted to the output of the author of Kanon sheds new light on many problems and biographical contexts as the critic knew the poet, yet some issues require further study. Poeta Grochowiak as the crowning of Łukasiewicz’s efforts into the study of the poet’s output is impressive, yet there is no doubt that a panoramic view does not guarantee noticing every detail, and it is in details that Grochowiak’s poetic sensitivity is lodged.

12

Gość/inność dyskursu posthumanistycznego. Recenzja książki Anny Filipowicz, „(Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017

100%

Juchniewicz A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2018

|

issue 7

325-337

EN

The reviewed book by Anna Filipowicz entitled (Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu is one of the key dissertations analyzing human and animal relations as exemplified by Polish poetry of the 20th and 21st century. The author is innovative in her interpretation of poems by poets considered to be canonical (Anna Świrszczyńska, Tadeusz Różewicz, Marcin Świetlicki, Ryszard Krynicki, Tomasz Różycki, Jarosław Marek Rymkiewicz and Julian Tuwim), using her knowledge of ethology and natural science. The greatest strength of the dissertation, in the opinion of the reviewer, is the micrological analysis of individual works, enhancing the importance of the detail, due to which the reader receives a compendium of major problems connected with animal emancipation in two time planes (during the Warsaw Uprising and in contemporary times). Filipowicz calls for rejecting stereotypes which so far have enhanced species chauvinism and hierarchical structure in accidental encounters (the case of animals living in zoos and non-urbanized areas) as well as developing interspecies sensitivity. Its manifestations could include, for instance, concern about noticing individual biographies of animals during armed conflicts or preventing the destruction of biotopes. Filipowicz’s work is not only an example of skillful application of methodology bordering on environmental humanities, animal studies and affective studies, but also an important voice in the debate on constructing environmental order and the place/role of animals in human life.

PL

Recenzowana książka Anny Filipowicz (Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu jest jedną z kluczowych rozpraw badających związki ludzko-zwierzęce na materiale poezji polskiej XX i XXI wieku. Autorka w sposób innowacyjny odczytuje wiersze poetów uznanych za kanoniczych (Anny Świrszczyńskiej, Tadeusza Różewicza, Marcina Świetlickiego, Ryszarda Krynickiego, Tomasza Różyckiego, Jarosława Marka Rymkiewicza i Juliana Tuwima), wykorzystując wiedzę etologiczną i przyrodoznawczą. Największym atutem rozprawy, zdaniem recenzenta, jest mikrologiczna analiza poszczególnych utworów, dowartościowująca szczegół, dzięki czemu czytelnik otrzymuje kompendium podstawowych problemów związanych z emancypacją zwierząt w dwóch planach czasowych (podczas powstania warszawskiego i w czasach współczesnych). Filipowicz postuluje odrzucenie stereotypów, które do tej pory wzmacniały szowinizm gatunkowy i hierarchiczność w ramach akcydentalnych spotkań (casus zwierząt zamieszkujących ogrody zoologiczne i przestrzenie niezurbanizowane) i wypracowanie wrażliwości międzygatunkowej. Jej przejawami mogłyby być m.in. troska o dostrzeżenie indywidualnych biografii zwierząt w trakcie konfliktów zbrojnych lub zapobieganie niszczeniu biotopów. Rozprawa Filipowicz jest nie tylko przykładem zręcznego aplikowania metodologii z pogranicza humanistyki ekologicznej, animal studies, affective studies, lecz również ważnym głosem w debacie o budowaniu ładu ekologicznego i miejscu/roli zwierząt w życiu człowieka.

13

„Zmysł udziału”. Wspólnoty, sojusze bezbronnych i podporządkowanych w poezji Haliny Poświatowskiej

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2018

|

issue 4

298-324

EN

Using Michael Rothberg’s concept of the multidirectional memory, the author of this article proves that in Halina Poświatowska’s poetry memory of the Shoah is activated in confrontation with media images of the Vietnam War. In the poems, the memory of various genocides is dynamic, because of which such phenomena as competitiveness, rivalry, or dominance of forms of commemorating chosen mass crimes give way to the rule of consolidation of memory. The author also investigates the feminist motifs and observes the convergence between the forms of resistance presented by Poświatowska and the concepts of revolt discussed by Judith Butler (grievability, vulnerability). The involvement of the poet in matters contemporary to her is – next to the contemplation of the fragile body – the most important theme of her poetry, which has not been noted by the critics, who accused her of escapism, egotism, imitativeness, and infantilism.

PL

Autor artykułu, wykorzystując koncepcję pamięci wielokierunkowej Michaela Rothberga, udowadnia, że w poezji Haliny Poświatowskiej pamięć o Zagładzie uaktywnia się w konfrontacji z obrazami medialnymi wojny w Wietnamie. W utworach poetki pamięć o różnych formach ludobójstw jest dynamiczna, dzięki czemu zjawiska takie jak konkurencyjność, współzawodnictwo czy dominacja form upamiętniania wybranych masowych zbrodni ustępują miejsca regule konsolidacji pamięci. Autor tropi również wątki feministyczne i dostrzega zbieżność form oporu prezentowanych przez Poświatowską z koncepcjami buntu omówionymi w pracach Judith Butler („opłakiwalność”, wulnerabilność). Zaangażowanie poetki w sprawy jej współczesne stanowi (obok kontemplacji kruchego ciała) najważniejszy temat poezji, który nie został odnotowany przez krytyków, zarzucających jej eskapizm, egotyzm, wtórność, infantylizm.

14

„Paciorkowa robota”. Dorota Głowacka: Po tamtej stronie. Świadectwo – afekt – wyobraźnia; Anita Jarzyna: Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka.

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2018

|

issue 4

417-431

EN

The reviewer of Dorota Głowacka’s and Anita Jarzyna’s books emphasises the intuition of both scholars in terms of recognising a distinct category within the Holocaust studies, which allows for not only sympathising with the Shoah victims because of “relational imagination” but also counting it among other genocides (such as that of Canada’s indigenous people). In both projects, imagination does not equal making things up or confabulating; the phenomenon ofimagination, as the reviewer proves, lies in inventing a new language of sensitivity, which would go beyond the frames of acknowledging one event (in this case, the Shoah). Głowacka postulates a necessary (from the perspective of the dynamically expanding field of genocide studies) reversal of the established direction of flow of knowledge and memory from the centre to the peripheries, originating in colonial policies, and its replacement with a different system (which can be called a wandering one, borrowing Achille Mbembe’s expression); such a new arrangement would undermine the previous tendency and render “multidirectional memory” (a notion by Michael Rothberg) valuable. While both authors of the reviewed books work in different academic fields, their research is unified by the category of imagination, which both transcends historical and literary currents, and makes it possible for seemingly disproportionate phenomena (such as torture and exclusion of women as agents) to interfuse; for such phenomena, the Shoah would be an event foundational à rebours (and thus providing an opportunity to rebel, to object, and to construct a new subject).

PL

Autor recenzji książek Doroty Głowackiej i Anity Jarzyny podkreśla intuicję badaczek w kwestii wyszczególnienia w ramach Holocaust studies odrębnej kategorii, która pozwala nie tylko solidaryzować się z ofiarami Zagłady, dzięki „wyobraźni relacyjnej”, lecz również zaliczyć ją do innych aktów ludobójczych (m.in. rdzennej ludności Kanady). Wyobraźnia w projektach obu badaczek nie jest równoznaczna ze zmyśleniem, konfabulacją; jej fenomen, jak dowodzi autor recenzji, polega na wynalezieniu nowego języka wrażliwości, który przekraczałby ramy uznawalności jednego wydarzenia (w tym przypadku Zagłady). Głowacka postuluje (konieczne z perspektywy dynamicznie rozwijającego się nurtu Genocide studies) odwrócenie utrwalonego przez politykę kolonialną kierunku przepływu wiedzy oraz pamięci z centrum ku peryferiom i zastąpienie go innym układem (za Achillem Mbembe można nazwać go wędrującym), który podważyłby dotychczasową tendencję i dowartościował „pamięć wielokierunkową” (termin Micheala Rothberga). Mimo że autorki recenzowanych rozpraw sytuują się w różnych obszarach badawczych, ich badania spaja kategoria wyobraźni, przekraczająca prądy historycznoliterackie i pozwalająca na przenikanie się pozornie niewspółmiernych zjawisk (np. tortur i wykluczania kobiet jako podmiotów sprawczych), dla których Zagłada byłaby wydarzeniem fundacyjnym à rebours (a więc dającym możliwość podjęcia buntu i wyrażenia sprzeciwu oraz ukonstytuowania nowego podmiotu).

15

„Ziemia otworzy usta”. O wyobraźni forensycznej Erny Rosenstein

100%

Juchniewicz A.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

issue 5

149-175

EN

Investigating Erna Rosenstein’s poems containing partial accounts of her parents’ murder after their escape from the Lviv ghetto, this article proposes a reading founded on two categories – forensics and shock – and therefore departs from the principles put forward by historical narratives (including the meticulous reconstruction of facts and pedantic devotedness to their organisation typical of this genre, constructing such a story whose integrity would satisfy the reader whereas moral framework would set formal limits). Forensics – a strategy that emphasises the role of material traces – is related to the clarity of a process and the rise of a community. Intuitively, Rosenstein applies a quasi-crime story narrative to her poetry, which allows it to cross the distance usually separating the victims of the Shoah from a reader belonging to an entirely different reality. The presence of a mystery makes it possible for the murdered to become close to us once again thanks to the medium of a wounded body. Shock, in turn, is a category inherent in any attempt of reaching the unthinkable (that is, the events that have not been lived through or experienced directly). Moreover, it employs affective stimulation which engages a reader in anethical way. This article consists of three parts, whose division reflects the necessities of scrutinising Rosenstein’s relation to surrealism, exploring her strategy of influencing a reader by means of affect and mood, and probing her status of a precursor, visible in the autonomy granted to the nonhuman actants or her strives for domesticating entropy.

PL

Autor artykułu, śledząc powracające w poezji Erny Rosenstein fragmenty relacji o morderstwie rodziców po ucieczce z getta lwowskiego, proponuje porzucenie zasad charakterystycznych dla pisarstwa historycznego (m.in. skrupulatnej rekonstrukcji faktów i ich pedantycznego porządkowania w celu skonstruowania satysfakcjonującej odbiorcę opowieści o moralnym potencjale, który narzucałby ograniczenia formalne) w procesie interpretacji na rzecz dwóch kategorii: forensyczności i szoku. Forensyczność, dowartościowując materialne ślady, wiąże się również z jawnością procesu i konstytuowaniem wspólnoty. Poetka intuicyjnie wykorzystuje w poezji model narracji quasi-kryminalnej, dzięki czemu zmniejsza dystans między ofiarami Zagłady a czytelnikiem zanurzonym w innej rzeczywistości. Kryminalna zagadka sprawia, że zamordowani stają się na powrót bliscy ze względu na medium zranionego ciała. Szok natomiast odgrywa kluczową rolę w procesie obcowania z tym, co niepojmowalne (bo nieprzeżyte i niedoświadczone bezpośrednio). Aktywizuje czytelnika etycznie dzięki afektywnemu pobudzeniu. Trójdzielna struktura artykułu wynika z konieczności ustalenia związków poezji Rosenstein z surrealizmem, prześledzenia strategii jej oddziaływania na czytelnika (za sprawą afektu i nastroju) oraz odnotowania prekursorstwa poetki ze względu na autonomizację nie-ludzkich aktantów i podjęcie wyzwania oswojenia w sztuce i poezji procesu entropii.

Refine search results

7 Narracje o Zagładzie

4 Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

2 Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

1 Tematy i Konteksty

1 Śląskie Studia Polonistyczne

15 Juchniewicz A.

1 2023

2 2022

3 2020

2 2019

3 2018

3 2017

1 2016

„Ziemia otworzy usta”. O wyobraźni forensycznej Erny Rosenstein

Praktykowanie oporu. O „rewolucyjnej” poezji Julii Fiedorczuk

Dać się porwać archiwum. Recenzja książki Lucyny Marzec, Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2022

„Spieszczenie monstrualności”? Kołysanka w cieniu Zagłady

„Próba całości”. Sławomir Buryła: Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu. Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2016, ss. 365

Poeci i ich zwierzęta

Dlaczego zwierzęta? "Poemat o miejskiej rzeźni" jako narracja zookrytyczna

Szacunek dla somatycznego drobiazgu [rec. Joanna Grądziel-Wójcik: Zmysł formy. Sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku. Kraków: Universitas, 2016, ss. 268.]

„Bunt się uczula”. Katarzyna Kuczyńska-Koschany: „Все поэты жиды”. Antytotalitarne gesty poetyckie i kreacyjne wobec Zagłady oraz innych doświadczeń granicznych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, ss. 360

Obrazy ponad wszystko

All the Faces of Grochowiak

Gość/inność dyskursu posthumanistycznego. Recenzja książki Anny Filipowicz, „(Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017

„Zmysł udziału”. Wspólnoty, sojusze bezbronnych i podporządkowanych w poezji Haliny Poświatowskiej

„Paciorkowa robota”. Dorota Głowacka: Po tamtej stronie. Świadectwo – afekt – wyobraźnia; Anita Jarzyna: Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka.

„Ziemia otworzy usta”. O wyobraźni forensycznej Erny Rosenstein