Search results

1

O genezie więzi katolicyzmu i świadomości narodowej w społeczeństwie polskim w pierwszej połowie XIX w.

100%

Deszczyńska M.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2021

|

vol. 135

39-75

EN

The text presents the origins of the relationship between Catholicism and national consciousness in Poland at the turn of the eighteenth and nineteenth centuries. It discusses the literature on the subject, arguing that the topic has not been sufficiently described and indicating new fields of research. It uses methodology from history, religious studies and book sciences. The findings are based on various sources (fiction, ephemeral religious literature, sermons, book collection inventories, journalism and diaries). Their analysis indicates that the mid-nineteenth century emphasized and deepened in content the durability of the cohesion of Polishness and Catholicness. Despite growing secularization, new meanings were drawn from membership in the Universal Church (J. Ordęga, S. Rawicz). The loss of membership in the "political nation" (gentry) caused religious identity to be perceived as an element binding the community together. This strengthened the durability of the myth of the Catholic Pole.

PL

Tekst ukazuje genezę związku katolicyzmu ze świadomością narodową w Polsce przełomu XVIII i XIX w. Omawia literaturę przedmiotu dowodząc, że temat nie został dostatecznie opisany i wskazując nowe pola badawcze. Posługuje się metodologią z zakresu historii, religioznawstwa i nauk o książce. Ustalenia oparto na różnych źródłach (literatura piękna, ulotne piśmiennictwo religijne, kazania, inwentarze księgozbiorów, publicystyka i pamiętniki). Ich analiza wskazuje, że w poł. XIX stulecia podkreślano i treściowo pogłębiano trwałość spójni polskości i katolickości. Mimo rozwijającej się sekularyzacji wydobywano z przynależności do Kościoła powszechnego nowe znaczenia (J. Ordęga, S. Rawicz). Utrata przynależności do “narodu politycznego” (szlachty) spowodowała, że tożsamość religijną zaczęto wtedy postrzegać jako element spajający wspólnotę. Wzmocniło to trwałość mitu Polaka-katolika.

2

Arystokrata i lektury epoki przełomu, czyli o Janie Feliksie Amorze Tarnowskim jako czytelniku

100%

Deszczyńska M.

Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL

|

2022

|

vol. 4(19)

99-125

EN

The article takes up the question of history of reading in the era of the turn of 18th and 19th centuries, i.e. between the Polish Enlightenment and the romantic period, on the example of an aristocratic reader and owner of rich book collection – Jan Feliks Amor Tarnowski (d. 1842). Tarnowski’s family relations, travels and influence of his teachers, as well as studies in libraries shaped his intellectual personality and gave him a profound erudition. He was the activist in the culture movement, member of scientific societies and masonry, and the Senator. The methodology used here is based on the historical sciences, as the most appropriate in this kind of problem. Thesis concerning Tarnowski’s reading was proved on the ground of his manuscripts, notes, and not published fragments from his family archive (stored in the National Archive in Cracow), and his printed monography (1819), where the traces of quotations and titles of books were considered as sure evidences of reading. His interests focused on medieval and early modern history, religion and literature, and were influenced by the Enlightenment historicism, history of culture and linguistics. But he was also under the influence of the religious Catholic revival, mysticism and religiosity of Restoration. Tarnowski as a reader chose the classical European and world’s literary output, in which he wanted to place books of Polish authors.

PL

Artykuł podejmuje problematykę historii czytelnictwa w epoce przełomu XVIII i XIX wieku, czyli między polskim oświeceniem a epoką romantyzmu, na przykładzie arystokratycznego czytelnika i właściciela bogatego księgozbioru – Jana Feliksa Amora Tarnowskiego (zm. 1842). Rodzinne relacje Tarnowskiego, podróże i wpływy jego nauczycieli, a także studia w bibliotekach ukształtowały jego osobowość intelektualną i dały mu głęboką erudycję. Był działaczem ruchu kulturalnego, członkiem towarzystw naukowych i masonerii, senatorem. Zastosowana w tekście metodologia opiera się na naukach historycznych jako najbardziej odpowiednich w tego rodzaju problemach. Teza dotycząca lektury Tarnowskiego została potwierdzona na podstawie jego rękopisów, notatek i niepublikowanych fragmentów z archiwum rodzinnego (przechowywanego w Archiwum Narodowym w Krakowie) oraz monografii drukowanej (1819), w której ślady cytatów i tytuły książek zostały uznane za pewne dowody ich czytania. Jego zainteresowania koncentrowały się na średniowiecznej i wczesnonowożytnej historii, religii i literaturze, pozostawały pod wpływem historyzmu oświeceniowego, historii kultury i językoznawstwa, ale także religijnego odrodzenia katolickiego, mistycyzmu i religijności czasów Restauracji. Tarnowski jako czytelnik wybierał klasyczną literaturę europejską i światową, pośród której chciał umieścić książki autorów polskich.

3

Na marginesie edycji - "Listy pasterskie, orędzia, odezwy Episkopatu Polski 1918– 1939", wyd. i wprowadzenie A. Gąsior, ks. J. Królikowski, Kraków 2018, ss. 304

100%

Deszczyńska M.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2023

|

vol. 42

|

issue 2

109-124

4

Uwagi o teorii sekularyzacji i sekularyzmie w naukach humanistycznych

75%

Deszczyńska M.

Kwartalnik Historyczny

|

2015

|

vol. 122

|

issue 4

Refine search results

1 Kwartalnik Historyczny

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Tarnowskie Studia Teologiczne

1 Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL

4 Deszczyńska M.

1 2023

1 2022

1 2021

1 2015

O genezie więzi katolicyzmu i świadomości narodowej w społeczeństwie polskim w pierwszej połowie XIX w.

Arystokrata i lektury epoki przełomu, czyli o Janie Feliksie Amorze Tarnowskim jako czytelniku

Na marginesie edycji - "Listy pasterskie, orędzia, odezwy Episkopatu Polski 1918– 1939", wyd. i wprowadzenie A. Gąsior, ks. J. Królikowski, Kraków 2018, ss. 304

Uwagi o teorii sekularyzacji i sekularyzmie w naukach humanistycznych