Nature of many public services, providing by local government, frequently extend beyond the boundaries of administrative units. More efficient performance of these tasks requires at least coordination, and sometimes also the institutional forms of cooperation. in the laws regulations, for all levels of government, are set the possibility of concluding by the LGUs, the various forms of agreements, unions, and finally the creation of joint municipal economic units. Despite this, one can notice the general tendency to atomization public service within the administrative units. We are relatively rare examples of smooth cooperation between units of the same level and between different levels of government. This situation creates problems especially in the agglomerations areas, in which there are strong connections between the functional and structural neighboring units. analysis of the reasons of this phenomenon was dedicated to the second part of the article.
PL
Charakter wielu zadań publicznych wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) wykracza często poza granice administracyjne jednostek. Sprawniejsze i efektywniejsze wykonywanie takich zadań wymaga co najmniej koordynacji działań, a niejednokrotnie także instytucjonalnych form współpracy. W zapisach ustawowych dotyczących wszystkich szczebli samorządu zawarto możliwość zawierania przez JST różnych form porozumień, związków, czy w końcu tworzenia wspólnych podmiotów komunalnych. Pomimo tego można zauważyć generalną tendencję do atomizowania wykonywania usług publicznych w granicach administracyjnych jednostek. Stosunkowo rzadkie są przykłady sprawnej współpracy pomiędzy jednostkami tego samego szczebla, jak i pomiędzy różnymi szczeblami samorządu. Sytuacja taka stwarza problemy zwłaszcza na obszarze zespołów aglomeracyjnych, na terenie których występują silne powiązania funkcjonalne i strukturalne miedzy sąsiadującymi jednostkami. analizie przyczyn tego zjawiska poświecono druga cześć niniejszego artykułu.
One of the effects of metropolization is the urban area expansion on adjacent to the core of administrative units. This makes it necessary to build mechanisms for coordinating the performance of public services throughout the metropolitan assembly. Often posed a postulate in such cases is the consolidation of administrative structures which consists of the incorporation of units adjacent to the core. Supporters of such measures are based on the conviction that such a centralization of management will be conducive to the efficiency of public services (including administration). Conviction is based on the so-called economies of scale and economies of scope. An article in the analysis of processes of consolidation which was made in England, Canada, the United States, Australia and New Zealand, does not confirm these convictions. In many cases, such actions have led to a decline in efficiency and thus the main factor incentive to change.
PL
Jednym z efektów metropolizacji jest ekspansja strefy miejskiej na sąsiadujące z jej pierwotnym rdzeniem jednostki administracyjne. To powoduje konieczność budowy mechanizmów koordynacji wykonywania usług publicznych w całej metropolii. Często postulowana jest w takich przypadkach konsolidacja struktur administracyjnych, która polega na włączeniu sąsiadującej jednostki do rdzenia. Zwolennicy tego rodzaju rozwiązań są przekonani, ze taka centralizacja zarządzania przyczynia się do efektywności wykonywanych usług publicznych (w tym administracyjnych). Przekonanie to opiera się na tak zwanej ekonomii skali i ekonomii zakresu. Artykuł, w którym analizowane są przykłady procesów konsolidacji w Anglii, Kanadzie, USA, Australii i Nowej Zelandii, nie potwierdza tych poglądów. W wielu przypadkach działania konsolidacyjne doprowadziły do spadku efektywności usług publicznych.
Cel: W artykule przenalizowano zahamowany rozwój sieci parków narodowych w Polsce, wskazując kluczowe bariery ich ekspansji oraz proponując konkretne kierunki działań naprawczych. Podkreślono unikalną rolę parków narodowych w ochronie środowiska przy jednoczesnym wskazaniu, że ich udział w powierzchni Polski wynosi jedynie 1,05%, co znacząco odbiega od średniej w Unii Europejskiej. Metodyka: Badanie objęło analizę aspektów prawnych i ekonomicznych oraz przegląd literatury w celu identyfikacji głównych problemów ograniczających rozwój parków narodowych. Szczególną uwagę poświęcono barierom wynikającym z oporu samorządów lokalnych, stratom wpływów z podatku leśnego oraz różnicom w wynagrodzeniach pomiędzy pracownikami parków narodowych a Lasów Państwowych. Wyniki: Wskazano, że skutecznym sposobem przezwyciężenia tych trudności może być wprowadzenie mechanizmów wsparcia finansowego dla społeczności lokalnych oraz rozwijanie partnerstw między parkami a samorządami. Wyniki sugerują, że zmiana podejścia administracji centralnej oraz implementacja modelu zarządzania opartego na współpracy i dialogu mogłyby efektywnie zrewitalizować proces rozwoju parków narodowych. Implikacje i rekomendacje: Postulowane rozwiązania mają potencjał zastosowania nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach borykających się z podobnymi wyzwaniami. Wdrożenie mechanizmów wsparcia finansowego oraz modelu partnerskiego mogłoby przyczynić się do poprawy ochrony środowiska i harmonijnego współdziałania parków narodowych z lokalnymi społecznościami. Oryginalność/wartość: Zaletą niniejszego artykułu jest kompleksowa, zintegrowana analiza stagnacji rozwoju parków narodowych w Polsce, uwzględniająca w wyjątkowy sposób czynniki prawne, ekonomiczne i społeczno-polityczne. Przekształcając tworzenie parków narodowych w proces oparty na współpracy, a nie antagonizmie, autor przedstawia nowatorskie strategie teoretyczne i praktyczne, które można zastosować w Polsce i krajach borykających się z podobnymi wyzwaniami, równoważąc cele ekologiczne z realiami społeczno-gospodarczymi.
EN
Aim: The article analyses the stunted development of Poland's network of national parks, identifying key barriers to their expansion and proposing specific directions for corrective action, and highlights the unique role of national parks in environmental protection while pointing out that in Poland their share of the area is only 1.05%, which is significantly below the European Union average. Methodology: The research included an analysis of the legal and economic aspects and a literature review, to identify the main problems limiting the development of national parks. Particular attention was paid to barriers stemming from resistance by local governments, the loss of forest tax revenues, and discrepancies in salaries between employees of national parks and State Forests. Results: It was found that effective ways to overcome these challenges comprise introducing financial support mechanisms for local communities and fostering partnerships between the national parks and local governments. The findings suggest that changing the approach of the central administration and implementing a management model based on cooperation and dialogue could effectively revitalise the development process of national parks. Implications and recommendations: The proposed solutions can be applied not only in Poland but also in other countries facing similar challenges. Implementing financial support mechanisms and a partnership-based model could enhance environmental protection and foster harmonious collaboration between national parks and local communities. Originality/value: The strengths of this paper stems from its comprehensive, integrated analysis of the stagnation of national park development in Poland, which uniquely takes into account legal, economic, and socio-political factors. By reframing the creation of national parks as a process based on cooperation rather than antagonism, the article presents innovative theoretical and practical strategies that can be applied in Poland and countries facing similar challenges, balancing ecological goals with socio-economic realities.
Dyskusje o optymalnej wielkości jednostek samorządowych absorbują zarówno środowiska naukowe, jak i polityczne, które odpowiadają za decyzje dotyczące kształtu podziału terytorialnego. Problem jest o tyle istotny, że tego typu zmiany powinny być czynione z wielką rozwagą, a ich kreowanie winno bazować na solidnej wiedzy. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy większe gminy działają efektywniej, czy konsolidacja struktur administracyjnych przynosi efekty w postaci zmniejszonych jednostkowych kosztów funkcjonowania? Praca ma charakter przeglądowy i jest syntezą wyników badań opublikowanych w literaturze światowej. Przegląd literatury na temat refom podziału terytorialnego pokazuje, że dowody na funkcjonowanie efektu skali w samorządach są bardzo niejednoznaczne. Podobnie trudno sformułować wnioski, które pozwoliłyby określić optymalną wielkość podstawowych jednostek podziału terytorialnego.