Wczesna interwencja logopedyczna w świetle ostatnich koncepcji neuropsychologicznych

• Authors: Michalik Mirosław

Title variants

EN

Early Logopedic Intervention in Light of the Latest Neuropsychological Conceptions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia zagadnienie celowości podejmowania wczesnych działań logopedycznych w świetle założeń dwóch koncepcji neuropsychologicznych: teorii selekcji grup neuronowych (TNGS) Geralda Maurice’a Edelmana oraz teorii neuronów lustrzanych Joachima Bauera. Pierwsze z ujęć tłumaczy, jak wczesne nieprawidłowości rozwojowe utrudniają tworzenie się repertuarów neuronowych: pierwotnego (na drodze selekcji) oraz wtórnego (dzięki doświadczeniu). Dodatkowo wyjaśnia proces powstawania odwzorowań zwrotnych pomiędzy mapami mózgu znajdującymi się m.in. w rejonie ośrodków mowy. Z kolei teoria neuronów lustrzanych (zwierciadlanych), opisana przez Joachima Bauera, pozwala znaleźć metodologiczne uzasadnienie dla strategii postępowania logopedycznego stosowanych w ramach wczesnej interwencji logopedycznej, a wykraczających poza wywoływanie głosek i ćwiczenia leksykalne. Obie koncepcje potraktowano jako teoretyczne uzasadnienie skutecznych, aczkolwiek nierzadko intuicyjnych, działań praktycznych.

EN

The paper discusses the problem of the need to undertake an early logopedic intervention in light of the assumptions of two neuropsychological conceptions: Gerald Maurice Edelman’s theory of neuronal groups selection (TNGS) and Joachim Bauer’s theory of mirror neurons. The former interpretation explains how early developmental anomalies hinder the formation of neuronal repertoires: primary repertoire (by a process of selection) and secondary repertoire (through experience). Additionally, it explains the process of feedback interactions between maps of the brain located inter alia near the speech centers. The theory of mirror neurons described by Joachim Bauer allows us to find methodological grounds for logopedic treatment strategies used as part of early logopedic intervention and going beyond sound elicitation and lexical exercises. The two conceptions were treated as theoretical grounds for effective although frequently intuitive practical procedures.

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2009
• Volume: 38
• Pages: 101-118

Dates

published

2009-01-01

Contributors

author

Michalik Mirosław

• Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków Katedra Logopedii i Lingwistyki Edukacyjnej

References

• Bauer J., 2008, Empatia. Co potrafią lustrzane neurony, Warszawa.
• Bokus B., Shugar G. W., 2007, Psychologia języka dziecka – stare pytania, nowe dane, nowe hipotezy, [w:] Psychologia języka dziecka, red. B. Bokus, G.W. Shugar, Gdańsk, s. 9–32.
• Cieszyńska J., 2002, Rozmowa matki z niesłyszącym niemowlęciem – szczególny rodzaj dyskursu edukacyjnego, [w:] Konteksty kulturowe w dyskursie edukacyjnym, red. J. Ożdżyński, T. Rittel, Kraków, s. 481–495.
• Cieszyńska J., Korendo M., 2007, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Kraków.
• Cytowska B., Winczura B., (red.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, Kraków.
• Damasio A., 1999, Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, Poznań.
• Dołyk B., 2005, Pierwsze sygnały zaburzeń rozwojowych u dzieci, [w:] Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole, red. T. Serafin, Warszawa, s. 10–13.
• Edelman G.M., 1998, Przenikliwe powietrze, jasny ogień. O materii umysłu, Warszawa.
• Dubisz S., (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa.
• Herzyk A., 1993, Mózgowa organizacja języka w ontogenezie. Ujęcie neuropsychologiczne, „Audiofonologia” 5, s. 55–74.
• Herzyk A., 2005, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa.
• Hickmann M., 2007, Rozwój językowy a rozwój poznawczy: stare pytania, nowe kierunki badań, [w:] Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G. W. Shugar, Gdańsk, s. 211–225.
• Jakobson R.,1964, Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych, [w:] R. Jakobson, M. Halle, Podstawy języka, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 107–133.
• Kaczmarek B. L. J., 1995, Mózg, język, zachowanie, Lublin.
• Kania J. T.,1976, Dezintegracja systemu fonologicznego w afazji, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Kleiber G., 2003, Semantyka prototypu. Kategorie i znacznie leksykalne, Kraków.
• Kozołub A., 2003, Podstawy anatomii i fizjologii układu nerwowego, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 1, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s. 85–126.
• Langacker R. W., 2003, Model dynamiczny oparty na uzusie językowym, [w:] Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E. Dąbrowska, W. Kubiński, Kraków, s. 30–117.
• Łuria A. R., 1976, Podstawy neuropsychologii, Warszawa.
• Łuria A. R., 1976 a, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, Warszawa.
• Maruszewski M., 1966, Afazja. Zagadnienia teorii i terapii, Warszawa.
• Mazurkiewicz-Sokołowska J., 2006, Transformacje i strategie wiązania w lingwistycznych badaniach eksperymentalnych, Kraków.
• Siudak A., 2009, Pozawerbalne strategie argumentacyjne u osób z afazją, [w:] Argumentacja w dyskursie edukacyjnym, red. T. Rittel, S. Śniatkowski, Kraków, (w druku).
• Spitzer M., 2007, Jak uczy się mózg?, Warszawa.
• Steuden M., 1998, Przegląd technik badawczych ośrodkowego układu nerwowego, [w:] Związek mózg – zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej, red. A. Herzyk, D. Kądzielawa, Lublin, s. 37–60.
• Walsh K., 1998, Neuropsychologia kliniczna, Warszawa.
• Wolska A., 2000, Mózgowa organizacja czynności psychicznych, Kraków.
• Woźniak T., 2005, Narracja w schizofrenii, Lublin.
• Wróbel A., 2005, Neuron i sieci neuronowe, [w:] Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa, s. 45–72.
• Zarębina M.,1973, Rozbicie systemu językowego w afazji, Wrocław.