Relacje między następującymi po sobie teoriami a sposoby odpowiedzi realizmu naukowego na zarzut pesymistycznej indukcji

• Authors: Janina Buczkowska

Title variants

EN

The Relationships Between Successive Theories and Ways of Responding to the Pessimistic Induction Argument

Abstracts

EN

This paper considers and aims to advance the discussion on the reconciliation of scientific realism with the pessimistic induction argument. It presents a novel argument in favour of scientific realism based on the correspondence relationship between successive theories, which has been overlooked in the debates on structural realism and semirealism. Firstly, the paper argues that the traditional arguments for scientific realism , based on the divide et impera strategy, correctly refer to cases of theory change similar to the replacement of Fresnel’s optical theory with the electromagnetic theory of light. However, it is argued that such arguments do not apply to cases of theory change in which successive theories remain in a correspondence relation. Worrall’s solution does not take into account the important implications that follow from this relation for an understanding of theoretical continuity despite theory change. Taking into account the different scope of phenomena in successive theories, linked by a correspondence relationship, enables us to indicate a different type of continuity between theories and to formulate additional justification for a realist position concerning this type of theory change. Secondly, it is argued that a correspondence relationship between successive theories admits an understanding of approximate truthfulness and the continuity between theories different from the divide et impera strategy. By appealing to the limited scope of the theory that is replaced and its “local” correctness according to its successor, it is possible to avoid some of the objections raised against the traditional arguments in favour of scientific realism based on the correspondence relationship. In the light of this justification, the thesis that successful mature theories turn out to be false as a result of theory change does not apply to cases of theory change in which successive theories are linked by a correspondence relation. Our argument overrules PI’s objection to this kind of theory change and does not impose limitations on scientific realism resulting from structural realism.  --------------- Received: 24/03/2021. Reviewed: 18/06/2021. Accepted: 05/07/2021.

PL

Artykuł nawiązuje do dyskusji wokół uzgodnienia realizmu naukowego z argumentem pesymistycznej indukcji (PI) i jest próbą jej rozwinięcia. Przedstawia propozycję dodatkowej argumentacji na rzecz realizmu naukowego, odwołującą się do pominiętej w realizmie strukturalnym i semirealizmie relacji korespondencji między następującymi po sobie teoriami. Pokazuje, że choć sposób argumentowania przyjęty w dotychczasowej dyskusji, opierający się na strategii divide et impera, trafnie odnosi się do przypadków zmiany teorii podobnych, do zastąpienia teorii optycznej Fresnela teorią elektromagnetyczną światła, to nie jest odpowiedni dla przypadków zmiany teorii, w których poprzedniczka i następczyni pozostają w relacji korespondencji. Rozwiązanie Worralla pomija istotne przesłanki, jakie z tej relacji wynikają dla rozumienia ciągłości teoretycznej. Uwzględnienie specyficznej różnicy zakresu zjawisk w następujących po sobie teoriach, które łączy relacja korespondencji, pozwoliło wskazać inny rodzaj ciągłości między teoriami i sformułować dodatkowe uzasadnienie dla realistycznego stanowiska wobec tego typu zmiany teorii. Wykazano, że w przypadku relacji korespondencji aproksymacyjna prawdziwość teorii i jej ciągłość mają inny charakter niż przyjmowany w strategii divide et impera, gdyż opierają się na innej relacji między następującymi po sobie teoriami. Odwołanie się do ograniczonego zakresu poprzedniczki i jej „lokalnego” względem następczyni charakteru pozwoliło uniknąć niektórych zarzutów, wysuwanych przeciwko argumentom na rzecz realizmu naukowego, odwołujących się do relacji korespondencji. W świetle przeprowadzonych rozważań teza, że zmiana dojrzałych teorii, odnoszących sukces, przeczy ich aproksymacyjnej prawdziwości, nie znajduje właściwego odniesienia do przypadków zmiany teorii, w wyniku której poprzedniczkę i następczynię łączy relacja korespondencji. Przedstawiona argumentacja uchyla zarzut PI w stosunku do tego rodzaju zmiany teorii i nie narzuca niektórych ograniczeń realizmu naukowego wynikających z realizmu strukturalnego. --------------- Zgłoszono: 24/03/2021. Zrecenzowano: 18/06/2021. Zaakceptowano do publikacji: 05/07/2021.

Keywords

PL

realizm naukowy; realizm strukturalny; zmiana teorii; aproksymacyjna prawdziwość teorii; ciągłość teorii

EN

scientific realism; structural realism; theory change in science; approximate truthfulness; theoretical continuity

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2021
• Volume: 57
• Issue: 2
• Pages: 5-34

Dates

published

2021

Contributors

author

Janina Buczkowska

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Filozofii

• https://orcid.org/0000000153872310

References

• Becker Arenhart, J.R., Bueno, O. (2015). Structural realism and the nature of structure. European Journal for Philosophy of Science, 5, 111-139.
• Boyd, R.N. (1983). On the Current Status of the Issue of Scientific Realism. Erkenntnis, 19(1-3), 45-90.
• Buczkowska, J. (2020). Realizm naukowy wobec zmiany teorii w nauce. Studia Philosophiae Christianae, 56(3), 5-30.
• Chakravartty, A. (1998). Semirealism. Studies in History and Philosophy of Science, 29(3), 391-408.
• Da Costa, N., French, S. (1990). The Model-Theoretic Approach to the Philosophy of Science. Philosophy of Science, 57(2), 248-265.
• Fraassen, B.C. van. (1980). The Scientific Image. Oxford: Oxford University Press.
• Fraassen, B.C. van. (1997). Structure and Perspective: Philosophical Perplexity and Paradox. W: M.L. Dalla Chiara (red.), Logic and Scientific Methods. Vol. 1, 511-530. Dordrecht: Kluwer.
• Frigg, R. (2006). Scientific Representation and the Semantic View of Theories. Theoria, 21(1), 49-65.
• Giere, R. (1988). Explaining Science: A Cognitive Approach. Chicago: Chicago University Press.
• Giere, R. (2004). How Models Are Used to Represent Reality. Philosophy of Science, 71(5), 742-752.
• Grobler, A. (2008). Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus – Wydawnictwo Znak.
• Hartmann, S. (2002). Essay review: On correspondence. Studies in History and Philosophy of Modern Physics, 33, 79-94.
• Jodkowski, K. (1984). Teza o niewspółmierności w ujęciu Thomasa Kuhna i Paula Feyerabenda. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kotowski, M. (2014). O rozwoju realizmu naukowego jako selektywnego sceptycyzmu. Filozofia Nauki, 22(3), 105-123.
• Kuhn, T.S. (2001). Struktura rewolucji naukowych. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Laudan, L. (2018). Obalenie realizmu konwergentnego. W: M. Kotowski (red.), Spór o realizm naukowy, 29-65. Wrocław: Oficyna Naukowa PFF.
• Lyons, T.D. (2006). Scientific Realism and the Stratagema de Divide et Impera. The British Journal of the Philosophy of Science, 57(3), 537-560.
• Matthews, P.T. (1974). Wstęp do mechaniki kwantowej. Warszawa: PWN.
• Park, S. (2017). On Treating Past and Present Scientific Theories Differently. Kriterion, 31(1), 63-76.
• Psillos, S. (1999). Scientific Realism: How Science Tracks Truth. London: Routledge.
• Putnam, H. (1975). What is Mathematical Truth?. W: Mathematics, Matter and Method, Collected Papers, Vol. 2, 60-78. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rivadulla, A. (2004). The Newtonian Limit of Relativity Theory and the Rationality of Theory Change. Synthese, 141(3), 417-429.
• Rodzeń, J. (2006). Kilka uwag o tzw. pesymistycznej meta-indukcji. Filozofia Nauki, 55(3), 97-110.
• Suppe, F. (1989). The Semantic Conception of Theories and Scientific Realism. Chicago: University of Illinois Press.
• Vickers, P. (2017). Understanding the Selective Realist Defence Against the PMI. Synthese, 194(9), 3221-3232.
• Worrall, J. (2018). Realizm strukturalny. To co najlepsze z dwóch światów. W: M. Kotowski (red.), Spór o realizm naukowy, 145-175. Wrocław: Oficyna Naukowa PFF.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2021.57.A.07

Biblioteka Nauki

2098329