Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

O Profesorze Jerzym Reichanie z okazji dziewięćdziesiątych urodzin

100%
Tyrpa A.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 3
107-117
2
Publication available in full text mode
Content available

Wariantywność frazematyki w gwarach polskich

100%
Tyrpa A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2019
|
issue 14
246-257
EN
The article shows 12 dialectal phrasemes appearing in numerous variants concerning phonology (e.g. żarło/zarło), inflection (e.g. oko/oczy), word formation (e.g. woza/wózka) and lexis (most numerous). Euphemisms are interesting types (e.g. diabli/bogowie, gówno/ kompot). The analysis of numerous variants of a given phraseme confirms A.M. Lewicki’s thesis (1976) that it is the semantic and syntactic patterns, rather than particular lexemes that determine the identity of a phraseological expression. For example, the two expressions coś komuś strzeliło do łba and pizło komuś do czepani are regarded as variants of one phrase, although their lexis is different. Examining phraseme variants rather than particular appearances makes understanding of their meaning (eg. Objechał kraki maki versus Uobjechał Krakóf i Makóf) and strange syntax (eg. Święta Barbara po lodzie... versus Jak na świętą Barbarę chodzi gęś po lodzie...) possible.
3
Content available remote

Stereotypy etniczne w różnych językach - narodowe? Międzynarodowe? Uniwersalne?

100%
Tyrpa A.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2013
|
issue 15
145-154
EN
The paper discusses ethnic stereotypes petrified in different languages and referring to other nations. According to some researchers, in the lexis and phraseology of a given language, certain units can be distinguished which are only limited to this language. The article collects several examples from which it comes to light that when wider material is considered (including the history of a language, dialects and jargons), some lexemes and phrasemes are found to be present not in one, but in many languages. Analysis of numerous ethnic stereotypes in different languages reveals that transnational semantic patterns exist which are realized independently of linguistic affinity, e.g. in Indo-European as well as in Finno-Ugric languages. These patterns (models) contain slots for specific ethnonyms; how they are filled depends on extra-linguistic factors: historical experience, geographical neighbourhood, mutual friendly or hostile relations. The existence of petrified references to other nations in each language appears to be a universal feature. Specific realization of general semantic models is only partially studied.
4
Publication available in full text mode
Content available

Polska i Polacy w zwierciadle gwarowym

100%
Tyrpa A.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2017
|
vol. LXIV
317-331
EN
The goal of this article is to present the understanding of the words: Polska, Polak, Polka, (język) polski in dialects. Local dialect quotes from the XIX and XX centuries show that not all of the inhabitants of our country called themselves Polacy (Poles). Also, not all regions were identified as parts of Poland. Concerning language itself, many utterances indicate a contradistinction of the speaker’s own dialect and the Polish language, understood as the literary variant. Local dialect proof of the persecution of Polish speakers has also been gathered, especially from areas under German rule in the interwar period. The article also presents synonyms of the ethnonym Polak (Pole), e.g. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko and variants of the name Polska (Poland), e.g. Polsko, Polszcza. Most examples of the word-formation family of the words Polska, Polak, polski were found in the border areas, whose presence within the borders of the Polish state was (is) changing.
PL
Artykuł przedstawia rozumienie wyrazów Polska, Polak, Polka, (język) polski w dialektach. Cytaty gwarowe z XIX i XX wieku pokazują, że nie wszyscy mieszkańcy naszego kraju nazywali sami siebie Polakami. Również nie wszystkie regiony były określane jako części Polski. Jeśli chodzi o język, to wiele wypowiedzi wskazuje na przeciwstawianie własnej gwary językowi polskiemu, rozumianemu jako literacki. Zebrano też gwarowe świadectwa prześladowania ludzi posługujących się polszczyzną, zwłaszcza na terenach podległych władzy niemieckiej w okresie międzywojennym. W artykule pokazano również synonimy etnonimu Polak, np. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko i warianty nazwy Polska, np. Polsko, Polszcza. Najwięcej zaświadczeń rodziny słowotwórczej wyrazów Polska, Polak, polski pochodzi z terenów pogranicznych, których przynależność do państwa polskiego była (jest) zmienna.
5
Publication available in full text mode
Content available

Etnolingwistyka ludowa, narodowa, porównawcza – koncepcje neofilologów i polonistów

100%
Tyrpa A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2006
|
vol. 18
105-116
PL
Przedmiot etnolingwistyki jest ujmowany różnie. W etnolingwistycznych pracach neofilologów opisuje się języki mniejszości w relacji do języków większości, etnolingwistyka zazębia się z dialektologią w kwestii statusu pewnych etnolektów. W pracach polonistycznych przedmiotem zainteresowań są związki między językiem i kulturą. Autorka wyróżnia trzy odmiany etnolingwistyki: ludową, narodową i porównawczą. Pierwszą łączy ze środowiskiem skupionym wokół lubelskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych, drugą odnajduje w pracy A. Gudavičiusa, który przedmiot etnolingwistyki określa skrótowo jako „naród w języku”, trzecia kładzie nacisk na specyfikę myślenia różnych nacji. W ostatnich częściach artykułu autorka przedstawia zbieżność między etnolingwistyką a etnografią oraz między etnolingwistyką a dialektologią i przedstawia prekursorów polskiej etnolingwistyki.
EN
Ethnolinguistics is understood in a variety of ways. In ethnolinguistic works of neophilologists, the languages of minorities are described in relation to the languages of majorities: ethnolinguistics dovetails here with dialectology in its preoccupation with the status of certain ethnolects. In the works of Polish linguists, especially important are the connections between language and culture. Three varieties of ethnolinguistics are identified: folk, national and comparative. The first of these is typical of the linguists associated with the 'Slownik stereotypów i symboli ludowych' (A Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols), compiled in Lublin; the second is found in the works of Gudavicius, for whom ethnolinguistics deals with 'the nation in the language'; the third type underscores the peculiarities of thinking characteristic of different nations. In the last sections of the article the authoress deals with the points of convergence between ethnolinguistics and ethnography, as well as between the former and dialectology. She also presents the figures of the pioneers of Polish ethnolinguistics.
6

Funkcje antroponimów literackich w powieściach polskich

100%
Tyrpa A.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/2
229–246
PL
W artykule przedstawiono imiona i nazwiska postaci literackich, które pojawiają się później w utworach innych autorów. Są dwa cele takiego zabiegu: 1) obdarzenie nowych bohaterów imionami i/lub nazwiskami bohaterów innych dzieł; 2) przekazanie sensów metaforycznych, które niosą nomina propria znane z wybitnych, najpopularniejszych dzieł literackich. Ad 1: Pokazano wtórne zastosowanie nazwisk z dzieł S. Żeromskiego w powieści kryminalnej; przejęcie imienia i nazwiska z powieści A. Szklarskiego przez M. M. Kuźmińskich; odwołania do imion tożsamych u postaci z dawniejszych i nowszych utworów literackich. Ad 2: Pokazano powieściowe użycia antroponimów, które nabrały znaczenia przenośnego: Kopciuszek, Don Kiszot, Robinson, Faust, Frankenstein, Romeo i Julia, Werter, Alicja (z krainy czarów), Sherlock Holmes, Ania (z Zielonego Wzgórza), Zagłoba, Wołodyjowski, Borejko. Konteksty powieściowe zostały skonfrontowane ze słownikami: Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych, Słownik mitów i tradycji kultury, Skrzydlate słowa i Alfabetycznym wykazem onimów bazowych i ich derywatów B. Dereń.
EN
The author presents first names and surnames of fictional characters which later appear in texts written by other authors. It can be said that there are two objectives of such a solution: 1. giving new characters the names and/or surnames of characters from other works; 2. transferring metaphorical meanings that are carried by nomina propria known from most renowned and recognisable literary texts. When it comes to the first objective, the author shows the secondary use of surnames from S. Żeromski’s books in a crime novel, taking over a name and a surname from A. Szklarski’s novel by the Kuźmińskis, as well as references to the same names used both by older and more recent literary works. As regards the second objective, the author presents literary use of anthroponyms that have gained metaphorical meanings: Cinderella, Don Quixote, Robinson, Faust, Frankenstein, Romeo and Juliett, Werther, Alice (from Wonderland), Sherlock Holmes, Anne (of Green Gables), Zagłoba, Wołodyjowski, Borejko. Literary contexts are compared with some dictionaries: Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych [Dictionary of Eponyms or Words Derived from Names], Słownik mitów i tradycji kultury [Dictionary of Myths and Traditions of Culture], Skrzydlate słowa [Winged Words] and Alfabetyczny wykaz onimów bazowych i ich derywatów [Alphabetical Index of Basic Proper Names and Their Derivates] by B. Dereń.
7
Publication available in full text mode
Content available

Polska literatura piękna źródłem reproduktów w powieściach Małgorzaty Musierowicz

100%
Tyrpa A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2016
|
issue 11
119-136
EN
This article discusses references to Polish literary works found in novels by Poznań-based author Małgorzata Musierowicz (born 1945). The protagonists of the 22-volume Jeżycjada series are literature lovers. They often quote famous Polish writers, from Ignacy Krasicki to another writer from Poznań – Marek Obarski (1947–1997). Quotations from literature, thanks to their wide platform of dissemination through school, songs and films, become part of the reproduced content category (reproduced word-groups). The novels by M. Musierowicz are also a platform of dissemination for Polish literary fiction.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.