Search results

1

Charakterystyka działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej Najwyższego Trybunału Administracyjnego

100%

Ułanowicz M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2023

|

vol. 22

|

issue 1

149-170

EN

The article aims to present Herman Lieberman’s parliamentary activity in the years 1922–1926, concerning the enactment and amendment of the act on the Supreme Administrative Tribunal of 3 August 1922. The main reason for exploring this problem is the fact that his parliamentary activity, focusing on the first Polish administrative court, was omitted from his memoires and his official biography, written by Artur Leinwald. Apart from that, the topic of this article coincides with the centenary of the Supreme Administrative Tribunal. Furthermore, this publication shows how the Sejm and the Supreme Administrative Tribunal operated before the may coup of 1926, because afterwards the new executive was progressively forcing the Supreme Administrative Tribunal to cooperate with government and to support state policy. The greatest number of sources concerning Lieberman’s parliamentary activity in the interwar period can be found at the Sejm Library’s website. Therefore, the methodology for writing this article consisted in the analysis of the bills and protocols of the Sejm, the Constitutional Committee, and the Legal Committee. These sources show that Herman Lieberman was very involved in the legislative work concerning the Supreme Administrative Tribunal. Analysis of these documents makes it possible to conclude that the parliamentarian was a great supporter of setting up this court in Poland. Herman Lieberman was sure that the Supreme Administrative Tribunal would be the guarantor of the protection of individual rights and freedoms.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej uchwalenia oraz nowelizacji ustawy z 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym. Najważniejszą przyczyną zbadania tego problemu jest fakt, iż aktywność parlamentarna Hermana Liebermana, skupiająca się na pierwszym polskim sądzie administracyjnym, została pominięta w jego wspomnieniach, jak również w oficjalnej biografii parlamentarzysty, napisanej przez Artura Leinwalda. Poza tym, temat tego artykułu wpisuje się w setną rocznicę powstania Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Publikacja ta pokazuje również, w jaki sposób Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz Najwyższy Trybunał Administracyjny funkcjonowały przed dokonaniem zamachu stanu w maju 1926 r. Po tym wydarzeniu nowa władza wykonawcza stopniowo zmuszała ten sąd do współpracy z rządem oraz do wspierania polityki państwa. Najwięcej źródeł, dotyczących działalności parlamentarnej Hermana Liebermana w dwudziestoleciu międzywojennym, znajduje się na stronie internetowej Biblioteki Sejmowej. Dlatego też metodologia napisania tego tekstu polegała na analizie projektów aktów prawnych oraz protokołów posiedzeń Sejmu, Komisji Konstytucyjnej oraz Komisji Prawniczej. Dokumenty te udowadniają, że Herman Lieberman był bardzo zaangażowany w prace legislacyjne, dotyczące Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Ich weryfikacja wiedzie do konkluzji, iż poseł był wielkim zwolennikiem rozpoczęcia funkcjonowania tego sądu w Polsce. Wynika z nich również, że Herman Lieberman widział w Najwyższym Trybunale Administracyjnym gwarancję ochrony podstawowych praw i wolności człowieka.

2

Burzliwe posiedzenie sądu pokoju w Sztabinie na tle okupacji Suwalszczyzny przez Niemców w latach 1915-1919

100%

Ułanowicz M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2020

|

vol. 19

|

issue 2

81-95

EN

The occupation of the Suwałki Region by the Germans in years 1915-1919 is an often forgotten period in the history of this region. It is all the more amazing that the activities of the occupation forces were aimed at plunder and repression of the local population. In those years, the Polish-Lithuanian conflict also intensified, which resulted in the outbreak of the Sejny Uprising, which was victorious for Poles. When Warsaw, Kraków, or Poznań exulted with regaining their independence - terror was still going on in the Suwałki region. That is why I wrote this article, to revive the memory of those events. The impulse to write the text was that I became acquainted with the minutes of the session of the Peace Court in Sztabin, which was held on 11th June 1919. On that day, German soldiers entered the building where the court was sitting. They started beating the people who were there and they almost took Judge Leopold Zatryb's life. The angry soldiers first wanted to stab him with a bayonet and then smash the judge's head with a metal crucifix. Only the reaction of the German officer prevented more bloodshed. The mentioned minutes is the most important source that I have used. It is in the collection of the State Archives in Suwałki, along with the rest of the documents relating to the activities of German soldiers. Moreover, the memories of Jakób Rółkowski - the parish priest in Sztabin, who was persecuted by the Occupant, were also very helpful. I also used the works of, among others, G. Ryżewski and S. Buchowski.

PL

Okupacja Suwalszczyzny przez Niemców w latach 1915-1919 jest często zapominanym okresem w historii tego regionu. Jest to tym bardziej zdumiewające, że działania wojsk okupacyjnych nastawione były na grabież oraz represjonowanie miejscowej ludności. W tych latach zaognił się również konflikt polsko-litewski, którego efektem był wybuch, zwycięskiego dla Polaków, powstania sejneńskiego. Kiedy Warszawa, Kraków czy Poznań cieszyły się z odzyskanej niepodległości – na Suwalszczyźnie nadal trwał terror. Dlatego też napisałem ten artykuł, aby przybliżyć pamięć o tamtych wydarzeniach. Impulsem do napisania tekstu było zapoznanie się przeze mnie z protokołem z posiedzenia sądu pokoju w Sztabinie z dnia 11 czerwca 1919 r. Tego dnia żołnierze niemieccy wtargnęli do budynku, gdzie obradował sąd. Zaczęli bić przebywających tam ludzi, a sędzia Leopold Zatryb o mały włos nie został pozbawiony życia. Rozzłoszczeni żołdacy najpierw chcieli przebić go bagnetem, a następnie rozbić sędziemu głowę metalowym krucyfiksem. Dopiero reakcja niemieckiego oficera zapobiegła większemu rozlewowi krwi. Wspomniany protokół jest najważniejszym źródłem, z którego korzystałem. Znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego w Suwałkach wraz z resztą dokumentów, dotyczących działań żołnierzy niemieckich. Bardzo pomocne były wspomnienia Jakóba Rółkowskiego – proboszcza sztabińskiej parafii, który był prześladowany przez Niemców. Posłużyłem się również dziełami m.in. G. Ryżewskiego czy S. Buchowskiego.

3

Józef Zmitrowicz – wybitny działacz społeczny w Białymstoku w latach 1916–1921

100%

Ułanowicz M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2022

|

vol. 21

|

issue 2

91-127

EN

The main point of this publication is to present the activity of Józef Zmitrowicz in Białystok in the years 1916 1921. The author has decided to deal with this subject because the figure of Józef Zmitrowicz is little known among the inhabitants of Białystok. It is also worth highlighting, that the activity of Józef Zmitrowicz in this city is also forgotten in his official biographies. Józef Zmitrowicz (1879–1980) was a famous lawyer, educator, parliamentarian and pro-independence activist. He studied at St. Petersbourg and Kharkov. In the inter war period, he was a solicitor in Vilnius and then, after the second world war, in Olsztyn. He came from Vilnius to Białystok in November 1916. He became a teacher and director in Polish Real Gymnasium because his predecessor – priest Stanisław Hałko – was arrested by the Germans. Józef Zmitrowicz also managed a scouts group in Białystok and participated in many community initiatives. In 1919 he became a parliamentarian in the Legislative Assembly. Józef Zmitrowicz was a great patriot and a very religious person as mentioned by his protégé Michał Sopoćko – currently a blessed of the Catholic Church. I have used the publications by J. Dworakowski, M. Goławski, M. Kietliński, J. Dziemian and others while working on the biography of Józef Zmitrowicz. The parliamentary and senate transcripts as well as press articles, contained mainly in „Dziennik Białostocki”, were very helpful. While writing about the activity of Józef Zmitrowicz in Białystok, I have also used the collection of archives of the Sixth King Sigismund Augustus High School in Białystok – inheritor of the tradition of the Polish Real Gymnasium in Bialystok.

PL

Podstawowym założeniem publikacji jest przedstawienie działalności Józefa Zmitrowicza w Białymstoku w latach 1916–1921. Autor postanowił zająć się tym tematem, ponieważ postać Józefa Zmitrowicza jest mało znana wśród mieszkańców obecnej stolicy województwa podlaskiego. Warto również podkreślić, że działalność Zmitrowicza w tym mieście jest często pomijana w jego oficjalnych biografiach. Józef Zmitrowicz (1879–1980) był znanym prawnikiem, pedagogiem, posłem oraz działaczem niepodległościowym. Kształcił się w Petersburgu oraz Charkowie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego był adwokatem w Wilnie, a po II wojnie światowej w Olsztynie. W listopadzie 1916 r. przyjechał z Wilna do Białegostoku. Objął posadę nauczyciela oraz dyrektora Polskiego Gimnazjum Realnego, ponieważ jego poprzednik – ks. Stanisław Hałko – został aresztowany przez Niemców. Józef Zmitrowicz kierował również białostockim harcerstwem oraz brał udział w wielu inicjatywach społecznych. W 1919 r. został posłem na Sejm Ustawodawczy. Józef Zmitrowicz był wielkim patriotą oraz człowiekiem bardzo religijnym, o czym wspominał jego podopieczny Michał Sopoćko – obecnie błogosławiony Kościoła katolickiego. Pracując nad biografią Józefa Zmitrowicza, korzystałem z publikacji m.in.: J. Dworakowskiego, M. Goławskiego, M. Kietlińskiego, J. Dziemiana. Bardzo pomocne były również stenogramy sejmowe i senackie oraz artykuły prasowe, zawarte w czasopiśmie „Dziennik Białostocki”. Pisząc o działalności Józefa Zmitrowicza, korzystałem również z archiwum VI Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Zygmunta Augusta w Białymstoku – spadkobiercy tradycji Polskiego Gimnazjum Realnego.

4

Karol Brzostowski i jego Instytucja Rolno-Fabryczna Sztabińska

100%

Ułanowicz M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2021

|

vol. 20

|

issue 1

155-176

EN

Karol Brzostowski was born in 1796. His parents were Ewa and Michał Hieronim. His grandfather was Joachim Litawor Chreptowicz – writer, poet, and activist of the Commision of National Education. Karol Brzostowski was a famous landowner in the first half of the 19th century. He was a farmer of the Sztabin estates. His greatest achievement in the field of industrial development was the establishment of the Sztabińska Huta settlement, in which there were: a factory of agricultural machines and tools; glassworks, foundry and a blast furnace. Karol Brzostowski was also an inventor and constructor. In his will, written on November 29, 1853, he granted Sztabin's provincial landowners ownership of the land, and from the rest of the property he created the Factories Fund, called the Sztabińska Agricultural and Factory Institution. The Institution started operating on January 1, 1855, a few months after the testator's death. Its property consisted of industrial plants and agricultural estates. A few years after his death, the Institution started to go bankrupt. In 1948, the remains of the Institution, in the form of a forest known as the Sztabin Parcellation, became property of the state. The main aim of this article is to present a short outline of the history of the Sztabińska Agricultural and Factory Institution. The most important source giving rise to its existence is the mentioned will of Karol Brzostowski. The Sztabińska Agricultural and Factory Institution was written about by, inter alia, L. Pietrusiński, J. Rółkowski, I.W. Kosmowska, J. Bartyś, G. Ryżewski, H. Zawistowska-Zacharewicz and S. Maciejewski. The files concerning the Sztabińska Agricultural and Factory Institution are located, among others, in the State Archives in Suwałki and the Central Archives of Historical Records in Warsaw.

PL

Karol Brzostowski urodził się w 1796 r. Jego rodzicami byli Ewa i Michał Hieronim. Jego dziadkiem był Joachim Litawor Chreptowicz-pisarz, poeta, działacz Komisji Edukacji Narodowej. Karol Brzostowski był znanym w I połowie XIX wieku właścicielem ziemskim. Gospodarzył w dobrach sztabińskich. Jego największym osiągnięciem w dziedzinie rozwoju przemysłu było założenie osady Huta Sztabińska, w której znajdowały się: fabryka maszyn i narzędzi rolniczych; huta szkła, odlewnia oraz wielki piec. W swoim testamencie, napisanym 29 listopada 1853 r., nadał sztabińskim włościanom ziemię na własność, a z reszty majątku utworzył Fundusz Fabryk, zwany Instytucją Rolną-Fabryczną Sztabińską. Instytucja zaczęła funkcjonować 1 stycznia 1855 r., kilka miesięcy po śmierci testatora. Jej majątek składał się z zakładów przemysłowych oraz posiadłości rolnych. W 1948 r. pozostałości Instytucji, w postaci lasu zwanego Parcelacją Sztabińską, stały się własnością państwa. Podstawowym celem artykułu jest przedstawienie krótkiego zarysu dziejów Instytucji Rolno-Fabrycznej Sztabińskiej. Najważniejszym źródłem, dającym podstawę do jej istnienia, jest wspomniany testament Karola Brzostowskiego. O Instytucji Rolno-Fabrycznej Sztabińskiej pisali m.in. L. Pietrusiński, J. Rółkowski, I. W. Kosmowska, J. Bartyś, G. Ryżewski, H. Zawistowska-Zacharewicz i S. Maciejewski. Akta, dotyczące Instytucji Rolno-Fabrycznej Sztabińskiej, znajdują się m.in. w Archiwum Państwowym w Suwałkach oraz Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie.

5

Działalność parlamentarna Michała Łazarskiego (1928-1939)

100%

Ułanowicz M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2021

|

vol. 20

|

issue 1

187-218

EN

Michał Łazarski (1896–1944) was born in Sztabin in Suwałki Governorate. His parents were Teofila and Józef. He was a deputy of Sejm of the Republic of Poland in the years 1928-1938 and subsequently a senator from 1938 until 1939. He was also a well-known local government activist in the Białystok Voivodeship. He was interested in agriculture and the military. Before he started his career in the Parliament, he had fought for his Motherland as a member of The Polish Military Organisation as well as during the Polish-Soviet War. Michał Łazarski died at the time of the Warsaw Uprising on 1st of August 1944. The main point of this publication is to present his parliamentary activity. The biography of Łazarski was a subject of research by H. Majecki, J. Rółkowski, G. Ryżewski, W. Batura, A. Makowski, J. Szlaszyński and others. The majority of information about the deputy was gathered in a publication called “Aktywni w codzienności: z dziejów instytucji i stowarzyszeń gminy Sztabin”. The main resources of Łazarski’s parliamentary activity of the interwar period are Sejm and Senate documents located in the Sejm Library’s website (https://biblioteka.sejm.gov.pl). I have also used press materials and publications describing the history of Polish parliamentarism. The point of this publication is also to present how the Sejm and Senate in II Republic of Poland operated. The parliamentary activity of Michał Łazarski in the interwar period is a good way to realise this intention. It was a very interesting period in the history of Poland.

PL

Michał Łazarski (1896-1944) urodził się w Sztabinie w guberni suwalskiej. Jego rodzicami byli Teofila i Józef. Michał Łazarski (1896-1944) był posłem na sejm Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1928-1938, a następnie senatorem od 1938 r. do 1939 r. Był również znanym w województwie białostockim działaczem samorządowym. Interesowało go głównie rolnictwo oraz wojskowość. Zanim rozpoczął karierę w parlamencie, walczył w obronie Ojczyzny, będąc członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej oraz walcząc w wojnie polsko-bolszewickiej. Zginął w trakcie powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. Podstawowym założeniem publikacji jest przedstawienie działalności parlamentarnej Michała Łazarskiego. Życiorysem parlamentarzysty zajmowali się m.in.: H. Majecki, J. Rółkowski, G. Ryżewski, W. Batura, A. Makowski oraz J. Szlaszyński. Najwięcej informacji na temat wojennych losów Michała Łazarskiego zebrano w dziele „Aktywni w codzienności: z dziejów instytucji i stowarzyszeń gminy Sztabin”. Podstawowym źródłem, zawierającym informację o działalności Michała Łazarskiego w parlamencie okresu dwudziestolecia międzywojennego, są druki sejmowe i senackie, znajdujące się na stronie internetowej Biblioteki Sejmowej (https://biblioteka.sejm.gov.pl). Korzystałem również z materiałów prasowych oraz publikacji, charakteryzujących dzieje parlamentaryzmu polskiego. Celem artykułu jest również przedstawienie, jak funkcjonował Sejm i Senatw II Rzeczypospolitej. Działalność parlamentarna Michała Łazarskiego w dwudziestoleciu międzywojennym jest dobrym sposobem do realizacji tego zamierzenia. Był to bardzo ciekawy okres w historii Polski.

Refine search results

5 Miscellanea Historico-Iuridica

5 Ułanowicz M.

1 2023

1 2022

2 2021

1 2020

Charakterystyka działalności poselskiej Hermana Liebermana w latach 1922–1926 dotyczącej Najwyższego Trybunału Administracyjnego

Burzliwe posiedzenie sądu pokoju w Sztabinie na tle okupacji Suwalszczyzny przez Niemców w latach 1915-1919

Józef Zmitrowicz – wybitny działacz społeczny w Białymstoku w latach 1916–1921

Karol Brzostowski i jego Instytucja Rolno-Fabryczna Sztabińska

Działalność parlamentarna Michała Łazarskiego (1928-1939)