Search results - CEJSH

1

Leksykon Panteonu Górnośląskiego / redakcja Aleksandra Kłos- -Skrzypczak, Henryk Olszar ; tłumaczenie na język angielski Anna Popiel ; tłumaczenie na język niemiecki Tobiasz Janikowski, Astrid Shchekina-Greipel – Katowice: Księgarnia św. Jacka, Katowice, 2020. – 1056 s. : il. ; 25 cm. – (Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach , ISSN 1643-0131 ; nr 94). – ISBN 978-83-8099-122-4

100%

Smyłła M.

Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy

|

2021

|

issue 1(61)

PL

Leksykon… pod redakcją dr Aleksandry Kłos-Skrzypczak oraz ks. dra hab. Henryka Olszara, prof. UŚ zawiera sto pięćdziesiąt osiem biogramów postaci związanych z Górnym Śląskiem, które zaprezentowano w porządku alfabetycznym. Każdy biogram zgodnie z przyjętym schematem zawiera informacje o miejscu urodzenia i zamieszkania konkretnej osoby, przedstawia dokonania i charakterystykę działalności na rzecz regionu i Polski. Zamieszczono również bibliografię, dane autora biogramu, a także streszczenie w języku angielskim i niemieckim.

2

Funkcje przemysłu w potencjale społeczno-ekonomicznym centrów rozwoju województwa śląskiego

80%

Wiedermann A.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2010

|

vol. 15

142-155

EN

Participation of industry in economic structures of the Silesian province was decreasing between 1984 and 2006. The biggest impact it had was on changes of labour markets. During the analysed period, the number of workplaces in the province decreased from 1, 714, 404 in 1984 to 1, 058, 576 in 2006, which is about 36%. In the same time, the share of industry in the regional labour market fell down from 1, 149, 319 to 503, 190 (about 56%). As a result, the participation of industry in general employment dropped down from 65% to 45%. Similar trends could be observed in changes between the economic centres of the Silesian province. The number of workplaces decreased by about 38% in regional economy, while employment in industry was reduced by about 58%. As a result, the participation of industry in general employment dropped to the level of 21%. Significant changes could be observed in the economic structure of individual centres of the province. In the years of centrally planned economy, the structure of workplaces in the centres was dominated by industrial-specialized, industrial, and industrial-service types (96,4%). In 2006, the structure was more differentiated, with the predominating types being service-industrial, industrial-service, and service (70,5%).

3

Instytucjonalne wsparcie innowacyjności miast w województwie śląskim

80%

Sanetra-Półgrabi S.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2013

|

vol. 22

83-92

PL

Polskie miasta borykają się z wieloma problemami o charakterze zarówno gospodar- czym, jak i społecznym. Po pierwsze, muszą przystosować się do zmian, jakie czekają miasta w całej Europie, startując z pozycji dużo słabszej niż miasta bardziej rozwiniętych krajów Unii Europejskiej – przede wszystkim ze względu na zaniedbania infrastrukturalne. Po drugie, dotykają je takie same pro- blemy społeczne, obecne w całej Europie, a zwłaszcza bezrobocie wśród absolwentów uniwersytetów i szkół wyższych. Potencjalnym sposobem ich rozwiązywania są oczywiście pieniądze, ale również otwartość na innowacje. Innowacyjność miast może być rozpatrywana na różne sposoby. Zwykle zwraca się uwagę na obecność określonych instytucji, które dzięki różnym mechanizmom finansowym i pozafinansowym wspierają komercjalizację technologii, obecność przedsiębiorstw w większości wytwarzających wysokie tech- nologie, poziom absorpcji funduszy unijnych stanowiący kryterium przy ocenie gmin w konkursach zmierzających do wyodrębnienia ośrodków innowacyjnych, np. Krajowi Liderzy Innowacji i Rozwoju. Instytucje spełniające tego typu zadania działają, i to z powodzeniem, w województwie śląskim. Są to przede wszystkim jednostki badawczo-rozwojowe, parki przemysłowe oraz naukowo-technologiczne oraz instytucje otoczenia biznesu. Celem artykułu jest próba zaprezentowania ich roli w miastach wo- jewództwa śląskiego na podstawie zebranych materiałów. Na wstępie wyjaśniono kluczowe pojęcia odnoszące się do innowacyjności.

4

ZABYTKI TECHNIKI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Przewodnik po wybranych obiektach. Wyd. Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2003

80%

Radźwicka-Milczewska A.

Ochrona Zabytków

|

2003

|

issue 1-2

227-228

EN

The voivodeship of Silesia contains more than a half of Polish monuments of technology, comprising the local cultural landscape and decisive for the identity of the region. Unfortunately, industrial monuments continue to be insufficiently appreciated and protected, and the technical degradation of old post-industrial buildings progresses at a disturbingly rapid rate. This is the reason why the publication Zabytki techniki Śląska. Przewodnik po wybranych obiektach (The Monuments of Technology in Silesia. A Guide to Select Objects) is regarded as extremely apt and necessary. The guidebook contains a list of 112 objects in 47 localities. Each of the entries (also in English and German) provides historical data about industrial enterprises. The authors discuss assorted branches of industry: ironworks, mines, textile works, breweries, the railway, etc., and outline the biographies of the creators of Silesian industry. The presented publication is the first attempt at identifying the varied monuments of technology in the voivodeship of Silesia, and comprises an important element in the preparation of a programme of industrial tourism, which for many objects could be the only chance of survival.

5

Śląskość „dwóch prędkości” – strona internetowa a przekaz polityczny wybranych organizacji regionalnych na Górnym Śląsku.

80%

Wądołowski M.

Refleksje. Pismo naukowe studentów i doktorantów WNPiD UAM

|

2016

|

issue 14

164-176

PL

The article focuses on the relationship between specificity of political associations and quality of their communication on the Internet. This issue has been examined at extreme example of two regional organizations from Upper Silesia – Zwiazek Gornoslaski and Ruch Autonomii Slaska. The author, using self-made research tool, compared the formal content of the communication on official websites. The results of the analysis were assessed with the activity profile and the average age of members examined associations.

6

Śląsk w działalności naukowej i organizacyjnej Władysława Nehringa

80%

Choinski K.

Onomastica Slavogermanica

|

2011

|

vol. 30

29 - 45

DE

Schlesien als Gegenstand der wissenschaftlichen und organisatorischen Tätigkeit von Władysław Nehring Seit der Besetzung des Lehrstuhls an der Universität im Jahre 1868 verband W. Nehring sein Leben auf Dauer mit Breslau. Außer der Arbeit am Institut für Slawistik engagierte er sich im Rahmen seiner außeruniversitären wissenschaftlichen und gesellschaftlich-kulturellen Tätigkeit in der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, in der er die Funktion des stellvertretenden Vorsitzenden inne hatte. Hauptgegenstand seines Interesses war die narrative Volksprosa des polnisch-sprachigen Oberschlesien, die niederschlesische Orts- und Personennamen mit urslawischen Elementen, die wechselseitigen polnisch-deutschen lexikalischen Entlehnungen sowie die Geschichte und Vor-geschichte dieser Region. In den Zeiten der wachsenden nationalistischen Stimmungen machte seine Tätigkeit der Gesellschaft in besonderem Maße den Reichtum und die Vielfalt der schlesischen Kultur bewusst — diese resultierten aus den jahrhundertelangen germanisch-slawischen Kontakten auf diesem Territorium. Darüber hinaus konnte Nehring aufgrund seines aktiven Engagements für die Pflege der Volkskultur die schlesische Identität stärken.

7

Po drugiej stronie granicy – filmowy los prowincji górnośląskiej

80%

Guzek M.

Kwartalnik Filmowy

|

2021

|

issue 114 Zanieczyszczenie, brud, skaza

226-232

PL

Pisanie o specyfice regionalnej kultury filmowej jest nieraz trudniejsze niż próba ujęcia kinematografii narodowej, a jeśli jest to region o tak skomplikowanej tożsamości, jak Śląsk w pierwszej połowie XX w., to zadanie takie stanowi prawdziwe wyzwanie metodologiczne. Wiąże się bowiem z czasochłonnymi kwerendami umożliwiającymi podjęcie wysiłku rekonstrukcyjnego; wymaga też rozpoznania kwestii wynikających z różnego rodzaju napięć: narodowościowych, politycznych, geopolitycznych, wreszcie towarzyskich czy rodzinnych. Urszuli Biel udało się zrealizować to wszystko z naddatkiem. Jej książka Kultura filmowa prowincji górnośląskiej. Kina, właściciele, widzowie (2020) stanowi dopełnienie projektu sprzed dwóch dekad – publikacji Śląskie kina między wojnami (2002). Obie pozycje tworzą niemal kompletną narrację, co w rodzimej regionalistyce filmoznawczej jest zjawiskiem bez precedensu.

EN

Writing about the specificity of regional film culture is sometimes more difficult than a monographic attempt to embrace national cinematography. In the case of a region with such a complex identity as Silesia in the first half of the last century, this task is a real methodological challenge. The author must perform time-consuming research and gather material enabling a reconstructive effort; he or she should also recognize the issues resulting from a specific type of tensions: national, political, geopolitical, and finally social and family tensions. Urszula Biel managed to do all this and much more in her book Kultura prowincji górnośląskiej. Kina, właściciele, widzowie [The Culture of the Upper Silesian Province: Cinemas, Owners, Viewers] (2020). This study complements a project from two decades ago, i.e. the publication of Śląskie kina między wojnami [Silesian Cinemas Between the Wars] (2002), creating an almost complete narrative, which has no precedent in the history of regional film studies in Poland.

8

Arystokracja jako „stan” legitymizujący ustrój absolutystyczny Śląska w okresie po wojnie trzydziestoletniej (1648-1740)

80%

Kuczer J.

Studia Zachodnie

|

2016

|

vol. 18

43-56

PL

Ustrój absolutystyczny na Śląsku w okresie 1648-1740 "stworzył" sobie grupę beneficjentów, jaką była arystokracja. Oczywiście był to rodzaj przymierza o charakterze "zwrotnym". Poszczególne jej grupy uzyskiwały najwyższe stanowiska i funkcje określające model życia publicznego i społecznego, a nawet gospodarczego. Bez budowy silnej grupy hrabiów i nowych książąt (stare linie wygasły częściowo jeszcze w pierwszej połowie XVII w. - najstarsza, piastowska w 1675 r.), niemożliwym mogłoby być sprawne, scentralizowane rządzenie Śląskiem, jaki charakteryzował ustrój absolutystyczny. Sejmikujące w XVI w. stany były niezwykle niewygodnym partnerem dla króla, na co wskazuje fakt licznych, ugodowych decyzji chociażby w sprawach religijnych podejmowanych przez cesarzy Ferdynanda I, Maksymiliana II, Rudolfa II i Macieja. Budowa silnego państwa opartego na licznych prowincjach stała w sprzeczności z pochodzącym z czasów średniowiecza modelem przedkładania przywilejów stanowych nad dekrety cesarskie. Absolutum dominium tak jak zerwało wszelkie nici z wczesnonowożytnym charakterem państwa, tak musiało stworzyć sobie podwaliny społeczne i to właśnie arystokracja, w dużej mierze stworzona na potrzeby nowego ustroju, stała się jego głównym beneficjentem.

9

Małe miasta przy granicy śląsko-małopolskiej w XIV w. Geneza – funkcje – warunki rozwoju.

80%

Lisowicz D.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2013

|

vol. 13

142-153

PL

The article is devoted to the history of small towns incorporated in the 14th century that were located on the borderland of Silesia and Lesser Poland. It analyses four centres located in he so-called central area of the borderland – Będzin, Bieruń, Chrzanów and Mysłowice. The aim of the research is to point to any regularity connected with the creation and functioning of small towns in the specific area of the borderland as well as to show relations between these centres and larger cities such as Krakow or Opole. The development of a settlement of a municipal character in a particular place was influenced by a number of factors, including natural factors, the existence of a city or a market settlement in the neighbourhood, the vicinity of trade routes, fords, as well as the organization of local and regional routes. None of the discussed towns was created from scratch as there were traces of settlements frombefore the incorporation in their vicinity. The early establishment of the towns is additionally corroborated by information about parishes whose existence had been proved in all towns except from Bieruń since the beginning of the 14th century. Small towns played an important role in the economy of their regions as they satisfied the needs of their inhabitants, people from the adjacent villages and merchants travelling through the town. Moreover, the towns fulfilled a series of political, proprietary, and cultural functions in relation to the neighbouring settlements. One can notice some regularities and similarities in the origin, functions and conditions of developing small towns. These factors were not influenced in any major way by the fact that the towns were located at different sides of the border.

10

Rycerz dwóch władców – Hinczka z Roszkowic herbu Działosza.

80%

Czwojdrak B.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2013

|

vol. 13

119-128

PL

Hinczka of Rakoszowice, Działosza Coats of Arms came from the Silesian lesser nobility. His assets were located near Środa Śląska. Probably thanks to the influences of the Duke of opole. Vladislaus, a former lieutenant of the Kingdom of Poland, Hinczka and his relatives bought assets in the Mieluń area which, at that time, belonged to the abovementioned duke. The first documented purchase in that area was a village Szyszków, however Hinczka might have earlier incorporated a village called Działoszyn. He might have also used that name as the basis for the new name of his coats of arms as he was known as Salisz in Silesia. He was the founder of a new line of Działoszowie in the Kingdom of Poland. At the end of the 15th century, his both names were used interchangeably in Silesia.Hinczka was a loyal subject of the Duke of Opole Vladislaus. He remained at his sideeven when the Duke’s plan to take over the Polish throne failed. When the Polish nobility sent a delegation to its candidate to the throne in Cracow, the Duke of Lithuania, Hinczka represented the Duke of Opole. It proves that Vladislaus II of Opole trusted him. However, it also shows that the Silesian nobleman understood that the time of his protector was coming to an end and was looking for new supporters among the Polish noblemen. Thanks to his efficient policy, after the Duke of Opole was ousted, Hinczka found himself in the sphere of the influences of Vladislaus Jagiello to whom he owed his career on the Polish court. His sons also started their careers on the king’s court, and the middle son, Jan Hincza achieved a high status in the Crown. By his actions, diplomacy, and the ability to withdraw from the influence of the Duke of Opole at the right moment and by moving under the protection of the Polish king, Hinkcza opened a door to career for himself as well as his family.

11

Artykuł 58 Ordunku Górnego, czyli rzecz o początkach ubezpieczeń na Śląsku

80%

Pokoj J.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2018

|

vol. 70

|

issue 2

173-194

PL

Celem niniejszego artykułu jest analiza natury prawnej ubezpieczeń ustanowionych przez artykuł 58 Ordunku Górnego z 1528 roku, wydanego przez Jana II Opolskiego i Jerzego Hohenzollern-Ansbach. Jeden z jego artykułów był poświęcony problematyce ubezpieczeń górników. Artykuł 58 przewidywał, że część tygodniowego wynagrodzenia będzie zabierana i składowana w skrzyni. Pieniądze te były gromadzone i wydawane na potrzeby m.in. chorych i kalekich górników. Ponadto w artykule zawarto tłumaczenie artykułu 58 oraz krótko przedstawiono literaturę odnoszącą się do Ordunku Górnego z 1528 roku.

12

Dokument Agnieszki księżnej świdnicko-jaworskiej z 1 I 1380 roku.

80%

Kopa D.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2011

|

vol. 10

99-103

13

Lokomotywy i wagoniki górnicze jako pamiątki historii oraz atrakcje turystyczne

71%

Świtała-Trybek D.

Turystyka Kulturowa

|

2014

|

issue 8

33-50

EN

The subject of the article are mining locomotives and carriages which nowadays can be found in many urban spaces connected with the functioning of mining plants. The author – on the basis of the field exploration in Dolny and Górny Śląsk – discusses their localization (she distinguishes a few characteristic places of their existence) and their genesis, as well as forms and appearance of the objects, at the same time focusing on the functions they have now.

PL

Celem publikacji są lokomotywy i wagoniki górnicze, które współcześnie można spotkać w wielu przestrzeniach miejskich związanych z funkcjonowaniem zakładów wydobywczych. Autorka na podstawie penetracji terenowej na Dolnym i Górnym Śląsku omawia ich lokalizację (wyróżnia kilka charakterystycznych miejsc występowania) oraz genezę powstania, także formy i wygląd tychże obiektów, jednocześnie akcentując funkcje, jakie współcześnie one pełnią. Wagoniki i lokomotywy górnicze – traktowane jako autentyczne elementy dziedzictwa kulturowego – można zakwalifikować jako atrakcje turystyczne w różnych formach turystyki kulturowej.

14

Kto był mężem Katarzyny, domniemanej wnuczki ostatniego Piasta świdnickiego? Przyczynek do genealogii panów von Parchwitz

71%

Wójcik M. L.

Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

|

2010

|

vol. 2

13 - 23

PL

Parchitzowie to stosunkowo dobrze rozpoznana w historiografii rodzina rycerska pisząca się z Prochowic. Jej przedstawiciele, obecni w źródłach śląskich od początku XIII w. , zaliczalis ię w XVI w. do ścisłej elity księstwa legnickiego, a Piotr Stefanowic poślubił nawet Elżbietę (Ilsę) z Maniowa, utożsamianą z nieznaną dotąd córką Bolka II, księcia świdnickiego, i Agnieszki austriackiej. Genealodzy są zgodni, że para doczekała się trójki dzieci: Zygmunta, Mikołaja i Katarzyny. Różni ich jednak pogląd co do osoby męża Katarzyny, którego upatruje się albo w Jerzym (Jorge) von Reibnitz (T. Jurek), albo Janie (Hans) von Schwein (C. von Schweinichen). Źródła dyplomatyczne z lat 1412 - 1415 nie pozostawiają wątpliwości, że Katarzyna była wówczas żoną Jana von Schwein. Tymczasem z 1433 r. pochodzi zapis świadczący o tym, że ożeniony z Katarzyną von Busewoy Zygmunt von Parchwitz, brat Katarzyny, oraz Jorge von Reibnitz byli szwagrami. Autor szkicu podejmuje próbę jego weryfikacji. Wyklucza istnienie jeszcze jednej, nieznanej źródłom, córki Piotra i Elżbiety, dopuszczając powtórny związek katarzyny z Reibnitzem po śmierci jej pierwszego męża, Jana von Schwein, ewentualnie ponowny ożenek Zygmunta z Reibnitzów po śmierci jego pierwszej żony, Katarzyny z Busewoyów

15

Pomniki Friedricha Ludwiga Jahna na Śląsku

71%

Dziedzic M.

Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

|

2013

|

issue 41

55-65

EN

Abstract Friedrich Ludwig Jahn’s monuments in Silesia Friedrich Ludwig Jahn (1778–1852) was a German gymnastics educator commonly known as Turnvater Jahn. In the 19th and 20th centuries there were erected over 300 monuments in honour of him, mostly in Germany, Austria and what was later Czechoslovakia. They usually looked the same: a stone with a commemorative plaque showing Jahn’s bust. The article describes the monuments to Jahn in Silesia. The sources of information about them were mainly old newspapers. In Silesia at least 15 monuments were erected: in Biała (Zülz), Bolesławiec (Bunzlau), Bolków (Bolkenhain), Chojnów (Haynau), Gliwice (Gleiwitz), Jawor (Jauer), Kamienna Góra (Landeshut), Kłodzko (Glatz), Nowa Sól (Neusalz), Prusice (Prausnitz), Strzelin (Strehlen), Syców (Groß Wartenberg), Środa Śląska (Neumarkt), Trzebnica (Trebnitz), Złotoryja (Goldberg). Nearly all of them date back to prior to World War I. Only one was built after this conflict. Most of the monuments were situated in Lower Silesia. Only two were erected in Upper Silesia. Most of Jahn’s monuments in Silesia were destroyed after World War II. At present there is only one monument in Biała (Zülz

16

Miasta prywatne na Śląsku – zarys problemu

71%

Goliński M.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

vol. 77

PL

Przedstawienie procesu przejmowania i zakładania miast na Śląsku przez szlachtę, prowadzącego wraz ze zmianami prawnymi do wzrostu znaczenia prywatnych ośrodków miejskich, od poziomu marginalnego w XIII w. do niemal równoważącego się z własnością monarszą w XVIII stuleciu.

17

Miejsce książąt opolskich w polityce Kazimierza Wielkiego względem Śląska.

71%

Nowakowski T.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2013

|

vol. 13

43-67

PL

The article analyzes consecutive diplomatic and military steeeps undertaken by Casimir the Great towards Silesia. It analyzes the attitude towards the dukes of Opole, who did not ocuppy any particular place in that policy, against the background of the whole Silesian policy of the king. A few stages can be distinguished in the king’s policy towards Silesia. Initially, the priority of his restitution programme was to restore supremacy over Gdansk Pomerania. Because of that, he tried to obtain a favourable disposition of the Luxembourgs. Thus, he either did not engage into the matters of Silesia or, as the ally of Luxembourgs, acted from the position of power towards the dukes (1343). In this situation, prolonging the conflict with Teutonic Knights seems to have been a mistake, as it cost Casimir his influences in Silesia which were dating back to the times of Wladyslaw the Elbow-high. It also did not bring him any major successes in the settlements with Luxembourgs which was clearly shown by the war with dukes of Glogau that took place in 1343. During the war Casimir restored supremacy over Wschowa for the price of evident deterioration of his relationships with the Luxembourgs. There are no traces that would suggest that at that time he kept in contact with the dukes, either old allays of his father (for example, Wladyslaw of Bytom) or his relative Bolek II the Small of Świdnica. All the more, he did not show any interest in the matters of the Duchy of Opole. The dukes of Silesia could start perceiving king Casimir as their ally against the Bohemian expansion in 1345. In the war with the Luxembourgs, the king did not attack the dukes of Silesia, except for those of Glogau. He established contacts with some of the dukes. Known is the agreement between Wladyslaw of Bytom and Casimir the Great that was made on 15th hFebruary 1346 in Bytom. The duke promised that he would not allow John of Bohemia and his sons or Nicholas, Duke of Opava to enter his city until permanent peace was established. Wladyslaw’s act can be evaluated as an attempt of peace mediation that did not transform into a longer cooperation with the king of Poland. The conclusion of a treaty in 1348 meant returning to the previous direction – consequent alliance with Charles IV. Casismir tried to use it again against the Teutonic Order and Brandenburg, howeever to no effect. His engagement into matters at Russia also contributed to his passivity towards Silesia. The last phase took place in the 1360s, starting from 1364 when Casimir tried to resituate forrmer treatiees based on papacy. The Polish policy towards Silesia had been already changed by the marriage with Hedwig of Sagan, although its main reason was the king’s desire for a descendant and successor. Successes in Hungary also contributed to that change. Angevins managed to keep and expand influences in Silesia, especially among the dukes of Bytom and Opole. Apart from that, Casimir the Great was influenced by the example of the success of Charles IV who, thanks to marriage with Anna, not only obtained a favourable disposition of his former enemy, Bolko of Świdnica, but also the whole kingdom (although only after the death of the widow). Since the marriage with Hedwig, which did not bring Casimir such spectacular benefits, dukes of Silesia began to appear around the king. It seems that he realized too ;ate that strenghening bonds with the dukes of Silesia and as a result undermining the influences of Luxembourgs was the only way to recover Silesia.

18

Miejsce pracy zawodowej w życiu kobiet śląskich

61%

Swadźba U., Uniwersytet Śląski w Katowicach, Urszula Swadźba – prof. dr hab. p. I. S. U. Z. b. k. s. w. s. w. r., urszula.swadzba@us.edu.pl

Władza sądzenia

|

2017

|

vol. 13

PL

Przez długi czas w trakcie okresu industrializacji, śląskie kobiety postrzegane były w stereotypowy sposób jako niepracujące żony, opiekujące się swoimi ciężko pracującymi mężami-górnikami. Celem artykułu jest ukazanie jak zmieniało się postrzeganie miejsca pracy w ramach wartości życiowych śląskich kobiet. W pierwszej części tekstu, przy wykorzystaniu zastanych źródeł historycznych, dokonała została analiza jak zmieniało się postrzeganie podejmowania pracy przez kobiety na Śląsku począwszy od okresu industrializmu w połowie XIX wieku do okresu międzywojennego. W oparciu o literaturę socjologiczną opracowany został natomiast przedział od czasów realnego socjalizmu do transformacji ustrojowej. W trakcie tego okresu śląskie kobiety stopniowo wkraczały na rynek pracy. W drugiej części artykułu zaprezentowano obecną sytuacją śląskich kobiet na rynku pracy oraz odniesiono się do kwestii ich mobilności społeczno-zawodowej. Rozważania te oparte są na przeprowadzonych badaniach w typowo robotniczych dzielnicach Katowic, jakimi są: Niszowiec i Giszowiec. W zakończeniu autorka stwierdza, że w ciągu dwóch pokoleń, a niekiedy jednego, śląskie kobiety dokonały olbrzymiej zmiany, jeśli chodzi o zajmowane przez nie pozycje społeczne. Od ról żon swoich mężów-górników, przeszły do wyedukowanych i wykwalikowanych pracownic. Profesjonalna praca stała się dla nich bardzo ważna, nie tylko jako czynnik egzystencjalny, ale również jako samorealizacyjny i kreatywny.

EN

For a long industrial period, women in Silesia were stereotypically seen as non-working wives, who were taking care of their hard-working husbands – miners. The point of this article is to show the place of professional work in the life of Silesian women. In the first part of the article, place of professional work in the life of Silesian women were analyzed since the period of industrialism in the middle of the XIX century and interwar period, based on historical materials. The period of real socialism and system the transformation was discussed on the basis of sociological literature. During that time, Silesian women were gradually entering the labor market. In the second part of this article, current work situation of women and socio-professional mobility in Silesian families due to their work is presented, it is based on own research, which was carried out in the typical working-class district in Katowice – Nikiszowiec and Giszowiec. In the conclusion, the article concludes that Silesian women within two genees only one, made a huge change of their social position. From being wives of their husbands, mostly miners, they became educated workers. Professional work is very important in their lives. It has not only existential but also self-development and creative factors.

19

Ubiory Ludwika II legnicko-brzeskiego i jego żony, Elżbiety z Hohenzollernów

61%

Badowska K., Wasiak W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica

|

2015

|

issue 30

225-247

EN

This paper focuses on the appearance and dress of two important to medieval Silesia persons, duke Louis II of Brzeg-Legnica and his second wife, Elisabeth of Hohenzollern. Our reconstruction is based on three preserved medieval polychromes depicting the duke, and on his tombstone. Relics of the tomb, sculptures of duke Louis and his wife Elisabeth, are exhibited in the Cathedral Church of St Peter and St Paul in Legnica. Polychromes believed to be images of Louis II are in parish churches of Strzelniki, Krzyżowice and in St Nicholas Church in Brzeg. They were painted by the so called Master of Adoration of the Magi - skilled artist probably brought to Silesia by duke Louis II from Burgundy or Flanders. After examining duke’s clothes from the paintings, we come to the conclusion, that there are two different types of dress he was supposed to wear. Both splendid but short, barely reaching knees. One seems to be tightly fitted at chest and flared at waist. This kind of dress is often called jopula. The other dress is wide and loose, pulled in at waist with a belt. It has also wide sleeves decorated with a cut-out in a shape of oak leaves. This sort of dress is very similar to the gown which was quite popular in medieval Western Europe and we know it as houppelande. In both cases costume is completed with underdress, tight hoses, over ankle shoes, crown and a few other details. Our graphical representation of these attires is introduced on the illustration no. 12 and no.13. The only preserved image of the duchess Elizabeth is her tombstone. Closer look at it brings us many interesting conclusions. The most significant one is that duchess’s clothes were for many years misinterpreted. Her gown was considered to be a surcot (dress without sleeves, deeply cut under armholes), whilst it occurs to be underdress covered with tails of a garment resembling modern coat, with elbow length sleeves and without fastening. Schematic drawing no. 21 shows our interpretation of duchess’s attire. However, the data are not sufficient to create a reliable reconstruction of her apparel. We are hoping that our obsevation will help to stress the importance of comparative.

PL

-

20

Śląskie nazwy geograficzne motywowane nazwami kolorów

61%

Lech-Kirstein D.

Onomastica

|

2021

|

vol. 65

|

issue 1

177-191

EN

The subject of the paper is Silesian geographical names motivated by colour terms. The analysis comprised Polish and German appellative-derived names of inhabited and uninhabited buildings as well as oronyms and hydronyms. The term colour appearing in the title is broadly understood as every element naming a colour, deriving from a colour term or evoking associations with a colour term. The analytical part contains a description of particular colour terms constituting the basis for proper names, with their meanings, connotations and prototypes. It is followed by a presentation of geographical names in which colour terms are elements of juxtapositions, simple compounds and closed compounds, as well as bases for derived names. Polonised and transitional names were also considered in order to emphasize certain phenomena. Apart from the basic colour referring to Silesia (such as black, green, white, red) the bases for proper names can be non-basic colours, such as golden, silver, copper, ginger as well as more rarely used: purple, azure, grey, greyish. It can be concluded from the analysis that colour names motivated by colours terms not only present a real colour palette but also preserve the image of surface formation, hydrography and the natural characteristics of the landscape, with the minerals, metals and soils in the area, and they can be carriers of valuation and emotion as well.

PL

Przedmiotem artykułu są nazwy geograficzne Śląska z elementem kolorystycznym. Analizie zostały poddane polskie i niemieckie nazwy odapelatywne obiektów zamieszkanych i niezamieszkanych, a także oronimy i hydronimy. Użyty w tytule termin element kolorystyczny rozumiany jest szeroko jako każdy element nazywający kolor, pochodzący od nazwy koloru czy uruchamiający asocjacje z nazwą koloru. W części analitycznej opisane są poszczególne nazwy kolorów będące podstawami nazw własnych wraz z ich znaczeniami, konotacjami i prototypami. Następnie przedstawione są nazwy geograficzne, w których określenia kolorów są elementami zestawień, zrostów i złożeń, a także podstawami nazw derywowanych. W celu uwypuklenia pewnych zjawisk wzięto też pod uwagę nazwy spolszczone i przejściowe. Poza podstawowymi kolorami określającymi Śląsk (takimi jak: czarny, zielony, biały, czerwony) bazami nazw własnych mogą być barwy niepodstawowe, jak złoty, srebrny, miedziany, rudy a także rzadsze: purpurowy, krasny, krwawy, lazurowy, szary, siwy czy szady. Analiza pozwala wyciągnąć wnioski, że elementy kolorystyczne są ważnymi określeniami właściwościowymi: nie tylko ukazują rzeczywistą paletę barw, lecz także zachowują obraz ukształtowania powierzchni, hydrografię i naturalne cechy krajobrazu wraz z występującymi na tym terenie minerałami, kruszcami i glebami, a także mogą być nośnikami wartościowania i emocji.

Refine search results