Search results

1

Z badań nad filozoficzną problematyką prac Wołodymyra Barwinskiego

100%

Łosyk O.

Galicja. Studia i materiały

|

2019

|

issue 5: "Filozofia w Galicji II"

151-178

PL

W artykule przeanalizowano filozoficzne konteksty dziedzictwa ideowego Wołodymyra Barwinskiego (1850–1883) – czołowego przedstawiciela młodej generacji galicyjskich intelektualistów ukraińskich drugiej połowy ХІХ w. Nie był on filozofem z wykształcenia, lecz jego światopogląd teoretyczny, wspierany przez błyskotliwą inteligencję, szeroką erudycję i wykształconą wyobraźnię wyraźnie reprezentował praktyczny charakter słowiańskiej tradycji filozoficznej i humanistycznej refleksji. Podstawę źródłową dla przeprowadzonej analizy stanowiły wybrane teksty Barwinskiego. W nich na podstawie treści wyodrębniono trzy płaszczyzny: historiozoficzną, społeczno-filozoficzną i płaszczyznę etyki stosowanej. Pod ich względem prześledzono, jak mianowicie autor postrzegał i uświadamiał sobie aktualne dla jego epoki tendencje światowej emancypacji narodów i osobowości i za pomocą jakich argumentów „zaszczepiał” je celem dalszej realizacji w warunkach społecznych małej Ojczyzny.

EN

The article analyses the philosophical contexts of the ideological heritage of Volodymyr Barvinskyi (1850‒1883) ‒ the leading representative of the young generation of Galychyna Ukrainian intelligentsia in the second half of the 19th century. He was not a philosopher by education; however, his theoretical outlook, supported by the brilliant intellect, comprehensive knowledge and vivid imagination, clearly represented the practical nature of the Slavic philosophical tradition and humanistic reflection in general. The analysis was conducted on the basis of the selected texts by V. Barvinskyi. Taking into account their content, the three following planes have been outlined: a historiosophical one, a social-philosophical one and the plane of applied ethics. On these grounds it has been observed how the author perceived and comprehended the contemporary trends of world emancipation of nations and individuals, and what arguments he used to ‘ground’ them for the subsequent implementation in the social realities of ‘the small fatherland’.

2

The National Consciousness of Polish Peasants in the 19th Century as Seen by the 20th Century Historians

100%

Krisań M.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2004

|

vol. 34

3

Strategie komunikacyjne w służbie apoteozy przeszłości w prozie historycznej Zofii Bukowieckiej z okresu zaborów

84%

Hawrysz M.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2019

|

vol. 5

33-44

EN

The aim of the sketch is to identify writing strategies and the repertoires of linguistic means used in the apotheosizing description of the state that emerges from Zofia Bukowiecka’s historical prose. Creation of a laudatory vision of Poland’s past (in accordance with the guidelines of the era) is created by Z. Bukowiecka purposively and is of an educational, comforting, and finally – the most importantly – formative nature, i.e. it aims to awaken patriotic attitudes in a nation which was deprived of the state. A look at Zofia Bukowiecka’s texts from the perspective of linguistic pragmatics allowed us to distinguish several writing strategies that serve to implement the apotheosis of the past vision. These are the idyllic stylization of the landscape, the amelioration of the state, the glorification of the rulers and the magnification of the nation. Particularly frequently used linguistic means (from various levels of language and text organization) implementing particular strategies were: accumulation, hyperbole, contrast, evaluative vocabulary, the topos of becoming silent, brutalization, argumentum ad verecundiam.

PL

Celem szkicu jest identyfikacja strategii pisarskich oraz podporządkowanego im repertuaru środków językowych wykorzystanych w apoteozującym opisie państwa, jaki wyłania się z prozy historycznej Zofii Bukowieckiej. Kreacja laudacyjnej wizji przeszłości Polski (zgodna z wytycznymi epoki) jest tworzona przez Z. Bukowiecką programowo i ma charakter edukacyjny, konsolacyjny, wreszcie – najważniejsze – formacyjny, tzn. ma na celu rozbudzanie patriotycznych postaw w pozbawionym państwa narodzie. Spojrzenie na teksty Zofii Bukowieckiej z perspektywy pragmatyki lingwistycznej pozwoliło wyróżnić kilka strategii pisarskich, które służą realizacji apoteozującej wizji przeszłości. Są to idyllizacja pejzażu, perfektyzacja państwa, splendaryzacja władców i magnifikacja narodu. Szczególnie często wykorzystywanymi środkami językowymi (z różnych poziomów organizacji języka i tekstu) realizującymi poszczególne strategie były: nagromadzenie, hiperbola, kontrast, słownictwo aksjologiczne, topos zamilknięcia, bestializacja, argumentum ad verecundiam.

4

Argumenty Walentego Barczewskiego świadczące o polskości południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku (na podstawie utworu Kiermasy na Warmii)

84%

Biolik M.

Prace Językoznawcze

|

2019

|

issue XXI/2

21–34

PL

W artykule przedstawiono argumenty księdza Walentego Barczewskiego (1856–1928) świadczące o polskości Warmii, która od pokoju toruńskiego 1446 r. aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. była częścią Królestwa Polskiego. Warmia w wyniku rozbiorów Polski została włączona do Niemiec. Podstawą artykułu jest utwór Kiermasy na Warmii napisany przez W. Barczewskiego, wydany po raz pierwszy w 1883 r. pod tytułem O kiermasach na polskiej Warmii. Analizowany w artykule materiał został wypisany z utworu Barczewskiego Kiermasy na Warmii wydanego w 1984 r. oraz z wydania z 1923 r. Poszukując w utworze Barczewskiego dowodów świadczących o polskości Warmii, zwrócono uwagę na wypowiedzenia i wyrażenia zawierające formy gramatyczne leksemów: Polska, polski, polszczyć, polszczyzna, polskość, polsko-wiarmijski, po polsku, polskie nazwy miejscowe i osobowe. Z tekstu wypisano zdania zawierające te leksemy i podzielono ze względu na zawartą w nich tematykę. Pozwoliło to wyodrębnić takie argumenty świadczące o polskości, jak: związki historyczne i osadnicze z Polską, właściwe Polakom przywiązanie do religii katolickiej, zachowanie polskiej gwary, gościnność mieszkańców i polskie obyczaje kulturowe zakodowane w języku. W drugiej połowie XIX w. nasiliły się na terenie południowej Warmii antagonizmy narodowościowe, a jednocześnie zaczęło kształtować się poczucie odrębności polskich mieszkańców Warmii od katolickiej ludności niemieckiej i Mazurów. Znalazło to wyraz w utworze Barczewskiego.

5

Rola polskiej książki i jej instytucji w utrzymaniu więzi międzyzaborowych w drugiej połowie XIX w.

84%

Gruca A.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2019

|

issue 13

177-195

EN

In the second half of the 19th century, when Poland was divided between three invaders, the book and its institutions were a factor that enabled contacts for people (above all: people of the Polish science and culture), who lived in three annexed territories, first of all in the maintenance of national consciousness. A special role was played by a book trade, which business was led despite the states borders (on the three annexed territories), in spite of functioning of the censorship. Printing houses led a similar activity. A retrospective and current bibliography of Polish publishing output has been prepared, irrespective of the publication places of books.

6

Metody kształtowania postaw patriotycznych u młodzieży rodzimego pochodzenia na Śląsku Opolskim w latach 1950-1970

84%

Dawid A.

Border and Regional Studies

|

2015

|

vol. 3

|

issue 1

69-82

PL

Mieszkające w województwie opolskim dzieci i młodzież rodzimego pochodzenia były poddawane szczególnym zabiegom władz, które miały na celu ugruntowanie w nich postaw propolskich a wyrugowanie sympatii proniemieckich. W latach 1950–1970 zabiegano o eliminację wśród najmłodszych mieszkańców regionu języka niemieckiego w mowie i piśmie, niwelowano ślady tradycji i kultury niemieckiej w regionie, piętnowano postawy rewizjonistyczne. W zamian za to starano się, by młodzież rodzimego pochodzenia poznała polski język, kulturę, historię oraz kształtowano u niej postawy patriotyczne oraz akceptację dla nowego ustroju i państwowości regionu. Zadania te realizowano przede wszystkim podczas edukacji szkolnej, w czasie zajęć pozalekcyjnych, a także poprzez działalność organizacji młodzieżowych, przy współpracy z organizacjami społecznymi i lokalnym aparatem partyjnym.

EN

Those children and youth living in the Opole Voivodeship who represented indigenous population were subjected to a special actions undertaken by authorities aimed at both strengthening pro-Polish attitudes and eradicating German sympathies. In the years 1950-1970 the youngest inhabitants of the region faced endavours to root out their written and spoken German language, the traces of German tradition and culture were being eliminated and the revisionistic attitudes stigmatized. At the same time efforts were made to familiarize the indigenous youth with Polish language, culture and history, this process being accompanied by disseminating among them patriotic attitudes and acceptance for the new system and statehood which expanded its jurisdiction over the region. These tasks were performed predominantly in the course of the school education and during extra-curricular activities, but youth organizations cooperating with social organizations and the local party apparatus were also involved.

7

Studium historyczno-geograficzne narodowości w Galicji Wschodniej w świetle spisów ludności w latach 1890–1910

84%

Hołub B.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia

|

2013

|

vol. 68

|

issue 2

EN

In this paper there was presented the problem of national identity development in the Eastern Galicia at the turn of the 19th and 20th centuries. The used source materials concerned with thedistribution of population speaking Polish and Ruthenian (Ukrainian) languages and declaring themselves as practising Roman Catholic or Greek Catholic religion within the administrative districts. The data came from the population censuses carried out in the Austro-Hungarian Monarchy in the years 1890, 1900 and 1910. Based on the calibrated maps of the Kingdom of Galicia and Lodomeria and the census data, geostatistical analysis was performed using GIS software. The obtained thematic maps of language and religion distribution in the Eastern Galicia enabled to distinguish the Polish, Polish-Ruthenian and Ruthenian areas. Spatial interpretation of the results was preceded by historical study of the examined area.

PL

Artykuł nie zawiera abstraktu w języku polskim

8

Czasopisma dla kobiet dla Śląsku w latach 1876-1939

84%

Sokół Z.

Rocznik Prasoznawczy

|

2013

|

vol. 7

11-32

EN

The article is related to the establishment and the development of women’s magazines which were published in Silesia during the Prussian regime (years 1876-1918). Author shows the independent titles of the women’s magazines as well as the supplements to the local press that were focused on cases of family, education of children, home teaching of Polish language, Roman Catholic faith and affairs of Polish history, which was banned by the Prussian government during the persecution called ‘Kulturkampf ’. The author presents the women’s magazines as unofficial handbooks of Polish language and national identity. She shows that at the historical moment of the threat of denationalization of young generation the most important part of the transfer of the Polish national identity were on the one hand the Silesian press editors (repressed by the Prussian government), on the other hand the Silesian mothers with their usage of women magazines

PL

Prezentowana pierwsza część pracy dotyczy powstania i rozwoju czasopism dla kobiet na Śląsku, wydawanych w zaborze pruskim w latach 1876–1918. Obejmuje czasopisma samoistne, jak również dodatki do prasy lokalnej, dotyczące rodziny, wychowania dzieci, a przede wszystkim organizacji domowego nauczania języka polskiego, religii katolickiej i historii Polski, usuniętych z programów szkolnych w okresie „Kulturkampfu”. Wobec zagrożenia wynarodowienia młodego pokolenia Polaków na Śląsku wytworzyła się opozycja w obronie polskiej tożsamości narodowej, języka i mowy polskiej, religii katolickiej, kultury i obyczajów. Naukę przeniesiono do domów rodzinnych, gdzie matki – mające największy wpływ na wychowanie dzieci, realizowały domowe wychowanie dzieci w duchu patriotyczno-narodowym. Do tego były potrzebne czasopisma dla kobiet, które przejęły rolę podręczników. Władze pruskie prześladowały wydawców i redaktorów, nakładały na nich kary pieniężne i wyroki pozbawienia wolności, a czasopisma zawieszano na okres stały lub czasowy, co było jednoznaczne z ich likwidacją, a mimo to ciągle się odradzały.

9

Moc tkwiąca w słowach na przykładzie przemówień Ignacego Jana Paderewskiego (studium przypadku)

84%

Załęczny J.

Społeczeństwo i Polityka

|

2023

|

issue 3(76)

177-194

EN

Paderewski – an outstanding composer, pianist and politician – was also gifted as an orator. He expressed this in numerous speeches, consciously operating with a wealth of means of artistic expression. The essence of the article is to draw attention to the power of the verbal message, to its causal power in a specific situation. The analysis of content and form made it possible to indicate the means used by Paderewski to build the message and influence the emotions of the audience. Extended comparisons, vivid descriptions, sophisticated epithets stimulated the imagination and increased the expression of the text. The speaker operated with symbols, appealed to national consciousness. Not only with music, but also with words he built a bond with his listeners. Thanks to this, he went down in the memory of Poles, shaping national consciousness, awakening with words patriotism and spiritual bond with the revived homeland.

PL

Paderewski – wybitny kompozytor, pianista oraz polityk – obdarzony był także talentem oratorskim. Dał temu wyraz w licznych mowach, świadomie operując całym bogactwem środków artystycznego wyrazu. Istotą artykułu jest zwrócenie uwagi na siłę przekazu słownego, na jego moc sprawczą w określonej sytuacji. Analiza treści i formy pozwoliła na wskazanie wykorzystanych przez Paderewskiego środków budujących przekaz i wpływających na emocje odbiorców. Rozbudowane porównania, plastyczne opisy, wyszukane epitety pobudzały wyobraźnie i zwiększały ekspresję tekstu. Mówca operował symbolami, odwoływał się do świadomości narodowej. Nie tylko muzyką, ale też słowem budował więź ze słuchaczami. Dzięki temu zapisał się w pamięci Polaków, kształtując świadomość narodową, budząc słowem patriotyzm i duchową więź z odradzającą się ojczyzną.

10

Patriotism – nationalism – oikophobia in the thought of Roger Scruton

67%

Brzechczyn K., Brzechczyn K.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 1

11

Świadomość narodowo- historyczna oraz kwestia tożsamości społeczeństwa białoruskiego

67%

Baziur G.

Przegląd Geopolityczny

|

2020

|

vol. 32

83/108

PL

Artykuł zawiera wyniki badań nad świadomością narodową społeczeństwa Białorusi i jej rolą w samoidentyfikacji narodowej Białorusinów. Ocenę stopnia świadomości narodowej autor przedstawił w kontekście polityki historycznej, a zwłaszcza istotnego dylematu (konieczności wyboru) między Zachodem, reprezentowanym przez Polskę i Litwę, a Wschodem, który jest utożsamiany z Rosją? Odrodzenie narodowe Białorusinów ukazane zostało w związku z fiaskiem polityki rusyfikacyjnej władz, realizowanej w latach 1995-2014 – od referendum w sprawie przywrócenia symboliki z czasów Białoruskiej SRR i równości języka rosyjskiego, do aneksji ukraińskiego Krymu i rozpoczęcia wojny hybrydowej w Donbasie. Wspomniane wydarzenia wpłynęły na zmianę postrzegania Rosji przez władze i patriotycznie świadomą część społeczeństwa. Uważana uprzednio za państwo sojusznicze, Rosja stała się w świadomości Białorusinów mocarstwem perspektywicznie zagrażającym niepodległości Białorusi. Jest to widoczne zwłaszcza w obliczu powtarzających się nacisków Rosji na pogłębienie integracji obu państw.

EN

The article contains the results of research on the national consciousness of Belarusian society and its role in the national self-identification of Belarusians. The author assessed the degree of national awareness in the context of historical policy, and in particular the important dilemma (necessity of choice) between the West, represented by Poland and Lithuania, and the East, which is identified with Russia. The national revival of Belarusians was shown in connection with the fiasco of the Russification policy of the authorities, implemented in 1995-2014 - from the referendum on the restoration of the symbols of the Belarusian SSR and the equality of the Russian language, to the annexation of the Ukrainian Crimea and the start of the hybrid war in the Donbass. These events changed the perception of Russia by the authorities and the patriotic conscious part of society. Previously considered an ally, Russia became a power in the minds of Belarusians that threatens Belarus's independence in future. This is especially evident in the face of Russia's repeated pressure to deepen the integration of both countries.

12

Шляхі фарміравання нацыянальнай ідэі ў беларускай літаратуры ХІХ стагоддзя

67%

Васілюк І.

Białorutenistyka Białostocka

|

2014

|

vol. 6

RU

Iаанна Васiлюк - Беласток

PL

Artykuł jest poświęcony kształtowaniu się idei narodowej w okresie formowania nowej literatury białoruskiej (XIX w.). Konsolidacja etniczno-kulturalna ludu białoruskiego, kształtowanie się zrębów nacji białoruskiej, charakteryzujące się powrotem do historycznych korzeni narodowych, kultury i języka ojczystego przebiegało w trudnych warunkach społecznych i politycznych. Przywrócenie pamięci historycznej i duchowej spuścizny narodu białoruskiego było wyraźnym impulsem dla pisarzy, a ich twórczość z kolei kształtowała ideę narodową, świadome dążenie do „stania się narodem”. Poszerzone o dotychczas jakby „niczyje” teksty badania literaturoznawcze otwierały nowe możliwości wyznaczania kierunku kształtowania się idei narodowej.

EN

The article is devoted to the forming process of national idea in Belarusian literature (20th century). Ethnic-cultural consolidation of Belarusian people, shaping of Belarusian nation proceeded in rough conditions. The restoration of historical memory and spiritual heritage of the Belarusian nation was a clear impulse to writers whose literary works shaped national idea, conscious striving for becoming a nation. Literary studies extended by so called nobody’s texts opened new possibilities to set new directions in the field of national idea.

13

Kształtowanie tożsamości polskiej w okresie zaborów oraz umacnianie świadomości narodowej w okresie II Rzeczypospolitej na przykładzie Towarzystwa Czytelni Ludowych w powiecie tucholskim

67%

Redlarski p.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2019

|

vol. Tom specjalny: Dla Niepodległej / Special Issue: For an Independent Poland

73-87

EN

The Society of People’s Readings established in 1880 had a great influence on shaping the national consciousness of Poles living under the occupation. The main aim of the society was to be realized through the creation of a library network in the areas of the Prussian partition. People who lead the library of the Society of People’s Readings should not only share books, but above all, broaden the horizons of people from the lower social layer. That is why popular science meetings, reading meetings, evening parties and folk rallies were organized. In the Tuchola County in 1914 there were 12 libraries with 728 books in their collections. In 1921, the Tuchola district committee, consisting of 14 libraries, was one of the most energetic in the Pomeranian Voivodship.

14

Jean Price-Mars a haitański nurt indygenizmu

67%

Mączka E. M.

Nurt SVD

|

2023

|

issue 2

206-219

PL

W historii Ameryki Łacińskiej indygenizm był ważnym ruchem humanistycznym o charakterze społeczno-kulturowym i artystycznym, którego uaktywnienie wiąże się z inwazją Stanów Zjednoczonych na Haiti w 1915 roku. Założenia indygenizmu skupiały się wokół kwestii związanych z tożsamością, duchowością murzyńską oraz folklorem ludowym. Na ruch wpływ miał Jean Price-Mars oraz autorzy publikujący w czasopiśmie La Revue Indigène. Artykuł porusza tematykę związaną z haitańskim indygenizmem i został podzielony na dwie części: w pierwszej ukazano sylwetkę Jeana Price-Marsa, a w drugiej dokonano charakterystyki indygenizmu haitańskiego oraz wpływu, jaki wywarł na niego wspomniany antropolog haitański.

EN

In the history of Latin America, “indigenism” (indigenous activism) was an important movement, but its Haitian variant stands out significantly from other varieties. It was a humanist movement of a socio-cultural and artistic nature, the activation of which is associated with the United States invasion of Haiti in 1915. The assumptions of indigenism focused on issues related to identity, black spirituality and folk folklore. The movement was influenced by Jean Pirce-Mars and authors publishing in the magazine La Revue Indigène. The article discusses issues related to Haitian indigenism and it is divided into two parts. In the first one, the author presents the profile of Jean Price-Mars. The second part characterizes Haitian indigenism and the influence that this Haitian anthropologist had on it.

15

Polityka narodowościowa Ukrainy w latach 2000–2022

67%

Halakhova Y.

Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne

|

2023

|

vol. 9

|

issue 1

91-121

EN

The aim was to understand the conditions and little-known processes influencing the nationality policy of Ukraine. Learning about the order of socio-cultural development in Ukraine, where there are national minorities (their legal status and civic attitude were important). Ukraine's nationality policy is shaped and implemented in an extremely complex political situation. In this case, the prevailing socio-political realities influence the formation of inter-ethnic relations and the direction of development of the Ukrainian state in the context of nationality policy. The temporal scope covered the years 2000-2022. Studying the problem over a longer period of time allows us to determine the dynamics and ongoing changes in Ukraine's nationality policy. State documents regarding ensuring the protection of national minority rights in accordance with international standards are analyzed. It is worth noting that the activities of the ethnic communities influence the nature and content of programs and laws adopted by the state authorities. Separatist tendencies are treated as the main threat to the integrity and sovereignty of Ukraine. Along with this, mechanisms have been identified to prevent separatism in the context of influence from the international environment. It is worth emphasizing that a change in the nationality and language structure causes a change in consciousness by imposing different values and national interests that are beneficial to other ethnic groups. The national identity of Ukrainians has been a problematic phenomenon for a long time. An important premise was to indicate the main convergent goals and interests of Ukrainians and national minorities. The national attitude of Ukrainians was constantly changing as a result of external influences, including the Russian-Ukrainian war, but it contained unchanging manifestations rooted in historical consciousness - love for the Homeland, the spirit of unity, based on historical achievements and civic values.

PL

Celem było zrozumienie uwarunkowań i mało znanych procesów wpływających na politykę narodowościową Ukrainy. Poznanie ładu rozwoju społeczno-kulturowego Ukrainy, w której istnieją mniejszości narodowe (ważne były ich status prawny oraz postawa obywatelska). Polityka narodowościowa Ukrainy jest ukształtowana i realizowana w niezwykle złożonej sytuacji politycznej. W tym przypadku panujące realia społeczno-polityczne wpływają na kształtowanie się stosunków międzyetnicznych oraz kierunku rozwoju państwa ukraińskiego w kontekście polityki narodowościowej. Zakres temporalny objął lata 2000–2022. Badanie problemu w dłuższym czasie pozwala określić dynamikę i zachodzące zmiany w polityce narodowościowej Ukrainy. Analizowane są dokumenty państwowe do[1]tyczące zapewnienia ochrony praw mniejszości narodowej zgodnie z międzynarodowymi standardami. Warto zaznaczyć, że działania wspólnot etnicznych wpływają na charakter i treść programów oraz ustaw przyjmowanych przez organy władzy państwowej. Tendencje separatystyczne są traktowane jako główne zagrożenie dla integralności i suwerenności Ukrainy. Wraz z tym zidentyfikowano mechanizmy zapobiegające separatyzmowi w kontekście wpływu ze środowiska międzynarodowego. Warto podkreślić, że zmiana struktury narodowościowej i językowej powoduje zmianę świadomości przez narzucenie odmiennych wartości i interesów narodowych korzystnych dla innych grup etnicznych. Tożsamość narodowa Ukraińców przez długi czas była zjawiskiem problematycznym. Ważną przesłanką było wskazanie głównych zbieżnych celów oraz interesów Ukraińców i mniejszości narodowych. Postawa narodowa Ukraińców ciągle się zmieniała w wyniku zewnętrznych wpływów, w tym wojny rosyjsko-ukraińskiej, jednak zawierała niezmienne, zakorzenione w świadomości historycznej przejawy − miłość do Ojczyzny, ducha jedności, opartego na dorobku historycznym i wartościach obywatelskich.

16

Kwestia tożsamości narodowej ukraińskojęzycznej ludności północnego Podlasia

59%

Roszczenko M.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2014

|

vol. 5

|

issue 2

5-20

PL

Północne Podlasie było obszarem kresowym, kolonizowanym przez sąsiednie narody. Przed¬miotem artykułu są tereny położone w międzyrzeczu Bugu i Narwi, na których osiedlili się ruscy (ukraińscy) osadnicy z Wołynia i południowego Polesia, tworząc tam zwarty obszar gwar północno¬ukraińskich. Owej ukraińskojęzycznej, prawosławnej ludności było na północnym Podlasiu w końcu XIX wieku ok. 75 000. Według dwóch polskich międzywojennych spisów ogromna większość owej ludności została uznana za Białorusinów. Dokonane odgórnie „przenarodowienie” miało ogrom¬ne znaczenie dla procesu kształtowania się świadomości narodowej u prawosławnych mieszkań¬ców północnego Podlasia. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku odrodził się na tym terenie, głównie wśród mło¬dzieży, ruch ukraiński. Doprowadziło to do ostrej rywalizacji między działaczami białoruskimi i ukraińskimi o prawosławne „dusze”. Dwa ostatnie spisy ludności wykazały, że ukraińską świadomość narodową na północnym Podlasiu deklaruje jeszcze niewiele osób. Wykazały one również, że zachodzi na tym terenie przyśpieszony proces polonizacji.

XX

Northern Podlachia is a part of Poland’s eastern territories once colonized by neighbouring peoples. The paper focuses on the territory situated in the basin area of the Bug River and the Narew River, where the area of Northern-Ukrainian local dialects has been formed as a result of the settlement of Ruthenians (Ukrainians) from Volhynia and Southern Podlachia. In the 19th century, the population of Ukrainian-speaking Orthodox inhabitants of Northern Podlachia was estimated at about 75,000. According to two inter-war population censuses, the vast majority of this population was recognized as Belarusians. This arbitrary classification for the purpose of the censuses had an enormous impact on national identity processes among the Orthodox inhabitants of Northern Podlachia. In the eighties of the 20th century, the Ukrainian national movement was revived in this territory, mostly among the youth. This led to a severe competition for the Orthodox “souls” between Belarusian and Ukrainian activists. The two recent population censuses have shown that only a small number of inhabitants of Northern Podlachia declare their Ukrainian national identity. The censuses have also proven the acceleration of polonization processes in this territory.

17

„Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej” w Cieszynie (1881-1905) – stan badań

59%

Mrowiec E. M.

Rocznik Teologiczny

|

2013

|

vol. 55

|

issue 1-2

139-159

EN

The main subject of the article was analysis of the sources devoted to the activity of Evangelical Society of Popular Education, the organization established by pastor Franciszek Michejda ( 1848-1921). The pastor was an outstanding religious and national activist in Cieszyn Silesia. The aim of the organization was the increase of the religious and national awareness among the Lutheran society. The pulished materials concerning the history of the Society activities were presented in four acpects: The history of the organization (establishment, the forms of activity) The subject matter of the Society Publishing activities Periodics and press publications The subject of the Society that was discussed in scientific publications was presented in a few contexts: personal (e.g the influence of the activists on the organization); national ( the importance of the society in shaping national awareness and patriotic feelings); social ( integrating various national groups); publishing ( written language as a tool of shaping the national and religious awareness); literary-scientific ( developing reading preferences and tastes in literature); finally cultural ( spreading culture in the region). Conducted query confirmed the necessity of carrying out detailed research of the subject including archival sources.

PL

Przedmiotem artykułu była analiza źródeł poświęconych działalności Towarzystwa Ewangelickiego Oświaty Ludowej, organizacji założonej przez ks. Franciszka Michejdę (1848-1921), wybitnego działacza religijnego i narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Celem organizacji było podnoszenie w społeczności luterańskiej (ewangelicko-augsburskiej) świadomości religijnej oraz narodowej. Materiały publikowane, podejmujące zagadnienie historii oraz aktywności Towarzystwa zostały omówione w czterech aspektach: 1. Historii organizacji (założenie, formy działalności), 2. Osobowości Towarzystwa, 3. Działalności wydawniczej, 4. Periodyków oraz prasy TEOL-u. Podejmowana w literaturze naukowej tematyka związana z Towarzystwem była sygnalizowana lub oceniana w kilku kontekstach: osobowym (m.in. wpływu działaczy TEOL-u na kształt organizacji), narodowym (miejscu jakie zajmowało rozwijanie świadomości narodowej i patriotyzmu), społecznym (integracji reprezentantów różnych środowisk), wydawniczym (tj. słowa pisanego jako podstawowego narzędzia walki o świadomość religijną i narodową), literacko-naukowym (kształtowaniu gustów czytelniczych oraz popularyzację literatury) i kulturalnym (krzewieniu szeroko rozumianej kultury w regionie). Przeprowadzona kwerenda potwierdziła potrzebę szczegółowego opracowania tematu, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł archiwalnych.

18

Biblioteki polonijne w krajach Ameryki Łacińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Argentyny

59%

Brzóska R., Smolana K.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2017

|

vol. Polonika w zbiorach obcych, tom specjalny

579-592

EN

Polish diaspora libraries in Latin America, with special focus on Argentina The article presents two large Polish diaspora’s libraries in Argentina: the Ignacy Domeyko Polish Library in Buenos Aires and the Franciscan Library of Martin Coro nado, Buenos Aires. Authors describe the history of both collections and their creators, in the context of the Polish diaspora library and publishing activities, beginning from the second half of the 19th century. Their goal is to describe the state of collections’ preservation, maintenance issues, and distribution. The article also deals with the issues of Polish reading in Argentina, the role played by these libraries in the life of the Argentinean Polonia, both at the time of the foundation and nowadays. Authors discuss the prospects for further functioning of both libraries as it is seen from Poland.

PL

Na terenie Argentyny funkcjonują dwie duże biblioteki polonijne: Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires oraz biblioteka oo. franciszkanów w Martin Coronado pod Buenos Aires. Autorzy pragną zaprezentować dzieje obu zbiorów i ich twórców na tle polonijnego ruchu bibliotecznego i wydawniczego, poczynając od drugiej połowy XIX w. Będzie to próba przedstawienia stanu zachowania kolekcji, problemów z ich utrzymaniem i udostępnianiem oraz czytelnictwa polskiego w Argentynie. Autorzy postarają się opisać rolę pełnioną przez te biblioteki w życiu Polonii argentyńskiej tak w chwili ich powstania, jak i dzisiaj. Przedstawią też perspektywy dalszego funkcjonowania obu bibliotek widziane z Polski.

19

Kierunki badań socjologów polskich i niemieckich na Warmii i Mazurach w XX i na początku XXI wieku

59%

Małłek J.

Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne

|

2015

|

issue 2

65-76

PL

Autor artykułu analizuje kilka faz badań socjologicznych prowadzonych przez socjologów na Warmii i Mazurach w minionym 70-leciu. W latach 1948 – 1949 były to badania terenowe zespołu prof. Stanisława Ossowskiego, koncentrujące się na poczuciu świadomości narodowej wśród ludności autochtonicznej. Druga faza badań socjologicznych na Warmii i Mazurach przypada na lata po Polskim Październiku aż do utworzenia w roku 1961 Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, który zatrudnił profesjonalnych socjologów. W wyniku ich prac w latach 1961 – 1989 powstało wiele wartościowych monografii poświęconych tworzeniu się nowych więzi społecznych na Warmii i Mazurach, a wśród nich szczególne miejsce zajmują prace Andrzeja Saksona z Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Ostatnia faza badań to okres od roku 1989, po zmianie ustrojowej w Polsce, do chwili obecnej. Ze środków Fundacji Volkswagena zrealizowano w latach 1996 – 2000 wspólny polsko-niemiecki projekt badawczy oparty na badaniach terenowych pt. „Społeczna konstrukcja ojczyzny na Mazurach”. Dzięki inicjatywie prof. Roberta Traby powrócono w latach 2005 – 2007 do badań, które prowadził zespół prof. Ossowskiego i opublikowano kilka tomów ukazujących złożoność problematyki pogranicza kulturowego polsko-niemieckiego tak wyraźnie zarysowanego na Warmii i Mazurach. Artykuł metodologiczny prof. Adama Sosnowskiego, na który powołuje się autor niniejszego artykułu, może być drogowskazem dla prowadzenia badań nad społecznością wielokulturową zwłaszcza na Warmii i Mazurach.

EN

The author investigates distinct periods of sociological research carried out in the Warmian an Mazurian district within the past seven decades. The first step, field studies implemented by a research team under prof Stanisław Ossowski (1948/49) focussed on the ethnic consciousness/ identity among the local autochthonous population. The second phase of sociological research in the Warmian and Mazurian region encompasses the years after the Polish October, otherwise known as the Polish thaw, to the foundation of the Wojciech Kętrzyński Centre for Scientific Research, which contracted professionnal sociologists. Their work yielded many significant monographs dedicated to the development of new social bonds in the Warmian and Mazurian region. A key position among these works take the publications of Andrzej Sakson from the Western Institute in Poznań. The final phase was initiated by the political changes in 1989 and lasts to the present day. Backed up by financial means of the Volkswagenstiftung the joint Polish-German field study „Social construction of Heimat In Mazuria” could be implemented in the years between 1996–2000. Motivated by the initiative of Prof. Traba the work of Prof. Ossowski and his research team was resumed in the years 2007–2009 and several scientific volumes that show the complexity of Polish-German cultural issues which are so apparent in a border region like Mazuria could be submitted to the public. Prof. Adam Sosnowski’s scientific publication which constitutes the primary source of this paper can be considered a signpost for future scientific research on multicultural societies, particularly in the Warmian and Mazurian region.

20

Stanisław Pigoń’s Jubilee Golden Thoughts on Cracow’s Chair of Polish Literature

51%

Okoń J., Okoń J.

Ruch Literacki

|

2018

|

issue 6

Refine search results

Z badań nad filozoficzną problematyką prac Wołodymyra Barwinskiego

The National Consciousness of Polish Peasants in the 19th Century as Seen by the 20th Century Historians

Strategie komunikacyjne w służbie apoteozy przeszłości w prozie historycznej Zofii Bukowieckiej z okresu zaborów

Argumenty Walentego Barczewskiego świadczące o polskości południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku (na podstawie utworu Kiermasy na Warmii)

Rola polskiej książki i jej instytucji w utrzymaniu więzi międzyzaborowych w drugiej połowie XIX w.

Metody kształtowania postaw patriotycznych u młodzieży rodzimego pochodzenia na Śląsku Opolskim w latach 1950-1970

Studium historyczno-geograficzne narodowości w Galicji Wschodniej w świetle spisów ludności w latach 1890–1910

Czasopisma dla kobiet dla Śląsku w latach 1876-1939

Moc tkwiąca w słowach na przykładzie przemówień Ignacego Jana Paderewskiego (studium przypadku)

Patriotism – nationalism – oikophobia in the thought of Roger Scruton

Świadomość narodowo- historyczna oraz kwestia tożsamości społeczeństwa białoruskiego

Шляхі фарміравання нацыянальнай ідэі ў беларускай літаратуры ХІХ стагоддзя

Kształtowanie tożsamości polskiej w okresie zaborów oraz umacnianie świadomości narodowej w okresie II Rzeczypospolitej na przykładzie Towarzystwa Czytelni Ludowych w powiecie tucholskim

Jean Price-Mars a haitański nurt indygenizmu

Polityka narodowościowa Ukrainy w latach 2000–2022

Kwestia tożsamości narodowej ukraińskojęzycznej ludności północnego Podlasia

„Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej” w Cieszynie (1881-1905) – stan badań

Biblioteki polonijne w krajach Ameryki Łacińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Argentyny

Kierunki badań socjologów polskich i niemieckich na Warmii i Mazurach w XX i na początku XXI wieku

Stanisław Pigoń’s Jubilee Golden Thoughts on Cracow’s Chair of Polish Literature