Search results

1

Sodalicja Mariańska uczennic I liceum im. A. Mickiewicza we Lwowie prowadzona przez O. Teofila Tyrankiewicza

100%

Kamiński P.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2018

|

vol. 129

317-339

PL

Celem niniejszej publikacji jest zwrócenie uwagi na działalność organizacji katolickiej, dzisiaj już nieco zapomnianej, lecz kiedyś święcącej triumfy jaką jest Sodalicja Mariańska. Powstałe w XVI wieku stowarzyszenie stawiało sobie za cel: szerzenie szczególnego nabożeństwa i kultu Najświętszej Maryi Panny, samo uświęcenie oraz pracę apostolską w swoim środowisku. Funkcjonująca początkowo, jedynie wśród uczniów kolegiów jezuickich, Sodalicja zaczęła stopniowo obejmować ludzi wszystkich stanów i środowisk. Wystarczy wspomnieć, że sodalisami byli zarówno rzemieślnicy, urzędnicy czy nauczyciele jak i królowie, magnaci i szlachta. Sodalicja poprzez inten-sywną pracę apostolską, wychowawczą oraz charytatywną położyła ogromne zasługi przede wszystkim w kwestii szerzenia i obrony wiary chrześcijańskiej, ale też podno-sząc poziom moralny i materialny poszczególnych społeczeństw. W powyższym artykule poddano analizie Sodalicję Mariańską, która działała przy Zakładzie Wychowawczo-Naukowym Olgi z Filippich-Żychowiczowej we Lwowie, a następnie w Krakowie w latach 1926-1949. Owa organizacja pozostawiła po sobie dość sporą dokumentację co pozwoliło przede wszystkim ocenić jej strukturę i stan osobowy, a także, powstałe w trakcie działalności problemy. Organizacja prowadziła swa działalność w trzech różnych okresach historii Polski: międzywojennym, II wojny światowej oraz początkach PRL. Wymuszało to niej zmianę specyfiki funkcjonowania i konieczność adaptacji do nowej sytuacji społeczno-politycznej.

EN

The aim of this paper is to pay attention to the activity of a catholic organization which is a bit forgotten today, but was extremely famous by the name of Marian Sodalice. A society founded in XVI century pursued following objectives: spreading Marial cult and piety, self-perfecting and apostolic labor in one’s environment. The Sodalice operated at first only among pupils of Jesuits’ colleges, but with the passage of time embraced people of all strata and environments. Its members were both craftsmen, clerks, teachers as well as kings, magnates and noblemen. By intense apostolic labor the Sodalice amply contributed to spreading and defending Christian faith and to raising society’s moral and material level. In this paper, a Marian Sodalice was examined which was active at the Educational and Didactic Department of Olga Żychowiczowa nee Filippi in Lviv and later on (1926-1949) in Cracow. The organization left behind many documents, which allowed to evaluate its structure, human resources and problems which arose during its activity. It operated in three different periods of Polish history: inter-war, WWII and the outset of PPR. Such circumstances made it necessary to change its modus operandi and adapt to the new socio-political situation.

2

Późnogotycki obraz tablicowy w typie Madonny Apokaliptycznej z klasztoru Bernardynów w Alwerni. Technika i technologia wykonania

100%

Zarębski B.

Ochrona Zabytków

|

2021

|

issue 1

105-130

PL

Późnogotycki obraz tablicowy z przedstawieniem Madonny Apokaliptycznej z Alwerni cechuje wyjątkowo ciekawa historia, a także dość oryginalna technika i technologia wykonania. Jak wynika z archiwaliów, obraz ten został namalowany przed 1491 rokiem przez malarza zakonnego Franciszka z Węgier do ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie, a w XVII wieku przeniesiono go do świeżo ufundowanego klasztoru tego samego zakonu w Alwerni. Analiza techniki i technologii jego wykonania prowadzi do wniosku, że nie są one charakterystyczne dla regionu Małopolski. Z tego powodu – a także ponieważ twórca dzieła pochodził najprawdopodobniej ze Spisza i nie należał do żadnego z krakowskich cechów – wydaje się, że obraz powinien być pod wspomnianymi względami bliższy dziełom spiskim. Jednak zestawienie metod pracy Franciszka z obiektami powstałymi na Spiszu również nie ujawnia wielu wspólnych cech. Wyjątek stanowi w pewnym zakresie ołtarz ze Strażek, datowany na lata 50. bądź 60. XV wieku, na którym ornamenty z szat postaci pod względem formalnym i technicznym przypominają znacząco analogiczne elementy obrazu z Alwerni. Podobieństwa są na tyle duże, że można wnioskować, iż Franciszek był twórcą niektórych partii spiskiego ołtarza. Ponieważ omawiane dzieła powstały w odstępie 20-30 lat, interesujący nas malarz był zapewne jeszcze czeladnikiem w okresie wykonywania pracy przy ołtarzu ze Strażek. Osobną kwestię stanowi podobrazie, na którym wykonany został obraz z Alwerni. Powstało ono najprawdopodobniej w samodzielnie funkcjonującej pracowni stolarskiej w Małopolsce i wykazuje dużo podobieństw do innych tego typu obiektów z regionu.

EN

The late Gothic panel painting with a representation of the Apocalyptic Madonna from Alwernia is characterised by an exceptionally interesting history as well as quite original technique and technology of creation. According to the archival materials, the picture was painted before 1491 by a monastic painter, Francis of Hungary, for the main altar of the Bernardine church in Krakow, and in the 17th century it was moved to the newly founded monastery of the same order in the town of Alwernia. Analysis of the technique and technology of its creation leads to the conclusion that they are not typical for the Małopolska region (Lesser Poland). For this reason – and also because the artist was most probably from Spiš region, and did not belong to any of the Krakow guilds – it seems that in the mentioned respects the painting should be closer to works from Spiš region. However, the juxtaposition of Francis’ working methods with the objects created in Spiš does not reveal many common features either. To some extent, the exception is the Strážky altarpiece, dated back to the 1550s or 1560s on which the ornaments from the robes of figures resemble formally and technically similar elements of the Alwernia painting. The similarities are so great that we can conclude that Francis was the creator of some parts of the Spiš altarpiece. Since the works in question were created 20-30 years apart from each other, the painter in question was probably still an apprentice, at the time when he was working on the Strážky altarpiece. The painting support on which the Alwernia picture was created is a separate issue. It was probably made at an independent carpenter’s workshop in the Małopolska region and shows many similarities to other artefacts of this type from the region.

3

Kodeks magistra Hieronima Szwarca. Przyczynek do dziejów najstarszego księgozbioru bernardynów w Krakowie

75%

Szulc A.

Biblioteka

|

2014

|

issue 18(27)

219-234

EN

The present article attempts to present, with an example of a medieval codex, the value and significance of the research on provenance of historical book collections. This is the case with the book under review: it is a detailed description of the Codex from the book collection of Poznań University Library – the fifteenth century copy of Catholicon by Giovanni Balbis of Genoa, a popular and commonly used in the Middle Ages dictionary and text book (primer) of Latin grammar. The manuscript, modestly illuminated and finished in 1457, is the only specimen of a hand-written chained book (liber catenatus) currently held in the Library’s collection. The codex is unique and extremely valuable not only on account of its content, but rather because of its first owner (possibly the copyist of the original book) – Hieronim Szwarc, Master of Arts or atrium magister of the Jagiellonian University, and later a monk at Priory of Franciscans/Observants, also known as the Bernardines, in Cracow-Stradom. As it follows from the analysis of the provenance notes placed on the front side of the flyleaf of the original binding of Catholicon, as well as from available historiographical sources, both academic and monasterial, Hieronim was a son of a well-known Cracow burgher Jerzy Szwarc who, at the turn of the 1453/1454, hosted in his tenement house in the market the famous Italian penitential preacher and reformer of the Franciscan Order John of Capistrano and accompanying friars. The relevant source study has revealed that the codex was in possession (or was possibly even the work) of the Jagiellonian University graduate, and at the same time a Capistrano-follower, i.e. a member of the numerous circle of students of the Cracow Academy who, inspired by sermons delivered by John of Capistrano, joined the Franciscan/Observants Order and the first priory of the Bernardines in Poland founded in Cracow in 1453. Another ownership note provides, in turn, a statement that Master Hieronim’s codex was handed over (by the owner?) to the library of this particular priory in 1466. It belongs then to the oldest Bernardine book collection in Poland.

PL

Artykuł ma na celu pokazanie na przykładzie jednego kodeksu średniowiecznego wartości i znaczenia badań proweniencyjnych księgozbiorów historycznych. Przedmiotem charakterystyki jest średniowieczny kodeks ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu − XV-wieczny odpis Catholiconu Giovanniego Balbi da Genova, popularnego w średniowieczu podręcznika gramatyki łacińskiej. Rękopis ukończony w 1457 roku, skromnie iluminowany, jest jedynym w zbiorach Biblioteki przykładem rękopiśmiennej księgi łańcuchowej (liber catenatus). Kodeks ten jest unikatowy i cenny ze względu nie tyle na treść, ile na osobę pierwszego właściciela (być może także kopisty księgi) – Hieronima Szwarca, magistra atrium Uniwersytetu Jagiellońskiego i późniejszego zakonnika w klasztorze franciszkanów obserwantów (bernardynów) w Krakowie na Stradomiu. Jak wynika z analizy zapisków proweniencyjnych odnotowanych na przedniej części wyklejki oprawy Catholiconu oraz ze źródeł historiograficznych, uniwersyteckich i zakonnych, Hieronim był synem znanego mieszczanina krakowskiego Jerzego Szwarca, który na przełomie 1453 i 1454 roku gościł w swojej kamienicy przy rynku sławnego włoskiego kaznodzieję pokutnego i reformatora zakonu franciszkanów Jana Kapistrana oraz towarzyszących mu braci. Powyższe badania źródłowe dowiodły, że prezentowany kodeks był własnością (może nawet dziełem rąk) absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, a zarazem reprezentanta kapistrańczyków, tj. licznego grona krakowskich studentów, którzy pod wpływem kazań Jana Kapistrana wstąpili do zakonu franciszkanów obserwantów i pierwszego na ziemiach polskich klasztoru bernardynów, założonego w Krakowie w 1453 roku. Druga zapiska własnościowa na oprawie księgi przynosi z kolei informację, iż w 1466 roku kodeks magistra Hieronima został przekazany (przez właściciela?) do biblioteki krakowskiego klasztoru. Należy więc do najstarszego księgozbioru bernardyńskiego w Polsce.

Refine search results

1 Biblioteka

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Ochrona Zabytków

1 Kamiński P.

1 Szulc A.

1 Zarębski B.

1 2021

1 2018

1 2014

Sodalicja Mariańska uczennic I liceum im. A. Mickiewicza we Lwowie prowadzona przez O. Teofila Tyrankiewicza

Późnogotycki obraz tablicowy w typie Madonny Apokaliptycznej z klasztoru Bernardynów w Alwerni. Technika i technologia wykonania

Kodeks magistra Hieronima Szwarca. Przyczynek do dziejów najstarszego księgozbioru bernardynów w Krakowie