Search results - CEJSH

1

Struktury młodzieżowych organizacji niepodległościowych działających na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945–1956 (wybrane aspekty)

100%

Szczypka A.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2012

|

vol. 11

|

issue 1

2

Obszary pogórnicze w postindustrialnej transformacji Górnego Śląska

100%

Czwartyńska M.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2008

|

vol. 10

76-85

EN

In a few last decades the mining industry is gradually becoming a thing of the past. Mines are being closed down one by one and the whole mining regions are liquidated. More than two hundred years of history of the Silesian mining industry has left a great number of industrial monuments. The obsolete post-industrial infrastructure is nowadays becoming one of the sights of the region, attracting many visitors. It can co-create the multifunctionality of the Silesian region as a tourist attraction and take part in its restructuring. In Silesia, as in many European regions, mainly local communities and organizations deal with preservation and protection of the historic industrial structures. This article shows the examples of such activities and presents the historic mines, which are accessible to the tourists in the Silesian region. It also illustrates some other possibilities of using the mining structures, apart from tourism.

3

Ślōnskŏ godka – przaśny folklor czy język regionalny?

88%

Myśliwiec M.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2013

|

issue 3 (15)

99-120

PL

W świetle spisów powszechnych, sporządzonych w Polsce w latach 2002 i 2011, Ślązacy jawią się jako najliczniejsza mniejszość występująca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jak wynika z przeprowadzonych badań jest to także najliczniejsza grupa, która na co dzień posługuje się własnym etnolektem. W 2002 roku przynależność do owej mniejszości zadeklarowało 173 153 osoby, a posługiwanie się śląskim etnolektem w relacjach domowych: 56 643 osoby. W 2011 roku przynależność do tej grupy deklarowało już ponad 800 000 osób, a posługiwanie się regionalną mową ponad 500 000. Problem polega jednak na tym, że państwo polskie nie uznaje istnienia owej mniejszości pod względem prawnym. To z kolei powoduje wyraźny wzrost napięcia na linii centrum-peryferie. Celem niniejszego artykułu jest zatem pokazanie starań przedstawicieli mniejszości śląskiej o ustawowe upodmiotowienie tej grupy, a w szczególności ukazanie najdalej zaawansowanych działań na rzecz ustawowego uznania śląskiego etnolektu za język regionalny.

EN

In two national censuses, made in the years 2002 and 2011, Silesians emerged as the largest minority occurring in the territory of the Polish Republic. Those researches show also that Silesians are the largest group that use its own ethnolect in domestic relations. In 2002, belonging to that minority declared 173 153 persons, and the use of Silesian ethnolect in domestic relations: 56 643 people. In 2011, the membership of this group declared more than 800 000 people, and the use of regional language more than 500 000. The problem lies in the fact that the Polish state does not recognize the existence of this minority in legal terms. This in turn results in increase of tensions between the center and periphery.Therefore the main purpose of this paper is to show efforts of the Silesian minority for a legal empowerment of the group, in particular, shows most advanced activities for the statutory recognition of the Silesian ethnolect as a regional language.

4

Pamięć wpisana w przestrzeń miasta. O Podróży w krainę dzieciństwa Horsta Bienka

88%

Tomczyk D.

Filoteknos

|

2021

|

issue 11

198-205

PL

Autorka podjęła próbę zbadania związków między pamięcią, historią i miejscem w autobiograficznej książce Horsta Bienka – Podróż w krainę dzieciństwa: spotkanie ze Śląskiem. Szczególnie interesujący okaże się sposób, w jaki przestrzeń miasta – Gliwic, w których Bienek urodził się i dorastał – staje się w tekście zarówno świadkiem, jak i uczestnikiem przeobrażeń pisarza oraz społeczeństwa. Autorka podkreśla, że książka stanowi również interesujące źródło badań nad doświadczeniami Niemców wysiedlonych po II wojnie światowej z Górnego Śląska.

5

Kursy repolonizacyjne na Śląsku Opolskim w latach 1945–1950

75%

Pfaf J.

Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne

|

2017

|

vol. 13

|

issue 1

56-91

PL

W 1945 r. do Polski przyłączono Śląsk Opolski, który objęto wówczas akcją repolonizacyjną, mającą na celu usunięcie wszelkich śladów niemieckiej przeszłości regionu i jego mieszkańców. Celem tego przedsięwzięcia było stworzenie niepodważalnego argumentu dowodzącego jego polskości. Jednym z elementów akcji były kursy repolonizacyjne, w których pod presją ogólnej sytuacji społeczno-politycznej wzięło udział ponad 93 tys. śląskiej młodzieży i osób dorosłych. Ślązaków uczono w ten sposób historii i geografii Polski oraz poprawnego posługiwania się językiem polskim w mowie i piśmie, aby w ten sposób stali się żywym dowodem potwierdzającym słuszność aspiracji Polski do tego terytorium, a także by ich trwale zintegrować z polskim społeczeństwem.

EN

In 1945 Opolian Silesia was attached to Poland. At that time, Opolian Sile¬sia was embraced by an action of repolonization which aim was to eliminate all German remains of the region and its inhabitants. The aim of this venture was to create an irrefutable argument which proves its Polishness. One of the elements of this action were repolonization courses. Under the pressure of socio-political situations 93 thousand of Silesian youth and adults took part in these courses. In this way, Silesians were taught the history and geography of Poland and also how to use the Polish language correctly in both writing and speaking. What is more, Silesians became a living proof which confirms the righteousness of Polish aspiration to this territory and also to permanently integrate them to Polish society.

6

Od Czterech utworów na kwartet smyczkowy i fortepian (1961) po Rapsodię-Romans na klarnet i fortepian (2014). Brzmienie fortepianu w twórczości solowej i kameralnej Jana Wincentego Hawela

75%

Stachura-Bogusławska A.

Aspekty Muzyki

|

2020

|

issue 10

139-156

PL

W twórczości Jana Wincentego Hawela, związanego ze środowiskiem Górnego Śląska kompozytora, dyrygenta i pedagoga, brzmienie fortepianu odgrywa znaczącą rolę. W jego dorobku, obejmującym dzieła orkiestrowe, wokalno-instrumentalne, wokalne oraz kameralne i solowe, figuruje około 20 dzieł na fortepian solo bądź kameralnych z brzmieniem tego instrumentu. Są to m.in. Variazioni per pianoforte (1968), Capriccio-Fantasia nr 2 na dwa fortepiany (1972), Musica concertante na kwintet instrumentów dętych (flet, obój, klarnet, fagot, waltornia) i fortepian (1976), Tryptyk na klawesyn amplifikowany i fortepian (1980), Mała kantata na obój i fortepian (2012) oraz Rapsodia-Romans na klarnet i fortepian (2014). Artykuł koncentruje się nie tylko na przedstawieniu fortepianu w twórczości Hawela, który z jednej strony poddawany jest nowatorskim eksperymentom (bogaty wachlarz sonorystycznych pomysłów, efekty niekonwencjonalne na strunach), a z drugiej - w delikatnej kantylenie przypomina o swym tradycyjnym obliczu. Na podstawie wybranych przykładów ze wspomnianych wcześniej utworów solowych i kameralnych próbuje także ukazać najbardziej charakterystyczne cechy warsztatu kompozytorskiego Jana Wincentego Hawela.

7

„Wolny Region Śląsk”? Refleksja nad genezą poszukiwania nowych rozwiązań dla Górnego Śląska w okresie dwudziestolecia międzywojennego

75%

Muś A.

Border and Regional Studies

|

2016

|

vol. 4

|

issue 1

43-59

PL

Górny Śląsk jest regionem, którego historia i skład etniczny nastręczają problemów interpretacyjnych. Dziś te problemy są teoretyczne, lecz w roku 1918 decyzje dotyczące jego losów musiały zostać podjęte natychmiast. Rozwiązanie zaproponowane w czasie Konferencji paryskiej przewidywało przeprowadzenie plebiscytu, w którym to ludność miała rozstrzygnąć o swych losach. W roku 1921 okazało się jednak, że owo remedium nie do końca spełniło oczekiwania, wtedy podniesiona została koncepcja Wolnego Regionu Śląsk. Choć nie miała ona większych konsekwencji politycznych, samo jej pojawienie się jest fenomenem wartym uwagi.

EN

Upper Silesia is a region, which history and ethnic composition cause problems of interpretation. Today the problems are theoretical, but in 1918 decisions concerning the region needed to be made immediately. Solution presented on Paris Peace Conference included plebiscite, during which the population were to decide about its future. In 1921 it turned out, that the new remedy had not met expectations. Then a new solution appeared – Free Region of Silesia. Although political consequences of the idea were rather marginal, the mere manifestation was a rare phenomena.

8

A jednak różni. Dwie kultury obywatelskie członków górnośląskich stowarzyszeń

75%

Zagała Z.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2018

|

vol. 10(46)

|

issue 4

81-99

PL

Badania zbiorowości osób należących do górnośląskich stowarzyszeń ujawniają jej wewnętrzny podział na obywateli lokalnych i kosmopolitycznych. Nazwy te zapożyczone zostały od Roberta K. Mertona i zaadoptowane na potrzeby opisu dwóch różnych kultur obywatelskich: zorientowanej lokalnie – z charakterystycznymi dla niej silniejszymi więziami ze społecznością lokalną, większym zainteresowaniem lokalnymi problemami i częstszym zaangażowaniem w ich rozwiązanie, oraz zorientowanej kosmopolitycznie – cechującej się słabszym przywiązaniem do społeczności lokalnej, stosunkowo częstszym zainteresowaniem problemami ponadlokalnymi i działaniami na ich rzecz.

EN

Obywatele lokalni, w porównaniu z kosmopolitycznymi, legitymują się stosunkowo niższymi poziomami wykształcenia oraz niższymi pozycjami w strukturze społeczno-zawodowej, częściej pochodzą z Górnego Śląska niż obywatele kosmopolityczni. Rdzenni mieszkańcy regionu, w porównaniu z osobami napływowymi, są wyraźnie bardziej zaangażowani obywatelsko w życie społeczności, których są członkami – bardziej są zainteresowani sprawami społeczności lokalnej, częściej podejmują działania na jej rzecz, częściej biorą udział w wyborach samorządowych.

9

Polskie wydawnictwa prasowe w Piekarach pod Bytomiem w latach 1847-1939

75%

Wycisło J.

Folia Historica Cracoviensia

|

2008

|

vol. 14

EN

The town Piekary played an important role in the years 1847-1939 as one of the first and thriving centres of Polish press in Upper Silesia.

PL

Piekary na Górnym Śląsku, odegrały w latach 1847-1939 ważną rolę jako jeden z pierwszych i prężniejszych ośrodków prasy polskiej na Górnym Śląsku.

10

Wiesław Koczur, Zofia Muczko (red. nauk.), Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku 1922–2017

75%

Kaczyńska B.

Zabezpieczenie Społeczne. Teoria, Prawo, Praktyka

|

2019

|

vol. VIII

|

issue 9

86-89

EN

The article reviews the book commemorating two distinct anniversaries: 95 years of the functioning of the ZUS branch in Chorzow, as well as 90 years since the foundation of its headquarters. The publication is dedicated to social insurance on Greater Silesia, and the history of the ZUS branch in Chorzow itself.

PL

Artykuł przedstawia treść książki wydanej z okazji dwóch jubileuszy: 95-lecie istnienia oddziału ZUS w Chorzowie oraz 90-lecia jego siedziby. Książka poświęcona jest problematyce ubezpieczeń społecznych na Górnym Śląsku oraz historii chorzowskiego oddziału.

11

Utopia robotniczej Arkadii? (na przykładzie pracy Hermanna Reuffurtha Giszowiec. Nowa górnośląska wieś górnicza)

75%

Kaczmarzyk I.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2018

|

issue 36

EN

Izabela KaczmarzykThe Ignatianum AcademyCracow, Poland Utopia of a Working-class Arcadia?(Based on Hermann Reuffurth’s Giszowiec. Nowa górnośląska wieś górnicza [Giszowiec. A New Upper-Silesian Coal-Mining Village]). Abstract: The article is an attempt to understand the category of utopia with reference to the accomplished architectural project of Giszowiec (Gieschewald) – a patronal company town situated in Upper Silesia. The starting point of the reflections on the character of Giszowiec is the concept of happiness by W. Tatarkiewicz who in his work “Analysis of Happiness” („O szczęściu”) claimed that it could be achieved only if everything was well-planned and rational in life. These two rules – of rationality and precision in the arrangement of every detail of the estate, so that all its inhabitants (the workers of Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben industrial concern) could lead happy and peaceful everyday lives – were the basis of Zillmans’ architectural project. The project itself involved a housing estate of small cottage-like houses situated in a woody area and it resulted from pragmatism. It was a means of developing the sites which were rich in coal deposits. Nevertheless, it created an interesting architectural concept referring to the idea of a garden city, which made it possible to approach in an innovative way the issue of workmen’s housing provided by one of the biggest industrial concerns at the beginning of the 20th century. Keywords: Upper Silesia, industrial heritage, regional studies

PL

For an abstract in English, scroll down. Izabela KaczmarzykAkademia Ignatianum w Krakowie Utopia robotniczej Arkadii?(na przykładzie pracy Hermanna Reuffurtha Giszowiec. Nowa górnośląska wieś górnicza) Abstrakt: Artykuł jest poświęcony problematyce rozumienia kategorii utopii w odniesieniu do zrealizowanego projektu architektonicznego, jakim było patronackie osiedle robotnicze Giszowiec (Gieschewald) na Górnym Śląsku. Punktem wyjścia do refleksji nad specyfiką Giszowca jest koncepcja W. Tatarkiewicza, który w swojej pracy O szczęściu wskazywał, że można byłoby osiągnąć szczęście, gdyby w życiu wszystko było dobrze zaplanowane i racjonalne. Te dwie zasady: racjonalności i precyzyjnego zaplanowania każdego szczegółu osiedla tak, aby jego mieszkańcy (pracownicy spółki Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben) wiedli spokojne, szczęśliwe życie codzienne były podstawą projektu architektonicznego autorstwa Zillmanów. Projekt położonego na leśnym terenie osiedla małych domków przypominających wiejskie chaty wynikał z celów pragmatycznych – był sposobem na zabudowę terenów, pod którymi znajdowały się bogate złoża węgla. Jednak dzięki temu powstało interesujące założenie architektoniczne, nawiązujące do idei miasta-ogrodu, pozwalające w nowatorski sposób spojrzeć na kwestię mieszkań dla pracowników jednego z największych koncernów przemysłowych na początku XX wieku. Słowa kluczowe: Górny Śląsk; dziedzictwo przemysłowe; regionalistyka Utopia of a Working-class Arcadia?(Based on Hermann Reuffurth’s Giszowiec. Nowa górnośląska wieś górnicza [Giszowiec. A New Upper-Silesian Coal-Mining Village]). Abstract: The article is an attempt to understand the category of utopia with reference to the accomplished architectural project of Giszowiec (Gieschewald) – a patronal company town situated in Upper Silesia. The starting point of the reflections on the character of Giszowiec is the concept of happiness by W. Tatarkiewicz who in his work “Analysis of Happiness” („O szczęściu”) claimed that it could be achieved only if everything was well-planned and rational in life. These two rules – of rationality and precision in the arrangement of every detail of the estate, so that all its inhabitants (the workers of Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben industrial concern) could lead happy and peaceful everyday lives – were the basis of Zillmans’ architectural project. The project itself involved a housing estate of small cottage-like houses situated in a woody area and it resulted from pragmatism. It was a means of developing the sites which were rich in coal deposits. Nevertheless, it created an interesting architectural concept referring to the idea of a garden city, which made it possible to approach in an innovative way the issue of workmen’s housing provided by one of the biggest industrial concerns at the beginning of the 20th century. Keywords: Upper Silesia, industrial heritage, regional studies

12

New Side of Upper Silesia in Light of Revitalisation Processes

75%

Agata A.

Przedsiębiorczość - Edukacja

|

2018

|

vol. 14. Rola przedsiębiorczości w rozwoju społeczno-gospodarczym

109-124

PL

Trwające od lat 60. XX w. w Europie Zachodniej, a od lat 90. w Polsce procesy restrukturyzacji obiektów poprzemysłowych i innych należą obecnie do jednych z najważniejszych zjawisk gospodarczych, przekształcających funkcjonalną przestrzeń miast i starych okręgów przemysłowych. W naszym kraju ich efekty widoczne są najbardziej na Górnym Śląsku i w przemysłowej Łodzi. Górny Śląsk, będący największym w Polsce skupiskiem tradycyjnego przemysłu górniczego, hutniczego, maszynowego czy chemicznego, zmienia już od prawie 30 lat swój profil gospodarczy, restrukturyzuje przemysł i znacznie go unowocześnia. Wiąże się z tym zamykanie starych obiektów poprzemysłowych, które poddawane są rewitalizacji i najczęściej zyskują nowe funkcje społeczno-gospodarcze. Procesowi temu poddawane są też inne obiekty oraz duże nieraz przestrzenie, które uległy dewastacji i zniszczeniu, a którym przywraca się dawne wartości historyczno-architektoniczne. W niniejszym artykule najwięcej uwagi poświęcono zdiagnozowaniu różnych rodzajów obiektów poprzemysłowych istniejących na Górnym Śląsku oraz innych obiektów, poddawanych tutaj rewitalizacji. Określono też możliwe kierunki ich zagospodarowania i przystosowania do nowych funkcji. Podane zostały przykłady efektów rewitalizacji obiektów spotykanych na terenie GOP, takich jak: kopalnie, huty, fabryki, obiekty przemysłu maszynowego, a także nieużytki poprzemysłowe. W pracy wskazano również na najważniejsze rezultaty zrealizowanych już projektów, które zmieniają strukturę funkcjonalną Górnego Śląska i kształtują jego nowe oblicze społeczno-gospodarcze. Wśród nich bardzo ważnym kierunkiem przekształceń tego obszaru przemysłowego jest turystyka, czyniąca ten region najważniejszym w Polsce skupieniem obiektów dokumentujących dawne tradycje przemysłowe, kulturowe i cywilizacyjne, pokazujące jego unikalne, nie tylko w skali kraju, ale i Europy, cechy.

EN

Post-industrial facility restructuring processes redefining the functionality of urban and old industrial space, have taken place in Western Europe since the 1960s and constitute one of the most significant economic phenomena nowadays. In our country, the results are most vivid in Upper Silesia and the industrial city of Łódź. Upper Silesia, the most considerable concentration of mining, steel, engineering and chemical industries, has been restructuring and innovating its industries for nearly 30 years. It is connected with closing of the old post-industrial facilities which become subject to revitalisation and, frequently, are given new socio-economic functions. Other devastated and damaged facilities and spaces are also subject to such processes – former historical and architectural values are restored for them. In this paper, the emphasis is put on a diagnosis of the various types of post-industrial and other Upper Silesian facilities subject to revitalisation. Moreover, possible directions of development and adaptation to new functions have been indicated. Examples of various revitalisation results have been mentioned for such GOP (Upper-Silesian Industrial Region) facilities as: coal mines, steel-works, factories, engineering plants, as well as post-industrial waste-ground. The paper also identifies the most significant output of the already completed projects which results in the change of the functional structure of Upper Silesia and creates its new socio-economic image. One of the directions of this industrial region’s transformation is tourism which makes Upper Silesia an area of a unique and most powerful concentration of facilities demonstrating the former industrial, cultural and civilisational traditions – unexampled on the national or European scale.

13

Górnośląska rodzina i dom – przestrzenie pamięci i zapomnienia

75%

Kijonka J.

Pedagogika Społeczna

|

2016 (R. XV)

|

issue 1(59)

107-124

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi górnośląskiej pamięci rodziny i domu rodzinnego, a także kwestii zapomnienia i zapominania przeszłości w kontekście tych dwóch przestrzeni społecznych – rodziny i domu. Kwestie te rozpatrywane są w nawiązaniu do bogatej teoretycznej refleksji głównie socjologicznej. Tekst oparty jest na badaniach nad górnośląską tożsamością, głównie na wywiadach z rodowitymi Ślązakami – laureatami konkursu „Po naszymu czyli po Śląsku” oraz z wybitnymi Ślązakami mieszkającymi często poza granicami regionu. Pamięć w regionach takich jak Górny Śląsk jest zawiła, pełna białych plam i często bolesna. Dotyczy to nie tylko pamięci zbiorowej, ale jest istotne przede wszystkim dla przestrzeni pamięci rodzinnej, w której starsze generacje celowo zapominają o bolesnych i trudnych faktach z przeszłości. Dotyczy to na przykład pamięci o przymusowym wcielaniu Górnoślązaków do Wehrmachtu w czasie II wojny światowej. Pamięć o domu rodzinnym i jego kulturowej specyfice jest często sentymentalna. Dom rodzinny, poprzez wspomnienia, kultywowane zwyczaje, przedmioty codziennego użytku i pamiątki a także jego wizerunek w kulturze jawi się jako kraina szczęścia. Dom rodzinny jest konkretnym miejscem w przestrzeni geograficznej, nawet gdy już w nim nikt z rodziny nie mieszka, lub często nawet fizycznie nie istnieje, natomiast jest ciągle miejscem, do którego się wraca i dokonuje nowych rozpoznań dotyczących pamięci rodzinnej.

EN

The article discusses the problem of Upper Silesian memory – family memory and home memory, and the problems of oblivion and forgetting the past in the two contexts mentioned above the social spaces – family and home. These problems are considered with reference to a rich, mainly sociological, theoretical reflection. The paper is based on research on Upper Silesian identity, especially on interviews with the laureate of the dialect competition and with famous Upper Silesians, who often live in other Polish regions today. Social memory in regions such as Upper Silesia is complex, full of blanks and often painful. This concerns not only the collective memory, but also the space of the family, memory in which the older generations intentionally forget painful and difficult facts from the past, for example, memories about the forced military service in the Wehrmacht during World War II. Memory about home and its cultural peculiarity is often sentimental. Home and the home’s image in the culture appear to be a space of happiness because of memories, observed customs, articles of everyday use and souvenirs. Home – a house – is a concrete place in the geographical space even when none of the family members live there or the house does not exist anymore. It is still the place to which people are constantly returning and are discovering things combined with family memory in this space.

14

Ostatni rolnicy w przemysłowej części Górnego Śląska

75%

Adamczak D.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2015

|

vol. 3

|

issue 3

204-231

PL

Ostatni rolnicy w przemysłowej części Górnego Śląska to projekt badawczy Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” realizowany na terenie miast Katowice i Piekary Śląskie w latach 2012–2014. Badania przeprowadzono w wybranych tradycyjnych gospodarstwach rolnych. Obecni rolnicy gospodarujący w zurbanizowanym krajobrazie centralnej części województwa śląskiego są szczególnie narażeni na trudne sąsiedztwo nowo powstających osiedli domów jedno- lub wielorodzinnych. Koegzystencja ta niestety przynosi powolny zanik dawnego gospodarowania. Pokłosiem tematu badawczego była również wystawa etnograficzna eksponowana w siedzibie Muzeum od czerwca do grudnia 2015 roku.

EN

Last farmers in the industrial part of Upper Silesia is a research project of the Museum „Upper Silesian Ethnographic Park in Chorzów” implemented in the cities of Katowice and Piekary Śląskie in 2012–2014. The researches were conducted in selected traditional farms. Currently living farmers residing and working in an urban landscape of the central part of Silesia are particularly exposed to harsh neighborhood of newly constructed housing estates of both single- or multi-family character. Unfortunately, this coexistence results in gradual disappearance of the original farming. As a consequence of the researches an ethnographic exhibition was organized in the Museum from June to December 2015.

15

Nazwy górnośląskich kawiarni w orbicie kultury konsumpcyjnej

71%

Łuc I.

Onomastica

|

2020

|

vol. 64

149-166

EN

The article discusses one of the categories of marketing chrematonyms - the names of cafés, which constitute a colourful element of the naming landscape of Upper Silesia. The analysis has several research aims: 1) discovering the naming techniques and types, 2) the presentation of structural models, 3 identifying the changes of meaning and the (con)textual functionality of linguistic units which serve as a commercial medium of evaluation. The names of cafés are presented from the perspective of cultural linguistics, sociolinguistics and pragmalinguistics, as well as the theory of semantic fields. This combined methodological approach enables the author to draw conclusions about marketing chrematonyms in the sphere of culture and language, whereas the structural-semantic analysis of the onymic description of Upper Silesian cafés reveals tendencies that confirm the fact that naming models are created in a serial way. The material presented indicates that commercial chrematonyms belong to semantically and structurally diversified naming categories. The structures show the repetitiveness of naming, the tendency for language internalization and the use of native material, including local dialects.

16

Problematyka mniejszości niemieckiej w kontekście zmian stanu liczebności z perspektywy 25 lat oficjalnego istnienia tej mniejszości narodowej w Polsce

63%

Popieliński P.

Przegląd Narodowościowy – Review of Nationalities

|

2015

|

issue 4

33-50

EN

The author presents estimations the polish and german scientists and various official estimates of the strength of the German minority, especially the results of the Polish National Census 2002 and 2011. He answers on the leading question: Why decreasing the strength of the German minority in our country? The author has listed and described the most important factors that have influence on the strength of the minority. In the context of this topic he writes about declaring the Silesian nationality by the indigenous population of the Upper Silesia (too the members of the German minority) in the census 2002 and 2011. He writes too about the Silesians organizations that pro-mote Silesianess and strive for acknowledgment of the Silesian nationality and their perception by the Silesians and the German minority organizations and their influence on the strength of the German minority. The author wonders how many will be had the strength of the minority in Poland in the future.

17

Represje nazistowskie wobec duchowieństwa rzymskokatolickiego na Górnym Śląsku w 1939 roku

63%

Truszczyński M.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2015

|

vol. Zeszyt

|

issue XXIX

274-285

EN

Nazi repressions against Poles, was a great crime. Germany still not quite able to deal with the ghosts of the past that every now and then lifted his head. Fascist ideology today is not stirred the hearts of the people of Germanic, but deep-rooted reluctance against the Poles, as well as the belief that Upper Silesia is and was the only German, after all, still exist. NPD earn points and falls to the authorities of the Länder, and the Germans themselves are not really able to completely cut off from his past.

PL

Represje nazistów wobec Polaków były wielką zbrodnią. Niemcy do dziś nie do końca potrafili rozprawić się z duchami przeszłości. Ideologia faszystowska już dziś nie porywa serc narodu germańskiego, lecz głęboko zakorzeniona niechęć wobec Polaków, jak również przekonanie o tym, że Górny Śląsk jest i był wyłącznie niemiecki, przecież nadal istnieją. NPD zdobywa punkty i wchodzi do władz poszczególnych krajów związkowych, zaś sami Niemcy niespecjalnie są w stanie całkowicie odciąć się od swej przeszłości.

18

Górny Śląsk jako problem politologiczny. Próba syntezy

63%

Muś A.

Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne

|

2022

|

vol. 73

192-224

PL

Rosnąca liczba prac naukowych na temat Ślązaków i Górnego Śląska wymaga od badaczy zagadnienia pierwszych form systematyzacji. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że na Górnym Śląsku mamy do czynienia z wyjątkowymi, odrębnymi zjawiskami politycznymi. Badanie przeprowadzono poprzez ustrukturyzowany przegląd literatury naukowej, która obejmuje problematykę badań o naturze politologicznej, związanych ze Ślązakami i Górnym Śląskiem, traktowanymi jako specyficzny przedmiot analizy. Badanie objęło 25 artykułów naukowych indeksowanych w bazie Web of Science Core Collection. Analiza wykazała, że wiele zjawisk politycznych zachodzących na Górnym Śląsku ma charakter wyjątkowy, niespotykany w innych regionach Polski. Wskazano także na szereg problemów badawczych, które wymagają jeszcze zbadania, oraz na obecny w literaturze przedmiotu problem braku triangulacji danych.

EN

The growing body of scholarly literature on Silesians and Upper Silesia requires researchers to make first attempts to systematize the issue. The aim of this article is to demonstrate that in Upper Silesia we can observe unique, distinct political phenomena. The study was carried out as a structured review of scholarly literature which covers research in the field of political science, related to Silesians and Upper Silesia, treated as a specific object of analysis. The study included 25 scientific articles indexed in the Web of Science Core Collection database. The analysis has shown that many political phenomena occurring in Upper Silesia are of a unique character, not encountered in other regions of Poland. It also indicated a number of research problems that still need to be investigated and the problem of lack of data triangulation present in the literature.

19

SŁODYCZE ODPUSTOWE JAKO ELEMENT DZIEDZICTWA KULINARNEGO ŚLĄSKA

63%

ŚWITAŁA-TRYBEK D.

Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja

|

2018

|

vol. 1(21)

211-226

PL

Do zwyczajowych zachowań praktykowanych przez mieszkańców Górnego Śląska należy podniosłe obchodzenie odpustu parafialnego (czyli dnia wspomnienia patrona miejscowego kościoła). W uroczystość tę zarówno w środowiskach miejskich, jak i wiejskich ustawiane są w pobliżu kościoła stragany z różnymi rzeczami, głównie z zabawkami i słodyczami, nazywane powszechnie „budami”. Przedmiotem artykułu są charakterystyczne słodycze odpustowe (pierniki, „makrony”, „futermeloki”, „kokosfloki”, „zozwór”, „urzinki” „szkloki” itd.), które od pokoleń produkowane są w tym regionie przez lokalne zakłady cukiernicze. Autorka dokonała typologii tychże słodyczy, zwróciła uwagę na ich znaczenie jako na element dziedzictwa kulinarnego Śląska.

EN

Upper Silesian customs include solemn celebration of a parish fair (it is the day on which the patron of the local church is remembered). On that day, in cities, towns and villages stalls are set up close to churches. On the stalls – traditionally called “budy” – various things are offered, mainly toys and sweets. The following article describes typical church fair sweets (gingerbread, “makrony”, “futermeloki”, “kokosfloki”, “zozwór”, “urzinki” “szkloki” etc.). They have been made in this region by the local confectionaries for generation. The author has divided the sweets into different types, concentrating on their meaning as an element of the Silesian culinary heritage.

20

Franciszek Rzechulka (1887–1973) – droga od górnictwa do geologii

63%

ALEXANDROWICZ S. W.

Prace Komisji Historii Nauki PAU

|

2014

|

vol. 13

73-97

PL

Franciszek Rzechulka, górnik z wykształcenia i zawodu, w trakcie pracy w kopalniach rozwijał swoje geologiczne zainteresowania, prowadząc obserwacje w szybach i podziemnych chodnikach, a także w odsłonięciach powierzchniowych. Gromadził przy tym liczne okazy skamieniałości, skał i minerałów. W okresie międzywojennym był współpracownikiem dr. Arnolda Makowskiego, badającego węglonośne utwory karbonu na Górnym Śląsku, a po drugiej wojnie światowej współdziałał w profi lowaniu wierceń dokumentujących nowe złoża węgla kamiennego. Pozostawił po sobie bogatą kolekcję geologiczną i paleontologiczną, liczącą blisko tysiąc jednostek, przechowywaną w ubiegłych latach w Akademii Górniczo -Hutniczej, a w styczniu 2015 przekazaną do zbiorów muzealnych Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego.

EN

Franciszek Rzechulka lived and worked in the Upper Silesia in a period of intensive development of coal -mines as well as during changes caused by political and economic factors. After leaving the primary school in Bytom, the secondary school in Zabrze and fi nally the technical mining school in Tarnowskie Góry, he received the degree of a mining -technician and took up work at fi rst in the mine Szomberg in Bytom. Two years later he moved to Wodzisław Śląski near Rybnik, married Amalia Schücke (of German descent) and began work as a mining -foreman in the coal-mine Emma. For the fi rst years of his employment in this mine he had been acutelyinterested in geological structure of coal -deposits, particularly in the diversifi cation of rocks accompanying coal -layers and the occurrence of fossils, which facilitate the identification and correlation of these layers. Shortly, he acquired the experience very helpful in the geological research. After the First World War a part of the Upper Silesian Coal Basin became part of Poland. In a short time the newly created State Geological Institute in Warsaw (1919) organized the small Silesian department localized in Dąbrowa Górnicza, working at the beginning under the management of a geologist, Arnold Makowski, and later – Stanisław Doktorowicz -Hrebnicki. In 1925–1935 the former undertook geological research in the region of Rybnik, using mostly the help of Franciszek Rzechulka, who knew a lot of outcrops very hopeful in these investigations. The results of the research were published in several reports (Makowski 1930–1934). During the Second World War Franciszek Rzechulka worked in the mining-firm Lignoza in Katowice, but just after the war he came back and sett led in Radlin near the Emma Mine. He was employed at once in the Regional Management of Coal-Industry in Rybnik both as a mining -technician and also as a person of great geological knowledge and experience. Few years later he participated in a “course for geologists in the mining-exploitation services”. It is noteworthy, that in this part of Upper Silesia no even one geologist worked at that time. In 1951 Franciszek Rzechulka, promoted to an older specialist of the Mine-Surveying and Geological Department in Rybnik, set out to make up a geological and palaeontological collection from mines, boreholes and outcrops of the surrounding region. The sampled material was washed by him on a sieve, to collect small fossils, microfossils and minerals from the remained material. A litt le microscope was very helpful in this activity. Selected specimens or sets of specimens were protected between two glass-plates stuck together with the Canada balsam. The whole unique collection gathered by him in this way counts about a thousand of such examples. For a few years it was stored and partly exposed in the aforementioned Department in Rybnik and in 1977 it was transported to Krakow and placed in the Chair of Stratigraphy and Regional Geology of the Academy of Mining and Metallurgy. The collection became delivered in January 2015 to the Upper Silesian Branche of the Polish Geological Institut in Sosnowiec. and German publications about geology and mining. From this period two hand-written notebooks proving the scope of his interests, were preserved. Most often he perused a Polish monthly “Przegląd Geologiczny” as well as a German journal “Glückauf”. Finally, in the middle of the year 1958, after 52 years of employment he stopped working and retired. At the farewell he left to his friends an atlas with the coats of arms of the Hanseatic states, with a dedication „Ad memoriam! F. Rzechulka 15.VII.1958”. He then left Poland to move to his children working as doctors in Germany. He died in the year of 1973 in the Federal Republic of Germany.

Refine search results