Search results

1

Für gute öffentliche Ordnung. Ustawodawstwo policyjne księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach z okresu jego rządów w księstwie pruskim (1525–1568)

100%

Makiłła D.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2021

|

vol. 73

|

issue 2

97-117

EN

The present article deals with the internal legislative activity of Prince Albrecht von Brandenburg-Ansbach, who took charge of the Duchy of Prussia which had been formed after the secularization of the Prussian part of the Teutonic Order and when it became a fiefdom of the Polish King and of the Polish Crown (1525). During his reign, the prince undertook actions with the aim of strengthening his position. This was also served by the legislative activity, which was often agreed with the social estates of the principality in which the ordinances, which were issued on their own and established by the prince, played a significant role. Moreover, they often appeared within the scope of broader ordinance laws which covered criminal, legal and personal regulations as well as legal and property regulations. Their task was to regulate many aspects of the subjects’ lives and activities besides ordering and prohibiting certain behaviors as well as rationing and repressing their actions. The issuing of police provisions by rulers was supposed to facilitate the process of shaping the early modern territorial power by introducing control over subjects, putting them into a system of social discipline with the aim of achieving internal order. In the case of Prince Albrecht, this activity, in which the police provisions served as an instrument of consolidating power, was of additional significance due to the establishment of the national Evangelical church in the Duchy of Prussia with the prince himself as its head. The fusion of the secular and ecclesiastical power, in accordance with the doctrine of Martin Luther, aimed at creating a community in which the prince’s subjects were simultaneously members of the prince’s church. For this reason, many of the police provisions had a special moral character.

PL

Przedmiotem artykułu jest wewnętrzna działalność ustawodawcza księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach, który objął rządy w księstwie pruskim utworzonym po sekularyzacji pruskiej części Zakonu krzyżackiego jako lenno króla i Korony Polskiej (1525). W czasie swoich rządów książę podejmował działania mające na celu umocnienie swojej pozycji. Służyła temu również działalność prawodawcza, uzgadniana często ze stanami księstwa, w której znaczącą rolę odgrywały ustanawiane przez księcia przepisy porządkowe, wydawane samoistnie, ale często pojawiające się w ramach szerszych ustaw porządkowych obejmujących regulacje karne, prawno-osobowe czy prawno-majątkowe. Ich zadaniem było normowanie wielu stron życia i działalności poddanych, nakazywanie, zakazywanie określonych zachowań, reglamentowanie i represjonowanie ich postępowania. Wydawanie przez władców przepisów policyjnych służyć miało w procesie kształtowania się wczesnonowożytnego władztwa terytorialnego wprowadzeniu kontroli nad poddanymi, wprzęgnięciu ich w system dyscypliny społecznej, mającej na celu osiągnięcie porządku wewnętrznego. Działalność ta, w której przepisy policyjne pełniły funkcję instrumentu utrwalenia władzy, miała w przypadku księcia Albrechta dodatkowe znaczenie ze względu na ustanowienie w księstwie pruskim ewangelickiego kościoła krajowego, na którego czele, jako jego głowa, stał sam książę. Zespolenie władzy świeckiej z kościelną, zgodne z doktryną Marcina Lutra, zmierzało do powstanie społeczności, w której poddani książęcy byli jednocześnie członkami książęcego kościoła. Z tego powodu wiele z przepisów policyjnych miało szczególny moralny charakter.

2

Struktury demograficzne i etniczne miast prywatnych w Koronie w XVI–XVIII wieku. Uwagi wstępne

86%

Kuklo C.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

vol. 77

PL

Artykuł podsumowuje dotychczasowe badania poświęcone poznaniu struktur demograficznych i etnicznych miast prywatnych w poszczególnych dzielnicach Korony Polskiej funkcjonujących w XVI–XVIII w. Jego treść ukazuje zarówno tempo samego procesu zakładania nowych miast przez zamożną szlachtę i duchowieństwo na przestrzeni omawianych trzech stuleci, jak i ich wkład w powiększanie sieci miejskiej kraju. Istotną część rozważań stanowią fragmenty dotyczące struktury etnicznej mieszkańców miast prywatnych. Obok wspomnianych obserwacji istotne wydaje się zaakcentowanie przez autora roli samych właścicieli szlacheckich i duchownych miast prywatnych w działaniach na rzecz rozwoju ich potencjału ludnościowego, a także w kreowaniu w nich opieki medycznej i społecznej.

3

Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI–XVII w.)

72%

Świderska-Włodarczyk U.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

issue 3(60)

63-74

PL

W XVI i XVII w. Litwa i Litwini zajmowali istotne miejsce w staropolskiej świadomości. Świadczą o tym opinie ówczesnych intelektualistów. To oni w głównej mierze zabierali głos na poziomie teoretycznym. Te opinie pozostawały w zgodzie z opiniami szlacheckimi, choć cechowały się większym praktycyzmem i lakonicznością. Każda z nich potwierdzała tezę o podmiotowym wizerunku Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego mieszkańców. Na kształt tego wizerunku składały się oceny o charakterze etnogenicznym, dynastycznym, politycznym, ustrojowym, patriotycznym, religijnym i kulturowym. Wszystkie one, mimo nieznacznych różnic, w zasadniczym kształcie pozostawały spójne i pozytywnie wartościowały obecność Litwy i jej mieszkańców w strukturze państwa. Pamiętano bowiem, że symbioza Korony i Litwy stanowiła warunek wartości nadrzędnej – potęgi Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

EN

In the 16th and 17th centuries Lithuania and the Lithuanians played an important role in the Old Polish awareness. This is evidenced by the opinions of the intellectuals of that time. They mainly expressed their opnion at the theoretical level. These opinions were in line with the opinions of the nobility, although they were more practical and laconic. Each of them confi rmed the thesis about the subjective image of the Grand Duchy of Lithuania and its inhabitants. The shape of this image was of ethnogenic, dynastic, political, patriotic, religious and cultural character. All of them, in spite of slight differences, basicly remained coherent, and positively evaluated the presence of Lithuania and its inhabitants in the structure of the state. It was remembered thow, that the symbiosis of the Crown and Lithuania was a condition of the supreme nature – namely the power of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

4

Spatio-temporal aspects of the extraordinary tax collecting system in Greater Poland (1492–1613)

58%

Gochna M., Związek T.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2019

|

vol. 80

PL

W artykule omawiane są kwestie dotyczące przestrzennego i chronologicznego funkcjonowania systemu dochodów w szesnastowiecznej Koronie na przykładzie Wielkopolski. Zakres chronologiczny analizy obejmuje okres od przełomu XV i XVI w., kiedy zaczął się tworzyć polski system parlamentarny, do początków XVII w., a dokładnie do momentu powołania Trybunału Skarbowego Koronnego w 1613 r. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie o adekwatność perspektywy przestrzenno-chronologicznej dla badań nad historią opodatkowania poprzez analizę wybranych aspektów procesu poboru podatków nadzwyczajnych. W pracy omówiono również kwestię zmian systemu dochodów Korony – od modelu centralnego, w którym decyzje dotyczące podatków podejmowane były przez Sejm, a proces poboru kontrolowany był przez monarchę za pośrednictwem urzędników dworskich, do decentralizacji, gdy coraz większą rolę w zarządzaniu finansami państwowymi zaczęły odgrywać lokalne sejmiki szlacheckie.

EN

The article deals with issues related to the spatial and temporal functioning of the revenue system in the sixteenth-century Crown of the Kingdom of Poland, on the example of Greater Poland. The chronological scope of the work covers the period from the turn of the fifteenth century, when the Polish parliamentary system had begun to take shape, to the early seventeenth century, or more precisely, to the establishment of the Crown Treasury Tribunal in 1613. The authors make an attempt to determine the suitability of the spatio-temporal perspective in the research on the history of taxation by analysing selected aspects of the extraordinary tax collection process. The study presented here also touches upon the problems related to the transformation occurring in the revenue system of the Crown. The system gradually changed from the centralised model, with decisions regarding tax matters being made by the Sejm while the monarch exacted control over the process through his offi cials, to a more decentralised model, in which local nobility assemblies played a greater role in managing state finances.

Refine search results

2 Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

1 Czasopismo Prawno-Historyczne

1 Społeczeństwo i Polityka

1 Gochna M.

1 Kuklo C.

1 Makiłła D.

1 Związek T.

1 Świderska-Włodarczyk U.

1 2021

2 2019

1 2016

Für gute öffentliche Ordnung. Ustawodawstwo policyjne księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach z okresu jego rządów w księstwie pruskim (1525–1568)

Struktury demograficzne i etniczne miast prywatnych w Koronie w XVI–XVIII wieku. Uwagi wstępne

Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI–XVII w.)

Spatio-temporal aspects of the extraordinary tax collecting system in Greater Poland (1492–1613)