Search results

1

Ludobójstwo na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej [rec. W cieniu tragedii wołyńskiej 1943 roku. 70. rocznica mordów Polaków na Kresach Południowo‑Wschodnich Rzeczypospolitej. Red. E. Żurawska, J. Sperka. Katowice 2015]

100%

Fertacz S.

Wieki Stare i Nowe

|

2016

|

vol. 10

|

issue 15

146-153

PL

Artykuł recenzyjny monografii upamiętniającej 70. rocznicę wydarzeń nazywanych rzezią wołyńską, w których wyniku z rąk nacjonalistów ukraińskich zginęło prawdopodobnie ponad 100 tysięcy Polaków i obywateli polskich innych narodowości, wydanej pod redakcją E. Żurawskiej i J. Sperki w Katowicahch w 2015 roku.

2

Zamki i pałace Ukrainy atrakcją dla turystów z Polski

100%

Tomczewska-Popowycz N.

Turystyka Kulturowa

|

2015

|

issue 6

36-50

PL

Zamki, fortece, pałace na terytorium obecnej Ukrainy Zachodniej są pięknym okazałym dziedzictwem, które zostało jako przypomnienie o wielkich Polakach. Niegdyś te terytoria znajdowały się przy Imperium Osmańskim, dlatego znane są jako „przedmurza chrześcijaństwa”, stąd miano Kresów Wschodnich. Celem niniejszego artykułu było zbadanie motywacji przyjazdu turystów, badania dotyczyły także środków transportu, którymi udają się turyści z Polski, a także oceny infrastruktury turystycznej i panującej atmosfery. Wyniki wykazały, że turyści z Polski przyjeżdżają najczęściej ze względu na chęć zwiedzania zabytków, a także zdecydowana większość turystów zaznaczyła, że chętnie jeszcze raz wróci. Zaproponowane zostały pomysły na zaadaptowanie obiektów by były jeszcze bardziej atrakcyjne.

3

Projekt edukacyjny „Kresy – polskie ziemie wschodnie w XX wieku” jako przykład działań na rzecz umacniania bezpieczeństwa kulturowego

100%

Lubicz Miszewski M.

Historia i Polityka

|

2018

|

issue 25 (32)

81-92

EN

The article describes the educational project “Borderlands – Polish Eastern Territories in the Twentieth Century” carried out by the Public Education Office of the Cracow Department of the Institute of National Remembrance since 2012. The target group of the project are students of lower and higher secondary schools of Małopolskie Voivodeship. It focuses on the Borderlands of the First and Second Polish Republic, including their history and cultural heritage, as well as the Poles, both those who left this territory after the Second World War and those who live there now. The highlight of the project is the contest of knowledge of the Borderlands, in which students prepare an essay or a multimedia presentation on a chosen topic, based on the available literature, gathered documents, memories and iconographic material. One of the rewards for the winners of the contest is a trip for the winner and a guardian to the territories that formerly constituted the Polish Eastern Borderlands.

4

Od Arkadii do Golgoty – refleksje na temat Kresów w literaturze polskiej

100%

Wasilewska A.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2015

|

vol. 7

s. 306-320

PL

Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej były niegdyś sercem narodu polskiego, któremu tamtejsza ziemia wydała największych orędowników i czcicieli jej piękna. Nie można zrozumieć polskiej kultury bez poznania Kresów i tego, co je tworzyło. Warto o tym przypominać, zwłaszcza młodym Polakom, którzy często nie mają świadomości, że tam kiedyś była Polska.

EN

The Eastern Borderlands of the Polish Commonwealth used to be a Polish heartland where some of the greatest Polish admirers of the Borderlands' beauty hail from. One cannot properly understand the Polish culture without getting to know the Eastern Borderlands and that which they consisted in. One should remember it and remind of it especially young Poles, who often seem to fail to realize that the Borderlands used to be a part of Poland.

5

Badania terenowe w regionie lubuskim. Mowa przesiedleńców z dawnych wschodnich województw II Rzeczypospolitej

100%

Augustyniak-Żmuda G.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2015

|

vol. 15

147-166

EN

This article presents the preliminary results of field research that lead since 2009 in the province of around Gorzow Wielkopolski. Language material gathered so far in more than 20 towns in the northern part of the region. The research was the nature of biographical interviews with the oldest generation who remember the first years after resettlement. In this article I focus on languages (and variants) displaced from the former eastern provinces of the II RP. In my research, I would like to point out that in addition to those speaking Polish before and after resettlement, there are also people who have come into the region of around Gorzow Wielkopolski of bilingualism.

6

Polacy‑Żydzi‑Sowieci – nadal „zbyt trudne” pytania?

88%

Boćkowski D.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2011

|

vol. 46

7

Poznawanie dziedzictwa kulturowego Kresów Wschodnich jako cel wycieczek szkolnych krakowskich gimnazjalistów

88%

Stach E.

Turystyka Kulturowa

|

2015

|

issue 9

25-37

PL

Dzieci i młodzież szkolna, w zależności od celu i motywu podróży, uprawiają takie formy turystyki jak: kulturowa, poznawcza, edukacyjna, przyrodnicza i krajoznawcza. W wielu przypadkach uczestnictwo w wycieczkach uwarunkowane jest możliwością uzyskania przez placówkę szkolną dofinansowania do wyjazdu. Zrealizowane w krakowskich gimnazjach badania wykazały, że wśród organizowanych wyjazdów zagranicznych znaczną część stanowią podróże na Kresy Wschodnie. Utracone po II wojnie światowej dawne obszary Rzeczypospolitej oraz pozostałe tam dziedzictwo związane z jej kulturą i społeczeństwem są nośnikami informacji i źródłem prawdy historycznej. Podróże gimnazjalistów w te regiony wspierane są finansowo przez lokalny samorząd. Celem opracowania jest przedstawienie programu „Poznanie dawnych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej przez krakowskich gimnazjalistów” w kontekście szkolnego ruchu turystycznego, w którym udział biorą uczniowie szkół gimnazjalnych z Krakowa.

8

Problemy wykorzystania potencjału turystycznego Kresów Wschodnich na Ukrainie na przykładzie obwodu Tarnopolskiego

88%

Tomczewska-Popowycz N.

Turystyka Kulturowa

|

2017

|

issue 2

141-160

PL

Obecnie w literaturze przedmiotu turystyka sentymentalna jest formą turystyki kulturowej, która może mieć kilka celów: zwiedzanie obiektów związanych z poszukiwaniem świadomości narodowej (ważne miejsca historyczne lub znane miejscowości z dawnych czasów), wędrówkę śladami utrwalonymi w literaturze pięknej, powrót do miejsc związanych z przeszłością swoją lub przodków (np. miejsca, gdzie zostało spędzone dzieciństwo lub młodość własna lub przodków). Ponadto może posiadać cechy turystyki genealogicznej (odwiedzanie archiwów oraz innych tego typu instytucji), wiązać się z poszukiwaniem obiektów sakralnych i cmentarzy. W niniejszym artykule przedstawiono potencjał turystyczny Kresów Wschodnich na przykładzie obwodu Tarnopolskiego, który należał do II Rzeczpospolitej. Analizowany obwód posiada bogate polskie dziedzictwo kulturowe: obiekty obronne i rezydencje, kościoły oraz cmentarze o wysokiej wartości historycznej i artystycznej. Ponadto w obwodzie znajdował się kurort Zaleszczyki, bardzo znany w okresie międzywojennym. Celem opracowania jest przedstawienie problemów wykorzystania walorów turystycznych. Przeanalizowane są programy rozwoju turystyki oraz wykorzystano metodę obserwacji własnej. Zaproponowane są rozwiązania, które mogą być szansą dla rozwoju polskiej turystyki sentymentalnej na terenach Kresów Wschodnich.

9

Cele oraz skutki „repatriacji” i wywózek z Galicji Wschodniej

75%

Derdziak L.

Studia Paradyskie

|

2018

|

issue 28

159-194

PL

„Repatriacja” przymusowa zawsze pozostawia w sercu osoby wywiezionej ślad zaznanej krzywdy. Historia, zwłaszcza wojenna oraz powojenna, niejednokrotnie ukazuje los ludzi dotkniętych koniecznością pozostawienia domu rodzinnego, dorobku całego życia, przyjaciół, środowiska. Polacy mieszkający na Kresach Wschodnich bardzo dotkliwie odczuli decyzje państwa sowieckiego ingerującego w życie wielu narodów, a także trójki jałtańskiej troszczącej się o lepszy los mocarstw nie zważając na potrzeby i odczucia narodów mniejszych. Ten artykuł ma na celu ukazać cele jakimi kierowali się rządzący decydując o masowej wędrówce ludów, także sposoby „repatriacyjne” władz radzieckich wobec narodu polskiego zamieszkującego Galicję Wschodnią oraz skutki tych działań. W zasadzie praca będzie oparta na „nieznanych” dokumentach archiwalnych, które zostały zgromadzone i wydane przez ukraińskiego historyka Włodzimierza Serhijczuka. Ukazują one nie tylko sposoby działania rządzących, ale także opisują nastroje, jakie panowały wśród zdezorientowanej ludności oraz reakcje Polaków zamieszkujących Kresy.

EN

Forcible repatriation always caused sense of wrong. The history, especially of war and post-war periods, shows lives of people who were deprived of their family home, property, friends and environment. The Poles, who used to live in Eastern Borderlands (Kresy Wschodnie), experienced the decision of Soviet and Crimea Conference very painfully, as the allied powers cared for their own business and did consider the needs and feelings of smaller nations. The aim of this statement is to show what the aim of the Soviet government was, when it decided about the repatriation, what the ways of repatriation were and what the results of the repatriation were. This article is based on unknown archive documents, collected and published by the Ukrainian historian Volodymyr Serhyichuk. The documents show not only the ways of action of Soviet but also people reaction and feeling.

10

[Recenzja]: M.A. Koprowski, Po obu stronach Uralu, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Werbistów Verbinum, ss. 364

75%

Szymański J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 87

409-411

11

Między realizmem a nostalgią. Myśl polityczna emigracyjnych środowisk kresowych (1939–1991)

75%

Gotowiecki P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2017

|

issue 30

131-153

EN

The subject of the article is the political thought of the circles from the Eastern Borderland that functioned among the Polish wartime exiles and then the post-War pro-independence emigrants. In the introduction, the author defines such notions as Kresy (Polish Borderlands) or kresowianie, characterises those circles, and then discusses their opinions on such issues as the eastern border, attitude towards the Lithuanians, Belarussians and Ukrainians, or federalism. The author points to the diversity of the circles and the evolution of their political thought indicating the mid-1950s as an important point in their development. The final part of the article includes a reflection of its realism.

12

O pisarstwie gawędowym Maryny Okęckiej-Bromkowej

75%

Chłosta-Zielonka J.

Prace Językoznawcze

|

2008

|

issue 10

25-35

EN

The writings of Maryna Okęcka-Bromkowa (1922–2004), the Olsztyn author of hundreds of radio broadcasts, a collection of reportages as well as parables and memoirs, draws the reader’s attention to the greatly perfected style of tale narrative. Born and brought up as a half-orphan in a noble, Polish mansion house in Stadniki, she is permeated by the tradition of borderland, that also finds its expression in the expansion of the tale, as a literary genre, which is very often employed in the speaking and writing of the Eastern Borderlands’ people. Another source of the tale borrowings springs from the essence of her work in the field. As a journalist, while travelling around Poland, she recorded thousands of unique melodies, tales and customs.

13

Inwentarz kościoła i plebanii w Kosowie w 1751 roku

75%

Żurek W. W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2016

|

vol. 106

371-387

EN

The inventory coming from the Diocesan Archive of Drohiczyn is the detailed records of the state of the church and presbytery drawn up by the dean Rev. Krzysztof Modzelewski on 19 January 1751. The inventory was drawn up due to the fact that the parish in Kosów was taken over by Rev. Benedykt Rumszewicz. The former Polish borderland parish is now located within the borders of Belarus.

14

Inwentarz kościoła parafialnego w Łunińcu z 1938 roku

75%

Żurek W. W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2013

|

vol. 100

403-417

EN

Each inventory which refers to the actual list of quantity and value of all the assets of the entity, in this case the St. Joseph parish church in Łuniniec in 1938, is the basis for evaluation of the financial status of this parish. It contains all the data on the parish church, its furniture, paraments and liturgical vessels. It describes the parish office, produced documents of this office and all financial inflows for the parish and clergy working in it. The inventory, like the documentation confirming the parish visitation, is very authoritative and rich in information not only on the very parish, but also on the people and the prevailing relations in the parish.

15

Trudna historia. Dzieje kresowej rodziny w latach 1898–1957

75%

Józków B.

Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku

|

2017

|

vol. 18

95-110

EN

The publication presents the history of the Jodel and Pietkowski families from Odelsk (today in Belarus), whose story begins with the birth of Antoni in 1898. This article constitutes the pleasure of discovering the fortunes of the family based on interviews, reminiscences of the members of the family living in the 30s of the previous century, during the period of occupation and in the post-war times. The invaluable knowledge possessed by Adela Pietkowska, Alfreda Wojdyło, Maria Mularczyk, Anna Kopiec helped to write down the stories of these families and to perpetuate the memory of Kresy Wschodnie (East Borderlands). It was a must – to discover, listen to and tell the impermanent history. Paolo Coelho said that “The story of one person is the story of all of humanity”. This article presents the knowledge of the roots and identity of the family, describes biographies, activities and achievements of the Odelsk inhabitants against the background of the history of Poland, so that the memory of them would not disappear.

16

Czasopiśmiennictwo katolickie Wschodnich Kresów II Rzeczypospolitej (cz. I – ogólna)

75%

Zając J.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

vol. 38

|

issue 4

129-146

PL

Odrodzona w 1918 r. II Rzeczpospolita powróciła na część terytorium utraconego na Wschodzie, podejmując trudy zagospodarowania wyniszczonej wojnami ziemi. Jej obraz znalazł odbicie w lokalnej prasie i wspomnieniach żyjących na tych terenach Polonusów. Zapisały go dziesiątki tytułów czasopiśmienniczych wydawanych przede wszystkim przez ówczesny świat katolicki. Wymienione w opracowaniu tytuły wydawnictw wskazują na życiowe przestrzenie mieszkańców tamtych regionów penetrowane przez tę prasę, są niejako odpowiednikami zaledwie nazw starych polskich rezydencji na Wschodzie. Aby poznać ich treści, trzeba podjąć wnikliwą lekturę, by odkryć i przybliżyć opisane tam i wciąż mało nam znane światy, które – antypolskie i antykatolickie siły niszczyły świadomie i systematycznie. To niełatwe zadanie odcyfrowania Kresów z wciąż, po dziś dzień odkrywanej ich czasopiśmiennictwu katolickiemu Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej.

EN

Reborn in 1918, the Second Polish Republic returned to the part of the territory lost in the East to undertake the hardships of developing the war-ravaged land. Its history was reflected in the local press and the memories of the “Polonuses” living in these areas. It was recorded in dozens of magazine titles issued mainly by the contemporary Catholic world. The titles mentioned in the present work indicate the life areas of people inhabiting those regions, which were penetrated by the press and which are, in a sense, equivalent only to the names of Polish old mansions in the East. Getting acquainted with their content requires meticulous study which would allow to discover and bring closer the worlds described there and still little known to us and which were deliberately and systematically destroyed by anti-Polish and anti-Catholic forces. The uneasy task of deciphering the Borderlands from its publishing legacy which is still, to this day, being rediscovered, will constitute the content of the second part of the study devoted to Catholic periodicals in Eastern Borderlands of the Second Polish Republic.

17

Obraz Kresów Wschodnich w tekstach historii mówionej

75%

Gocół D.

Acta Baltico-Slavica

|

2020

|

vol. 44

EN

The Image of Kresy Wschodnie in Texts of Oral HistoryThe author assumes that KRESY (former Polish Eastern Borderlands) is a characteristic culturem of Polish culture. He considers culturems as concepts which are important for self-identification, and assumes that identity has a shape of a narrative. Consequently, he recognises that the culturem KRESY may have a significant impact on shaping the identity of people associated with the former lands of the Second Polish Republic, so-called Kresy Wschodnie. This article analyses three oral history texts from the author’s files. They reveal a strong connection between the image of KRESY and the Polish home (especially the manor house) and the roots of Kresowiak identity in national liberation traditions (especially the January Uprising). This image is characterised by a certain degree of idealisation: KRESY are viewed as a place of peaceful coexistence of numerous nations and cultures. The image of KRESY has changed over time. After the Polish-Bolshevik war, it was a place of lawlessness; after the creation of the Border Protection Corps (Korpus Ochrony Pogranicza, KOP) it was a place of peace. The Second World War was a turning point marking the end of Polish Kresy. Obraz Kresów Wschodnich w tekstach historii mówionejAutor wychodzi z założenia, że KRESY są kulturemem charakterystycznym dla kultury polskiej, przy czym kulturemy uznaje za pojęcia istotne dla samoidentyfikacji. Zakładając, że tożsamość ma postać narracyjną, uważa, że kulturem KRESY może mieć istotny wpływ na kształtowanie tożsamości ludzi związanych z ziemiami leżącymi na wschodzie II Rzeczpospolitej, czyli Kresami Wschodnimi. Analizie poddaje trzy teksty historii mówionej ze zbiorów własnych. Ujawnia się w nich silny związek obrazu KRESÓW z polskim domem (szczególnie dworem) i zakorzenienie tożsamości Kresowiaków w tradycjach narodowowyzwoleńczych (szczególnie powstania styczniowego). Obraz KRESÓW cechuje pewna idealizacja, przedstawiane są jako miejsce pokojowej koegzystencji licznych narodów i kultur. Obraz KRESÓW ulega zmianie w czasie. Po wojnie polsko-bolszewickiej to miejsce bezprawia, po powstaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – pokoju. II wojna światowa stanowi cezurę, od której datuje się koniec polskich Kresów.

18

Wolność czy może ciąg dalszy „zniewolenia”, czyli o nowych polskich zjawiskach kulturalnych na Litwie

71%

Dalecka T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 55

|

issue 4

469-480

EN

The article is a description of the situation of Polish culture in Lithuania and the environment in which this culture has been created. The diagnosis has highlighted several reasons for its weakness, such as the deteriorating demographics of Poles in Lithuania, and the poor economic situation in the region which they mostly inhabit. The bad situation has also been a result of the lack of Polish intelligentsia in Lithuania after the Second World War and the slow pace of its restoration. Other reasons include the ethnocentrism of this culture, its inward focus, and the lack of interest in other ethnic groups. In spite of everything, in recent years in the Vilnius region attempts have been made to break free from the limitations related to the culture of Eastern Borderlands. A poetic group “New Vilnius Avant-Garde” was founded, and a novel entitled Cień słońca (Shadow of the Sun) and a collection of short stories entitled Thriller po wileńsku (Thriller à la Vilnius) were published.

PL

Artykuł jest opisem kondycji kultury polskiej na Litwie i środowiska ją tworzącego. Zostały zdiagnozowane przyczyny słabości tej kultury, takie jak m.in. pogarszająca się sytuacja demograficzna litewskich Polaków czy zła sytuacja gospodarcza regionu, który w przeważającej większości zamieszkują. Zły stan wynika też z braku inteligencji polskiej na Litwie po II wojnie światowej oraz powolność procesu jej odradzania się. Przyczyn słabości upatruje się ponadto w etnocentryzmie tej kultury, skoncentrowaniu się na sobie i braku zainteresowania innymi grupami etnicznymi. Mimo wszystko w ostatnich latach na Wileńszczyźnie podejmowane są próby wyrwania się z ograniczeń, związanych z kulturą kresową. Została założona grupa poetycka „Nowa Awangarda Wileńska”, ukazała się powieść Cień słońca czy zbiór opowiadań Thriller po wileńsku. Jest to inne niż dotychczas zaprezentowanie polskości na Litwie.

19

Wybrane problemy współczesnego dyskursu kresoznawczego w Polsce. Rekonesans

63%

Nakoneczny T.

Historia Slavorum Occidentis

|

2021

|

issue 4 (31)

199-225

EN

The article attempts to summarize the key, in the author’s opinion, threads of the contemporary border-science debate. The point of reference are: Polish literary-centricism, which assigns the main role to literature in shaping the national world-view canon, and the interwar borderland debate, defined by the then geopolitical situation and orientalizing tendencies. Contemporary reflection on Borderlands Studies is mainly focused on developing a more realistic picture of the role of the Borderlands in Polish history.

20

Językowe i kulturologiczne wyróżniki kresowych kulinariów utrwalone w wybranych regionalnych opracowaniach o Ziemi Lubuskiej

63%

Węgorowska K.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2020

|

vol. 6

141-148

EN

Cuisine is an integral element of any also Polish, culture. This article is a linguistic‑culturological reflection on Polish Borderlands’ dishes and beverages (e.g. kutia, wheat grain, poppy seeds and honey dish’, kumpiak ‚cured ham’, mamałyga‚ maise fluor porridge’, nadzianka, potato stuffed intestines’, strudel, paska‚ Easter bread’, „sosnówka”‚ pine liqueur’) which are a part of regional „melting pot of flavors”, and therefore the „culinary melting pot” of Ziemia Lubuska region.

PL

Kulinaria to integralny element każdej, również polskiej, kultury. Niniejszy szkic jest językowo-kulturologiczną refleksją o kresowych daniach, potrawach, napojach (jak np. kutia, kumpiak, mamałyga, nadzianka, strudla, paska, „sosnówka”…), które współtworzą regionalny „tygiel smaków”, a tym samym „kulinarny tygiel” Ziemi Lubuskiej.

Refine search results

Ludobójstwo na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej [rec. W cieniu tragedii wołyńskiej 1943 roku. 70. rocznica mordów Polaków na Kresach Południowo‑Wschodnich Rzeczypospolitej. Red. E. Żurawska, J. Sperka. Katowice 2015]

Zamki i pałace Ukrainy atrakcją dla turystów z Polski

Projekt edukacyjny „Kresy – polskie ziemie wschodnie w XX wieku” jako przykład działań na rzecz umacniania bezpieczeństwa kulturowego

Od Arkadii do Golgoty – refleksje na temat Kresów w literaturze polskiej

Badania terenowe w regionie lubuskim. Mowa przesiedleńców z dawnych wschodnich województw II Rzeczypospolitej

Polacy‑Żydzi‑Sowieci – nadal „zbyt trudne” pytania?

Poznawanie dziedzictwa kulturowego Kresów Wschodnich jako cel wycieczek szkolnych krakowskich gimnazjalistów

Problemy wykorzystania potencjału turystycznego Kresów Wschodnich na Ukrainie na przykładzie obwodu Tarnopolskiego

Cele oraz skutki „repatriacji” i wywózek z Galicji Wschodniej

[Recenzja]: M.A. Koprowski, Po obu stronach Uralu, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Werbistów Verbinum, ss. 364

Między realizmem a nostalgią. Myśl polityczna emigracyjnych środowisk kresowych (1939–1991)

O pisarstwie gawędowym Maryny Okęckiej-Bromkowej

Inwentarz kościoła i plebanii w Kosowie w 1751 roku

Inwentarz kościoła parafialnego w Łunińcu z 1938 roku

Trudna historia. Dzieje kresowej rodziny w latach 1898–1957

Czasopiśmiennictwo katolickie Wschodnich Kresów II Rzeczypospolitej (cz. I – ogólna)

Obraz Kresów Wschodnich w tekstach historii mówionej

Wolność czy może ciąg dalszy „zniewolenia”, czyli o nowych polskich zjawiskach kulturalnych na Litwie

Wybrane problemy współczesnego dyskursu kresoznawczego w Polsce. Rekonesans

Językowe i kulturologiczne wyróżniki kresowych kulinariów utrwalone w wybranych regionalnych opracowaniach o Ziemi Lubuskiej