Search results

1

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

100%

Rembiszewska D. K.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

EN

19th century ethnological research on the territory of Latvia in view of correspondence of Stefania Ulanowska to Jan KarłowiczLetters, which are the basis of the article, are a part of Jan Karlowicz’s (a 19th century ethnographer, lexicographer) heritage kept in the historical archive in Vilnius. They are evidence of correspondence between Jan Karłowicz and Stefania Ulanowska, the author of Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego since October 1889 until January 1890 during Ulanowska’s stay in the village of Wielony, now Viļāni (Latvia).The correspondence is a source of rich material including information about Ulanowska that has not been published so far as well as data of Latgale’s and its inhabitants’ past. Moreover, it is a unique evidence of scientific peregrinations. These letters have their contribution in ethnographic research on the former territory of Poland as they show circumstances and methods of exploration used in the 19th century. At the same time they can be an interesting gloss for research over Latgalian dialects as far as names of material culture are concerned. XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana KarłowiczaListy, stanowiące podstawę omówienia, pochodzą ze spuścizny Jana Karłowicza (XIX-wiecznego etnografa, leksykografa) przechowywanej w litewskim archiwum historycznym w Wilnie. Są one świadectwem korespondencji prowadzonej przez Jana Karłowicza i Stefanię Ulanowską – m.in. autorkę Łotyszy Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego, od października 1889 r. do stycznia 1890 r. podczas pobytu badaczki w miejscowości Wielony, obecnie Viļāni (Łotwa).Korespondencja ta dostarcza dość bogatego materiału, zawierającego informacje dotychczas niedrukowane na temat Ulanowskiej. Przynosi także sporo danych z przeszłości Łatgalii i jej mieszkańców. Poza tym stanowi jednostkowe świadectwo peregrynacji naukowych. Listy te wnoszą wkład do historii badań etnograficznych na terenach dawnej Rzeczpospolitej, unaoczniają okoliczności, metody eksploracji w wieku XIX. Jednocześnie mogą być interesującą glosą do badań nad gwarami łatgalskimi w zakresie nazw kultury materialnej.

2

Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wieku

100%

Eberhardt P.

Sprawy Narodowościowe

|

2017

|

issue 49

EN

Ethnic Transformations on the Latvian Territory in the 20th Century and at the Beginning of the 21st CenturyThis paper presents demographic and ethnic transformations in the territory of Latvia. First, information is provided on the origins of the population of Latvian nationality. Then, ethnic composition of the population inhabiting the present-day Latvian territory at the end of the 19th century is characterised. The basis for the respective statistical analysis is constituted by the results of the Russian census of 1897. This census showed, side by side with the Latvian population, also important German, Russian, Jewish, and Polish minorities. The subsequent part of the paper is devoted to the ethnic situation in the interwar period. Here, the census carried out in 1935 is the main source of information. Essential demographic transformations took place during World War II. The paper accounts for the war losses, which in ethnic terms had a selective character. Latvian Jews were exterminated, while the remaining groups also suffered great losses. Then, the paper takes up the subject of the demographic-ethnic situation during the post-war Soviet occupation and the existence of the Latvian Soviet Socialist Republic. In this period, numerous migrants from the farther-off territories of the Soviet Union moved to Latvia, these Russian-speaking migrants being primarily of Russian nationality. This resulted in the essential shift in the ethnic composition of the population in Latvia. The effects are reflected in the data from the Soviet censuses of 1959 and 1989. The results of these censuses are subject to interpretation in the paper. The last part of the article is devoted to ethnic changes in the sovereign Latvian state. Statistical and substantive analysis was carried out using the census data of the year 2000, and the estimated data from the year 2014. The contemporary ethnic structure of the entire country and in individual provinces was established. Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wiekuW artykule przedstawiono przemiany demograficzno-etniczne na ziemi łotewskiej. We wstępie podano informacje o rodowodzie ludności narodowości łotewskiej. Następnie zaprezentowano i scharakteryzowano skład narodowościowy na współczesnym terytorium państwa łotewskiego w końcu XIX wieku. Podstawą analizy statystycznej były rezultaty spisu rosyjskiego z 1897 roku. Ujawnił on oprócz Łotyszy liczną mniejszość niemiecką, rosyjską, żydowską i polską. Kolejna część publikacji poświęcona jest sytuacji narodowościowej w okresie międzywojennym w niepodległym państwie łotewskim. Wykorzystano tu głównie spis przeprowadzony w 1935 roku. Poważne przeobrażenia demograficzne miały miejsce w latach II wojny światowej. Określono straty wojenne, które miały charakter selektywny w ujęciu narodowościowym. Przyniosły one eksterminację łotewskich Żydów oraz duże straty wśród pozostałych grup etnicznych. Dalsza część artykułu dotyczy sytuacji demograficzno-narodowościowej w okresie powojennej okupacji sowieckiej i istnienia Łotewskiej SRS. W tym czasie napłynęło na terytorium Łotwy wielu migrantów z głębi ZSRR. Była to ludność rosyjskojęzyczna, głównie narodowości rosyjskiej. Doprowadziło to do istotnej zmiany składu narodowościowego kraju. Odnotowały to spisy sowieckie z lat 1959 i 1989. Ich wyniki poddano interpretacji. Ostatnia część artykułu poświęcona jest zmianom narodowościowym zachodzącym już w suwerennym państwie łotewskim. Przeprowadzono analizę statystyczną i merytoryczną, korzystając z danych spisowych z 2000 roku oraz danych szacunkowych z 2014 roku. Określono współczesną strukturę narodowościową w skali całego kraju i wybranych prowincji.

3

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

100%

Rembiszewska D. K.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

98-107

EN

Letters, which are the basis of the article, are a part of Jan Karlowicz’s (a 19th century ethnographer, lexicographer) heritage kept in the historical archive in Vilnius. They are evidence of correspondence between Jan Karłowicz and Stefania Ulanowska, the author of Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego since October 1889 until January 1890 during Ulanowska’s stay in the village of Wielony, now Viļāni (Latvia). The correspondence is a source of rich material including information about Ulanowska that has not been published so far as well as data of Latgale’s and its inhabitants’ past. Moreover, it is a unique evidence of scientific peregrinations. These letters have their contribution in ethnographic research on the former territory of Poland as they show circumstances and methods of exploration used in the 19th century. At the same time they can be an interesting gloss for research over Latgalian dialects as far as names of material culture are concerned.

PL

Listy, stanowiące podstawę omówienia, pochodzą ze spuścizny Jana Karłowicza (XIX-wiecznego etnografa, leksykografa) przechowywanej w litewskim archiwum historycznym w Wilnie. Są one świadectwem korespondencji prowadzonej przez Jana Karłowicza i Stefanię Ulanowską – m.in. autorkę Łotyszy Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego, od października 1889 r. do stycznia 1890 r. podczas pobytu badaczki w miejscowości Wielony, obecnie Viļāni (Łotwa). Korespondencja ta dostarcza dość bogatego materiału, zawierającego informacje dotychczas niedrukowane na temat Ulanowskiej. Przynosi także sporo danych z przeszłości Łatgalii i jej mieszkańców. Poza tym stanowi jednostkowe świadectwo peregrynacji naukowych. Listy te wnoszą wkład do historii badań etnograficznych na terenach dawnej Rzeczpospolitej, unaoczniają okoliczności, metody eksploracji w wieku XIX. Jednocześnie mogą być interesującą glosą do badań nad gwarami łatgalskimi w zakresie nazw kultury materialnej.

4

"Latvieši un Latvija" (Latvians and Latvia), chief editor: Jānis Stradiņš, Latvijas Zinātņu Akadēmija, Rīga, no. of pages: 526 (volume I), 559 (volume II), 479 (volume III), 814 (volume IV)

88%

Jankowiak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

EN

In 2013 in Riga the monumental study entitled Latvieši un Latvija (Latvians and Latvia) was published. The book under review consists of four volumes: Latvians; Statehood in Latvia and the Latvian State – established and lost; The restored Latvian state; and Culture, education and science in Latvia. In the publication its authors presented articles showing the most important aspects for the Latvian nation, connected with history, national identity, language, culture and other aspects of the functioning of the Latvian statehood.

5

"Latvieši un Latvija" (Latvians and Latvia), chief editor: Jānis Stradiņš, Latvijas Zinātņu Akadēmija, Rīga, no. of pages: 526 (volume I), 559 (volume II), 479 (volume III), 814 (volume IV)

88%

Jankowiak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

315-322

EN

In 2013 in Riga the monumental study entitled Latvieši un Latvija (Latvians and Latvia) was published. The book under review consists of four volumes: Latvians; Statehood in Latvia and the Latvian State – established and lost; The restored Latvian state; and Culture, education and science in Latvia. In the publication its authors presented articles showing the most important aspects for the Latvian nation, connected with history, national identity, language, culture and other aspects of the functioning of the Latvian statehood.

6

The impact of metahistory on ethnic identity: the case of the Latvian diaspora in the Soviet Union in the 1920s-1930s

38%

Ivanovs A.

Sociālo Zinātņu Vēstnesis

|

2021

|

issue 1

7-24

EN

Diverse factors influence the processes of shaping, preservation, and development of ethnic identity. Some of these factors have been underestimated by scholars, for instance, the role of common (collective) notions of the past and patterns of metahistory on the whole, which either directly or indirectly influence national consciousness and, consequently, ethnic identity as such. This paper presents a retrospective case study of the potential impact of metahistory patterns on ethnic identity of the Latvians who after the World War I and proclamation of the independent Republic of Latvia remained in the Soviet Union, thus forming the stable and rather numerous Latvian diaspora there. The paper is actually a theoretical research, since there is no possibility to conduct a field study anymore in order to answer the principal question: what factors did support the ethnic identity in the Latvian diaspora in the 1920sñ1930s. However, the absence of the empirical data might be to a certain extent compensated by logical reasoning and extrapolation of the data related to the further periods of implementation of the Soviet ethnic policy. The hypothesis put forward by the author of this paper is as follows: during the interwar period for the representatives of the Latvian diaspora in the Soviet Union, metahistory had become one of the principle influential factors that performed dual function. On the one hand, metahistory patterns were intentionally aimed at weakening, deterioration, and even elimination of the ethnic identity in order to replace it with the so-called ìproletarian classconsciousnessî. Meanwhile, the same metahistory patterns paradoxically supported not only the ethnic identity of the Latvians, but also their national (civic) consciousness. The findings of the research allow concluding that the reasons of the actual failure of the Soviet model of metahistory in the applied field were as follows: 1) the metahistory pattern was not developed to the full; 2) the essence of the pattern revealed its genetic relationship not with history, but with Marxist sociology, therefore, this pattern could not perform the functions that are immanent just for historical discourse; 3) some historic events that formed the core of the metahistory pattern had inevitably raised strong patriotic sentiments in Latvians, thus forming a specific support factor for their ethnic identity. The paper has been prepared within the Project (VPPIZM2018/1-0018) ìInteraction between the Individual, the Society and the State in Process of the History of Latvia: Conflicting Values and Formation of Shared Values during Historical Turning Pointsî under the National Research Programme ìLatvian Heritage and Future Challenges for the Countryís Sustainabilityî.

LV

Dažādi faktori ietekmē etniskās identitātes veidošanās, saglabāšanas un attīstības procesus. Dažiem no šiem faktoriem netiek veltīta pietiekama zinātnieku uzmanība, piemēram, nacionālo apziņu un, attiecīgi, arī etnisko identitāti kā tādu tieši un netieši ietekmējušiem kopīgiem (kolektīviem) priekšstatiem par pagātni un metavēstures modeļiem kopumā. Šis raksts piedāvā retrospektīvu situatīvo pētījumu, lai noskaidrotu metavēstures modeļu potenciālu ietekmi uz latviešu, kuri pēc Pirmā pasaules kara un neatkarīgās Latvijas Republikas dibināšanas palika Padomju Savienībā un izveidoja tur diezgan stabilu un skaitliski lielu diasporu, etnisko identitāti. Būtībā šis raksts tuvojas teorētiskajam pētījumam, jo vairs nav iespējams veikt lauku pētījumus, lai sniegtu atbildi uz principiāli svarīgu jautājumu, kādi faktori īstenībā‚ atbalstīja etnisko identitāti latviešu diasporā‚ 1920.-1930. gados. Tajā‚ pašā laikā‚ empīrisku datu zināmu nepietiekamību daļēji kompensē loģiski secinājumi, analizējot pieejamo materiālu, kā arī datu, kas attiecas uz turpmākajiem posmiem padomju etniskās politikas īstenošanā, ekstrapolācija uz pētāmo posmu. Raksta autora izvirzītā hipotēze ir šāda: Padomju Savienībā starpkaru posmā latviešu diasporas pārstāvjiem metavēsture kļuva par vienu no svarīgākajiem ietekmējošajiem faktoriem, kas veica divējādu funkciju. No vienas puses, metavēstures modeļi tika apzināti orientēti uz etniskās identitātes vājināšanu, izkropļošanu un pat likvidāciju, lai to aizvietotu ar tā saukto “proletārisko šķiras apziņu”. No otras puses, tie paši metavēstures modeļi paradoksāli atbalstīja ne tikai latviešu etnisko identitāti, bet arī nacionālo (pilsonisko) apziņu. Pētījuma rezultāti dod pamatu secinājumam, ka metavēstures padomju modeļa faktiskās neveiksmes cēloņi, veicot tam paredzētās funkcijas, bija šādi: 1) metavēstures modelis kā tāds netika pilnīgi izveidots; 2) šā modeļa iedaba liecināja par tā ģenētisko saikni nevis ar vēsturi, bet ar marksistisko socioloģiju, tāpēc šis modelis nevarēja sekmīgi veikt vēstures diskursam raksturīgās funkcijas; 3) daži vēsturiski notikumi, kuri veidoja metavēstures modeļa kodolu, neizbēgami izraisīja latviešos spēcīgas patriotiskās jūtas, tādējādi veidojot specifisku etnisko identitāti atbalstošu faktoru. Raksts sagatavots valsts pētījumu programmas “Latvijas mantojums un nākotnes izaicinājumi valsts ilgtspējai” projektā VPP-IZM-2018/1-0018 “Indivīda, sabiedrības un valsts mijiedarbība kopējā‚ Latvijas vēstures procesā: vērtību konflikti un kopīgu vērtību veidošanās vēsturiskos lūzumu posmos”.

RU

Различные факторы оказывают влияние на формирование, сохранение и развитие этнической идентичности. Некоторые из них явно недооцениваются учёными – например, роль общих (коллективных) представлений о прошлом и моделей метаистории в целом, которые прямо или косвенно воздействуют на национальное самосознание и, соответственно, на этническую идентичность как таковую. Настоящая статья является ретроспективным ситуационным исследованием потенциального воздействия моделей метаистории на этническую идентичность латышей, которые после первой мировой войны и провозглашения независимой Латвийской Республики остались в Советском Союзе, сформировав там довольно стабильную и многочисленную диаспору. В сущности, статья является теоретическим исследованием, поскольку нет возможности провести полевое исследование с целью ответа на принципиально важный вопрос: какие факторы действительно поддерживали этническую идентичность представителей латышской диаспоры в 1920-е–1930-е годы? В определённой степени недостаточность эмпирических данных может быть компенсирована логическими умозаключениями и анализом имеющегося материала, а также экстраполяцией на ситуацию изучаемого периода более поздних данных о советской национальной политике. Автор выдвигает следующую гипотезу: в межвоенный период для представителей латышской диаспоры в Советском Союзе метаистория стала важным фактором, который выполнял двойственную функцию. С одной стороны, модели метаистории были намеренно нацелены на ослабление, искажение и даже ликвидацию этнической идентичности, чтобы заместить её так называемым «пролетарским классовым сознанием». С другой стороны, те же самые модели метаистории парадоксально поддерживали не только этническую идентичность латышей, но и их национальное (гражданское) сознание. Результаты исследования позволяют выделить основные причины неудачи советской модели метаистории в прикладной сфере (в плане выполнения предписанных функций): 1) модель метаистории так и не была разработана до конца; 2) природа этой модели указывала на её генетическую связь не с историей, а с марксистской социологией, поэтому модель и не могла успешно выполнять функции, естественные для исторического дискурса; 3) некоторые исторические события, входящие в ядро метаисторической модели, неизбежно вызывали у латышей сильные патриотические чувства, тем самым формируя специфический фактор поддержки этнической идентичности. Статья подготовлена в рамках государственной программы исследований «Наследие Латвии и будущие вызовы устойчивому развитию государства», проект VPP-IZM-2018/1-0018 «Взаимодействие индивида, общества и государства в общем историческом процессе Латвии: ценностные конфликты и формирование общих ценностей в переломные исторические этапы».

Refine search results

4 Acta Baltico-Slavica

1 Sociālo Zinātņu Vēstnesis

1 Sprawy Narodowościowe

2 Jankowiak M.

2 Rembiszewska D. K.

1 Eberhardt P.

1 Ivanovs A.

1 2021

1 2017

4 2014

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wieku

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

"Latvieši un Latvija" (Latvians and Latvia), chief editor: Jānis Stradiņš, Latvijas Zinātņu Akadēmija, Rīga, no. of pages: 526 (volume I), 559 (volume II), 479 (volume III), 814 (volume IV)

"Latvieši un Latvija" (Latvians and Latvia), chief editor: Jānis Stradiņš, Latvijas Zinātņu Akadēmija, Rīga, no. of pages: 526 (volume I), 559 (volume II), 479 (volume III), 814 (volume IV)

The impact of metahistory on ethnic identity: the case of the Latvian diaspora in the Soviet Union in the 1920s-1930s