Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: Polish value-words

Sort By:

Limit search:

Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część II. Prawość i odwaga

100%

Wierzbicka A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

2012

vol. 24

19-46

Pierwsza część rozprawy Anny Wierzbickiej na temat polskich słów-wartości na tle porównawczym ukazała się w „Etnolingwistyce” 23, jej tematem była dobroć. Autorka w drugiej części rozprawy w podobny sposób analizuje pojęcia prawości i odwagi. Prawość jest specyficznie polska i do dziś aktualna jako wartość w polskim kręgu językowo-kulturowym. Jest związana z dziejami kraju i cechami przypisywanymi wielkim postaciom historycznym. Bycie prawym zakłada do dziś, co może być dziedzictwem etosu rycerskiego, wrażliwość na innych ludzi oraz uznawanie wysokich norm etycznych. Pseudoodpowiednikami polskiej prawości są angielskie słowa upright, righteous i righteousness oraz integrity. Z tym, że słowo upright odbierane jest przez użytkowników języka angielskiego jako przestarzałe i nieadektwatne do współczesnego świata; righteous i righteousness mają wyraźne inklinacje biblijne i weszły do angielszczyzny za sprawą moralności purytańskiej, stąd ich zasięg jest bardzo ograniczony; najbliższym odpowiednikiem polskiej prawości jest integrity, choć słowo to wiąże się bardziej z działalnością społeczną człowieka niż moralnością. Odwaga również wiąże się z wyborami moralnymi (por. odwaga cywilna), jednak nie jest tym samym co courage, ponieważ odważny czyn może mieć złe konsekwencje dla jego wykonawcy, czego courage nie presuponuje. W tym samym polu semantycznym co odwaga, znajdują się też śmiałość, dzielność i męstwo, jednakże również te słowa nie pokrywają się z angielskim courage. Podobnie jest z bravery, pozornym odpowiednikiem śmiałości, i mužestvem, które przypomina męstwo. Zrekonstruowane przez autorkę skrypty kognitywne polskich słów-wartości pokazują wyraźnie, że użytkownicy polszczyzny w każdym z tych przypadków umieszczają komponenty świadomościowe („świadomość obowiązku moralnego, żeby działać tak, jak trzeba”).

The first part of Anna Wierzbicka’s comparative work on Polish value terms appeared in volume 23 of Etnolingwistyka: it dealt with dobroć ‘goodness’. In this second part, the author analyzes the concepts prawość ‘rightenousness’ and odwaga ‘courage’. Prawość is a specifically Polish concept, very much present in the Polish linguistic and cultural contemporary sphere. It is connected with the history of the country and the qualities attributed to major historical figures. Being prawy means being sensitive to others and following high ethical standards, which perhaps derives from the knightly ethos. English pseudo-equivalents of the Polish prawy/prawość are the words upright, righteous/righteousness and integrity. However, the word upright is now perceived by native speakers of English as dated and inadequate in contemporary world; righteous and righteousness have clear biblical connocations and have entered the English language through Puritan morality – hence their range is limited. The closest equivalent is integrity, although the word is more readily connected with one’s social activity than with morality. Odwaga is also connected with moral choices (cf. odwaga cywilna ‘moral courage’) but is not the same as courage: if someone is odważny, the deed may have negative consequences for the doer, which courage does not presuppose. The same semantic field contains words like śmiałość, dzielność and męstwo ‘boldness, bravery, valour’, but these also differ in their semantics from the English courage. Bravery is only an approximate to śmiałość, as is the Russian mužestvo, which merely resembles męstwo. The cognitive scripts of the Polish value terms show clearly that speakers of Polish in each case operate with elements of awareness („being aware of the moral obligation to act as one should”).

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Wierzbicka A.

1 2012

Search results

Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część II. Prawość i odwaga