Search results

1

Norwid i sztandary. Przyczynki do interpretacji i historii recepcji wiersza „Żydowie polscy” – dwugłos

100%

Jarzyna A., Kuczyńska-Koschany K.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 3

163-178

PL

Artykuł wpisuje się w serię komentarzy do znanego wiersza Cypriana Norwida „Żydowie polscy” (1861). Autorki, odnosząc się do dotychczasowych interpretacji utworu, koncentrują się przede wszystkim na możliwościach jego aktualizacji w kontekście współczesnej refleksji na temat relacji polsko-żydowskich, a w rezultacie zwracają uwagę na ryzyko instrumentalizacji, które niesie za sobą taki zabieg. Wyrazistym przykładem owych praktyk jest recepcja tekstu, jaka miała miejsce w związku z obchodami 50 rocznicy śmierci poety (1933 rok) na łamach prasy związanej z różnymi orientacjami światopoglądowymi i politycznymi (od „Myśli Narodowej” po „Nasz Przegląd”). Analiza tych wypowiedzi pozwala stwierdzić, że rozmaicie sprofilowane wykładnie wiersza ujawniają nieoczywistość jego lektury w kontekście domniemanego stosunku Norwida do Żydów polskich i ich miejsca w społeczności obywatelskiej, a w szerszej perspektywie skłania także do weryfikacji sposobów ich przedstawiania w polskim imaginarium.

EN

The article falls into in a series of comments on a famous Cyprian Norwid’s poem “Żydowie polscy” (“Polish Jews,” 1861). The authors, referring to the poem’s interpretations to this day, focus first and foremost on the potential of its actualisation in the context of the contemporary reflection on the Polish-Jewish relationships, and in effect they turn attention to the risk of instrumentalisation that this mode of analysis brings about. A flagrant example of such practices is the reception of the text that took place in connection with the celebration of the poet’s 50th death anniversary in 1933 in the papers of disparate worldview and political orientation (from “Myśl Narodowa” <“National Thought”> to “Nasz Przegląd” <“Our Review”>). The analysis of the statements allows to settle that the poem’s variously profiled clarifications reveal its ambiguous reading in the context of Norwid’s alleged attitude to Polish Jews and their place in citizen society, and in our perspective also induces to verify the modes of their presentation in the Polish imaginarium.

2

Swój i obcy w mieście kilka uwag o stereotypie kielczanina (rzecz o stosunkach polsko-żydowskich)

51%

Marczewska M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

vol. 19

163-173

PL

Autorka podejmuje próbę odtworzenia stereotypu kielczanina. Przedstawiona rekonstrukcja pokazuje, że kielczanom powszechnie przypisuje się niechęć do obcych, co niewątpliwie ma swoje źródło w historii miasta. W Kielcach, mieście biskupim, obowiązywał przez kilka wieków zakaz osiedlania się obcych nacji, a zwłaszcza Żydów (do 1862 r.). Po wojnie miasto zasłynęło z tzw. pogromu kieleckiego, który na stałe został wpisany w omawiany stereotyp. Wydarzenia kieleckie z 1946 roku (zwane również hańbą kielecką) w dużej mierze kształtują do dziś obraz mieszkańca Kielc w świadomości potocznej Polaków. W przypadku pogromu zderzyły się bowiem dwa stereotypy: kielczanina scyzoryka, porywczego, bojowego, zacofanego, głupiego, biednego mieszkańca Klerykowa, i Żyda obcego, niebezpiecznego, bogatego, wyznawcy innej wiary. Materiały archiwalne poświadczają, że obydwa stereotypy były wykorzystane w preparowanych przez funkcjonariuszy UB ulotkach, artykułach i drukach propagandowych.

EN

The author reconstructs the stereotype of an inhabitant of Kielce. The reconstruction shows that Kielce dwellers are generally seen as people who are hostile and very reluctant towards strangers. The stereotype seems to result from the town’s history. Kielce, the Cracowian bishops’ property, was a restricted area where Jewish settlement was forbidden until 1862. Although the hostility of the residents of Kielce is commonly associated with the pogrom of Jews in 1946, the stereotype of an inhabitant of the Kielce region is much older and was described in tourist guidebooks in 1920’s. The 1862 pogrom (often called “the disgrace of Kielce”) is also strictly connected with the persistence of the stereotype in question. The data on the Kielce pogrom in the archives of the Polish Ministry of Internal Affairs in Warsaw and in the local archive in the town of Kielce show that both stereotypes: the stereotype of a Jew (a stranger, dangerous, rich, of a different religion) and the stereotype of an inhabitant of Kielce (nicknamed “pocket-knife”, hot-tempered, backward, poor) were used by the secret police in propaganda materials after the pogrom.

3

Polemics on the survival strategies applied by Jews on the Aryan side of Dębica county

51%

Rączy E., Surdej M., Szopa P.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2023

|

vol. 26

|

issue 1

77-98

PL

Od wielu lat wśród historyków trwa dyskusja dotycząca postaw Polaków wobec Żydów w czasie Holocaustu. Artykuł Tomasz Frydla o strategiach przetrwania Żydów w czasie niemieckiej okupacji na terenie powiatu dębickiego wpisuje się w tę debatę. Celem autorów prezentowanego tekstu było zwrócenie uwagi na schematyczne podejście T. Frydla do problematyki stosunków polsko-żydowskich. W pierwszej części skupiono się przede wszystkim na krytycznej analizie przykładowych relacji i zeznań osób, które przeżyły Holocaust na terenie obecnego województwa podkarpackiego. Ukazano także realia życia polskich mieszkańców starostwa dębickiego pod niemiecką okupacją, które były jedną z ważnych przyczyn ich stosunku do uciekinierów z gett. W drugiej części omówiono stosunek Armii Krajowej do Żydów ukrywających się po aryjskiej stronie na terenie okupacyjnego powiatu dębickiego. Omówiono także zaprezentowane w tekście T. Frydla wyniki jego ustaleń dotyczące liczby zamordowanych Żydów oraz okoliczności ich śmierci.

EN

For years historians have discussed the attitude of Poles towards Jews during the Holocaust. Tomasz Frydel’s article on the survival strategies applied by Jews during the German occupation in Dębica county is one of the contributions to this discussion. The authors of the present article wanted to draw the reader’s attention to Frydel’s somewhat simplified approach toward the issue of Polish -Jewish rela-tionships. The first part of this article is a critical analysis of accounts and testimonies given by persons who survived the Holocaust around the current Subcarpathian Province. This part also illustrates the reality of Polish residents of Dębica county during the German occupation, which was one of the main causes for their attitude towards ghetto runaways. The second part describes the attitude of the Home Army towards Jews hiding on the Aryan side in Dębica county during the German occupation. It analyses Frydel’s findings concerning the numbers of murdered Jews and circumstances of their death.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Pamiętnik Literacki

1 UR Journal of Humanities and Social Sciences

1 Jarzyna A.

1 Kuczyńska-Koschany K.

1 Marczewska M.

1 Rączy E.

1 Surdej M.

1 Szopa P.

1 2023

1 2021

1 2007

Norwid i sztandary. Przyczynki do interpretacji i historii recepcji wiersza „Żydowie polscy” – dwugłos

Swój i obcy w mieście kilka uwag o stereotypie kielczanina (rzecz o stosunkach polsko-żydowskich)

Polemics on the survival strategies applied by Jews on the Aryan side of Dębica county