Search results

1

Prusy w dobie kształtowania się kapitalizmu (1806-1871), pod redkacją Grzegorza Kucharczyka opracowali: Grzegorz Kucharczyk, Dariusz Łukasiewicz, Rafał Łysoń, Zygmunt Szultka, Bogdan Wachowiak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014, ss.1088.

100%

Kiec O.

Studia Zachodnie

|

2016

|

vol. 18

405-410

2

Sprawozdanie z konferencji naukowej "Reformacja w Prusach"

100%

Bączek K.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2018

|

issue 2(300)

388-394

PL

Sprawozdanie z konferencji naukowej "Reformacja w Prusach" zorganizowanej przez Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego i Katedrę Filologii Germańskiej UWM w Olsztynie w dniach 19-20 września 2017 r.

3

Sojusznicy króla czy wielkiego mistrza? Książęta śląscy w obliczu wojny Polski z zakonem krzyżackim w 1433 roku

100%

Karp P.

Studia Zachodnie

|

2016

|

vol. 18

9-26

PL

Począwszy od 1425 r. husyckie wojska polne przekraczały wielokrotnie śląskie granice, a ich marsze znaczyły grabieże, pożoga i wyludnienie tych zasobnych obszarów. Księstwa śląskie były częścią Królestwa Czech, ale husyckie wyprawy zbrojne – „wspaniałe pochody” jak zaczęto je nazywać – niszczyły je tak samo jak sąsiednie kraje Niemiec, Austrii czy Węgier. Dwa wielkie rajdy husyckie (1428, 1430) nie napotkały żadnego znaczącego oporu, a wielu książąt, bezradnie obserwujących sukcesy najeźdźców, było zmuszonych do zawarcia rozejmów. W 1432 r. przywódcy stronnictw taborytów i „sierotek” zawarli pakt z polskim królem, na mocy którego husyci zobowiązali się do udziału w wojnie przeciw zakonowi krzyżackiemu w 1433 r. Podczas przygotowań wojennych i wyprawy zbrojnej kilku książąt śląskich odnajdujemy w obozie polskiego króla, choć ich wsparcie było raczej ograniczone. Współczesne źródła potwierdzają jedynie, że książę głogowski pomógł „sierotkom” przekroczyć Odrę i zaopatrzył ich w żywność i pieniądze. Wielki mistrz także zdobył wsparcie kilku książąt. Biskup wrocławski Konrad oraz jego brat Konrad Młody przesłali do Malborka cenne wiadomości i oferowali pomoc przy najmowaniu zaciężnych. Ludwik brzeski chciał walczyć przeciw Władysławowi Jagielle na polsko-śląskiej granicy, ale prosił o przysłanie mu najpierw pieniędzy. Śląscy sojusznicy obu stron nie byli w stanie udzielić rzeczywistego militarnego wsparcia, a co więcej, szczerość ich intencji była dość wątpliwa. Wojny husyckie wyraźnie ukazały słabość książąt śląskich, brak jedności, odmienne interesy i działanie na własną korzyść.

4

Miasta pruskie przed i po pierwszym pokoju toruńskim z 1 II 1411 r.

100%

Tandecki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

109-117

EN

Prussian towns - especially those that were included in the so-called “great cities” - played an important role in the political and military activities taking place before, during and after the great Polish-Lithuanian war with the Teutonic Order (1409-1411). Additionally, these events had a definite impact on their gradually changing attitude towards the Great Master and the whole Order, and vice versa. Before 1411, the great Prussian cities enjoyed relatively large privileges when it comes to economic affairs, internal matters and contacts with other cities, similar to the rights of other centers of the Hanseatic League. Rights of the small towns were in the Teutonic state much more modest from this perspective. The defeat of the Teutonic Order in the war with the Polish-Lithuanian Commonwealth which was ended by the Peace of Toruń, combined with the loss of faith in the restoration of the old power of the Teutonic Knights, had a significant impact on the continuing political emancipation of the big cities, as well as, increase of the aspirations and the importance of small Prussian cities. One of the reasons for this was that in the periods of intensification of mutual conflicts, both the Prussians estates and the Teutonic Order tried to win the cities over. The final consequence of disputes of the Prussian estates with the feudal authorities was outbreak of the Thirteen Years War against the Knights in 1454 which ended in 1466, with the Second Peace of Toruń.

PL

Miasta pruskie – szczególnie te, które były zaliczane do tzw. wielkich – odegrały ważną rolę w działaniach politycznych i militarnych toczących się zarówno przed, w trakcie, jak i po wielkiej wojnie Polski i Litwy z zakonem krzyżackim (1409–1411), a wydarzenia te miały niewątpliwy wpływ na zmieniający się stopniowo ich stosunek do wielkiego mistrza i całego Zakonu i odwrotnie. Przed 1411 r. wielkie miasta pruskie cieszyły się stosunkowo dużymi wolnościami, jeżeli idzie o sprawy gospodarcze, wewnętrzne i kontakty z innymi ośrodkami miejskimi, porównywalnymi z prawami innych ośrodków hanzeatyckich. Znacznie skromniej – na tym tle – wyglądały w państwie zakonnym prawa miast małych. Klęska Zakonu w wojnie z państwem polsko–litewskim zakończona Pierwszym Pokojem Toruńskim, połączona z utratą wiary w odbudowę dawnej siły Krzyżaków, wywarły duży wpływ zarówno na dalszą emancypację polityczną wielkich miast, jak i zwiększenie aspiracji i znaczenia małych pruskich ośrodków miejskich. Jednym z powodów tego stanu był fakt, że w okresach nasilania wzajemnych konfliktów, zarówno stany pruskie jak i Zakon próbowały przeciągnąć te ostatnie na swoją stronę. Finalnym następstwem zatargów stanów pruskich z władzą feudalną było zbrojne wystąpienie tych pierwszych w 1454 r. przeciw Krzyżakom i wybuch wojny trzynastoletniej, zakończonej w 1466 r. drugim Pokojem Toruńskim.

5

Dwa listy bartników kurpiowskich do króla Prus

100%

Nowak A.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

301-308

EN

Two letters of forest bee-keepers from the Przasnysz district to King of Prussia illustrate one of the many conflicts that took place between forest bee-keepers of the Kurpiowska Forest and Prussian local officials. The history of privileges for the forest bee-keepers of the royal estates dates back to the Polish king Casimir the Great (1333–1370). Successive Polish rulers confirmed and extended the rights for forest bee-keepers. Royal privileges, as well as, a significant isolation of forest settlements, led to the creation of a clear sense of separateness of Kurpie residents from other royal subjects. Despite the care and support from the king himself, misunderstandings with local authorities on the amount of honey impositions and other easements occurred often. One such dispute started back in the times of Polish Lithuanian Republic and was continued after the partitions of the Republic when Kurpie came under the rule of King of Prussia. Situation of forest bee-keepers became particularly difficult because at the same time apart from oppressive attitude of the local district governor, the policy of the state underwent a radical change and the economic situation downturn badly shaken the forest production. Appeals to the royal justice had not brought results that were expected by forest bee-keepers.

6

Jeszcze raz o prokuratorze krzyżackm de Przewloki

88%

Duda M.

Roczniki Historyczne

|

2016

|

vol. 82

PL

Abermals zum Prokurator des Deutschen Ordens de PrzewlokiZusammenfassungBis heute bleibt die Frage nach einer Verwaltungseinheit des Deutschen Ordens an den südöstlichen Peripherien des Ordensstaates, in unmittelbarer Nachbarschaft zum Großfürstentum Litauen und Masowien ungelöst. Der Sitz dieses Sprengels soll sich in dem nicht identiﬁzierten Przewloki befunden haben. Verwaltet wurde dieses Gebiet von einem Amtsträger im Rang eines Prokurators (Pﬂegers), die Lokalisierung seiner Residenz bleibt jedoch diskussionsbedürftig. Ein neues Licht auf dieses Problem wirft ein bislang unbeachtet gebliebener Brief des Herzogs Janusz von Masowien an Hochmeister Michael Küchmeister vom 18. April 1420 (heute im Geheimen Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin, OBA, Nr. 3233). Dieser erlaubt nunmehr, Przewloki mit Lyck (Ełk) zu identiﬁzieren. Once again on the Teutonic Order prosecutor de PrzewlokiAbstractThe paper deals with the questionable identiﬁcation of the seat of the Teutonic Order oﬃcial, described in the sources as „Przewłoki”, located on the eastern borderland of the Teutonic Order’s state. On the basis of the unutilised source, the author identiﬁes the place as Ełk (German: Lyck).

7

Źródła szwedzkie do kampanii feldmarszałka Ottona Gustava Stenbocka w Prusach Książęcych i do bitwy pod Filipowem (22 X 1656 r.)

88%

Augusiewicz S.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2018

|

issue 3(301)

557-573

EN

he diary of Gustav Otto Stenbock from the Royal Prussia campaign in autumn 1656 and the account of the battle of Filipów (22.10.1656) are in the Riksarkivet archive in Stockholm. They have not yet been used in the study of the Polish-Swedish War of 1655–1660. In many places, correlating with the relevant fragment of the work of Samuel Pufendorf on the wars of Charles X Gustav, they introduce new details: the chronology of the initial phase of the Stenbock campaign and the composition of the division led by the Lithuanian field marshal Wincenty Gosiewski. In the latter case, it is not certain whether the list concerns the battle of Prostki (8.10.1656) or Filipów. The bases of the edition were copies from the Swedish Microfilms collection at the Central Archives of Historical Records in Warsaw

8

[Recenzja]: Sławomir Jóźwiak, Adam Szweda, Dwór wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego w Malborku. Siedziba i świeckie otoczenie średniowiecznego władcy zakonnego, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2022, ss. 375, ISBN 978-83-231-4630-8

88%

Włodarski Ł.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2023

|

vol. 121

625-630

9

Kobieta w Królestwie Prus 1806-1871

75%

Łukasiewicz D.

Studia Zachodnie

|

2014

|

vol. 16

35-57

PL

Wiek XIX przyniósł w Prusach likwidację poddaństwa i feudalizmu, rozwój kapitalizmu, z czasem coraz bardziej przemysłowego oraz demokratyzację życia, przede wszystkim po 1848 r. Z punktu widzenia dziejów kobiet oznaczało to z jednej strony wzrost ich udziału w pracy najemnej, z drugiej osłabienie znaczenia tradycyjnego rzemieślniczego czy chłopskiego gospodarstwa domowego będącego jednocześnie jednostką rodzinną i gospodarczą. Zmiany przyniosły stopniowe włączanie dziewcząt w edukację, ale stagnację w zakresie partycypacji politycznej mimo coraz częstszych reformatorskich żądań ówczesnych humanistów. Pojawiły się pierwsze formy instytucjonalizacji organizacji kobiecych w Prusach. W ówczesnym prawie pruskim kobieta nie miała zdolności procesowych. Pozycja kobiety w rodzinie z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia pozostała podporządkowana mężczyźnie, ale rola kobiety jako żony, matki i obiektu romantycznego była jednak duża. W ówczesnej kulturze w Prusach mężczyźnie przypisywano aktywność, racjonalność i orientację zawodową, a kobiecie pasywność, emocjonalność, macierzyństwo, poświęcenie i ofiarność dla dobra męża i dzieci. Przy braku antykoncepcji nadal dominowała liczna rodzina nuklearna, ale też występowała znaczna śmiertelność dzieci.

EN

The nineteenth century brought in Prussia elimination of serfdom and feudalism, the development of capitalism, which with time, was becaming more and more industrial and democratization of life, especially after 1848. From the point of view of the history of women, on the one hand it meant the increase of their participation in employment, on the other hand though it signified the weakening the traditional crafts of peasant household which simultanousely was a family and economic unit. The changes brought about the gradual inclusion of girls in education; nevertheless, they were also connected with stagnation of women's political participation despite the increasing prevalence of reformist demands of contemporary humanists. Moreover, the first forms of industralisation of women's organisations in Prussia occurred. In the conterporary Prussian law women lacked the capabilty to act in court proceedings. >From an economic and political point of view the position of women in the family remained as subordinate to the man, however, the role of women as wives, mothers and romantic object was high. In the contemporary culture in Prussia, men were seen as active, rational and of professional orentation, whereas women were passive, emotional and connected with motherhood, dedication and sacrifice for the sake of her husband and children. In the absence of contraception the number of nucler families still prevailed but at that time the mortality of children was high as well.

10

T. Oracki, Studenci z Prus Krzyżackich, Książęcych i Warmii na Uniwersytecie Krakowskim od XIV do XVIII wieku (Diecezje: pomezańska, sambijska i warmińska), "Scientia et Veritas" nr 6, Gdańsk 2018, ss. 295

75%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

605-607

11

Sprawa cesji Gdańska i Torunia na rzecz Prus podczas obrad Sejmu Czteroletniego

75%

Kacperczyk U.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

81-88

EN

Since the first partition of Poland, whereby Prussia received Warmia and province of Malbork (without the cities of Gdańsk and Toruń), one of the major objective of Prussian foreign policy was striving for the so-called rounding boundaries by incorporating the cities of Gdańsk and Toruń as well as parts of the Greater Poland (Wielkopolska). During the proceedings of the Four-Year Sejm (6th October 1788 – 29th May 1792), these goals were being tried to reach in whole or in part by assignment. In historiography this problem was a subject of many studies. In none of them, however, were used records from the archive of the Greate (Four – Year) Sejm that is an extremely valuable source to this subject. The records are stored at the Central Archives of Historical Records in Warsaw. These are materials of the Chancellery of the Four-Year Sejm in 25 volumes. The most important among them is a handwritten parliament’s diary, which contains the minutes of the sessions closed to the public, during which was discussed and determined the foreign policy of the state. Frequently the topics discussed at those sessions were the Polish-Prussian diplomatic relations and problem of Gdańsk and Toruń. In parliament this issue was discussed since mid-March 1790 up to the beginning of April 1791. At that time, the Polish foreign policy was governed by Deputation of Foreign Interest but binding decisions were taken by the parliament. In this paper, based on the handwritten diary, author presents those sessions, in which were discussed issues of possible assignment of Gdańsk and Toruń cities to Prussia. The article presents the most important participants of the debates, their arguments and decisions. Moreover, it pictures the atmosphere of the proceedings and the changing political sympathies in relation to Prussia.

12

Einstellung der bevölkerung Preussens zur herrschaft der Ordensritter

75%

Ekdahl S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

109-114

EN

The history of the Lizard Union proves existance of strong opposition against the rule of the Teutonic Knights even before its defeat at the battle of Grunwald (Tannenberg). That hostile attitude was clearly expressed when several banners of Chełmno Lands (banner – unit of the cavalry) left the battlefield on July 15, 1410 by the end of the battle. Moreover, a country knights took over the town and castle of Ostróda for the Polish king to help him to march to Marienburg. Other knights, among them Nicolaus of Renis (Mikołaj z Ryńska), planned to take the Marienburg in a similar manner. In this context it has to be pointed out that the country's nobility of Chełmno Lands was not required to fight outside its borders for the Order after the privilege for Chełmno of 1233. Participation in military campaigns beyond the Vistula River and its tributaries Drewenz and Ossa was performed voluntarily and those who were taking part received from the Order payment and compensation for all incurred losses. The following campaigns can be set as an examples: Samaiten 1402, Gotland 1404 and Dobrzyń 1409. At the end of 1410 a cash payment of 4,000 marks was made on the orders of the Grand Master for Chełmno Lands. The sum, which was the equivalent of about 300 war horses, was not completely used what deeply disappointed the knights who valued higher their losses. An open question remains concerning to what extent that special arrangement for the Chełmno Lands had impact on the behavior of parts of their chivalry in the battle of Grunwald. Similar agreements were also held with the knights in Warmia and in the New March (Neumark); they could also be used for military service outside their borders only voluntary under the above enumerated conditions. This became a problem for the Teutonic Order and often led to annoyance particularly with the nobles in the New March. The four bishops of Pomesania, Warmia, Chełmno Lands and Kulm paid homage to the Polish king after the battle of Grunwald, as did the abbess of St. Bridget in Gdańsk who wrote a request for assistance to Władysław Jagiello slightly after the Polish-Lithuanian victory. Her wishes were promptly answered in the affirmative manner on 6th August. The case of Bishop Heinrich Vogelsang of Warmia is of particular interest because he set out for Poland in late September or early October and was therefore considered by the Teutonic Order as a traitor. Grand Master Heinrich von Plauen sought long in vain to replace him with a supporter of the Teutonic Order. The major cities in Prussia seemed to have an ambivalent attitude towards the heavy defeat of the Knights. According to the messages that reached the Bishop of Poznan on July 29 and briefly after, the inhabitants of Thorn beheaded their komtur and killed 50 Order soldiers. A similar fate suffered other Order soldiers in Gdansk mid-August. The city Elblag apologized later for paying the homage to the Polish king using as an excuse the fact that the German Order prohibited repeatedly to repair the damaged city walls. In the general analysis of this issue the following questions are worth answering: How different were the reactions of the inhabitants of Prussia to the changing military and political situation after the battle of Grunwald? Can the different forms of behavior be recognized depending on social class? And were the numerous tributes the result of desperation and seeing the situation as "hopeless" or rather an expression of long-suppressed resentment of Teutonic Order’s authority?

13

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

75%

Stachowiak R.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

93-107

PL

Celem artykułu jest zbadanie relacji zachodzących pomiędzy pruskimi klerykami a Kurią papieską na tle polityki personalnej zakonu krzyżackiego w pierwszych trzech dziesięcioleciach XV w. Relacje te ukazano na przykładzie pochodzących z Torunia prawników Johanna Abeziera i Arnolda Dattelna. W okresie Wielkiej Wojny i w latach następujących po niej działali oni przez dłuższy czas w Kurii. Byli oni wiodącymi prawnikami i dyplomatami zakonu krzyżackiego, stanowiąc zarazem istotne ogniwo w relacjach Zakonu z Kurią papieską. Opracowanie przedstawia przebieg karier kościelnych obu tych kleryków. Centralną rolę w zdobywaniu beneficjów odgrywała warmińska kapituła katedralna. Zarówno Abezierowi, jak i Dattelnowi udawało się pozyskiwać beneficja w tej kapitule także dla innych kleryków pochodzących z Torunia. Uzyskanie beneficjum w warmińskiej kapitule katedralnej ułatwiało dalszą karierę kościelną. Na przykładzie obu wymienionych kleryków przedstawiona została również rola powiązań rodzinnych i regionalnych w budowaniu kariery oraz tworzeniu trwałych powiązań pomiędzy członkami kapituły.

EN

The theme of this paper is to study the relationship between the Curia and the Prussian clergymen against a background of the personal policy of the Teutonic Order in the first three decades of the 15thc., on the example of the Toruń lawyers Johann Abezier and Arnold Datteln. During the "Great War" and in the following years, both these Toruń clerics worked for a long time in the Curia acting as the leading lawyers and diplomats of the Teutonic Knights and became a vital link in the relationship between the Teutonic Order and the papal curia. Study examines the careers of these two clerics against the background of the benefices received by the lawyers of the Teutonic Order. The central role in obtaining benefices played the cathedral chapter of Warmia. Both Datteln and Abezier managed to obtain benefices for other clerics from Torun in the cathedral chapter of Warmia, what allowed the same clerics achieve significant career in the church. On the example of both clerics has been developed the role of family and regional relations in building a career and creating permanent connections in frame of the cathedral chapter.

DE

Thema des vorliegenden Beitrags ist die Untersuchung der Kontakte preußischer Kleriker zur Kurie vor dem Hintergrund der Personalpolitik des Deutschen Ordens in den ersten drei Jahrzehnten des 15. Jahrhunderts am Beispiel der aus Thorn stammenden Juristen Johann Abezier und Arnold Datteln. Während des „Großen Krieges“ und in den darauf folgenden Jahren waren die beiden Thorner Kleriker über einen längeren Zeitraum an der Kurie aktiv und bildeten als führende Juristen und Diplomaten des Deutschen Ordens ein wichtiges Bindeglied zwischen der Deutschordensführung und der päpstlichen Kurie. Des Weiteren werden die Kirchenkarrieren der beiden Kleriker vor dem Hintergrund der Versorgung von Deutschordensjuristen mit Benefizien näher untersucht. Bei den Bemühungen um Benefizien spielte das Domkapitel von Ermland als Versorgungseinrichtung eine zentrale Rolle. Es gelang sowohl Abezier als auch Datteln weiteren aus Thorn stammenden Klerikern im ermländischen Domkapitel Benefizien zu verschaffen. Somit bildete Ermland für die Thorner Kleriker gewissermaßen einen Mobilitätskanal und ermöglichte in einigen Fällen eine beachtliche Kirchenkarriere. Am Beispiel der beiden genannten Kleriker wird auch die Bedeutung verwandtschaftlicher und landsmannschaftlicher Beziehungen für den Karriereverlauf sowie für eine dauerhafte Netzwerkbildung innerhalb des Domkapitels herausgearbeitet.

14

Reforma ustroju miast pruskich barona vom und zum Steina z 19 listopada 1808 roku w organicystycznej interpretacji Ottona von Gierke

63%

Kopczyński M.

Studia Prawno-Ekonomiczne

|

2015

|

vol. XCVI (96)

95-125

PL

Celem artykułu jest prezentacja znaczeń, jakie wiekopomnym reformom barona vom und zum Steina z początku XIX wieku, jak i samej jego postaci, przypisywał niemiecki historyk i teoretyk prawa Otto von Gierke. Berliński profesor szczególną uwagę zwrócił na jedną z reform pruskiego polityka sprzed wieku, jego zdaniem najbardziej miarodajną – ordynację miejską z 1808 roku. Analizując treść tego aktu, jak również kontekst działań, wypowiedzi i deklaracji barona, Gierke dochodzi do wniosku, że dotychczasowe interpretacje tej postaci w sensie prób zakwalifikowania jej do konkretnej rodziny ideologicznej były oparte na niewłaściwych przesłankach. Autorzy bowiem nadmierną uwagę przywiązywali do francuskich rewolucyjnych inspiracji vom Steina bądź dowodzili połowicznego i w istocie zachowawczego charakteru jego reform. W ten oto sposób w dyskursie występowały dwa stanowiska: w Steinie widziano frankofilskiego liberała albo konserwatystę, ledwie dopuszczającego jakiekolwiek zmiany. Tymczasem, czego dowiódł Gierke, jego pruskość była częścią szerszego ogólnoniemieckiego kontekstu, innymi słowy był vom Stein niemieckim patriotą „pracującym” jedynie na odcinku pruskim, rzec można – był niemieckim nacjonalistą avant la lettre.

EN

Indem ich den Artikel geschrieben habe, stellte ich mir den Ziel, die Bedeutung der Reformen des Freiherrn vom und zum Stein zu präsentieren. Sowohl der Reformen als auch der Gestalt des Freiherrn hat der deutsche Geschichts- und Rechtstheorie- Wissenschaftler Otto von Gierke eine große Bedeutung hinzugeschrieben. Der Berliner Professor hat besonders auf eine der Reformen des preußischen Politikers verwiesen. Es handelt sich um die seiner Meinung nach meist ausschlaggebende Städteordnung vom 19 XI 1808. Indem Gierke sowohl den Inhalt als auch den Kontext der Erklärungen des Freiherrn ergründet, kommt er zu Schlussfolgerung, dass die bisherigen Interpretationen dieser Gestalt, im Sinne, sie zu einer konkreten ideologischen Familie einzustufen auf falschen Voraussetzungen gegründet waren. Die Autoren haben einerseits die übermäßige Bedeutung den Französisch Revolutionären Inspirationen des von Steins hinzugeschrieben. Andererseits haben die Autoren versucht, zu bewiesen, dass seine Reformen einen nur halb, in Wirklichkeit einen konservativen Charakter tragen. Es haben sich zwei Statements entwickelt: von Stein wurde entweder als Frankophil Liberal oder ein der kaum irgendwelche Veränderungen zulassender Konservativste dargestellt. Sein Preußentum war unterdessen ein Teil des weiteren allgemeindeutschen Kontexts, was es dem Gierke gelungen hat, zu beweisen. Mit anderen Worten zu sagen, war von Stein ein deutscher Patriot, der nur auf dem preußischen Abschnitt gearbeitet hat. Man könnte sagen, er war ein deutscher Nationalist avant la lettre.

15

Prusy, Rzesza i Mitteleuropa. Wokół niemieckiego tła Aktu 5 listopada 1916 r.

63%

Kucharczyk G.

Historia Slavorum Occidentis

|

2017

|

issue 2 (13)

29-41

EN

This article deals with the issue of the German background of a declaration of Two Emperors of the 5th of November 1916 which announced restitution of the Polish Kingdom. This background resulted from several separate decision centres: the Reich’s government, the Prussian cabinet (Staatsministerium) and the German Military Headquarters (OHL). Notably, the German government and (to certain degree) the OHL had to overcome the resistance of the Prussian government which regarded the concessions made to Poles excessive and as such posing a threat to the vital Prussian interests (predominantly territorial integrity). In this context, the endeavours to solve the Polish question in Germany during World War I is a clear example of the persistence of particular interests within the Reich and the painful process of ultimate abandoning thereof. The idea of Mitteleuropa provides evidence that “a sense of strategic imagination” (as far as the Polish cause was concerned) was much more vivid among German political writers during WWI than among German political decision-makers of that time. However, there was one important exception to this rule, namely general H. Beseler, head of the German occupation apparatus in Poland (1915–1918). He used to criticise the lack of understanding of the importance of the Polish cause in the Berlin government circles, the OHL and among radical nationalists (the Pan-German League, the German Eastern Marches Society).

16

Początki społeczności żydowskiej w Strzelnie (1772/1773–1815)

63%

Karczewski D.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2022

|

vol. 12

41-51

EN

The Jewish population settled in Kuyavia as early as at the beginning of the 15th century, primarily in royal towns, and, later on, in large numers, also in private towns. As for church towns, Jews were usually not allowed to settle there at all. One of such towns was Strzelno, owned by the local Norbertine order. This situation did not change until 1772, when, as a result of the First Partition of Poland, the town came under Prussian control. Despite the initially unfriendly legislation for Jews, who were barely tolerated during the reign of Frederick II, this group of people quite willingly began to settle in towns that had hitherto been closed to them. The first source of information about Jews living in Strzelno dates back to 1779–1780. This proves that they must have settled in the second half of the 1870s, probably in connection with a fire in the Jewish quarter in Inowrocław in 1775. Initially, the percentage of the Jewish population in Strzelno oscillated around 3%, to rise to about 4% in the period of the Duchy of Warsaw. However, shortly after Strzelno came under Prussian rule again, the number of local Jews doubled.

PL

Na Kujawach ludność żydowska zaczęła się osiedlać już w początku XV wieku, najpierw przede wszystkim w miastach królewskich, aby następnie licznie zamieszkać miasta prywatne. W ośrodkach dóbr kościelnych zazwyczaj w ogóle nie dopuszczano do osiedlania się Żydów. Do tej grupy zaliczało się również Strzelno, będące własnością tamtejszego klasztoru norbertanek. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po 1772 roku, gdy w wyniku pierwszego rozbioru Polski miasto znalazło się pod zaborem pruskim. Pomimo początkowo nieprzyjaznego dla Żydów ustawodawstwa, za panowania Fryderyka II zaledwie tolerowanych, ta grupa ludności dość chętnie zaczęła napływać do miast, które dotychczas były dla niej zamknięte. Pierwsza informacja źródłowa o Żydach zamieszkujących Strzelno pochodzi z lat 1779–1780. Dowodzi to, że musieli się osiedlić już w drugiej połowie lat 70. XVIII wieku, prawdopodobnie w związku z pożarem dzielnicy żydowskiej w Inowrocławiu w 1775 roku. Początkowo odsetek ludności żydowskiej w Strzelnie oscylował wokół 3%, aby w okresie Księstwa Warszawskiego wzrosnąć do około 4%. Natomiast tuż po ponownym przejściu Strzelna pod władzę Prus liczba tamtejszych Żydów podwoiła się.

17

Schaffgotschowie między Austrią i Prusami w dobie wojen o Śląsk (1740-1763)

63%

Kuzio-Podrucki A., Hojka Z., Przerwa T.

Zaranie Śląskie. Seria druga

|

2022

|

vol. 8

9-23

EN

280 years ago, in 1742, the First Silesian War came to an end. The treaty of Breslau and Berlin resulted in the division of Silesia between Prussia and Austria, both of which happened to fight for this region twice again in the years to come - during the Second Silesian War of 1744-1745 and the Seven-Year War of 1756-1763. However, these two conflicts only confirmed the original division. Throughout the conflict, both sides fought with changing fortunes. The Silesian aristocrats were compelled to choose sides and bear the consequences of their choices, which ranged from being showered with privileges to being imprisoned, from being exiled to being allowed to carry on with their lives and keep their demesne. One of the most important and influential aristocratic families were the Schaffgotsches. Count Johann Anton and his sons experienced all the above mentioned circumstances. The count first fled before the Prussian army, only to return some time later. His son, Prince-Bishop of Breslau, Philipp Gotthard, was first honoured with the highest Prussian military award, the Order of the Black Eagle, but afterwards - exiled from the Prussian part of Silesia. An Austrian rittmeister, Johann Nepomuk, died as a Prussian chamberlain at the royal court in Berlin. Karl Gotthard, having sworn an oath to Prussia, died in the Habsburg ruled Prague. Emmanuel Gotthard died, as a subject of the Prussian emperor, in the last days of the Seven-Year War. The border established in the peace treaty of 1742 is still in existence and today - with some minor differences within the Teschen Silesia - constitutes the state border between the Republic of Poland and the Czech Republic

PL

280 lat temu, w 1742 roku, zakończyła się I wojna śląska. Zawarty wówczas pokój wrocławsko-berliński skutkował podziałem Śląska między Prusy i Austrię. Obydwa państwa jeszcze dwukrotnie walczyły o Śląsk – podczas II wojny śląskiej (1744–1745) i wojny siedmioletniej (1756–1763) – ale warunki podziału spornego terenu pozostały bez zmian. Konflikt przebiegał ze zmiennym szczęściem dla walczących stron. Śląscy arystokraci musieli ustosunkowywać się do aktualnej sytuacji i ponosić konsekwencje podejmowanych decyzji. Otrzymywali zaszczyty lub byli więzieni, wyjeżdżali na wygnanie lub bez większych kłopotów pozostawali w swych dobrach. Jednym z najważniejszych i najbardziej wpływowych rodów arystokratycznych byli Schaffgotschowie. Hrabia Jan Antoni i jego synowie doświadczyli wszystkich wspomnianych sytuacji. Hrabia najpierw uciekł przed wojskami pruskimi, ale później wrócił. Jego syna, księcia-biskupa wrocławskiego Filipa Gotarda, najpierw uhonorowano najwyższym pruskim Orderem Orła Czarnego, a później wygnano z pruskiej części Śląska. Austriacki rotmistrz, Jan Nepomuk, zmarł jako pruski szambelan na królewskim dworze w Berlinie. Karol Gotard przysiągł wierność Prusom, jednak zmarł w Pradze, która pozostawała pod władzą Habsburgów. Emanuel Gotard zginał jako pruski poddany w ostatnich dniach wojny siedmioletniej. Linia graniczna wytyczona w traktacie pokojowym z 1742 roku nadal istnieje i dziś (z drobnymi różnicami na terenie Śląska Cieszyńskiego) stanowi granicę między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Czeską.

18

Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich końca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 2

63%

Zygner L.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2021

|

vol. 28

|

issue 2

32-49

EN

The subject of this article are the synods of the Gniezno metropolis and the Prussian and Franconian dioceses of 1378-1449. As a rule, diocesan synods lasted 2-3 days, and their course was determined both by the norms of ecclesiastical law and the synodal liturgy provided for by episcopal Pontificals. On the other hand, it is difficult to indicate specific rules regarding the duration of provincial synods, which sometimes lasted even a week or more. Out of the 71 diocesan synods discussed here, only 35 have their statutes preserved, while from the 17 provincial synods discussed here, statutes have survived only of six. Most of the synod resolutions dealt with pastoral ministry, the life and customs of the clergy, and the religious life of the faithful. In most dioceses, “synodal books” (Libri synodales) were written during this period.

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu są synody metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich z lat 1378-1449. Z reguły synody diecezjalne trwały 2-3 dni, a ich przebieg wynikał zarówno z norm prawa kościelnego, jak i liturgii synodalnej, jaką przewidywały biskupie pontyfikały. Natomiast trudno wskazać na konkretne reguły dotyczące trwania synodów prowincjonalnych, które niekiedy trwały nawet tydzień lub dłużej. Na 71 omawianych tu synodów diecezjalnych, tylko dla 35 spośród nich zachowały się wydane na nich statuty. Natomiast na 17 omawianych tu synodów prowincjonalnych, statuty zachowały się jedynie dla sześciu. Najwięcej miejsca w uchwałach synodalnych zajmowały kwestie duszpasterstwa, życia i obyczajów duchownych oraz życia religijnego wiernych. W większości diecezji w tym okresie powstały „księgi synodalne” (Libri synodales).

19

Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskichkońca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 1

63%

Zygner L.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2021

|

vol. 28

|

issue 1

14-37

EN

The subject of this paper are the synods of the Gniezno metropolis as well as the Prussian and Franconian dioceses of 1378-1449. According to the preserved sources, 71 diocesan synods took place during that period, including 43 in the metropolis of Gniezno, 15 in the Prussian dioceses, and 13 in the Franconian dioceses as well as 17 provincial synods (14 in the metropolis of and 3 in the metropolis of Riga). The frequency of synods in individual dioceses confirms that after the period of stagnation that began in the mid-fourteenth century, there was a significant synodal revival in the first half of the fifteenth century, especially during the Council of Basel, and then of Florence and Rome.

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu są synody metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich z lat 1378-1449. Z zachowanych źródeł wynika, że w okresie tym odbyło się 71 synodów diecezjalnych, z czego w metropolii gnieźnieńskiej – 43, w diecezjach pruskich – 15 i w diecezjach frankońskich – 13, a także zwołano 17 synodów prowincjonalnych (w metropolii gnieźnieńskiej – 14 i w metropolii ryskiej – 3). Częstotliwość synodów w poszczególnych diecezjach potwierdza, że po okresie pewnego zastoju, który występował od połowy XIV wieku, nastąpiło znaczne ożywienie synodalne w pierwszej połowie XV wieku, a zwłaszcza w okresie trwania soboru w Bazylei, a potem we Florencji i w Rzymie.

20

Jews in the Kurpie forest

63%

Mironczuk J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2017

|

vol. Zeszyt

|

issue XXXI

111-126

PL

Praca odnosi się do dziejów społeczności żydowskiej na obszarze Puszczy Kurpiowskiej (inaczej Zielonej, dawniej zwanej Zagajnicą). Żydzi pojawili się tam dopiero w XVIII w. Na początku XIX w. zaczęli się przenosić do miast, w tym Myszyńca, gdzie utworzyli okręg bożniczy. Pogranicze z Prusami/Niemcami okazało się ostatecznie dla Żydów bardzo groźne.

EN

The dissertation refers to the history of Jewish community in the Kurpie Forest (also called Green, in the past known as Zagajnica). Jews appeared there only in the 18th century. At the beginning of the 19th century they started to move to cities, including Myszyniec, where they established a synagogue district. The border with Prussia/Germany eventually turned out to be extremely dangerous.

Refine search results

Prusy w dobie kształtowania się kapitalizmu (1806-1871), pod redkacją Grzegorza Kucharczyka opracowali: Grzegorz Kucharczyk, Dariusz Łukasiewicz, Rafał Łysoń, Zygmunt Szultka, Bogdan Wachowiak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014, ss.1088.

Sprawozdanie z konferencji naukowej "Reformacja w Prusach"

Sojusznicy króla czy wielkiego mistrza? Książęta śląscy w obliczu wojny Polski z zakonem krzyżackim w 1433 roku

Miasta pruskie przed i po pierwszym pokoju toruńskim z 1 II 1411 r.

Dwa listy bartników kurpiowskich do króla Prus

Jeszcze raz o prokuratorze krzyżackm de Przewloki

Źródła szwedzkie do kampanii feldmarszałka Ottona Gustava Stenbocka w Prusach Książęcych i do bitwy pod Filipowem (22 X 1656 r.)

[Recenzja]: Sławomir Jóźwiak, Adam Szweda, Dwór wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego w Malborku. Siedziba i świeckie otoczenie średniowiecznego władcy zakonnego, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2022, ss. 375, ISBN 978-83-231-4630-8

Kobieta w Królestwie Prus 1806-1871

T. Oracki, Studenci z Prus Krzyżackich, Książęcych i Warmii na Uniwersytecie Krakowskim od XIV do XVIII wieku (Diecezje: pomezańska, sambijska i warmińska), "Scientia et Veritas" nr 6, Gdańsk 2018, ss. 295

Sprawa cesji Gdańska i Torunia na rzecz Prus podczas obrad Sejmu Czteroletniego

Einstellung der bevölkerung Preussens zur herrschaft der Ordensritter

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

Reforma ustroju miast pruskich barona vom und zum Steina z 19 listopada 1808 roku w organicystycznej interpretacji Ottona von Gierke

Prusy, Rzesza i Mitteleuropa. Wokół niemieckiego tła Aktu 5 listopada 1916 r.

Początki społeczności żydowskiej w Strzelnie (1772/1773–1815)

Schaffgotschowie między Austrią i Prusami w dobie wojen o Śląsk (1740-1763)

Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich końca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 2

Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskichkońca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 1

Jews in the Kurpie forest