Search results

1

Model obywatela idealnego w listach pasterskich biskupa płockiego Michała Jerzego Poniatowskiego (1773-1784)

100%

Siembab M.

Wieki Stare i Nowe

|

2017

|

vol. 12

|

issue 17

87-107

EN

The article discusses the model of a perfect citizen described in the pastoral letters of Michał J. Poniatowski, the Bishop of Płock (1773-1784). The author bases his reconstruction of that model on the so-called recommendations for prayer for the souls of the departed. Those “recommendations” were devoted to eight prominent figures who lived at the turn of the 18th century and who were put forward as examples to follow for other people. Apart from the Archbishop A.K. Ostrowski, the people in question were either lay senators or high-level state officials. It is impossible to determine the level of involvement of the bishop himself in the form and content of the documents issued by his office in Warsaw. It is also impossible to deny that several of the aforementioned officials were either related to or friends with the Bishop Poniatowski and his brother - king Stanisław August. The discussed letters contain a list of attributes of a state official, who was to be a patriot and a faithful servant of the king at the same time. Among those attributes, the bishop differentiated private virtues, concerned with family life, as well as the more commonly mentioned public virtues, which were to help in managing the life of public service. For context, the author contrasts his findings with other models of citizenship permeating the preaching practice of that time and included in the program letter of the Bishop M.J. Poniatowski dating August 20, 1775. Moreover, the article includes certain biographical facts concerning the figures in question, which could be seen as unflattering and for that reason were excluded from the “recommendations” for prayer. The fact that the pastoral letters were printed by the Royal as well as the Commission of National Education printing houses further establishes the notion of active cooperation between the king and the Church officials in the effort of creating ideals of citizenship recognized and propagated by his closest advisors

2

Stanisław August i jego rycerska szkoła

100%

Wichrowska E.

Poradnik Językowy

|

2022

|

vol. 790

|

issue 1

268-288

EN

The School of Chivalry is one of the most signifi cant modernisation projects carried out in the mid-1760s by Stanisław August and his collaborators shortly after he ascended to the Polish throne. It was an educational project implemented a few years before the establishment of the Commission of National Education, the fi rst educational authority in Poland and in Europe, the function of which corresponded to the present ministry of public, secular education. For the initiative of a modern school to be successful, it needed a well-qualified personnel, including the management staff (a high number of them were foreigners), an appropriately structured educational programme (initially based on Western models), and textbooks. What played a forming role in the case of the Corps of Cadets was an complex ritual supported by the following texts: catechism books, dialogues, forms, which should be treated as mnemotechnical tools, but also as ones building the identity of a graduate from the School, which was intended to be a breeding ground for the military and administrative elite of the state. Its description cannot ignore the moral layer that escaped the educational programmes and the cadets’ everyday life, which was not devoid of duels and embarrassing diseases.

PL

Szkoła Rycerska to jeden z ważniejszych projektów modernizacyjnych przeprowadzonych w połowie lat 60. XVIII wieku przez Stanisława Augusta i jego współpracowników, tuż po wstąpieniu na tron Polski. Projekt edukacyjny wyprzedzający o kilka lat powołanie Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej w Polsce i w Europie władzy oświatowej o charakterze współczesnego ministerstwa oświaty publicznej, świeckiej. Aby inicjatywa nowoczesnej szkoły się powiodła, potrzebna była dobrze przygotowana kadra, także kierownicza (duża jej część to cudzoziemcy), odpowiednio skonstruowany edukacyjno-wychowawczy program (początkowo oparty na zachodnich wzorcach) i podręczniki. Formującą rolę odegrał w wypadku udowany rytuał wspomagany przez teksty: katechizmy, dialogi, formularze, które traktować trzeba jako narzędzia mnemotechniczne, ale też budujące tożsamość absolwenta Szkoły, w założeniu kuźni elity wojskowej i administracyjnej państwa. Nie można w jej opisie pominąć warstwy obyczajowej wymykającej się programom wychowawczym i kadeckiej codzienności, w której nie brakowało też pojedynków czy wstydliwych chorób.

3

W kręgu rodziny, opozycji i władzy. Kariera polityczna Augustyna Gorzeńskiego w latach 1764–1793

99%

Glabisz G.

Historia Slavorum Occidentis

|

2021

|

issue 2 (29)

79-106

EN

One of the major challenges faced by king Stanisław August in 1764-1793 was establishing his own political backing. According to some historians, during his tumultuous reign he managed to create and implement a new, informal model of public career. The article is based on conclusions drawn from analysed source material and confirms the scheme using the example of General Augustyn Gorzeński’s political career. He was Poznań Chamberlain and one of the most trusted royal advisors at the decline of the Polish Republic.

4

Działalność polityczna Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w czasie konfederacji barskiej w świetle jej listów do Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny z lat 1768-1772

80%

Blinda A.

Wieki Stare i Nowe

|

2017

|

vol. 12

|

issue 17

70-86

PL

The article aims at presenting the political activity of Anna Jabłonowska during the Bar Confederation. The research is based on the letters of Anna Jabłonowska, the wife of the Voivod of Bracław, to Teofila Sapieha, kept in the Stefanyk National Science Library in Lvov. The author discusses first and foremost the events which took place in the Great Duchy of Lithuania, paying particular attention to the conflict between Józef Sapieha and Michał Ogiński, regarding the leadership position over the confederate Lithuanian forces, as well as the issues regarding the political involvement of the duchess.

5

Zmagania o kształt osobowy sejmu 1773–1775

71%

Skowroński P.

Kwartalnik Historyczny

|

2020

|

vol. 127

|

issue 2

EN

The article is a contribution to knowledge of the parliamentary election campaign in 1773. An analysis of reports by diplomats of the partitioning powers and dispersed Polish sources allows for better identification of political forces active during the first partition of the Commonwealth and fuller appreciation of the political involvement of people with a passive attitude attributed to them in the scholarly literature on the subject.

PL

Artykuł stanowi uzupełnienie dotychczasowej wiedzy na temat kampanii przedsejmowej z roku 1773. Wykorzystanie relacji dyplomatów mocarstw rozbiorowych oraz rozproszonych źródeł krajowych pozwala na lepsze rozpoznanie sił politycznych w okresie I rozbioru Rzeczypospolitej oraz na większe docenienie zaangażowania politycznego osób, którym dotychczasowa historiografia przypisywała bierną postawę.

6

Dorobek badawczy Marka Kwiatkowskiego

71%

Mączyński R.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2019

|

vol. 81

|

issue 3

529-542

EN

The research output of Marek Kwiatkowski (1930-2016) collected for over 50 years is extensive, containing over 250 items: papers and monographs, these strictly academic as well as addressed to the general public. One of the last books he published was titled Moja pasja – architektura. Fakty, hipotezy [Architecture – My Passion. Facts, Hypotheses] (2012). The title was meaningful, since architectural issues dominated his writing. This must have resulted from Kwiatkowski’s youthful attempts, never actually materialized, to become an architect. Among the multitude of potential architectural questions it was the period of King Stanislaus Augustus that he was most fond of. For this to happen he must have been strongly inspired by his thesis supervisor Prof. Stanisław Lorentz who effectively instilled predilection for the architecture of the Polish-Lithuanian Commonwealth of the 18th century in his students. Another factor of major importance in this respect was Kwiatkowski’s career: he first became Curator, and subsequently Director of the Royal Łazienki in Warsaw, one of the grandest historic residences of the period. The key issues that were topics of Marek Kwiatkowski’s research covered three major fields: King Stanislaus Augustus’ artistic endeavours (particularly with respect to the Łazienki and the Royal Castle); architecture of Warsaw and Mazovia (though territorial boundaries were sometimes extended reaching as far as Greater Poland or Eastern Borderlands); as well as architects, authors of Neo-Classicist buildings from King Stanislaus Augustus’ period and the era of the Kingdom of Poland. Among the most prominent accomplishments of Marek Kwiatkowski four books he authored should be ranked. The oldest of them: Szymon Bogumił Zug, architekt polskiego klasycyzmu [Szymon Bogumił Zuch, Architect of Polish Neo-Classicism] (1971), yielded an extensive study of the life and accomplishments of one of the most remarkable artists of the Enlightenment: Stanisław August król-architekt [King-Architect Stanislaus Augustus] (1983) was the first study in Polish literature which encompassed everything that was created in architecture within the King’s circle, both the raised structures, and those left in different designs, created at his instigation and with his funding. Moreover, Kwiatkowski’s long-standing detailed research led to the monumental publication Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego [Residential Architecture in Warsaw. From the Swedish Deluge to November Uprising] (1989), showing a wide spectrum of Warsaw’s buildings: palaces and tenement houses spanning two centuries. Finally, the research into the private residence of King Stanislaus Augustus climaxed in the Wielka księga Łazienek [Grand Book of the Łazienki](2000), an extensive monograph on the splendid palace residence in the garden. These publications shall remain most noble and continuously topical Polish art history classics for decades to come.

PL

Gromadzony przez ponad półwiecze dorobek badawczy Marka Kwiatkowskiego (1930-2016) jest bardzo obszerny, liczy ponad 250 pozycji – artykułów i monografii, zarówno naukowych, jak też popularnonaukowych. Jedna z ostatnich wydanych przezeń książek została zatytułowana: Moja pasja – architektura. Fakty, hipotezy (2012). Tytuł zdaje się znaczący, gdyż rzeczywiście w jego pisarstwie zagadnienia architektoniczne dominowały w sposób bezwzględny. To niewątpliwie efekt przymiarek z czasów młodzieńczych do podjęcia w przyszłości – co nigdy się ostatecznie nie urzeczywistniło – zawodu architekta projektanta. Spośród wielu możliwych zagadnień architektonicznych najbliższa mu była epoka panowania Stanisława Augusta. W tym przypadku oddziałała siła inspirująca promotora – profesora Stanisława Lorentza, który bardzo skutecznie szczepił swoim uczniom własną predylekcję do architektury Rzeczypospolitej XVIII wieku. Innym czynnikiem, również mającym doniosły wpływ, stało się piastowane stanowisko – najpierw kuratora, a następnie dyrektora Łazienek Królewskich w Warszawie – jednej z najwspanialszych zabytkowych rezydencji owej epoki. Zagadnienia węzłowe, tematy, które w swych poszukiwaniach badawczych podejmował Marek Kwiatkowskich objęły trzy zasadnicze kręgi: poczynania artystyczne monarchy – Stanisława Augusta (zwłaszcza w odniesieniu do Łazienek oraz Zamku Królewskiego); architekturę Warszawy i Mazowsza (choć te granice terytorialne bywały niejednokrotnie przekraczane, sięgając po Wielkopolskę czy aż po Kresy Wschodnie); a także postacie architektów, twórców klasycystycznych budowli zarówno z czasów stanisławowskich, jak i z doby Królestwa Polskiego. Do najznakomitszych osiągnięć Marka Kwiatkowskiego należy zaliczyć cztery jego autorskie książki. Najstarsza z nich – Szymon Bogumił Zug, architekt polskiego klasycyzmu (1971) – przyniosła obszerne opracowanie życia i dokonań jednego z najbardziej oryginalnych twórców doby Oświecenia: Rozprawa Stanisław August król-architekt (1983) po raz pierwszy w polskim piśmiennictwie ujęła wszystko to, co w zakresie architektury – i tej zrealizowanej, i tej pozostawionej w licznych projektach – powstało w kręgu monarchy, z jego inicjatywy, z jego funduszy. Pokłosiem wielu lat prowadzonych badań szczegółowych stała się monumentalna edycja Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego (1989), gdzie nakreślona została szeroka panorama stołecznego budownictwa – pałaców i kamienic – w okresie prawie dwóch stuleci. Podsumowaniem zaś dociekań nad prywatną siedzibą króla Stanisława Augusta jest Wielka księga Łazienek (2000), będąca obszerną monografią tej pałacowo-ogrodowej rezydencji. Z pewnością publikacje owe trwać będą przez następne dekady jako najszlachetniejsza – i ciągle żywa – klasyka polskiej historii sztuki.

7

Specyfika sejmików wielkopolskich w dobie przemian. Uwagi nad pracą Grzegorza Glabisza Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793

71%

Jusupović M.

Kwartalnik Historyczny

|

2023

|

vol. 130

|

issue 4

861-878

EN

The sejmiks, as their local assemblies, were the central element of noble self-government in the Polish-Lithuanian Commonwealth and, simultaneously, institutions that enabled nobles to influence the policy of the royal government. In the present century, historiography has seen a revival of both the editions of sejmik records and publications of monographs devoted to individual assemblies. However, there is still a need for synthetic studies, which makes Grzegorz Glabisz’s book Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793 [Sejmiks of Wielkopolska 1764–1793] all the more valuable. Apart from a brief overview of the political history of the period, the bulk of the book provides a meticulous reconstruction of the structure and functioning of sejmiks across the province of Wielkopolska.

PL

Sejmiki ziemskie były głównym elementem samorządu szlacheckiego, a jednocześnie środkiem wpływów szlachty na politykę państwową. W obecnym stuleciu w historiografii nastąpiło ożywienie w kwestii zarówno wydawania akt sejmikowych, jak i monografii poszczególnych zgromadzeń. Nadal jednak literatura daleka jest od opracowania tematu w pełni, tym cenniejsza jest zatem praca Grzegorza Glabisza Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793. Większa część tej pracy poświęcona jest skrupulatnemu odtworzeniu struktury i funkcjonowania sejmików. Nieco skromniejsza zaś część druga zajmuje się ich dziejami politycznymi w omawianym okresie.

8

„Ojcowie Jezuici biją dobrze, ale uczą jeszcze lepiej”. Pamiętnikarze czasów panowania Stanisława Augusta o zakonie Jezuitów i ich nauczaniu

71%

Rolnik D.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

vol. 29

|

issue 2

178-198

EN

Abstract The Jesuits and their teaching in the literature on the subject regarding the eighteenth century are presented rather negatively. Critical evaluations concern both the content and teaching methods used in Jesuit-run schools. It should be noted that the opinions of diarists are less severe in this respect. The diarists are more lenient towards the Jesuits, less critical. Although they see the shortcomings of the Jesuit schools, at the same time, they assess in terms of their contribution to the good of the Homeland. This is done primarily by those diarists who wrote their accounts after 1795, those who wrote their diaries before that date did not notice the problem of Jesuit education. The diaries also reflect the stereotype and mechanism of the formation of negative assessments of the Jesuits and their teaching. They indicate that the memorisation of Latin and the severity of education contributed to the criticism of Jesuit teaching. They also recognize that their model of a “good citizen” must have changed at the end of the eighteenth century. According to them, the “good citizen” was to serve the Republic of Poland and not the self-interests and anarchy of powerful lords.

PL

Jezuici i ich nauczanie w literaturze przedmiotu w odniesieniu do XVIII w. przedstawiane jest raczej negatywnie. Krytyczne oceny dotyczą tak treści, jak i metod nauczania stosowanych w szkołach prowadzonych przez jezuitów. Zauważyć należy, że mniej surowe pod tym względem są opinie pamiętnikarzy. Pamiętnikarze odnoszą się do jezuitów łagodniej, mniej krytycznie, choć dostrzegają wady szkół jezuickich, przy tym oceniają pod kątem tego, na ile przyczyniają się one dla dobra Rzeczypospolitej-Ojczyzny. Czynią tak przede wszystkim ci pamiętnikarze, którzy swe relacje spisywali po 1795 roku, ci zapisujący swe wspomnienia przed tą datą problemu edukacji jezuickiej nie dostrzegali. Pamiętniki odmalowują też stereotyp i mechanizm powstawania negatywnych ocen jezuitów i ich nauczania. Wskazują, że to pamięciowa nauka łaciny i surowość wychowania przyczyniły się do krytyki tego nauczania. Uznają również, że ich model „dobrego obywatela”, musiał się zmienić w końcu XVIII wieku. Według nich „dobry obywatel” miał służyć Rzeczypospolitej, a nie prywacie i anarchii możnych panów.

9

„Jeśli król przystąpi do konfederacji…” Rosja wobec Stanisława Augusta w 1792 r. (kwiecień–sierpień 1792 r.)

71%

Danilczyk A.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2019

|

vol. 54

|

issue 1

99-115

EN

The accession of King Stanislaw August to the Targowica Confederation was one of the factors that significantly influenced the fate of the Commonwealth. The king justified this step with a hopeless situation and the result of voting by the Guard of Laws. He also hoped that by joining the confederation, he would be able to influence its further shape.Access to new documents in Russian archives, thus far unknown to researchers, made it possible to obtain information that sheds new light on the events of that time. They reveal that the course of the Polish-Russian war and the establishment of local confederations were negatively assessed by Russian commanders in chief, contrary to official propaganda. Nor the declarations of the Targowica leaders that, after the invasion of the Russian army, the nobility throughout the whole Polish Commonwealth would confederate and entrust themselves to Empress Catherine II fulfilled – this happened only in a few places and usually by force. It was also impossible to crush, despite the great advantage, the Polish-Lithuanian troops – although they retreated as far as the Bug River, but the forces were not broken and their morale improved. In St Petersburg, consideration was given to the possibility of negotiating with Stanislaw August. Thus, it can be concluded that the decision of Stanislaw August to join the confederation was taken too quickly; moreover, Russian sources reveal that the king was determined to make it without looking at the stance of the members of the Guard. As it turned out, he achieved the opposite effect than he expected – not only did he facilitate Russia’s pacification of the country, but also he deprived himself of any influence on further events.

RU

Присоединение Станислава Августа к Тарговицкой конфедерации являлось одним из факторов, которые существенно повлияли на судьбу Речи Посполитой. Король оправдывал этот шаг безнадежным положением, а также результатом голосования Стражи законов. Он также надеялся, что присоединяясь к конфедерации сможет повлиять на ее дальнейшее формирование.Доступ к российским архивным материалам, ранее неизвестным исследователям этого вопроса, дал возможность получить информацию, которая по-новому освещает тогдашние события. Из них следует, что ход польско-российской войны и образование местных конфедераций, вопреки официальной пропаганде, негативно оценивались российскими главнокомандующими. Не оправдались и уверения Тарговицких руководителей, которые заявляли, что после вторжения российской армии дворянство во всей Речи Посполитой примкнет к конфедерации и вверит себя в опеку Екатерины II – это осуществилось лишь в немногих местах, да и обычно с применением насилия. Не удалось также уничтожить, несмотря на большое превосходство, польско-литовской армии – хотя она отступила за Буг, но войска не были разгромлены, а ее боевой дух был на подъеме.В руководящих кругах Петербурга стали рассматривать возможность переговоров со Станиславом Августом. В таком случае, можно сделать вывод, что решение Станислава Августа примкнуть к конфедерации было принято слишком быстро, более того, из российских источников следует, что король намеревался сделать это, несмотря на позицию членов Стражи. Как оказалось, своими действиям он добился противоположного ожидаемому результата – не только облегчил России усмирение страны, но и лишил себя хоть какого-нибудь влияния на дальнейшее развитие событий.

PL

Przystąpienie Stanisława Augusta do konfederacji targowickiej było jednym z czynników, które w istotny sposób zaważyły na losach Rzeczypospolitej. Król usprawiedliwiał ten krok beznadziejną sytuacją oraz wynikiem głosowania Straży Praw. Miał też nadzieję, iż przystępując do konfederacji, będzie mógł wpływać na jej dalszy kształt. W świetle nowych, nieznanych wcześniej archiwaliów rosyjskich można wysnuć wniosek, iż decyzja została podjęta zbyt szybko, co więcej, król nosił się z takim zamiarem już przed głosowaniem Straży. Jak się okazało, swoim działaniem osiągnął efekt przeciwny do oczekiwanego – nie tylko ułatwił Rosji pacyfikację kraju, ale pozbawił siebie jakiegokolwiek wpływu na dalsze wydarzenia.

10

Wizerunki równoległe Stanisława Augusta podczas inauguracji Teatru Królewskiego w Starej Oranżerii 6 września 1788 roku

71%

Szumańska J.

Pamiętnik Teatralny

|

2018

|

vol. 67

|

issue 4

87-112

EN

The article discusses the inauguration of the Royal Theatre in the Old Orangery that took place on 6 September 1788 and was an impressive spectacle with a well thought out composition. The author analyses closely the opening of the king’s private theatre stage, which greatly added to the cultural life at the Royal Łazienki. The analysis includes parallel representations of Stanisław August that were part of the theatre hall’s decoration as well as the portrayals discernable in the comedies performed on that occasion: La Partie de chasse d’Henri Quatre by Charles Collé and George Dandin by Molière, and the performance of Rybaki (‘Fishermen’), a ballet choreographed by Daniel Kurtz. The author argues that the painted plafond featuring the king as Apollo surrounded by four playwrights (Sophocles, Shakespeare, Racine, and Molière), the curtain decoration with “The Nine Muses on the Parnassus” and the comedies and ballet performed at the opening told a coherent story about Stanisław August. The analysis shows that the aesthetic message conveyed at the inauguration was identical with the political one, and the interplay of the king’s representations helped the monarch build his identity.

PL

Artykuł omawia inaugurację Teatru Królewskiego w Starej Oranżerii w dniu 6 września 1788, która była imponującym widowiskiem i miała przemyślaną konstrukcję. Autorka analizuje przebieg otwarcia prywatnej sceny stanisławowskiej, która zintensyfikowała życie kulturalne w Łazienkach Królewskich. Analizie zostają poddane wizerunki równoległe Stanisława Augusta w dekoracji Teatru Królewskiego, jak również portrety ewokowane  w wystawionych wówczas komediach: La Partie de chasse de Henri Quatre Charlesa Collé  i George Dandin Moliera oraz balecie Rybaki w choreografii D. Kurtza. Autorka wskazuje, w jaki sposób malowidła na teatralnym plafonie, ukazujące króla jako Apollina w otoczeniu czterech dramatopisarzy (Sofokles, Szekspir, Racine, Molier), projekt kurtyny przedstawiający „Dziewięć muz na Parnasie” oraz wystawione dramaty  i balet tworzyły spójną opowieść o Stanisławie Auguście. Analiza ta pokazuje, że przekaz estetyczny inauguracji był tożsamy z przekazem politycznym, a intercielesność monarchy  w tym widowisku pomagała królowi w budowaniu własnej tożsamości.

11

Presumpcja równania się Henrykowi IV: Stanisław August a legenda pierwszego Burbona na tronie francuskim

71%

Skowroński P.

Pamiętnik Teatralny

|

2018

|

vol. 67

|

issue 4

113-129

EN

The article discusses the use of Henry IV’s legend in the shaping of the image of King Stanisław August. In the first part of the article, the author explores the way the memory of “Good King Henry” functioned and manifested itself in the French plays of the 18th century. The Enlightenment legend in France portrayed him as an effective and tolerant ruler who bought peace to the country afflicted with religious wars and founded his rule on trust and working towards the wealth of the nation. The motif of Henry IV constantly attracted the interest of French writers, especially since the publication La Henriade, an epic poem by Voltaire, in the 1720s. The second part of the article explores the attempts to style Stanisław August as the “Polish King Henry IV,” the name first accorded to him by Marie Thérèse Geoffrin upon his election. The author has taken into account any elements or features of Stanisław August’s public image that could carry references to Henry IV, such as the robes that Stanisław August for public celebrations in Warsaw on the day of his coronation (represented in the official portrait of the king in the coronation robes painted by Marcello Bacciarelli), or the portrait by Élisabeth Vigée-Lebrun painted after his abdication and the third partitioning of Poland. Additionally, the article enumerates the works of art and books from the royal collection that portray the first French king of the House of Bourbon. Parallels drawn between Stanisław August and Henry IV that appear in the poetry, anecdotes, and parliamentary speeches of the period indicate that the comparison took root in the social consciousness in Poland, but due to the political circumstances and the collapsing Polish-Lithuanian Commonwealth, it could not be fully exploited, because it provoked derision.

PL

Artykuł omawia wykorzystanie legendy Henryka IV w kształtowaniu wizerunku Stanisława Augusta. W pierwszej części artykułu autor, poprzez prześledzenie XVIII-wiecznych utworów scenicznych we Francji, pokazuje funkcjonowanie pamięci o „dobrym królu Henryku” w epoce Oświecenia. Legenda przedstawiała go jako skutecznego i tolerancyjnego władcę, który zaprowadził pokój w kraju targanym wojnami religijnymi i oparł swoje rządy na zaufaniu i dobrobycie społeczeństwa. Motyw Henryka IV budził stałe zainteresowanie francuskich literatów, szczególnie od momentu opublikowania w latach 20. XVIII w. poematu Woltera Henriada. W drugiej części artykułu przedstawione zostały próby Stanisława Augusta kreowania się na „polskiego Henryka IV” (tym tytułem już w momencie elekcji okrzyknęła go Maria Teresa Geoffrin). Prześledzone zostały wizerunki monarchy, w których możemy doszukiwać się odniesień do postaci Henryka IV: od stroju, w którym Stanisława August pokazał się społeczeństwu Warszawy w dniu koronacji (przedstawionym na oficjalnym wizerunku króla – Portrecie w stroju koronacyjnym Marcella Bacciarellego) do portretu pędzla Élisabeth Vigée-Lebrun z czasów po abdykacji i III rozbiorze Rzeczypospolitej. W artykule zebrano także dzieła sztuki i książki z królewskiej kolekcji przedstawiające pierwszego Burbona. Porównania Stanisława Augusta z Henrykiem pojawiające się w poezji, anegdotach i mowach sejmowych tego okresu pokazują, że zestawienie to funkcjonowało w świadomości społecznej, jednak ze względu na realia polityczne upadającego państwa polsko-litewskiego nie mogło być mocno eksploatowane bez narażenia się na śmieszność.

12

Sejmiki poselskie 1766 roku

70%

Kosińska R.

Kwartalnik Historyczny

|

2018

|

vol. 125

|

issue 4

EN

Przedmiotem badań w niniejszym artykule są sejmiki 1766 r. Autor opisuje przygotowania do kampanii zarówno dworu, jak i opozycji, a następnie na podstawie instrukcji oraz korespondencji relacjonującej przebieg lokalnych zgromadzeń odpowiada na pytanie, czyim sukcesem się okazały sejmiki. The article focuses on the sessions of dietines (sejmiki, assemblies of the local nobility) convened in 1766. The author presents the preparations for the campaign of both the court and the opposition, and then – on the basis of instructions and letters describing the course of local gatherings – answers the question of which side was victorious at the dietines.

13

Problem cenzury w sejmowych diariuszach drukowanych epoki stanisławowskiej na przykładzie diariusza sejmu 1776 r.

57%

Zielińska E.

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

|

2022

|

vol. 60

93-109

EN

In the article, I present an analysis of the content of the printed diary of the 1776 Sejm compared with four preserved handwritten diaries and with contemporary printed Sejm speeches. On this basis, I have indicated the elements undermining the credibility of the 1776 Sejm diary prepared by order of King Stanislaus Augustus by Adam Cieciszowski, secretary of the 1776 Sejm and an employee of the Royal Cabinet. I also present the reasons – with the king’s knowledge – he modified the text that changed the overtone of the Sejm events. In conclusion, I stress the need to study all the editions of printed Sejm diaries of King Stanislaus Augustus period.

PL

W artykule przedstawiłam analizę treści drukowanego diariusza sejmu 1776 r. w zestawieniu z czterema zachowanymi diariuszami rękopiśmiennymi oraz z drukowanymi współcześnie mowami sejmowymi. Na tej podstawie wskazałam elementy podważające wiarygodność przygotowanego na polecenie Stanisława Augusta diariusza sejmu 1776 r., którego autorem był Adam Cieciszowski, sekretarz tegoż sejmu i pracownik królewskiego Gabinetu. Przedstawiłam także powody, dla których – za wiedzą króla – dokonywał on modyfikacji zmieniających wydźwięk wydarzeń sejmowych. We wnioskach podkreśliłam konieczność podjęcia prac nad edycjami wszystkich drukowanych diariuszy stanisławowskich.

Refine search results

Model obywatela idealnego w listach pasterskich biskupa płockiego Michała Jerzego Poniatowskiego (1773-1784)

Stanisław August i jego rycerska szkoła

W kręgu rodziny, opozycji i władzy. Kariera polityczna Augustyna Gorzeńskiego w latach 1764–1793

Działalność polityczna Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w czasie konfederacji barskiej w świetle jej listów do Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny z lat 1768-1772

Zmagania o kształt osobowy sejmu 1773–1775

Dorobek badawczy Marka Kwiatkowskiego

Specyfika sejmików wielkopolskich w dobie przemian. Uwagi nad pracą Grzegorza Glabisza Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793

„Ojcowie Jezuici biją dobrze, ale uczą jeszcze lepiej”. Pamiętnikarze czasów panowania Stanisława Augusta o zakonie Jezuitów i ich nauczaniu

„Jeśli król przystąpi do konfederacji…” Rosja wobec Stanisława Augusta w 1792 r. (kwiecień–sierpień 1792 r.)

Wizerunki równoległe Stanisława Augusta podczas inauguracji Teatru Królewskiego w Starej Oranżerii 6 września 1788 roku

Presumpcja równania się Henrykowi IV: Stanisław August a legenda pierwszego Burbona na tronie francuskim

Sejmiki poselskie 1766 roku

Problem cenzury w sejmowych diariuszach drukowanych epoki stanisławowskiej na przykładzie diariusza sejmu 1776 r.