Search results

1

Radość w nabożeństwie drogi krzyżowej w kontekście przemian językowych i kulturowych

100%

Sieradzka-Mruk A.

Język a Kultura

|

2016

|

vol. 26

277-288

EN

The article presents the specificity of the image of joy in the discourse of Catholic devotion of the so-called Way of the Cross (Stations of the Cross) and changes of conceptualization of this emotion that occurred in the twentieth century. The study uses elements of methodology of the lexical-semantic field. The analysis is based on about 100 Polish texts used in the Way of the Cross published during the first half of the twentieth century and 100 contemporary texts of devotional practice (after the II Vatican Council). The study is an attempt to explain why some words are replaced by others, for example what are the reasons for a frequent use of the word przyjemność (pleasure) instead of the word rozkosz (delight). It highlights the emergence of new lexemes in the discourse, such as optymizm (optimism), satysfakcja (satisfaction). It also shows changes in the frequency of occurrence of different subcategories of joy, for example disappearance of the model of sacrificial joy and appearance of the joy of the Resurrection.

2

Przemiany tytułów nabożeństwa drogi krzyżowej w XX wieku

89%

Sieradzka-Mruk A.

Stylistyka

|

2020

|

vol. 29

93-109

EN

Titles are regarded as part of the delimitation frame and, therefore, as part of the structural aspect of the genre of Stations of the Cross. The purpose of the paper is to describe changes that took place during the 20th century, which was a period of particularly turbulent changes in the religious discourse. The study is based on material of about 200 texts dealing with this religious service, published between the beginning of the 20th century and the present day. Throughout the last century, the most common title was the simple genological term ‘Stations of the Cross’. At the beginning of the analyzed period, however, also longer titles, extensively informing about the content of the text, were fairly frequent. At the same time, they were also persuasive titles, because of the use of explicitly valuating lexis. Those titles gradually gave way to the use of laconic genological names as titles. After the Second Vatican Council, there were many variants of the service adapted to different audiences and various communication situations, which was reflected in the titles. Recently a new type of titles has appeared, whose purpose is to attract attention of the recipient. They are often based on puzzles, contrast, allusions, etc. Consequently, the receiver gets satisfaction from deciphering a puzzle or finding the source of the given quote or allusion. These phenomena are well-known in studies on language of the press, fiction and advertising, but – at the same time – this overlaps with current trends in the so-called new evangelization. In the entire period studied, the titles played an informative and impressive (or more precisely: persuasive) function. Persuasiveness intensified particularly at the beginning and towards the end of the analyzed period.

3

Eksklamacje (wykrzyknienia) o funkcji emotywnej w dawnych i współczesnych tekstach nabożeństwa drogi krzyżowej

71%

Sieradzka-Mruk A.

Poznańskie Spotkania Językoznawcze

|

2017

|

issue 34

141-152

EN

The article presents a comparison of older and more contemporary texts in respect of the functions and frequency of exclamations. The analysis is based on about 100 Polish texts used in Catholic ceremonies of the Stations of the Cross, published before the Second Vatican Council and 100 contemporary texts of the same devotional practice. It appears that the number of exclamations in contemporary texts has decreased radically. In the older material exclamations are numerous and have a variety of structures. In contemporary texts we find far fewer, usually in special contexts, especially in highly stylised and ironic ones. One can see the influence of other discourses and genres and the communicative situation as well. The paper also deals with indicators of exclamations in spoken and written texts.

PL

Artykuł przedstawia porównanie dawnych i współczesnych tekstów pod względem funkcji i częstości występowania eksklamacji. Analiza opiera się 100 tekstach nabożeństwa drogi krzyżowej wydanych przed soborem watykańskim II i 100 współczesnych tekstach. Okazuje się, że liczba wykrzyknień znacząco spada w ciągu ostatniego stulecia. W dawnym nabożeństwie eksklamacje są liczne i urozmaicone pod względem struktury. Obecnie pojawiają się pojedynczo i w specjalnych kontekstach, zwłaszcza w stylizacji i w użyciach ironicznych. Widoczny jest wpływ innych dyskursów i gatunków oraz sytuacji komunikacyjnej. Artykuł porusza także problem wyznaczników eksklamacji w tekstach pisanych i mówionych.

4

Strategie šíření kultu sv. Františka Xaverského v prostoru regionu vymezeného působením jezuitské koleje v Telči

63%

Holubová M.

Český lid: etnologický časopis (Český lid: Ethnological journal)

|

2019

|

vol. 106

|

issue 3

343-362

EN

Based on a detailed excerption of manuscript and printed sources, we map the strategies of spreading and worshiping the cult of the Jesuit patron St. Francis Xavier in expressions of local piety. On the example of the Tertianship House in Telč, we observe the forms of reverence, how the cult of St. Francis Xavier was accented within the Order (Xavierian festivities – e.g. ceremonies connected with his feast or the anniversary of his canonization, and theatre plays), as well as how it was promoted outside the Order’s community (e.g. the establishment of the pilgrimage site in Knínice near Telč, Stations of the Cross, special devotions, pious peregrinations, granting indulgences). Using the ‘miraculous looks’ recorded in the Jesuit annual reports and in the history of the Jesuit Province, we present a reflection on St. Francis Xavier as a holy doctor and protector not only in the times of plague.

5

Nazwy stacji drogi krzyżowej (przemiany struktury i funkcji w XX wieku)

51%

Sieradzka-Mruk A.

Onomastica

|

2020

|

vol. 64

179-192

EN

The names of stations in the Way of the Cross may be used as titles of pictures and sculptures, each corresponding to a particular event in the Passion of Christ, or as titles of meditations. The article focuses on the second meaning, but the trends of the development of both kinds of names are similar. The study is based on material consisting of about 200 texts of the service that have been published from the beginning of the 20 th century to the present (2020). The purpose of the article is to describe the changes that have taken place in the 20 th century, a period of particularly turbulent changes in religious discourse. The article deals with the function, syntactic structure and features of style, such as the use of archaic or colloquial vocabulary. These properties are considered in connection with social and cultural changes. At the beginning of the analyzed period, it was customary to use relatively long titles, which informed the participant or reader about a particular event using expressive and evaluative lexis. Those titles gradually gave way to short, schematic names. Since the Second Vatican Council, titles of a new type have appeared. Their purpose is to attract the attention of the recipient. They are based on a riddle, a contrast, allusions, etc. Therefore, the recipient derives satisfaction from deciphering the puzzle or finding the source of the quote or allusion. These phenomena are known from research on the language of press or fiction, but they can also be linked to current trends in the so-called new evangelization.

PL

Nazwy stacji mogą funkcjonować jako tytuły obrazów czy rzeźb, umieszczonych na trasie odprawiania drogi krzyżowej, albo jako śródtytuły w tekstach rozważań używanych w tym nabożeństwie. Artykuł koncentruje się na drugim wymienionym znaczeniu, jednakże tendencje rozwojowe obu rodzajów nazw są podobne. Opracowanie opiera się na materiale około 200 tekstów opublikowanych od początku XX wieku do chwili obecnej (2020 r.), Należy zauważyć, że XX wiek jest uważany za okres szczególnie burzliwych przemian w dyskursie religijnym. W artykule opisano funkcje nazw, strukturę składniową oraz właściwości stylistyczne, takie jak używanie archaizmów i kolokwializmów. Zjawiska te są rozważane na tle przemian społecznych i kulturowych. Na początku badanego okresu częste były stosunkowo długie tytuły precyzyjnie informujące o danym wydarzeniu z użyciem słownictwa ekspresywnego i wartościującego. Stopniowo ustąpiły one nazwom krótkim i schematycznym. Po soborze watykańskim II pojawił się nowy typ nazw, których celem jest przyciągnięcie uwagi odbiorcy i ukierunkowanie jego interpretacji. Posługują się one zagadką, aluzją czy kontrastem itp. Odbiorca zyskuje satysfakcję z rozszyfrowania zagadki czy znalezienia źródła cytatu lub aluzji. Zjawiska te znamy z badań nad językiem literatury pięknej i prasy, ale wiążą się one także z tendencjami obecnymi w nurcie tzw. nowej ewangelizacji.

6

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

51%

Czerni K.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

73-105

PL

Św. Franciszek – jeden z najbardziej popularnych świętych, kanonizowany w 1228 roku, pozostaje świętym „ekumenicznym” – szanowanym również przez prawosławie. „Biedaczyna z Asyżu” okazał się także niezwykle ważny zarówno dla duchowości, jak i sztuki krakowskiego awangardowego malarza i prawosławnego myśliciela – Jerzego Nowosielskiego, który ubolewał, że zachodnia świadomość chrześcijańska całkowicie spłyciła główne idee świętego, sprowadzając je do naiwnego sentymentalizmu. W powrocie do idei św. Franciszka artysta upatrywał nadzieję na odrodzenie się chrześcijaństwa i ożywienie współczesnej myśli teologicznej. Jednym z ważnych śladów tradycji franciszkańskiej w sztuce Nowosielskiego są tzw. krzyże franciszkańskie – polichromowane wyobrażenia Ukrzyżowanego, typu croce dipinta, croce storiata, wzorowane na słynnym krzyżu z San Damiano. Nowosielski namalował takich krzyży kilkadziesiąt, przeznaczając je zarówno do celów liturgicznych (jako zwieńczenie ikonostasu lub tetrapodu), jak i do dewocji prywatnej. Postać św. Franciszka pojawiła się także kilkakrotnie w jego sztuce monumentalnej: polichromii kościoła w Olszynach (1957) i w Zbylitowskiej Górze (1956–1957), a także w mozaice Stygmatyzacja św. Franciszka dla kościoła w Izabelinie pod Warszawą (1980) – jednak realizacje te uległy niestety zniszczeniu. Najciekawszą i najbardziej rozbudowaną „franciszkańską” realizacją Nowosielskiego pozostaje wystrój wnętrza kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie, nawiązujący do kanonu kościołów reformackich: stacje drogi krzyżowej oraz wielkie panneau ołtarzowe. Do dzieł tych – łączących duchowość ikony z estetyką awangardy – artysta wprowadził wątki ikonograficzne charakterystyczne dla tradycji wschodniej: dwukrotnie użyty motyw mandylionu, temat Anastazis, motyw Orantki, formę Płaszczanicy jako ostatnią stację drogi krzyżowej (Złożenia do grobu) oraz wizerunki trzech skazańców w scenach pasyjnych, odwołujące się do żywego w prawosławiu kultu św. Łotra. Również przedstawienie wielookiego Serafina zdradza wpływ wcześniejszej, bizantyńskiej ikonografii angelologicznej, z kolei interpretacja stygmatyzacji św. Franciszka nawiązuje do trzynastowiecznej ikonografii włoskiej, ale także do wizerunku św. Franciszka z witrażu Stanisława Wyspiańskiego z przełomu wieków XIX i XX w krakowskim kościele Franciszkanów. Rozbudowana symbolika retabulum z Azorów, łącząca wątki franciszkańskie, eucharystyczne i pasyjne, oraz czerpiąca wiele wątków z tradycji prawosławnej zyskała w interpretacji krakowskiego malarza – dzięki lapidarności ascetycznej formy i odważnej kolorystyce – charakter monumentalny.

EN

One of the most popular saints, St Francis, canonized in 1228, remains “ecumenical”, venerated also by the Eastern Orthodox Church. The saint of Assisi proved especially important for the spirituality and art of the Kraków-based avant-garde painter and Eastern Orthodox thinker, Jerzy Nowosielski, who lamented that the Western Christian consciousness had completely flattened the main ideas of the saint, reducing them to naïve sentimentality. Turning back to St Francis, the artist hoped for a renewal of Christianity and the revival of contemporary theological thought. Important elements of the Franciscan tradition in Nowosielski’s art show up in his so-called Franciscan crosses: polychrome images of the crucified Christ of the croce dipinta, croce storiata type, modeled on the San Damiano Cross. Nowosielski painted dozens of such crosses, both for liturgical purposes (to fit at the top of an iconostasis or a tetrapod), and for private devotion. The figure of St Francis also appeared several times in his monumental art: the polychromes in the churches in Olszyny (1957) and in Zbylitowska Góra (1956–1957), as well as in the mosaic entitled The Stigmatization of St Francis produced for the church in Izabelin near Warsaw (1980); these, however, have not survived to the present day. His most interesting and elaborate “Franciscan” project is the interior of the Reformed Franciscan Church of the Immaculate Conception of the Holy Virgin Mary in the neighborhood of Azory in Kraków, harking back to the canon of Reformed Franciscan churches: the Stations of the Cross and the large altarpiece. These works combined the spirituality of the icon with avant-garde esthetics; the artist also infused them with iconographic motifs from the Eastern Orthodox tradition: the Mandylion (used twice), the theme of Anastasis, the Orant, the Plashchanitsa serving as the last Station of the Cross (Jesus is laid in the tomb), and the images of the three convicts in scenes of the Passion, alluding to the Eastern Orthodox worship of the Good Thief. The multi-eyed depiction of the Seraph is rooted in an earlier, Byzantine angelological iconography; the stigmatization of St Francis, in turn, is modeled on 13th Italian iconography but also on the image of St Francis as seen in the stained-glass window produced by Stanisław Wyspiański for the Franciscan church in Kraków at the turn of the 19th and 20th century. The elaborate symbolism of the retable of Azory combined Franciscan themes with motifs of the Eucharist and the Passion, drawing profusely on the Eastern Orthodox tradition; thanks to its concise and ascetic form, as well as its audacious colors, it took on a truly monumental dimension.

7

Droga krzyżowa. Przestrzeń sakralna i sakralizacja przestrzeni we współczesnych realizacjach rzeźbiarskich

51%

Ryba G.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2014

|

vol. 7

36-62

PL

Istotę sztuki sakralnej, szczególnie współczesnej można uchwycić przede wszystkim dokonując analizy całokształtu zjawisk religijno-artystycznych, w których realizacja plastyczna stanowi tylko jeden z elementów. W artykule dokonano omówienia współczesnych przykładów realizacji stacji Drogi krzyżowej w różnych kontekstach przestrzenno-symbolicznych. Celem pracy było zaprezentowanie sposobu organizacji wnętrza sakralnego i różnych form sakralizacji przestrzeni zewnętrznej poprzez kreację zespołu kompozycji pasyjnych związanych zarówno z nabożeństwem paraliturgicznym jak i indywidualną dewocją. Zaprezentowano realizacje: Adama Brinckena i Macieja Zychowicza w kościele pw. Chrystusa Króla w Jarosławiu, Bronisława Chromego w otoczeniu kościoła pw. Przemienienia Pańskiego w Królówce, Jana Sieka w kościele pw. św. Maksymiliana Kolbego w Oświęcimiu i Jacka Kucaby w Bydgoszczy.

EN

The essence of sacred art, especially of modern one, can be captured primarily via an analysis of religious and artistic phenomena, in which their visual realisation is only one of the elements. The paper discusses modern examples of realisation of Stations of the Cross in different spatial and symbolic contexts. The aim of the study was to present the method of arrangement of the sacred interior and different forms of sacralisation of outer space through the creation of a set of Passion compositions associated with both paraliturgical services and individual devotion. The paper presentes projects by: Adam Brincken and Maciej Zychowicz in the Church of Christ the King in Jarosław, Bronisław Chromy on the grounds of the Church of the Transfiguration in Królówka, Jan Siek in the Church of St Maximilian Kolbe in Oświęcim and Jacek Kucaba in Bydgoszcz.

8

Przemiany nabożeństwa drogi krzyżowej w XX wieku w świetle teorii aktów mowy (wybrane aspekty)

51%

Sieradzka-Mruk A.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 6

183-198

EN

The paper describes changes which occurred in service of Stations of the Cross during the last century. The analysis is based on Searle’s classification of illocutionary acts and Bühler-Jakobson’s theory of speech functions. Illocutionary force is considered as one of the specific features of a speech genre (so called pragmatic aspect). Material of the study includes 100 Polish texts of Stations of the Cross service published during the first half of the 20th century and 100 contemporary texts of the devotional practice (after the II Vatican Council). The frequency of appearance and significance of different speech acts have changed in the analyzed period. It may be noted, inter alia, reduction of the role of expressive acts, and at the same time increase of the role of directive acts. Clearly less attention is paid to declarational act of gaining of the indulgences. However, basic set of speech acts in the devotion hasn’t changed and in this sense we can speak of stability of devotion of Stations of the Cross.

PL

W artykule opisano zmiany, które zachodzą w nabożeństwie drogi krzyżowej w ciągu ostatniego stulecia. Analiza opiera się na klasyfikacji aktów mowy Searle’a oraz na teorii funkcji wypowiedzi Bühlera-Jakobsona. Siła illokucyjna jest traktowana jako jeden z elementów gatunku mowy, tzw. aspekt pragmatyczny. Materiał badawczy obejmuje 100 tekstów nabożeństwa drogi krzyżowej wydanych przed soborem watykańskim II, w pierwszej połowie XX wieku, i 100 tekstów współczesnych, posoborowych. Okazuje się, że w badanym okresie zmienia się udział poszczególnych aktów mowy w całości tekstu. Między innymi można zauważyć zmniejszenie roli aktów ekspresywnych, a jednocześnie wzrost roli aktów dyrektywnych. Ponadto o wiele mniejszą wagę we współczesnym nabożeństwie przywiązuje się do aktu deklaratywnego polegającego na uzyskaniu odpustu. Jednakże podstawowy zespół aktów mowy nie zmienia się i w tym sensie można mówić o stałości nabożeństwa drogi krzyżowej.

Refine search results

2 Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

1 Język a Kultura

1 Onomastica

1 Poznańskie Spotkania Językoznawcze

1 Roczniki Humanistyczne

1 Stylistyka

1 Český lid: etnologický časopis (Český lid: Ethnological journal)

5 Sieradzka-Mruk A.

1 Czerni K.

1 Holubová M.

1 Ryba G.

3 2020

1 2019

1 2017

2 2016

1 2014

Radość w nabożeństwie drogi krzyżowej w kontekście przemian językowych i kulturowych

Przemiany tytułów nabożeństwa drogi krzyżowej w XX wieku

Eksklamacje (wykrzyknienia) o funkcji emotywnej w dawnych i współczesnych tekstach nabożeństwa drogi krzyżowej

Strategie šíření kultu sv. Františka Xaverského v prostoru regionu vymezeného působením jezuitské koleje v Telči

Nazwy stacji drogi krzyżowej (przemiany struktury i funkcji w XX wieku)

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

Droga krzyżowa. Przestrzeń sakralna i sakralizacja przestrzeni we współczesnych realizacjach rzeźbiarskich

Przemiany nabożeństwa drogi krzyżowej w XX wieku w świetle teorii aktów mowy (wybrane aspekty)