Search results

1

Ku ustanowieniu sądu ultimae instantiae. Laudum sejmiku województwa podlaskiego z 1577 r.

100%

Urwanowicz J.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2022

|

vol. 21

|

issue 1

51-73

EN

Presented in a historical context, the document of 1577 reflects the last phase of the nobility’s drive to establish a supreme court. Previously, the court was the prerogative of the king, who examined cases from across the state during the sessions of the diet. This was inefficient. The ever-increasing backlog of pending appeals caused dissatisfaction among the nobility. Disputes and discussions revolved around its form (central authority – the Tribunal, or a decentralized form – ultimae instantiae courts), its composition and method of selecting judges, as well as its scope of authority. The Podlasie province, newly incorporated (in 1569) into the Polish Crown, participated in the process, uniting its forces with the Sandomierz and Lublin provinces at the forefront of the battle for the court of appeal. The decentralized form of the court, described in the document, was treated as a temporary institution. Also, it was intended as a way to put pressure on the king and the parliament to establish a central court of appeal. In the course of these activities, the nobility of Podlasie led to the consolidation of the fourth assembly (Polish: sejmik), a provincial one (in addition to the existing three assemblies (Polish: sejmiki ziemskie,). The 1578 Sejm resolution on the establishment of the Crown Court met the claims of the nobility of the Podlasie province (as well as from other provinces) stated in the document. The supreme court was established. At the same time, this decision led to the stabilization of the operation of the assembly of Podlasie. Its main function was the annual election of judges to the Tribunal. The resolution is a testimony to the political maturity and high standards of legal decorum of the Podlasie nobility.

PL

Wydawany dokument z 1577 r., przedstawiony został w kontekście historycznym. Odzwierciedla on ostatnią fazę trwających przeszło 30 lat dążeń szlachty do ustanowienia sądu najwyższego (apelacyjnego). Dotychczas sąd ten stanowił prerogatywę króla, który rozpatrywał sprawy z terenu całego państwa podczas obrad sejmu. Było to nieefektywne. Stale rosnąca ilość zaległych, nierozpoznanych apelacji powodowała niezadowolenie szlachty. Spory i dyskusje toczyły się zarówno wokół formy przyszłego sądu (miała to być instytucja centralna – Trybunał, czy zdecentralizowana – sądy ultimae instantiae), składu sędziów i sposobu ich wyłaniania, jak też zakresu kompetencji. Włączone świeżo do Korony Polskiej (w 1569 r.) województwo podlaskie uczestniczyło w tym procesie, jednocząc swe dążenia z województwami sandomierskim i lubelskim. Tamtejsza szlachta przodowała w walce o sąd apelacyjny. Opisana w dokumencie zdecentralizowana forma sądu, traktowana była jako instytucja przejściowa. Także miał to być środek nacisku na władzę królewską i sejm, by powołać centralny sąd apelacyjny. Przy okazji tych działań szlachta podlaska doprowadziła do powołania czwartego sejmiku, wojewódzkiego (obok istniejących już trzech ziemskich w Drohiczynie, Mielniku i Brańsku). Uchwała sejmu z 1578 r., dotycząca utworzenia Trybunału Koronnego, czyniła zadość postulatowi szlachty podlaskiej (jak też z innych województw) wyrażonego w edytowanym dokumencie. Sąd najwyższy został powołany. Równocześnie ta decyzja doprowadziła do stabilizacji działania sejmiku wojewódzkiego na Podlasiu. Jego główną funkcją był coroczny obiór sędziów do Trybunału. Laudum jest świadectwem dojrzałości politycznej i wysokiej kultury prawnej szlachty podlaskiej.

2

Spór o rolę deputatów duchownych w Trybunale Koronnym

100%

Bednaruk W.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2008

|

vol. 4

|

issue 1 Prawo

73-85

EN

The Supreme Court came into being in 1578. The task of the court was considering the appeals from sentences passed by the lower instance. There were 27 secular judges and 6 church representatives in the court. The same amount of clergymen and secular judges reargued a case in which one of the sides was a person or an institution connected with the church. However from the very beginning parliament members spirituals had more power than they were expected to have according to the law: they took part in the election of the chairman – marshal − as well as reconsidered the cases not connected with the church, together with the secular judges, although they shouldn’t. Some nobleman did not approve that over-participation of clergyman. Therefore there was a serious dispute between the supporters and the opponents of such a strong position of clergyman in the Supreme Court. Finally, the clergymen’s influence on the court's work was diminished. It was a result of the reforms of 18th century.

3

„To złych Ateńczyków Parlament, nasz nie taki”, czyli o starożytnej Grecji w interpretacji trybunalskich kaznodziei

84%

Gombin K.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 2: Historia

197-208

EN

Models taken from ancient Greece were fairly often used in speeches and sermons in Poland in the past; speakers, preachers and theoreticians writing about the Crown Tribunal willingly referred to them. Most often this was done in a positive context, although ancient Athens were also referred to when a negative model was to be shown. This was done by the Jesuits Piotr Dunin and Józef Kleczyński. Despite certain similarities to actual facts (transferring the Tribunal from Lublin to Jarosław because of the raging plague as an extraordinary event), it is hard to treat their sermons as descriptions of actual events, but rather as a peculiar result of the Lublin experience of several generations, gathered together for a didactic purpose, as a sort of anti-model. The image of Athens in Kleczyński's and Dunin's sermons is perfectly well inscribed into the topos of the town as an „evil place”, where all problems were concentrated that were considered the most dangerous for just judgments: corruption, drunkenness, fixing problems in an informal way.

4

The Masovian Voivodship’s deputy sejmiks and their deputies to the Crown Tribunal in the years 1660-1700

67%

Wierzbicki L. A.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

133-141

EN

The deputy sejmiks were the only assemblies of the nobility that took place regularly on fixed dates. During this time, the deputy sejmiks of the Masovian Voivodship gathered in Warsaw 43 times. In the last years of the reign of John II Casimir Vasa and during the rule of King Michael I, the Masovian deputies’ election were ended successfully, but in the final period of the reign of John III Sobieski and at the beginning of the reign of Augustus II the Strong, at least seven deputy sejmiks were dissolved. The Masovian nobility was entitled to elect two representatives to the Crown Tribunal. It was much harder to obtain the function of a tribunal judge at the deputy sejmiks in Warsaw than to get a deputy mandate at the pre-parliamentary sejmiks in one of the ten territories there. We know the names of 35 Masovian deputies who sat in the Crown Tribunal with two of them serving as tribunal marshals (Hieronim Petrykowski and Jan Szydłowski). Among the families whose members were represented at the highest court of nobility in the years 1660-1700, the Lasocki house stands out because as many as five representatives of this family obtained a place in the Crown Tribunal.

PL

Sejmiki deputackie były jedynymi zgromadzeniami szlacheckimi, które odbywały się regularnie w stałych terminach. W omawianym okresie sejmiki deputackie województwa mazowieckiego zebrały się w Warszawie 43 razy. W ostatnich latach panowania Jana Kazimierza i za rządów Michała Korybuta Wiśniowieckiego elekcje deputatów mazowieckich kończyły się pomyślnie, ale w końcowym okresie rządów Jana III Sobieskiego i na początku panowania Augusta II Mocnego, co najmniej siedem sejmików deputackich zostało zerwanych. Szlachta mazowiecka wybierała jedynie dwóch swoich przedstawicieli na Trybunał Koronny. Znacznie trudniej było uzyskać funkcję sędziego trybunalskiego na sejmiku deputackim w Warszawie, niż zdobyć mandat poselski na sejmiku przedsejmowym w jednej z tamtejszych dziesięciu ziem. Znamy nazwiska 35 deputatów mazowieckich, którzy zasiadali w Trybunale Koronnym, a dwóch z nich pełniło funkcję marszałka trybunalskiego (Hieronim Petrykowski i Jan Szydłowski). Z grona rodów, które w latach 1660-1700 miały swoich sędziów w najwyższym sądzie szlacheckim, wyróżnia się rodzina Lasockich, gdyż aż pięciu przedstawicieli tej rodziny uzyskało wówczas miejsce w Trybunale Koronnym.

RU

Региональные депутатские сеймы были шляхетскими собраниями, которые проводились регулярно и в указанные сроки. В этот период депутатские сеймики Мазовецкого воеводства собирались в Варшаве 43 раза. В последние годы правления Яна Казимежа и во время правления Михаила Корибута Вишневецкого выборы Мазовецких депутатов проходили успешно, но в последний период правления Яна III Собеского и в начале правления Августа II Сильного были сорваны не менее семь депутатских сеймиков. Мазовецкая шляхта выбирала только двух представителей для Коронного трибунала. Гораздо сложнее было получить должность судьи трибунала на депутатском сеймике в Варшаве, чем получить должность посла на сейм из одной из десяти земель. Нам известны имена 35 Мазовецких депутатов, которые заседали в Королевском трибунале, и двое из них были маршалами Трибунала (Иероним Петриковски и Ян Шидловски). Среди семей, из которых происходили судья, выделяется семья Лясоких, членов которой, в этом самом высоком шляхетском суде, в 1660–1700 годах, было даже пятеро.

5

Stancje deputatów na Trybunał Koronny w Lublinie w czasach stanisławowskich

67%

Jakimowicz K.

Res Historica

|

2020

|

issue 50

EN

Positioning of the Tribunal Crown in Lublin for the nobility from Lesser Poland province had a number of consequences for the city and its inhabitants. One of the most important aspects related to this role was the need to provide accommodation for judges settling disputes in a noble supreme court. The term of office of the Tribunal Crown, lasting for several months each year, required the creation of conditions enabling a comfortable stay in the city. The Stanislaw August’s period brought a number of changes in this matter, mainly due to the introduction of payment for renting accommodation to deputies, which made this deal an opportunity to obtain financial benefits for people who own real estate in Lublin. In this text, I analyze legal provisions regulating issues related to the renting of rooms for deputies, shares in the market of representatives of burghers, nobility and clergy. I pay attention to their location in the city space, equipment, condition of the infrastructure and other factors determining the attractiveness of the offered apartments.

PL

Wybór Lublina na miejsce posiedzeń Trybunału Koronnego prowincji małopolskiej niósł za sobą szereg konsekwencji dla miasta i jego mieszkańców. Jednym z najważniejszych aspektów związanych z tą rolą była konieczność zapewnienia zakwaterowania sędziom rozstrzygającym spory w szlacheckim sądzie najwyższym. Kadencje Trybunału Koronnego, trwające każdego roku przez kilka miesięcy, wymagały stworzenia warunków pozwalających na komfortowe przebywanie w mieście. Czasy stanisławowskie w tej kwestii przyniosły szereg zmian, przede wszystkim za sprawą wprowadzenia odpłatności za wynajem stancji deputatom, co sprawiło, że proceder ten stał się okazją do uzyskania korzyści finansowych przez osoby posiadające nieruchomości w Lublinie. W niniejszym tekście dokonuję analizy przepisów prawnych regulujących kwestie związane z wynajmowaniem pomieszczeń dla deputatów, udziałów w badanym rynku przedstawicieli mieszczan, szlachty i duchowieństwa. Zwracam uwagę na ich usytuowanie w przestrzeni miasta, wyposażenie, stan infrastruktury oraz pozostałe czynniki decydujące o atrakcyjności oferowanych mieszkań.

Refine search results

1 Miscellanea Historico-Iuridica

1 Res Historica

1 Roczniki Humanistyczne

1 Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

1 Wschodni Rocznik Humanistyczny

1 Bednaruk W.

1 Gombin K.

1 Jakimowicz K.

1 Urwanowicz J.

1 Wierzbicki L. A.

1 2022

1 2020

1 2019

1 2013

1 2008

Ku ustanowieniu sądu ultimae instantiae. Laudum sejmiku województwa podlaskiego z 1577 r.

Spór o rolę deputatów duchownych w Trybunale Koronnym

„To złych Ateńczyków Parlament, nasz nie taki”, czyli o starożytnej Grecji w interpretacji trybunalskich kaznodziei

The Masovian Voivodship’s deputy sejmiks and their deputies to the Crown Tribunal in the years 1660-1700

Stancje deputatów na Trybunał Koronny w Lublinie w czasach stanisławowskich