Search results

1

Subantarctic Islands and polish traces

100%

Rakuza-Suszczewski S.

Nauka

|

2007

|

issue 4

EN

Iwan Zawadowski originated from a Polish family. In the Bellingshausen expedition in 1820 he was a captain of a Russian ship "Wostok". One of the South Sandvich Islands shall be Zawadowski not Zavodovski Island. Two Polish men: Józef Kościuszko and later Adam Mierosławski lived on the St. Paul island for some time in XIX century, supposedly running a fishing enterprise.

2

Kultura historyczna jako kategoria badań nad obecnością przeszłości w teraźniejszości. Propozycje teoretyczne Petera O. Loewa (Peter Oliver Loew, Gdańsk i jego przeszłość. Kultura historyczna miasta od końca XVIII wieku do dzisiaj, przeł. J. Mosakowski)

88%

Rajewski A.

Rocznik Antropologii Historii

|

2013

|

issue 1(4)

357-364

XX

Review article of Peter Olivier Loew's book "Danzig und seine Vergangenheit, 1793 bis 1997. Die Geschichtskultur einer Stadt zwischen Deutschland und Polen"

3

Wzrost gospodarczy ziem polskich w okresie pierwszej globalizacji (1870–1910)

88%

Bukowski M., Koryś P., Leszczyńska C., Tymiński M., Wolf N.

Ekonomista

|

2018

|

issue 2

127-155

PL

Wzrost gospodarczy różnych państw w latach 1870–1910 był przedmiotem licznych badań ilościowych. Jeśli idzie o ziemie polskie, dysponujemy dwoma szacunkami poziomu PKB per capita, których jednak nie można uznać za w pełni wiarygodne. Należy zaznaczyć, że takie szacunki wiążą się z poważnymi trudnościami co do metodologii i źródeł danych. W tym przypadku szczególnym problemem jest też podział terytorium państwa polskiego w badanym okresie na trzy części anektowane przez zaborców: Prusy, Rosję i Austrię. W niniejszym artykule autorzy przedstawiają własny szacunek PKB per capita w latach 1870–1910 dla ziem polskich (w obecnych granicach) oraz dla poszczególnych dzielnic zaborczych i porównanie z PKB per capita wybranych państw. Na potrzeby szacunku zbudowano model ekonometryczny i wykorzystano historyczne dane statystyczne. Uzyskane wyniki pokazują, że najwyższy PKB per capita miały tereny należące do Prus, a najszybciej rozwijało się Królestwo Kongresowe administrowane przez Cesarstwo Rosyjskie. Średni poziom PKB per capita w obecnych granicach Polski w 1910 r. stanowił 55% średniej państw Europy Zachodniej i 38% Stanów Zjednoczonych AP. Relacja ta była podobna jak w czasach obecnych (około 2010 r. stanowiło to odpowiednio prawie 50% i 35%), co oznacza, że sto lat temu dystans Polski mierzony PKB per capita względem najwyżej rozwiniętych państw nie był większy aniżeli w czasach współczesnych.

EN

Economic growth of various countries in the period between 1870 and 1910 has been analysed in many quantitative studies. For the Polish territories there are two estimates of GDP per capita, which however cannot be treated as fully reliable. It should be noted that such estimates give rise to serious difficulties regarding methodology and data sources. In this case, a special problem is posed by the partition of Poland in the analyzed period into three regions annexed by Prussia, Russia and Austria. In this article, the authors present estimates of GDP per capita for Polish territories (in contemporary borders) and for the three occupied regions in the period 1870–1910 and compare them with the same indicator for some other states. The estimates are based on an econometric model using historical statistical data. The results indicate that the highest level of GDP per capita was noted in the areas included in Prussia; but the most rapid economic growth was observed in the Kingdom of Poland, administered by the Russian Empire. In 1910, the average level of GDP per capita within the current Poland’s borders represented 55% of the average level of the same indicator in Western Europe and 33% as compared with the United States. This relation was similar as today (about 2010, the respective indicators were 50% and 35%). This means that hundred years ago, Poland’s distance to the most developed countries, measured by GDP per capita, was not larger than in contemporary times.

RU

Экономический рост различных государств в период 1870–1910 гг. был предметом многочисленных количественных исследований. В случае польских земель мы располагаем двумя оценками уровня ВВП per capita, которые, однако, нельзя признать вполне достоверными. Следует отметить, что такие оценки связаны с серьезными трудностями, касающимися методологии и источников данных. В случае с Польшей особой проблемой является то, что в исследуемый период польские земли были разделены на три части, принадлежащие Пруссии, России и Австрии. В настоящей статье авторы представляют собственную оценку ВВП per capita в 1870–1910 гг. для польских земель в их нынешних границах, а также для отдельных частей до обретения независимости и сравнение с ВВП per capita некоторых избранных государств. Для проведения оценки была построена эконометрическая модель и использованы исторические статистические данные. Полученные результаты показывают, что самый высокий ВВП per capita имели территории, принадлежащие Пруссии, а наиболее быстрыми темпами развивалось Царство Польское, находящееся в Российской империи. Средний уровень ВВП per capita в нынешних границах Польши в 1910 г. составлял 55% от средней государств Западной Европы и 38% Соединенных Штатов. Это соотношение похоже на существующее в настоящее время (около 2010 года оно составляло соответственно около 50% и 35%), что означает, что сто лет тому назад отставание Польши, измеряемое ВВП per capita по отношению к наиболее развитым государствам, было примерно на том же уровне, что сейчас.

4

The East India Company and the pirates of the Persian Gulf from the first punitive expedition to the signing of the General Martime Treaty

88%

Pierzchała A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2015

|

vol. 22

194-205

EN

Although almost every sea was dominated by Royal Navy, it couldn't reach every single place in the world. Trade company's ships and fully armed merchant ships many times had to take care of themselves. The East India Company had an independent policy that goes beyond the subcontinent. During the first decade of 19th century, the most difficult problem to solve (except the problems of India) was the Persian Gulf, which appeared to be the source of many profits and problems, that wasn't easy to solve and took a lots of time to conclude. The Treaty of 1820 solved the problems of sea and overland campaigns. The times before signing the agreement and the way, it was created are included in this article.

5

“Then Thickest Dark did Trance the Sky”: A Representation of Psychological Decay in Alfred, Lord Tennyson’s “Mariana”

75%

Osińska D., Okuń-Jaśkowiak A., Głaz A., Kniaź-Hunek L., Bendrat A., Prażmo E., Terejko P., Szczypa P., Czemiel G., Antoszek E., Galant J., Komsta M., Frelik E., Waszkiewicz A., Oleszczuk A., Waszkiewicz A., Okuń-Jaśkowiak A.

New Horizons in English Studies

|

2019

|

issue 4

EN

The Victorians openly expressed their deep fascination with the study of mind which was reflected in the rise of the nineteenth century “Psychological School of Poetry”. One of the authors who was captivated by the question of mental disorders was Alfred, Lord Tennyson. Despite the extensive research on his poetry, “Mariana” tends to be overlooked and reduced to a mere depiction of unbearable loneliness. However, this study focuses on the way how Tennyson, by using different modes of poetical representation such as visual, auditory, and temporal, indirectly portrays a degradation of the protagonist’s psyche, thus showing that the mental state can be expressed by the external images of a surrounding landscape, not character’s subjective perception. By the close reading of the poem as well as comparing the description of psychological disintegration with another well-known heroine of the Victorian era Miss Havisham from Charles Dickens’s Great Expectations, one may conclude that the conveyed imagery of decay and blight mirrors the gradual psychological downfall of the female character. Contrary to Harold Bloom’s reading of the poem, I will argue that Mariana’s tragedy lies precisely in her retreat from the external world and dwelling in the vicious circle of her predicament which reinforces the character’s masochistic coping mechanisms. Above all, the power of the poem lies not in the immediate shock and disgust, but in evoking a sense of moroseness that slowly kills the protagonist.

6

Dworzec główny PKP w Toruniu w świetle analiz porównawczych

75%

Kaprzyk A.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2019

|

issue 3(305)

599-614

EN

The subject of the paper is to show the main railway station in Toruń in the light of comparative analyses. Its aim is to bring out the characteristic elements in the superstructure, architectural decoration and interior design of the station and to compare them with a group of twelve other structures of this type located in former East Prussia. These buildings were grouped on the basis of stylistic similarities, but they are also connected by the time of creation, because they were all built in the second half of the nineteenth century. Some of them have not survived to this day, most have been modernised, but the rich photographic record from the turn of the century allows for comparative analysis. Due to the changes that the building of the principal train station in Toruń underwent, its history is briefly presented at the start of this paper. The aim is to highlight the changes that the building underwent during the 159 years of existence; the most important railway building serving passengers in the city

7

Изменения численного состава купечества Вятской губернии во второй половине XIX века

75%

Maslova I.

Path of Science

|

2016

|

vol. 2

|

issue 1(6)

1.1-1.7

RU

В статье исследуется динамика численности уездного купечества Вятской губернии во второй половине XIX в., определяется его роль в экономическом развитии городов и губернии. Основными факторами, определявшими демографические процессы в среде купечества, были процессы, вызванные капиталистической модернизацией российской экономики: развитие рыночных отношений и активизация коммерческой деятельности, изменением российского законодательства в сфере регулирования предпринимательской деятельности, акционирование капиталов, изменение сословной структуры российского общества.

EN

The paper investigates the dynamics of the number of county merchants of Vyatka province in the second half of the XIX century, determines its role in the economic development of cities and provinces. The main factors determining demographic processes in the merchants surrounding were the processes caused by the capitalist modernization of Russian economy: the development of market relations and the intensification of commercial activity, changes in the Russian legislation in the sphere of business regulation, the corporatization of capital, changes in social class structure of Russian society.

8

Życie dla Boga i ludzi. O słudze bożym ks. Wawrzyńcu Kuśniaku COr

63%

Maćkowiak K.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2021

|

vol. 135

77-114

EN

Fr. Wawrzyniec Kusniak is the first Polish Oratorian to be accorded the title of Servant of God by the Church. In spite of this, a serious study of the priest has been lacking until now. This article is to fill this gap. It presents the current state of knowledge about Fr. More precisely, the aim of the paper is to review the archival materials concerning the priest and to reconstruct on their basis the most important facts of his life. Fr. Kusniak was born on August 1, 1788 in Czarnków. He entered the Congregation of the Oratory of St. Philip Neri at Swieta Gostraña in 1811. He was ordained a priest in 1816. He served as superior of the community for 27 years, from 1839 until his death in 1866. He was distinguished for his pastoral zeal as well as his special administrative talents. However, the inhabitants of the Gostynin region remember him above all as an apostle of goodness and a tireless philanthropist.

PL

Ks. Wawrzyniec Kuśniak jest pierwszym polskim filipinem, któremu Kościół przyznał tytuł Sługi Bożego. Mimo to brakuje dotąd poważniejszego studium na temat kapłana. Artykuł ma wypełnić tę lukę. Przedstawia stan obecnej wiedzy o ks. Kuśniaku. Ściślej, celem pracy jest dokonanie przeglądu zasobu archiwaliów dotyczących duchownego oraz zrekonstruowanie na ich podstawie najważniejszych faktów z jego życia. Ks. Kuśniak urodził się 1 sierpnia 1788 roku w Czarnkowie. Do Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri na Świętej Górze pod Gostyniem wstąpił w 1811 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w 1816 roku. Funkcję przełożonego wspólnoty świętogórskiej pełnił przez 27 lat, tj. aż do śmierci w 1866 roku. Odznaczał się gorliwością duszpasterską, ale także szczególnymi talentami administracyjnymi. W pamięci społeczeństwa ziemi gostyńskiej zapamiętany został jako apostoł dobroci i niestrudzony filantrop.

9

Pełnomocnictwo dotyczące dysponowania funduszami propinacyjnymi w Szadku (1852 r.)

63%

Szkutnik P.

Biuletyn Szadkowski

|

2018

|

issue 18

39-47

PL

Dochody z propinacji stanowiły ważną pozycje w budżecie Szadku w XIX w. Zyski z produkcji i sprzedaży alkoholu należały do mieszczan posesjonatów, którzy wybierali swych przedstawicieli w celu dysponowania dochodami. Porównanie list posesjonatów zawartych w akcie nadania pełnomocnictwa z 1852 r. oraz z 1862 r. pozwoliło na ustalenie, iż tylko 1/3 tych mieszczan wystąpiła w obu wykazach. Świadczy to o dużej wymianie właścicieli nieruchomości na terenie Szadku w ciągu dekady. Większość z posesjonatów (58%) była w 1852 r. piśmienna. Rodziny które najliczniej były wówczas reprezentowane w gronie właścicieli nieruchomości na terenie Szadku to Łazuchiewiczowie i Woszczalscy.

EN

Revenues from taproom constituted a major item in the budget of Szadek in XIX century. Profit from producing and selling liquor belonged to real estate owners, who chose their proxies to administer the income. Comparison of lists of estate owners contained in letters of attorney from 1852 and 1862 made it possible to establish that only 1/3 of those burghers appeared in both lists. This indicates that during a decade there was considerable exchange of property owners in Szadek. The majority of them (58%) were literate. The families which whose members were most numerous in the group of estate owners in Szadek are Łazuchiewicz and Woszczalski.

10

Mickiewicz – poeta w wierszach Józefa Ignacego Kraszewskiego

63%

Woźniak J.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

vol. 2

143-158

EN

This article recalls the value of poetry by Józef Ignacy Kraszewski, who is contemporarily analyzed mainly as a novelist. The author’s assumption is to present the dominant features of Kraszewski’s lyric, assuming that it is typical for the period of early Romanticism. The reference point is works of Polish romanticism precursor – Adam Mickiewicz. The study matches texts written by the representatives of the first and the second generation of Polish romantics, showing both common elements of poetic output and the significance of the Mickiewicz’s works in poetic achievements of one of the most remarkable novelist of the XIX century.

PL

Artykuł przypomina o walorach twórczości poetyckiej Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego współcześnie analizuje się głównie jako powieściopisarza. Celem autorki jest wskazanie dominujących cech liryki Kraszewskiego przy założeniu, że jest ona typowa dla okresu wczesnego romantyzmu. Punktem odniesienia są utwory prekursora polskiego romantyzmu – Adama Mickiewicza. Szkic zestawia teksty przedstawicieli pierwszego i drugiego pokolenia romantyków, wykazując elementy wspólne dla ówczesnej twórczości poetyckiej, a także wskazuje znaczenie twórczości Mickiewicza w dorobku jednego z najwybitniejszych powieściopisarzy XIX wieku.

11

Szkoła elementarna w Załęczu Wielkim (pow. wieluński) 1804–1859

63%

Włodarczyk Z.

Zeszyty Wiejskie

|

2019

|

vol. 25

27-38

EN

The village of Załęcze Wielkie, located in the south-eastern part of the Wieluń district, was one of the villages of Kamionkowo dominium, which belonged to the chapter of the Gniezno archbishopric. As a result of the Second Partition of Poland, these areas came under the rule of the Hohenzollerns (1793), in the so-called South Prussia (Südpreussen). After the Kościuszko Uprising (1794), it was decided to confiscate them and create domains. The beginnings of elementary school in Załęcze Wielkie should be linked with the activities of the Prussian administration aimed at creating a network of schools in newly gained areas. The school probably started its activity in 1804 – when the school building was put into use. Throughout its existence, the facility struggled with material difficulties. The contribution of the village inhabitants was barely enough for the teacher’s salary. There was a lack of funds for proper maintenance of the school building. Hence the staffing trouble: teachers, especially in the last period of the school’s existence, changed very often. The facility existed until 1859, when it was closed by the decision of the educational authorities of the Kingdom of Poland.

12

Działania lądowe pod Portem Artura pod koniec lipca 1904 roku podczas wojny japońsko-rosyjskiej na łamach „Gońca Porannego” i „Gońca Wieczornego

63%

Janczurewicz M.

Studia Orientalne

|

2022

|

issue 2(22)

117-132

RU

В статье автор обсуждает тему, относящуюся к фрагменту сухопутных операций, проведенных при осаде Порт-Артур во время русско-японской войны, представленной на страницах «Гонец Поранны» и «Гонец Вечерний». Писатель сначала излагает предысторию конфликта и проблемы, с которыми он будет иметь дело. Затем он рассказывает о том, что газета могла рассказать о нападениях японцев в конце июля 1904 года. Он обращает внимание на возникающие там искажения, особенно если речь идет об общем ходе боев. Далее он описывает потери воюющих сторон с соответствующим различием между японцами и русскими. Он подчеркивает, что они также противоречат выводам историков, во многих случаях более крупным, чем реальные, хотя в отношении царских – есть исключения. Затем автор обращается к вопросу, который не упоминается в литературе по данной теме, а именно к побегу прохожих – мирных жителей во время осады. Благодаря включению этого события в произведение читатель может взглянуть на бои под крепостью с несколько иной точки зрения. В последней части статьи цитируются мнения людей, принадлежащих к национальностям, ведущим эту битву друг с другом. Неоднократно случалось, что они демонстрировали свое превосходство по отношению к противнику, не обращая внимания на реальное положение вещей. Например, один японский профессор сообщает в телеграмме об очень непомерных, невозможных условиях, наложенных на Россию в рамках планируемого мира. Фактически, даже после падения цитадели и последующих поражений царя Николая II вышеупомянутые постулаты даже не принимались во внимание. В заключении писатель резюмирует свои соображения. Более того, он пытается ответить на вопрос, насколько достоверной была информация, опубликованная в «Гонце», по сравнению с литературой по этой теме.

EN

The paper discusses ground troops’ actions during the Russo-Japanese War’s siege of Port Arthur, as shown in “Goniec Poranny” [Morning Messenger] and “Goniec Wieczorny” [Evening Messenger]. First, the author presents the conflict’s background and the aspects he will discuss. Then, he presents what could be learned from the newspaper about Japanese assaults taking place in July 1904. The author highlights disinformation present in the newspaper, especially concerning the battle course. Following that, the author describes casualties of both sides of the conflict – noting that these are not in line with what historians found out, often being times higher than in reality, although there are some exceptions on the Russian side. Following that, the author discusses civilian escape attempts during the siege – a matter not present in the literature. Due to the inclusion of this section, the reader can take a look at the battle from a different perspective. In the article’s final part, the author summarises opinions of the people of conflicted sides. They often presented themselves as superior, not considering the actual strength of the armies. For example, a Japanese professor mentions prohibitive demands of the Russian side in the plan of a peace treaty. In reality, even after multiple lost battles and defeats of tzar Nikolai II, the demands were never considered. In the conclusion, the author presents how reliable was the information from the Messenger, compared to the subject literature.

13

Portret Marii Szetkiewiczówny w panieńskich listach do matki

63%

Walęciuk-Dejneka B.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2020

|

issue 2(9)

42-53

PL

Artykuł jest literaturoznawczym spojrzeniem na prawie zupełnie nieznaną sylwetkę Marii Szetkiewiczówny, żony Henryka Sienkiewicza i jej korespondencję z matką Wandą Szetkiewiczową. Listy córki do matki ukazują oczytaną, ambitną i pragnącą różnorodnej nauki młodą niewiastę. Ponadto Maria okazuje się być kobietą nowoczesną, samodzielną i niezależną, co w XIX wieku należało do rzadkości. Pokazują też matkę jako kobietę spokojną, zrównoważoną, kochającą i decyzyjną. Dominującym tematem korespondencji obu pań jest zdrowie, a właściwie jego brak. Celem artykułu jest zatem literaturoznawcza analiza i interpretacja tej korespondencji, a Maria jawi się w nich jako kobieta wewnętrznie silna, stanowcza, a przy tym wrażliwa, delikatna i cierpiącą.

EN

The article is a literary perspective on the creative unknown profile of Maria Szetkiewiczówna, wife of Henryk Sienkiewicz, and her letters to mother – Wanda Szetkiewiczowa. The daughter's letters to her mother show a well-read, ambitious and young woman who wants to learn in a variety of ways. In addition, Maria turns out to be a modern, independent and independent woman, which was rare in the nineteenth century. They also show their mother as a calm, balanced, loving and decision-making woman. The dominating theme of both ladies’ correspondence is health, or rather the lack of it.

14

Leksyka związana z mówieniem w listach emigracyjnych Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych

63%

Jaros V.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2022

|

vol. 8

191-212

EN

The object of observation is the lexis referring to the phenomena of speech and speaking, which appears in the correspondence that the scholar-politician conducted in exile in 1831-1860 in France (among others, Paris, La Grange, Tours) and Belgium (Brussels). It constitutes a rich collection of 1496 letters written in Polish (1423), French (65) and German (8), which were collected and published in five volumes by Helena Więckowska. The purpose of the study is 1) to indicate the vocabulary repertoire related to speaking in Lelewel’s colloquial subidiolect, 2) to organise excerpts within the lexical-semantic field related to the process of speech and the speaking situation, 3) to determine which words may be Lelewel’s individuals. The lexicographical analysis refers to sources covering the vocabulary of the New Polish era. The vocabulary with the component ‘to communicate orally’ comprises 226 lexical units.

PL

Przedmiotem obserwacji uczyniono leksykę odnoszącą się do zjawisk mowy i mówienia, która występuje w korespondencji, jaką Joachim Lelewel – uczony-polityk – prowadził na emigracji w latach 1831-1860 we Francji (m.in. Paryżu, La Grange, Tours) i Belgii (Brukseli). Stanowi ona bogaty zbiór 1496 listów pisanych w języku polskim (1423), francuskim (65) i niemieckim (8), które zebrała i wydała w pięciu tomach Helena Więckowska. Celem opracowania jest 1) wskazanie repertuaru słownictwa związanego z mówieniem w subidiolekcie potocznym Lelewela, 2) uporządkowanie ekscerptów w obrębie pola leksykalno-semantycznego związanego z procesem mowy i sytuacją mówienia, 3) ustalenie, które wyrazy mogły mieć charakter indywidualizmów. Analiza leksykograficzna odwołuje się do źródeł obejmujących słownictwo doby nowopolskiej. Wyekscerpowane z listów emigracyjnych Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych słownictwo z komponentem ‘komunikować ustnie’ liczy 226 jednostek leksykalnych.

15

Ochronki w Królestwie Polskim w świetle akt Rady Głównej Opiekuńczej (1832-1870)

51%

Partyka W.

Roczniki Pedagogiczne

|

2021

|

vol. 13(49)

|

issue 1

139-147

EN

The main aim of the article is to show the contribution of the Central Welfare Council (1832-1870) to the organization of protection for children in the Polish Kingdom in the 19th century. Due to the destruction of the majority of the Council’s files during the Second World War, the research is based only on the residual team found in the collection of the Main Archive of Old Files in Warsaw. The preserved records show that the CWC tried to supervise the protection activities in the Kingdom of Poland and mobilized local philanthropists to establish new ones. At the same time, it took care to maintain certain standards as to the premises and financial security of the planned protection. The CWC attached great importance to the fact that the functions of guardians were entrusted to trustworthy people, whose primary goal was the welfare of children. All abuses were eliminated. In the 1860s, in the Kingdom of Poland, there were several dozen or so guardianships for children, while on a mass scale they started to be established at the beginning of the 20th century. The CWC, which had previously prepared the ground for this type of activity, certainly had considerable merit in this respect.

PL

Głównym celem artykułu jest próba ukazania wkładu Rady Głównej Opiekuńczej (1832-1870) w organizację ochron dla dzieci na terenie Królestwa Polskiego w XIX wieku. Z powodu zniszczenia większości akt RGO w czasie II wojny światowej badania oparte są jedynie na szczątkowym zespole znajdującym się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Z zachowanych akt wynika, że RGO starała się nadzorować działalność ochron w Królestwie Polskim i mobilizowała lokalnych filantropów do zakładania nowych. Dbała przy tym o zachowanie pewnych standardów co do lokalu czy zabezpieczenia finansowego planowanej ochrony. Dużą wagę RGO przykładała do tego, aby funkcje opiekunów powierzano osobom godnym zaufania, których celem było przede wszystkim dobro dzieci. Wszelkie nadużycia starano się eliminować. W latach 60. XIX wieku na terenie Królestwa Polskiego funkcjonowało kilkanaście ochron dla dzieci, natomiast na masową skalę zaczęły one powstawać na początku XX wieku. Z pewnością spore zasługi w tym zakresie miała RGO, która przygotowała wcześniej grunt pod tego typu działalność.

16

(Pop)kulturowe trwanie wieku XIX Casus: literatura kryminalna

51%

Mazurkiewicz A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

129-147

EN

The article considers writing strategies that reconstruct the past and are present in latest Polish crime novels. Among functions catered by crime novels whose storylines are set in 19th century play various functions such as: – Actions oriented to the readjustment of the romantic paradigm, which datesback to the 19th century and is an important reference point for contemporary times; – treating the 19th century as a pretext for pondering over contemporary times; – considering the limits of the (re)construction of the vision of the past. In those texts, authors’ attitude towards the past, positive or critical, affecting the valuation of the past’s image presented. Sometimes, especially while reading “axiologically dubious” texts, we must not forget that the difference between the world seen by the author and the reader creates a tension which becomes the basis for a particular literary game.

PL

Artykuł poświęcony jest strategiom pisarskim, dzięki którym rekonstruowana zostaje przeszłość, obecnym w najnowszej polskiej literaturze kryminalnej. Pośród różnych funkcji spełnianych przez opowieści kryminalne, których akcja rozgrywa się w XIX wieku, można wymienić następujące: – zabiegi zmierzające do rewaloryzacji paradygmatu romantycznego, mającego zakorzenienie w wieku XIX, a stanowiącego istotny punkt odniesienia dla współczesności; – traktowanie XIX wieku jako pretekstu do namysłu nad współczesnością; – namysł nad ograniczeniami (re)konstruowania wizji przeszłości. W utworach tych nieobojętne dla wartościowania ukazanej wizji przeszłości jest rozłożenie akcentów fabularnych, dookreślające postawę autora wobec przeszłości: afirmującą, bądź krytyczną. Niekiedy zresztą, o czym należy pamiętać zwłaszcza podczas lektury utworów „podejrzanych aksjologicznie”, napięcie pomiędzy widzeniem świata przez nadawcę i odbiorcę staje się podstawą szczególnej gry literackiej.

17

Porządkowanie źródeł polskiego prawa a refleksja nad językiem (na materiale "Akt grodzkich i ziemskich z czasów Rzeczypospolitej z archiwum bernardyńskiego we Lwowie", XIX wiek)

51%

Pałucka-Czerniak I.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2020

|

vol. 54

123-133

EN

The aim of the article is to reflect on linguistic manifestations of ordering information regarding the edition of source documents from the field of law by XIX century scholars dealing with the history of Poland. The work on preserving the printing of Polish monuments in the XIX century was motivated by the desire to document and prove the antiquity of Polish culture and Polish language, the historical significance of the Polish nation in the period of statehood loss. Organizing content in the studied source material is done by choosing materials, selecting them, giving them a chronological order, determining their origin and adding a commentary on linguistic, historical and moral themes. Reflection on the language concerns graphics, the writer’s efficiency, grammar and lexical correctness of the text, the realization of Latin, and exceptionally etymology. The authors of the commentary most often take the floor on the authenticity of the text. Reflections on the language of the document serve as an argument about the originality or inauthenticity of the source. Adjudication about the authenticity of a text and its meaning reflects one of the basic cognitive ideas of this period - ordering the editing of monuments of Polish law. In the discursive strategy of historians, reflections on language have been subordinated to it.

PL

Celem artykułu jest refleksja nad językowymi przejawami porządkowania informacji dotyczących edycji dokumentów źródłowych z dziedziny prawa przez XIX-wiecznych uczonych zajmujących się historią Polski. Prace nad utrwaleniem drukiem pomników polszczyzny były w XIX w. motywowane pragnieniem udokumentowania i udowodnienia dawności polskiej kultury i języka polskiego, historycznego znaczenia polskiego narodu w okresie utraty państwowości. Porządkowanie treści w badanym opracowaniu źródłowym następuje poprzez dobór materiałów, selekcję, nadanie im układu chronologicznego, określenie ich pochodzenia oraz opatrzenie komentarzem o tematyce językowej, historycznej, obyczajowej. Refleksja nad językiem dotyczy grafii, sprawności pisarza, poprawności gramatycznej i leksykalnej tekstu, realizacji łaciny, wyjątkowo etymologii. Autorzy komentarza najczęściej zabierają głos w sprawie autentyczności tekstu. Refleksje o języku dokumentu służą jako argument o oryginalności lub nieautentyczności źródła. Orzekanie o autentyczności tekstu i jego znaczeniu odzwierciedla jedną z podstawowych idei poznawczych tego okresu - porządkowania edycji pomników polskiego prawa. W strategii dyskursywnej historyków refleksje nad językiem zostały jej podporządkowane.

18

Aksjologiczna podstawa zachowania językowego nadawcy w przedmowach do prac popularyzujących wiedzę o języku polskim w XIX wieku

51%

Jurewicz-Nowak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2020

|

vol. 54

135-149

EN

The subject of the article are values and valuation in preface to selected grammatical and stylistic textbooks intended for children and youth of the second half of the XIX century by Ignacy Boczyliński, August Jeske, Józefa Kamocka, Władysław Lecler, Filip Olpiński, Teofila Radońska and Piotr Skrzypiński. Similarly to other social phenomena, so does the human being perpetuates values in the language, thanks to which it is possible to analyze the language of value names as well as reconstruct the value system of a particular social group. The authors of the texts are combined by the type of ties resulting from the similarity of language interests and the work of the teacher and educator. The essential goal of their work is to popularize knowledge about the Polish language and to develop the skills of correct speaking and writing. The textbooks appeared after the January Uprising, between 1870 and 1889 in the area of three partitions. Cognitive values (e.g. knowledge, understanding) and pragmatic values (e.g. utility, practicality, work) are representative for them. The then educational programs under the influence of positivist ideas emphasized vocational training and the value of work. The process of teaching the Polish language is valued: the work of the teacher - educator and student, exercises, methods, textbooks, grammar, spelling, etc. The basis for formulated assessments or recommendations is the good of the child (mental development) and teacher (pedagogical success). Most often values are exposed in these passages, which perform the persuasive function (they express grades and cause a certain pressure on the reader).

PL

Przedmiotem artykułu są wartości i wartościowanie w przedmowach do wybranych podręczników gramatycznych i stylistycznych przeznaczonych dla dzieci i młodzieży 2. poł. XIX w. autorstwa Ignacego Boczylińskiego, Augusta Jeskego, Józefy Kamockiej, Władysława Lercla, Filipa Olpińskiego, Teofili Radońskiej i Piotra Skrzypińskiego. Podobnie jak inne fenomeny społeczne, tak i wartości człowiek utrwala w języku, dzięki czemu jest możliwa analiza językowa nazw wartości, jak również rekonstrukcja systemu wartości określonej grupy społecznej. Autorów tekstów łączy rodzaj więzi wynikającej z podobieństwa zainteresowań językowych oraz wykonywanej pracy nauczyciela i wychowawcy. Zasadniczym celem ich prac jest popularyzacja wiedzy o języku polskim oraz kształcenie umiejętności poprawnego mówienia i pisania. Podręczniki ukazały się po powstaniu styczniowym, między 1870 a 1889 r. na obszarze trzech zaborów. Reprezentatywne dla nich są wartości poznawcze (np. wiedza, zrozumienie) i pragmatyczne (np. pożytek, praktyczność, praca). Ówczesne programy wychowawcze pod wpływem idei pozytywistycznych kładły nacisk na kształcenie zawodowe i walor pracy. Wartościowaniu podlega proces nauczania języka polskiego: praca nauczyciela - wychowawcy oraz ucznia, ćwiczenia, metody, podręczniki, gramatyka, ortografia itp. Podłożem dla formułowanych ocen lub zaleceń jest dobro dziecka (rozwój umysłowy) i nauczyciela (sukces pedagogiczny). Najczęściej wartości zostają wyeksponowane w tych pasażach, które realizują funkcję perswazyjną (wyrażają oceny i wywołują określoną presję na czytelniku).

19

Dominikanin Kandyd Zielonko i jego życie pod policyjnym nadzorem w Orenburgu w wieku XIX

51%

Niebelski E.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2018

|

vol. 129

211-223

PL

Artykuł opisuje losy dominikanina Kandyda Zielonko z Litwy, zesłanego do Orenburga na granicy Europy i Azji, tam pracującego dla wspólnoty katolickiej (głównie takich jak on zesłańców), budowniczego kościoła i założyciela parafii, proboszcza, społecznika, współtwórcę miejscowego Muzeum Krajoznawczego, jednej z najbardziej pozytywnych i barwnych postaci Kościoła katolickiego w Rosji w XIX wieku. Zielonko to szlachcic, po 1815 r. zakonnik dominikanin, w 1833 r. zesłany za sprawy polityczne do Orenburga pod nadzór polityczny. Stał się tam postacią znaną, cenioną także przez tamtejszych gubernatorów, w 1839 r. został mianowany kapelanem tamtejszych wojsk, w latach 1844-1847 wybudował w Orenburgu kościół, następnie został proboszczem – w 1850 r. miał pod swoją opieką około 1700 katolików. W mieście i okolicy jedna z najbardziej znanych i szanowanych osobistości: założyciel towarzystwa nad ubogimi, szkółki rzemiosł dla dziewcząt, kierował pewien czas miejscowym muzeum i powiększył jego zbiory. Zmarł w listopadzie 1860 r. i został pochowany przy zbudowanym przez siebie kościele. Pamięć o nim w Orenburgu trwa do dziś.

EN

The paper describes the fate of a Dominican friar Kandyd Zielonko from Lithuania who was deported to Orenburg at the border of Europe and Asia and worked there for the catholic community (most of its members being deportees), built a church, founded a parish, served as a parson, social worker. He was a cofounder of local ethnographic museum and one of the most colorful personalities of the Catholic Church in XIX century Russia. Zielonko was a nobleman, since 1815 a Dominican. In 1833 he was deported to Orenburg on political grounds and put under political surveillance. He became famous, well-known also by local governors. In 1839 Zielonko was nominated a chaplain of the army stationing there. In the years 1844-1847 he was building a church in Orenburg and went on to become a parson in 1850. He was serving to around 1700 Catholics. Zielonko was one of the most respected figures in this town and its vicinities. He founded a society for the care of the poor, schools of crafts for girls. The Dominican also run a local museum and extended its collection. He dies in November 1860 and was buried near the church he had built. His memory is still alive in Orenburg.

20

Władysław Trębicki – zapomniany kolekcjoner i bibliograf z Linowa

51%

Kowkiel L.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2021

|

vol. 15

|

issue 1

89-107

EN

Collector and bibliographer Władysław Trębicki (1806-1861) in the family estate Linowo (the former Pruzany district, now Belarus) collected manuscripts and prints, focusing on polonic’s and materials about Polish history and literature. In the archives and libraries of Vilnius and Krakow, Trębicki’s letters to Adam Zawadzki, Adam Benedykt Jocher, Józef Ignacy Kraszewski and others have been preserved. Correspondence allows to determine the titles of purchased or exchanged books and magazines, a time when a bibliophile became seriously interested in scientific works on history, literature, bibliography and also suplement bibliographic information about old polonic’s. The library in Linowo with many thousand book’s has become a bibliographer’s workplace. About 2,000 items have been preserved from the former collection of Władysław Trębicki - volumes of old prints and books of the XIX century. This fragment is currently in the deposit of Książnica Zamojska im. Stanisław Kostka Zamoyski in Zamość as part of the Klemensowski Book Collection of the Zamoyski Family.

PL

Kolekcjoner i bibliograf Władysław Trębicki (1806-1861) w rodzinnym majątku Linowo (dawny powiat prużański, obecnie Białoruś) gromadził rękopisy i druki, skupiając się na polonikach i materiałach dotyczących historii i literatury polskiej. W archiwach i bibliotekach Wilna i Krakowa zachowały się listy Trębickiego do Adama Zawadzkiego, Adama Benedykta Jochera, Józefa Ignacego Kraszewskiego i innych. Korespondencja pozwala ustalić tytuły kupowanych lub wymienianych książek i czasopism, czas, kiedy bibliofil poważnie zainteresował się naukowymi pracami z zakresu historii, literatury i bibliografii oraz uzupełniać informacje bibliograficzne dotyczące dawnych poloników. Wielotysięczna biblioteka w Linowie stała się warsztatem pracy bibliografa. Z dawnej kolekcji Władysława Trębickiego zachowało się około 2 tys. tomów starych druków i książek XIX w. Fragment ten obecnie znajduje się w depozycie Książnicy Zamojskiej im. Stanisława Kostki Zamoyskiego w Zamościu jako część Księgozbioru Klemensowskiego Rodziny Zamoyskich.

Refine search results

Subantarctic Islands and polish traces

Kultura historyczna jako kategoria badań nad obecnością przeszłości w teraźniejszości. Propozycje teoretyczne Petera O. Loewa (Peter Oliver Loew, Gdańsk i jego przeszłość. Kultura historyczna miasta od końca XVIII wieku do dzisiaj, przeł. J. Mosakowski)

Wzrost gospodarczy ziem polskich w okresie pierwszej globalizacji (1870–1910)

The East India Company and the pirates of the Persian Gulf from the first punitive expedition to the signing of the General Martime Treaty

“Then Thickest Dark did Trance the Sky”: A Representation of Psychological Decay in Alfred, Lord Tennyson’s “Mariana”

Dworzec główny PKP w Toruniu w świetle analiz porównawczych

Изменения численного состава купечества Вятской губернии во второй половине XIX века

Życie dla Boga i ludzi. O słudze bożym ks. Wawrzyńcu Kuśniaku COr

Pełnomocnictwo dotyczące dysponowania funduszami propinacyjnymi w Szadku (1852 r.)

Mickiewicz – poeta w wierszach Józefa Ignacego Kraszewskiego

Szkoła elementarna w Załęczu Wielkim (pow. wieluński) 1804–1859

Działania lądowe pod Portem Artura pod koniec lipca 1904 roku podczas wojny japońsko-rosyjskiej na łamach „Gońca Porannego” i „Gońca Wieczornego

Portret Marii Szetkiewiczówny w panieńskich listach do matki

Leksyka związana z mówieniem w listach emigracyjnych Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych

Ochronki w Królestwie Polskim w świetle akt Rady Głównej Opiekuńczej (1832-1870)

(Pop)kulturowe trwanie wieku XIX Casus: literatura kryminalna

Porządkowanie źródeł polskiego prawa a refleksja nad językiem (na materiale "Akt grodzkich i ziemskich z czasów Rzeczypospolitej z archiwum bernardyńskiego we Lwowie", XIX wiek)

Aksjologiczna podstawa zachowania językowego nadawcy w przedmowach do prac popularyzujących wiedzę o języku polskim w XIX wieku

Dominikanin Kandyd Zielonko i jego życie pod policyjnym nadzorem w Orenburgu w wieku XIX

Władysław Trębicki – zapomniany kolekcjoner i bibliograf z Linowa