Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  aksjolingwistyka
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

O wybranych użyciach czasownika szanować się we współczesnej polszczyźnie

100%
Lisczyk K.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 3
33-46
PL
Przedmiotem artykułu jest opis wybranych współczesnych znaczeń czasownika szanować się. Analizie poddano 732 zdania, wyselekcjonowane spośród przykładów dostępnych w korpusach tekstowych. Zebrany materiał podzielono na 6 grup, zróżnicowanych ze względu na kontekst (związki partnerskie i seks, sposób bycia, przestrzeganie zasad, wartości) i sposób użycia (warunkowe, metatekstowe). W analizie znaczenia (jakościowej i ilościowej) uwzględniono dodatkowo właściwości pragmatyczne (typ odbiorcy, funkcja nadawcy) oraz gramatyczne (formy rozkazujące, konstrukcje z czasownikami modalnymi, zdania z negacją). Na tej podstawie określono, co mają na myśli współcześni użytkownicy polszczyzny, używając czasownika szanować się.
EN
The subject of the article is a description of selected modern meanings of the verb szanować się ‘to have self-respect’. The analysis covered 732 sentences selected from among the examples available in the text corpora. The collected material was divided into 6 groups, differentiated by context (partnerships and sex, way of being, adherence to rules, values) and the way of use (conditional, metatextual). In the analysis of meaning (qualitative and quantitative), pragmatic properties (recipient type, sender’s function) and grammatical properties (imperative forms, structures with modal verbs, sentences with negation) were additionally taken into account. On this basis it was determined what modern speakers of the Polish language mean when using the verb szanować się.
2

W kręgu komunikacji aksjologicznej św. Jana Pawła II na przykładzie wystąpienia w Balicach w 2002 roku

84%
Dudziak A.
Prace Językoznawcze
|
2016
|
issue 18/1
49–59
EN
The subject matter of the research paper pertains to the essence of St. John Paul II`s social communication as a persuasive process of propagating values. The aim of the article results from the intention to popularize one of the methods of axiolinguistic reflection on preaching. The research relates to determining the rhetorical tonality (invention as well as rhetorical elocution) of the Polish Pope. The subject of the analysis are manifestations of evaluation, and the influence of values on the usage of language
PL
Tematyka opracowania dotyczy istoty komunikowania społecznego św. Jana Pawła II jako perswazyjnego procesu propagowania wartości. Cel artykułu wynika z intencji spopularyzowania jednej z metod aksjolingwistycznej refleksji nad przepowiadaniem. Problem badawczy dotyczy determinowania tonacji retorycznej (inwencji oraz elokucji retorycznej) Papieża-Polaka. Przedmiotem analizy są przejawy wartościowania, a także wpływ wartości na użycie języka.
3
Publication available in full text mode
Content available

Jaki jest porządny człowiek? O wybranych użyciach przymiotnika porządny we współczesnej polszczyźnie

84%
Lisczyk K.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2022
|
issue 17
145-158
EN
The aim of the article is an attempt to answer the question of what Polish speakers mean when describing someone as porządny [decent]. Over 2,000 sentences taken from the MoncoPL corpus were studied, containing combinations of the adjective under study with nouns: człowiek, osoba, mężczyzna, facet, chłopak, kobieta, dziewczyna [man, person, guy, boy, woman, girl]. The analyzes were preceded by a review of lexicographic definitions as well as concepts of a decent man. Research has shown that the adjective porządny denotes a bundle of positive traits that are concretized depending on the context. Only in relation to women, the analyzed term is more precise and refers to the sexual and moral sphere.
4
Publication available in full text mode
Content available

Rzeczownik demoralizacja w polskim dyskursie parlamentarnym

84%
Lisczyk K.
Polonica
|
2022
|
vol. 42
115-131
EN
The aim of this article is an attempt to answer the following questions: how have the contexts of use of the noun demoralization changed in the Polish parliamentary discourse in the last century, and what specific rules of conduct must be exceeded in order for certain actions or attitudes to be described as such. 1885 sentences obtained from the resources of the Polish Parliamentary Corpus,  recorded since 1919 until the end of June 2022, were analyzed. The material was divided into three periods (1919–1939, 1945–1989, 1990–2022), and then discussed in the context of topics with which the phenomenon of demoralization was associated in particular time periods. Research has shown that the noun demoralization describes the problems of breaking legal, social and moral norms important in given periods, it can also serve propaganda purposes or strengthen the message presented. However, there are moral standards, the violation of which is not called demoralization.
PL
Cel artykułu stanowi próba odpowiedzi na pytania: jak w ostatnim stuleciu zmieniały się konteksty użycia rzeczownika demoralizacja w polskim dyskursie parlamentarnym oraz jakie konkretnie reguły postępowania muszą zostać przekroczone, aby pewne działania lub postawy można było określać tym mianem. Analizom zostało poddanych 1885 zdań pozyskanych z zasobów Korpusu Dyskursu Parlamentarnego, wygłoszonych podczas posiedzeń plenarnych Sejmu i Senatu RP oraz posiedzeń komisji od 1919 r. do końca czerwca 2022 r. Materiał został podzielony na trzy okresy (1919–1939, 1945–1989, 1990–2022), a następnie omówiony ze względu na tematy, z którymi łączono w poszczególnych przedziałach czasowych zjawisko demoralizacji. Badania ukazały, że rzeczownik demoralizacja nazywa istotne w danych okresach problemy dotyczące naruszania norm prawnych, społecznych i obyczajowych, może też służyć celom propagandowym lub wzmocnieniu przekazu. Pozostają jednak normy moralne, których naruszenie nie jest określane demoralizacją.
5

Definicje słownikowe i konotacje potoczne nazwy własność – ujęcie porównawcze

84%
Gorlewska E.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/1
45–59
PL
W artykule zaprezentowano analizę porównawczą słownikowego i potocznego znaczenia nazwy własność. Materiałem źródłowym są opisy semantyczne zaczerpnięte ze współczesnych słowników języka polskiego oraz wypowiedzi ankietowe pozyskane w latach 2016–2017 wśród studentów w Białymstoku. Definicje słownikowe badanej nazwy wskazują, iż denotuje ona rzecz, której właścicielem może być osoba, organizacja lub instytucja. Posiadanie własności jest regulowane prawnie i społecznie. Analizowana nazwa desygnuje także uprawnienie nadane mieszkańcom państwa przez władze. Przywołane w artykule definicje zdają sprawę z ogólnego znaczenia nazwy własność. W opinii respondentów nazwa ta wiąże się z podmiotem i przedmiotem posiadania. Wypowiedzi studentów wskazują ponadto na aksjologiczny, społeczny i osobisty wymiar własności – ujęcia te są nieobecne w definicjach słownikowych. Analiza materiału leksykalnego z obu źródeł ujawnia pewne podobieństwa w ogólnopolskim i potocznym rozumieniu nazwy własność. Wskazuje także na istotne różnice, przejawiające się w braku (słowniki języka polskiego) lub obecności (wypowiedzi ankietowe) tych sensów nazwy, które wskazują na związek jej desygnatu z aspiracjami człowieka, wyznawanymi przez niego wartościami czy zagrożeniami wynikającymi z potrzeby gromadzenia dóbr.
EN
The article presents a comparative analysis of dictionary and community semantics of the name property. The source material are semantic descriptions taken from contemporary dictionaries of Polish and questionnaire answers from students in Białystok (collected in 2016−2017). Dictionary definitions of the word propety imply it denotes an object whose owner may be an individual, an organisation and/or an institution. Having property is regulated legally and socially. The analysed word designates also a right granted to the residents of a state by the authorities. The studied definitions demonstrate the general meaning of the word property. In the respondents’ opinions, the name relates to the subject and object of possession. Furthermore, the students’ answers display axiological, social and personal aspects of property (the analysed definitions lack these perspectives). The analysis of the lexical material from both sources reveals certain similarities in nationwide and popular understandings of the term property. It also identifies significant differences, manifesting themselves in the absence (the dictionaries of Polish) and/ or presence (the questionnaire answers) of these meanings of the name which display a relationship between its designatum and human aspirations, values a man has and risks arising out of the need to amass goods.
6

Pomoc jako wartość w historii języka polskiego

84%
Raszewska-Żurek B.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 1
96-109
XX
Przedmiotem analizy w niniejszym artykule jest wartościowanie społecznego pojęcia pomoc od staropolszczyzny do współczesności. Pomoc wyrażana leksemem pomoc współcześnie jest pozytywnie nacechowana aksjologicznie, co przejawia się np. w kolokacjach potrzebować pomocy, dziękować za pomoc, a przede wszystkim – warto pomagać. Będąc integralną częścią kultury duchowej, wartości stanowią ważne wspólne dziedzictwo, a w ich pojmowaniu przez wieki zaznacza się zazwyczaj zarówno stałość, jak i zmiana – znajduje to odzwierciedlenie w języku, jakim wartości się nazywa i jakim się o nich mówi. Celem niniejszego artykułu jest ustalenie, czy i kiedy pomoc zaczęła być uznawana za wartość oraz czy jej wartościowanie uległo zmianie przez ponad sześć wieków. Analizie poddano kontekstowe użycia leksemu pomoc (głównego eksponenta pojęcia pomoc) w historii polszczyzny w poszukiwaniu tych elementów wypowiedzi, które wskazują na wartościowanie pojęcia – połączeń z nazwami innych wartości, z przymiotnikami o nacechowaniu aksjologicznym czy też ujęć metaforycznych. Na podstawie analizy użyć leksemu pomoc można stwierdzić, że pomoc już od najdawniejszych czasów uznawana była za wartość i nadal tak jest, a zmiany w jej ocenie są nieznaczne, zatem, że ma ona charakter uniwersalny.
EN
The present article analyses the evaluation of the social concept pomoc (help) from the Old Polish period until the modern times. Contemporarily pomoc expressed by the lexeme pomoc (‘help’) is positively marked in terms of axiology, which manifests itself e.g. in the collocations potrzebować pomocy ‘to require help/assis-tance’, dziękować za pomoc ‘to thank for help’, and above all – warto pomagać ‘it is worthwhile to help’. An integral part of spiritual culture, values constitute an important common heritage, and their understanding throughout centuries is characterised by both continuity and change, which is reflected in the language in which values are referred to and spoken about. The purpose of the present article is to establish whether and when help began to be recognised as a value or whether its evaluation underwent change during the course of more than six centuries. The analysis covered the contextual instances of the usage of the lexeme pomoc(the principal exponent of the concept pomoc) in the history of the Polish language in pursuit of those ele-ments of utterances which indicate the evaluation of the concept – combinations featuring the names of other values, axiologically marked adjectives or metaphorical approaches. On the basis of an analysis of the usage of the lexeme pomoc one may state that since the earliest times pomoc has been considered a value and that this is still the case, and the changes of its evaluation are slight. Therefore, this entity is universal in nature.Artykuły I ROZPRAWY | Język Polski | CI 1 |109
7
Publication available in full text mode
Content available

Psałterz Dawidów (Księga słowiańska) oraz Elementarz etyczny Karola Wojtyły jako przejawy komunikowania idei i wartości

83%
Dudziak A.
Roczniki Humanistyczne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 1
265-278
EN
The subject of this article concerns the relationship between the axiosphere of Karol Wojtyła’s early poetry and his axiological preferences in the later period of his creative activity. The subject of the research are the poetic cycle The Psalter of David (The Slavonic Book) from 1939 and The Ethical Primer from 1957–1958. Hermeneutics was used in the analysis of ideas, while the axiolinguistic method was employed in the analysis of the values. The study of these texts makes it possible to recreate the system of values preferred by Karol Wojtyła as a poet and philosopher. This system is part of the axiology of Christian humanism.
PL
Tematyka artykułu dotyczy zależności pomiędzy aksjosferą wczesnej poezji Karola Wojtyły a jego preferencjami aksjologicznymi w późniejszym okresie twórczej aktywności. Przedmiot badań stanowią: cykl poetycki Psałterz Dawidów (Księga słowiańska) z 1939 roku oraz Elementarz etyczny z lat 1957–1958. Do analizy idei w tekstach zastosowano hermeneutykę, zaś do analizy wartości – metodę aksjolingwistyczną. Badanie tekstów umożliwia odtworzenie systemu wartości preferowanych przez Karola Wojtyłę – poetę i filozofa. System ten wpisuje się w aksjologię chrześcijańskiego humanizmu.
8
Publication available in full text mode
Content available

Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO UBRANIE

67%
Raszewska-Żurek B.
Polonica
|
2019
|
vol. 39
29-43
EN
In this article, the object of analysis is the metaphorical representation of concepts-values from the mental sphere in the Old Polish and Middle Polish periods. In Old Polish and Middle Polish texts, abstract concepts are approached in a metaphorical manner, and some source domains recur relatively frequently. Such metaphors are used in reference to concepts which belong to various spheres. The analysis takes into con-sideration metaphors which are clearly discernible in short fragments, metaphors which are linguistically marked by words semantically associated with the source domain, metaphors which are at the same time in the close vicinity of the lexeme representing a given value, and metaphors which recur in texts by various authors. The present article is devoted to metaphorical representations of concepts-values in the Old Polish and Middle Polish periods in the category of clothing, a source domain which is drawn from the world of culture, e.g. Bo ieszcze ten każdy jest wzdy dobrey nadzieie / Kto nad insze vbiory cżnotą sie odżieie (RejJoz G2; SXVI); Znamienity ubior cnota./ Lepszy niźli bryła złota (Petr.Ek.18; L). In the early Polish language, concepts belonging to various spheres of life were expressed by the means of the category of clothing: ethical and social values, as well as anti-values (negatively marked concepts which have to do especially with the sphere of morality) therefore the metaphor A CONCEPT IS CLOTHING was used to represent concepts regardless of their evaluation presented in a text. The choice of clothing as the source domain to represent concepts from the mental sphere is justified biologically by basic human need and culturally by its presence in the Bible and its social function. It seems that it is a conceptual metaphor in the sense of cognitive linguistics, one that is deeply rooted in the human way of thinking and culturally corroborated. Its use in the representation of concepts which are not very clearly defined in the Old Polish and Middle Polish periods was supposed to portray these concepts and to popularize them, especially in the case when such language was used in moralistic writings. The article is an attempt to answer the question about the connection between metaphorisation and the axiological dimension of concepts.
PL
Niniejszy artykuł poświęcony jest metaforycznym przedstawieniom pojęć-wartości ze sfery mentalnej w dobie staro- i średniopolskiej. Pojęcia abstrakcyjne są w dawnych tekstach ujmowane metaforycznie, a pewne domeny źródłowe powtarzają się stosunkowo często. W analizie wzięto pod uwagę jedynie metafory wyraziście widoczne w krótkich fragmentach, zaznaczone językowo przez wyrazy związane semantycznie z domeną źródłową, będące jednocześnie w bliskim sąsiedztwie leksemu reprezentującego daną wartość i powtarzające się w tekstach różnych autorów. Przedmiotem analizy są metaforyczne ujęcia dawnych pojęć-wartości w kategorii odzieży, domeny źródłowej zaczerpniętej ze świata kultury, np. Bo ieszcze ten każdy jest wzdy dobrey nadzieie / Kto nad insze vbiory cżnotą sie odżieie (RejJoz G2; SXVI); Znamienity ubior cnota./ Lepszy niźli bryła złota (Petr.Ek.18; L). W dawnej polszczyźnie metafora POJĘCIE TO UBRANIE była stosowana do przedstawienia pojęć z różnych sfer mentalnych niezależnie od ich oceny. Wybór odzieży jako domeny źródłowej metafor ma podwójne uzasadnienie – z jednej strony biologiczne, wynikające z podstawowej potrzeby człowieka, z drugiej zaś kulturowe – ubiór pełni funkcję społeczną, ugruntowaną długą tradycją. Zastosowanie głęboko zakorzenionej w ludzkim sposobie myślenia i potwierdzonej kulturowo metafory ubioru do przedstawienia pojęć niezbyt jasno zdefiniowanych w czasach staro- i średniopolskich miało na celu ich zobrazowanie i przybliżenie, zwłaszcza w pismach moralizatorskich. Metafora POJĘCIE (wartość lub antywartość) TO UBRANIE należy do mniej trwałych – dość popularna dawniej, współcześnie niemal nie występuje, a większość realizujących ją leksemów wyszła lub wychodzi z użycia. Artykuł jest także próbą odpowiedzi na pytanie o wpływ metafory na wartościowanie pojęć – czy metafora może nadawać wartość pojęciu, czy jedynie podkreśla wartość już ustaloną.
9
Publication available in full text mode
Content available

Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory pojęcie to roślina wyrażonej leksemem korzeń (z derywatami)

67%
Raszewska-Żurek B.
Polonica
|
2016
|
vol. 36
77-94
EN
In the present article the object of analysis is the metaphorical representation of concepts-values from the mental sphere in the Old Polish and Middle Polish periods. In Old Polish and Middle Polish texts abstract concepts are approached in a metaphorical manner, and some source domains recur relatively frequently. Such metaphors are used in reference to concepts which belong to various spheres. The analysis takes into consideration metaphors which are clearly discernible in short fragments, metaphors which are linguistically marked by words semantically associated with the source domain, metaphors which are at the same time in the close vicinity of the lexeme representing a given value and metaphors which recur in texts by various authors. The present article is devoted to metaphorical representations of concepts-values in the Old Polish and Middle Polish periods in the category of a plant – a source domain which is drawn from the world of nature on the basis of attestations which contain the lexeme korzeń [root], e.g. Tyś prawey czystoty korzeń XV p. pr. (R XIX 42 – Sstp); Bowiem dobrych ſpraw chwálebny vżytek/ y ktory nie ginie korzeń mądrośći (Leop Sap 3/15; SXVI. In the early Polish language concepts which belong to various spheres of life were embraced by the means of the category of a plant – ethical and rustic (or vital) values, as well as anti-values – negatively marked concepts which have to do especially with the sphere of morality – therefore the metaphor a concept is a plant was used to represent concepts regardless of the evaluation which was ascribed to them. The choice of a plant as the source domain to present concepts from the mental sphere is justified by man’s day-to-day experience of nature. It seems that it is a conceptual metaphor in the sense of cognitive linguistics, one that is deeply-rooted (nomen omen) in the human way of thinking and culturally corroborated by the presence in the Bible. Its use in the representation of concepts which are not so clearly defined in the Old Polish and Middle Polish periods was supposed to portray these concepts and to familiarise people with them, especially in the language that way used in moralistic writings. Due to the development of culture, the changes in the thinking about the world and the changes of the external word itself, of the reality in which man lives, not only did the way the lexemes used in the metaphor a concept is a plant and the frequency of these lexemes change but also the plant itself as a source domain continues to thrive in the Polish language.
10
Publication available in full text mode
Content available

Metaforyzacja antywartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory ANTYWARTOŚĆ TO CHOROBA

67%
Raszewska-Żurek B.
Polonica
|
2018
|
vol. 38
147-165
EN
In the present article the object of analysis is the metaphorical representation of concepts- negative values in the Old Polish and Middle Polish periods. In Old Polish and Middle Polish texts abstract concepts are ap-proached in a metaphorical manner, and some source domains recur relatively frequently. Such metaphors are used in reference to concepts which belong to various spheres. The analysis takes into consideration metaphors which are clearly discernible in short fragments, metaphors which are linguistically marked by words semantically associated with the source domain, metaphors which are at the same time in the close vicinity of the lexeme representing a given value and metaphors which recur in texts by various authors. The present article is devoted to metaphorical representations of concepts- negative values in the Old Pol-ish and Middle Polish periods in the category of a disease - a source domain which is drawn taken from the life experience of each person on the basis of attestations which contain the lexeme choroba, niemoc, zaraza [disease, illness, epidemic], and other, e.g.: Co iefliże nas famych one fzkodliwychpożądliwośći choroby trapią (ModrzBaz 67v; SXVI); Grzech ieft zarazą iako morowe powietrze (Starow.Kaz. 1649, s. 330; ESXVII/XVIII). In the early Polish language anti-values - negatively marked concepts which have to do especially with the sphere of morality and social sphere, were embraced by the means of the category of a disease. Due to the development of culture, the changes in the thinking about the world and the changes of the external word itself, of the reality in which man lives, not only did the way the lexemes used in the metaphor a concept is a disease and the frequency of these lexemes change but also the disease itself as a source domain continues to thrive in the Polish language.
11

Nieetyczna, niegrzeczna czy nieregulaminowa komunikacja? Poszukiwanie kryteriów oceny wypowiedzi poselskich

67%
Benenowska I.
Roczniki Humanistyczne
|
2019
|
vol. 67
|
issue 6: Językoznawstwo
7-28
PL
Tekst jest poświęcony analizie wypowiedzi poselskich. Źródłem materiału badawczego były zapisy przebiegu posiedzeń Komisji Etyki Poselskiej publikowane na stronie internetowej Kancelarii Sejmu VIII kadencji (od 10 stycznia (nr 48) do 14 czerwca 2018 r. (nr 56)). Celem artykułu jest próba doprecyzowania norm, odnalezienia sposobu kwalifikowania sposobów komunikacji naruszającej określone zasady. Opis przykładowych wypowiedzi osadzono wparadygmacie badawczym komunikatywizmu i aksjolingwistyki. Treści zawarte w tekście zostały uporządkowane w następujący sposób: wstęp, charakterystyka materiału badawczego, przedstawienie zbioru zasad stanowiących punkt odniesienia dla prowadzonych analiz, opis metody badawczej, prezentacja wybranych przykładów, wnioski. Zauważono m.in., iż wypowiedzi poddawane ocenie, kwestionowane przez odbiorców odnoszą się niekiedy do rzeczywistości w sposób uogólniony, z użyciem negatywnie nacechowanych etykietek, dotyczą treści niezweryfikowanych oraz często naruszają dobre imię przeciwnika politycznego.
EN
The text is devoted to an analysis of statements uttered by Members of Parliament (MPs). The source of the material was some records of the Committee for MPs Ethics meetings published on the website of the Sejm Office of the 8th terms (as of 10 January till 14 June 2018 (no 56)). The aim of the paper is an attempt at delineating norms as well as finding out ways of qualifying communication that breaches certain rules. The description of sample statements is embedded in the research paradigm of communicativism and axiological linguistics. The analysis has been organized as follows: introduction, characteristics of the material, presenting a set of rules that make a point of reference for the analyses under investigation, a description of the research method, and, finally, the presentation of select samples and conclusions. On the basis of the study it has been observed that the examined statements, questioned by the addressees, sometimes make reference to reality on a general level, with the use of negatively charged labels, concern unverified contents and, frequently, besmirch the political opponent's good name.
12
Publication available in full text mode
Content available

What do we have in common; what makes us different? The stereotype of home/house in Polish, Serbian, and Russian

51%
Pazio-Wlazłowska D., Lazić-Konjik I., Ristić S.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2020
|
vol. 32
EN
The artricle compares the concept of home/house in Polish, Serbian, and Russian. It is a continuation of research carried out by the authors within the EUROJOS project and the volume on home/house of the Axiological Lexicon of Slavs and their Neighbours. The analysis aims to identify the common conceptual base, as well as the culture-specific aspects that distinguish each of the languacultures under scrutiny. The relevant cultural concepts in the three languacultures share a common base image but are distinguished through their culture-specific characteristics. That base is universal: rather than being limited to the Slavic context, it can be found in other languages, sometimes very distant ones. In Polish, Serbian, and Russian, home is above all viewed as a non-material, social, and functional value, as a community of people that share it, one that provides the sense of security and unconditional acceptance. Common features are also found in the network of relationships triggered by each cultural concept in question, such as the notion of family. The culture-specific content, in turn, derives from different historical and cultural conditions: those contribute to the peculiarities of the Polish patriotic manor, the Serbian Kosovo, or the Russian communal apartments. These specific cultural concepts reflect changes in the culture, mentality, and worldview in each languaculture.
PL
W artykule podjęto próbę porównania konceptu dom w języku polskim, serbskim i rosyjskim. Tekst stanowi kontynuację prac prowadzonych przez autorki w ramach projektu EUROJOS nad tomem dom Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów. Celem analizy jest wyodrębnienie wspólnego pojęcia bazowego oraz wyszczególnienie elementów relewantnych kulturowo, wyróżniających każdą z badanych lingwokultur. Prześledzenie polskiego, serbskiego i rosyjskiego obrazu domu dowodzi istnienia wspólnego wyobrażenia bazowego, na którym w każdym z języków nadbudowany jest konstrukt szczegółowych charakterystyk, doprecyzowujących jego sens. Baza ta jest uniwersalna, charakteryzuje nie tylko Słowiańszczyznę. Odnajdziemy ją również w obrazach domu w innych językach, także bardzo odległych pod względem geograficznym. W językach polskim, serbskim i rosyjskim dom postrzegany jest przede wszystkim jako wartość ponadmaterialna, w wymiarze społecznym i funkcjonalnym, jako wspólnota osób zamieszkujących go, zapewniająca jednostce poczucie bezpieczeństwa i bezwarunkową akceptację. W siatce powiązań domu z innymi konceptami również odnajdujemy cechy wspólne. W każdym z analizowanych języków dom jest ściśle połączony z konceptem rodzina, utożsamiany jest z osobami bliskimi. O cechach specyficznych, jakie dostrzegamy w obrazie domu w badanych językach, przesądziły zaś odmienne uwarunkowania historyczne i kontekst kulturowy. To one ukształtowały obraz polskiego patriotycznego dworu, serbskiego Kosowa czy rosyjskiej komunałki. Koncept dom odzwierciedla zmiany w kulturze, mentalności i poglądach każdej z badanych społeczności.
RU
Статья посвящена сопоставительному анализу концепта ДОМ в трех славянских языках: польском, сербском и русском и представляет собой продолжение исследований, проведенных авторами в ходе работы над томом ДОМ Аксиологического лексикона славян и их соседей. Целью данного текста является выявление общего базового понятия, а также признаков, характеризующих рассматриваемый концепт в каждом их анализируемых языков. Проведенный анализ доказывает существования общей базы, которая, кстати, актуальна также для других языков, на которую, в свою очередь, накладывается целый ряд признаков, характерных для каждого из языков. Исследование показало, что в польском, сербском и русском языках дом воспринимается прежде всего как нематериальная ценность, в социальном и функциональном аспектах. Основной функцией дома является укрытие, обеспечение безопасности и покоя как в физическом, так и духовном отношении. Дом защищает жителей, является для них пристанищем. В каждом из рассматриваемых языков дом тесно связан с концептом СЕМЬЯ, он отождествляется с близкими. В отличительных признаках в каждом из языков, в свою очередь, отражается не только индивидуальный исторический опыт каждого из исследуемых этносов, но также разные культурные контексты, так как именно в концепте ДОМ высвечиваются изменения в менталитете и аксиосфере каждой из рассматриваемых лингвокультур. 
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.