Search results

1

O biologii tego, co nieorganiczne. Krystalografia i koncepcje ukrytego życia w historiografii sztuki i architektury początku XX wieku

100%

Papapetros S., Rejniak-Majewska A.

|

2019

|

vol. 73

|

issue 4 (327)

162-175

EN

The text discusses the intersections between the natural sciences investigating the latent energy of the inorganic matter and the art historical studies of such authors as Alois Riegl, Wilhelm Worringer and Aby Warburg. The author reconstructs the discourses of Monist natural philosophy concerning the inner animation of plants, crystals and minerals, especially “biocrystals” and “liquid crystals”, as the newly discovered entities on the verge of organic and inorganic. These scientific explorations and the notion of inorganic animation stirred the imagination of art historians. The concept of inorganic animation was adopted by Wilhelm Worringer in his theory of ornamental styles proposed in his book Abstraction and Empathy: A Contribution to the Psychology of Style (1907). The impact of Monist philosophy is also traceable in Aby Warburg’s conception of art history, in his notion of Pathosformel (pathos formula) understood as a form of static animation, as well as in his conception of the latent posthumous life of images.

2

Informacyjny most między biologią a socjologią

75%

Kaczmarek K. M.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2012

|

issue 18

3

Matematyczność biologii

75%

Uchmański J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2015

|

vol. 3

345-352

PL

Matematyka w naukach przyrodniczych stosowana jest jako bardzo użyteczny język. Fizyka odnosiła i odnosi ogromne korzyści z używania języka matematycznego, mając przy tym duży wpływ na rozwój matematyki. Natomiast stopień matematyzacji biologii jest niewielki – biologia nie ma wpływu na matematykę. W biologii stosuje się te metody matematyczne, których używa się do opisu układów fizycznych. Czy nie popełniamy w ten sposób błędu? A może biologia wymaga zupełnie nowych metod matematycznych dostosowanych do potrzeb tej złożoności, którą reprezentują układy biologiczne.

EN

In natural sciences mathematics is used as a very useful language. Great achievements of physics are related to the application of mathematical methods. Physics has also great influence on the development of mathematics. The degree of the application of mathematics in biology is very small. Biology has no influence on mathematics. Mathematical methods used to describe physical systems are also used to describe biological systems. It can be a mistake. May be biology needs entirely new mathematical methods appropriate for describing the complexity of biological systems?

4

Czy biologia jest chemią?

75%

Twardowski M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2013

|

issue 52

203-221

PL

Recenzja książki: Addy Pross, What Is Life? How Chemistry Becomes Biology, Oxford University Press, Oxford 2012, ss. 200.

5

Matematyczność biologii

75%

Uchmański J.

Filozofia i Nauka

|

2015

|

vol. 3

345-352

EN

In natural sciences mathematics is used as a very useful language. Great achievements of physics are related to the application of mathematical methods. Physics has also great influence on the development of mathematics. The degree of the application of mathematics in biology is very small. Biology has no influence on mathematics. Mathematical methods used to describe physical systems are also used to describe biological systems. It can be a mistake. May be biology needs entirely new mathematical methods appropriate for describing the complexity of biological systems?

PL

Matematyka w naukach przyrodniczych stosowana jest jako bardzo użyteczny język. Fizyka odnosiła i odnosi ogromne korzyści z używania języka matematycznego, mając przy tym duży wpływ na rozwój matematyki. Natomiast stopień matematyzacji biologii jest niewielki – biologia nie ma wpływu na matematykę. W biologii stosuje się te metody matematyczne, których używa się do opisu układów fizycznych. Czy nie popełniamy w ten sposób błędu? A może biologia wymaga zupełnie nowych metod matematycznych dostosowanych do potrzeb tej złożoności, którą reprezentują układy biologiczne.

6

Piotra Lenartowicza filozofia a nauki matematyczne

71%

Janusz R.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2019

|

vol. 17

|

issue 2

19-27

EN

This article discusses Piotr Lenartowicz’s S.J., philosophy of nature in the context of mathematical natural sciences. Lenartowicz based his philosophical reflections on biology on the thinking of Aristotle and not on Galileo’s assumption that mathematics is the language of nature. On the basis of modern physics, which has refuted mechanicism and materialism in quantum mechanics, biology develops, but its philosophy can be still interpreted materialistically. Lenartowicz’s intention was to repair the philosophy of biology by returning to Aristotle. However, it ignores the aspects that mathematical physics has overcome, aspects which have not yet been assimilated by the philosophy of biology.

PL

W artykule omawiana jest filozofia przyrody Piotra Lenartowicza SJ w kontekście matematycznego przyrodoznawstwa. Refleksje filozoficzne dotyczące biologii Lenartowicz opierał na Arystotelesie, tymczasem Galileusz twierdził, że językiem przyrody jest matematyka. Na bazie współczesnej fizyki, która odparła mechanicyzm i materializm w mechanice kwantowej, rozwija się biologia, której filozofia bywa nadal interpretowana materialistycznie. Zamierzenia Lenartowicza naprawy filozofii biologii przez powrót do Arystotelesa ignorują jednak te aspekty, które pokonała fizyka matematyczna, a których jeszcze nie zasymilowała filozofia biologii.

7

Peter Godfrey-Smith, Philosophy of Biology, Princeton University Press, Princeton and Oxford 2014

63%

Twardowski M.

Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia

|

2017

|

vol. 24

376-379

PL

Książka Petera Godfrey’a-Smitha Philosophy of biology, oprócz Wstępu zawierająca dziewięć Rozdziałów (Filozofia i biologia, Prawa, mechanizmy i modele, Ewolucja i dobór naturalny, Adaptacja, budowa i funkcja, Indywidua, Geny, Gatunki i „Drzewo Życia”, Ewolucja i zachowanie społeczne, Informacja), Bibliografię oraz Indeks rzeczowy, jest świadectwem niezwykłej fascynacji fenomenem życia, przykuwającym uwagę myślicieli i uczonych od niepamiętnych czasów, wciąż skrywającym wiele nieodkrytych tajemnic. Recenzowany tom został napisany dla filozofów zainteresowanych problemami biologicz-nymi i biologów zainteresowanych kwestiami filozoficznymi i dedykowany jest czołowe-mu przedstawicielowi filozofii biologii XX i pierwszej dekady XXI wieku Dawidowi Hullowi. Pisanie do dwóch rodzajów adresatów umożliwia wgląd w fenomen życia z po-dwójnej perspektywy, filozoficznej i biologicznej, co czyni książkę niezwykle interesującą i pouczającą.

EN

The book of Peter Godfrey-Smith Philosophy of Biology, which besides the Introduc-tion, contains nine chapters (Philosophy and Biology; Laws, Mechanisms, and Models; Evolution and Natural Selection; Adaptation, Construction, Function; Individuals; Genes; Species and the Tree of Life; Evolution and Social Behavior; Information), Bibliography and Subject Index, is a testimony to the extraordinary fascination with the phenomenon of life, that since time immemorial has been catching the attention of thinkers and scholars, yet still hides many undiscovered secrets. The reviewed volume was written for philosophers interested in biological problems and biologists interested in philosophical issues, and it is dedicated to the leading representative of the philosophy of biology of the 20th and the first decade of the 21st centuries – David Hull. Writing to two types of readers an insight into the phenomena of life from a double perspective, philosophical and biological is given which makes the book extremely interesting and informative.

8

Szarek komośnik (Asproparthenis punctiventris (Germ.), nowe zagrożenie dla upraw buraka w Polsce

63%

Pruszyński G., Klejdysz T.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

|

2019

|

issue 1 (95)

88-103

PL

W latach 2012-2018 na terenie Polski południowo-wschodniej w dużym nasileniu wystąpił szarek komośnik (Asproparthenis punctiventris (Germ.)) (Coleoptera: Curculionidae) stanowiąc poważne zagrożenie dla upraw buraka cukrowego. Jest to pierwszy tak liczny pojaw szkodnika na obecnym terenie Polski.

XX

In 2012-2018, in the south-eastern Poland, rootbeet weevil (Asproparthenis punctiventris (Germ.)) (Coleoptera: Curculionidae) occurred in a large scale and it was a serious threat for sugar beet cultivation. This is the first such abundant occurrences of this pest in the present territory of Poland.

9

Polityka życia samego

63%

Rose N.

Praktyka Teoretyczna

|

2011

|

vol. 3

187-209

PL

Artykuł ten analizuje współczesną biopolitykę w świetle często cytowanej wskazówki Michela Foucaulta, że dzisiejsza polityka koncentruje się na „życiu samym”. Sugeruje on, że ostatnie osiągnięcia w naukach o życiu, biomedycynie i biotechnologii mogą być z pożytkiem analizowane w odniesieniu do trzech aspektów. Pierwszy z nich dotyczy logiki kontroli, drugi – reżimu prawdy w naukach o życiu, a trzeci – technologii siebie. We współczesnej biopolityce oznacza to odpowiednio politykę ryzyka, politykę molekularną i etopolitykę. Artykuł sugeruje, że w tych trzech aspektach ludzie stali się „indywidualnościami somatycznymi”: osobowość coraz częściej jest de'niowana w terminach cielesności, a między naszym postępowaniem i biologią zostają ustanowionenowe, bezpośrednie relacje. Jednocześnie ta somatyczna i cielesna jednostka zostaje zmuszona do wybierania, bycia przezorną i odpowiedzialną oraz narażona na eksperymentyi zakwestionowanie. Wszystkie te elementy składają się napolitykę „życia samego”.

10

Kierunek biologiczny we współczesnej kryminologii

62%

Kossowska A.

Archiwum Kryminologii

|

1984

|

issue XI

123-141

EN

Discussions of the relationship between biological factors and criminality have a long tradition in criminology. During the first stage of development of positivistic criminology, they constituted a predominant trend in the study of etiology of crime and delinquency. Then, with the future development of this school, they became one of its major lines, together with the study of cultural variables. The controversions between adherents of these two trends of the positivistic school resolve themselves into the essential question nature or nature. In other words, is a given human behaviour (e.g., criminal) a result of the man’s biological equipment, or was it influenced by the course of the process of upbringing in the broad sense. In different periods one or the other of these approaches predominated. Now it is generally considered that both nature and nurture regulate human behaviour in the process of constant interaction. Contemporary students of the role of biological factors in the etiology of crime abstain in general from attributing to these factors the conclusive role in the formation of criminal behaviour. Instead, they maintain that in certain circumstances a given biological factor may contribute to the appearance of behaviour which departs from the norm. In principle, biological factors may be divided into those which contribute more directly to the appearance of criminal behaviour, and those which exercise only an indirect influence - in interaction with environmental variables. The first group consists of such variables as tumours and other pathological injuries of the central nervous system, some forms of epilepsy and certain types of hormonal disorders. In a sense, all the above variables are directly connected with behaviour disorders which, in certain situations, may lead to the appearance of criminal behaviour. These regularities concern a small percent of offenders only, so general conclusions can not be drawn on this ground as regards biological conditions of delinquency. Among biological variables which influence behaviour problems (including criminal behaviour) indirectly, in interaction with environmental variables, the following are included in general: effect of prenatal and birth complications on the development of the child's central nervous system, minimal brain dysfunction and their correlates factors connected with heredity, chromosomal abnormalities (particularly XYY syndrome), and various psychophysiological variables related to the conditioning of behaviour. These variables can not be said to cause in themselves behaviour disorders favourable to crime and delinquency; it is imperative that particular environmental conditions arise for these disorders to appear. Thus in this case we deal with the effecti of different variables conditioned by class or environment, on the individual's biological formation and the role of the relationship between biological and environmental variables in shaping of man's adaptivity, including his ability to behave according to the norm. In the present article, a review of the contemporary studies of the above problem has been made. It has repeatedly been discovered that, in environment which is economically and socially unpriviledged, there are decidedly more prenatal and brith complications which are favourable to injuries of the child's central nervous system. Such injuries positively hinder social adaptation, particularly if the influence of environment in which the child is brought up is negative. The same may be said about the role of minimal brain dysfunction in the formation of the child's social attitudes. Here also, the influence of the environment may intensify the effect of the biological factor. In the studies of genetic determination of abnormal behaviour, results were obtained which indicate that in the etiology of such behaviour, hereditary factors are of some importance, while environment often „intensifies” the effect of genetic factors. The approach which is characterized by the search for the connection of both biological and environment variables with behaviour disorders (including criminal behaviour) has a strong position in Polish criminology thanks to the works of Professor Batawia and his associates. In the final of the article, the importance of disclosures as regards the role of biological factors in the etiology of delinquent behaviour in the field of crime prevention has been discussed.

11

Wokół zagadnienia biopolityki. Koncepcje, cechy, perspektywy

51%

Łońska M.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2014

|

vol. 35

|

issue 3

75-84

EN

Biopolitics seems to be a concept of particular importance due to the pace of development of the biological sciences and changes in socio-politics. Its main objective - ‘the welfare for each and all individuals’ - takes on special meaning which makes one examine the foundation on which it is based and ask more profound questions, e.g., what is the true and real good for each individual and the whole community, and on what kind of foundations must it be built? Then, even if the question relates primarily to the biological field, so essential for biopolitics, the answer would reach beyond biological boundaries.

12

Poezja, sztuka i antropocen. Susan Schuppli i Kacper Bartczak

51%

Kałuża A.

Porównania

|

2022

|

vol. 31

|

issue 1

259-276

EN

The aim of the article is to outline the basic critical possibilities that visual and linguistic art can have in the world of anthropocene. Referring to, among other things examples of the so-called slick images by Susan Schuppli and poems by Polish poet Kacper Bartczak I look at images in digital and poetic media. I am interested in the differences between an artistic activity in which inhuman actors play an important role and one in which the main initiator is still a human being, trying to place human language and human artifacts in the network of biological-technological transformations.

PL

Celem artykułu jest zarysowanie podstawowych możliwości krytycznych, jakimi może dysponować sztuka wizualna oraz językowa w świecie antropocenu. Odwołując się do m.in. przykładów tzw. śliskich obrazów Susan Schuppli oraz wierszy polskiego poety Kacpra Bartczaka przyglądam się obrazowaniu w mediach wizualno-cyfrowych oraz piśmienno-poetyckich. Interesują mnie różnice między artystycznością, w której istotną rolę odgrywają nieludzcy aktorzy oraz artystycznością, w której nadal głównym inicjatorem działań jest człowiek, usiłujący umieścić ludzkie artefakty w sieci przekształceń biologiczno-technologicznych.

13

Neuropolityka - geneza, założenia, perspektywy rozwoju

51%

Rutkowski P., Ziółkowski J.

Teoria Polityki

|

2021

|

vol. 5

37-54

PL

Neuropolityka to interdyscyplinarny obszar badań, znajdujący się na przecięciu nauk, łączący nauki polityczne z neuronaukami. Nie jest to jednak kolejny kierunek, który, zakłada determinizm biologiczny. Opiera się na przekonaniu o przenikaniu się natury i kultury w człowieku, warstwy cielesnej i umysłowej. Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikowi historycznych i teoretycznych aspektów tego wciąż rozwijającego się obszaru badawczego. Naszkicowane zostały również narzędzia badawcze oraz główne kierunki badań neuropolitycznych. Autorzy wskazują na pozytywne jak i negatywne, skutki płynące z badań neuropolitycznych, oraz perspektywy stojące przed naukami o polityce i neuronaukami.

EN

Neuropolitcs is an interdisciplinary research area, located at the intersection of various sciences, combining political science with neuroscience. However, it is not another direction that, as it may seem assumes biological determinism. It is based on belief about the interfusion of nature and culture, physical and mental dimensions in man. The aim of article is to familiarize the reader with the historical and theoretical aspects of this still developing research area. Also the research tools and main research directions of neuropolics were outlined. Authors indicate the positive and negative results of neuropolitics research and perspectives for political science and neurosciences.

14

Humanistyczne „zwroty” w perspektywie metodologicznej

45%

Strzelecki R.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2022

|

issue 8 (17)

183-221

PL

Artykuł dotyczy „zwrotów” kształtujących oblicze dzisiejszej humanistyki i ujmuje ich specyfikę w perspektywie i ocenie metodologicznej. „Zwroty” zostały odniesione do ich najbliższego kontekstu badawczego, czyli nowej filozofii nauki: Poppera, Lakatosa, Laudena, Feyerabenda i Kuhna. Wykazano wszelkie zbieżności i uchybienia orientacji „zwrotów” wobec przyjętych tam założeń. Okazało się, że realizują te założenia w niewielkim stopniu. Zostały również przybliżone ujęcia „zwrotów” dokonane przez innych badaczy. Ponadto wykazano ich stosunek do tradycji humanistyki i uchybienia wobec tej tradycji. Jednak kluczową cechą „zwrotów” jest ich odejście od współczesnej logiki nauki, racjonalności i rozumności poznania naukowego oraz od zasad ogólnej metodologii nauk. Zostały też omówione najważniejsze przykłady redukcjonizmu ontologicznego i naruszania statusu bytowego człowieka. Nadużycia te przedstawiono na przykładzie czterech wybranych „zwrotów”: performatywnego, „ku rzeczom”, biologicznego i cyfrowego w wersji transhumanistycznej.

EN

The paper deals with ”turns” that shape the face of today’s humanities, and captures their specificity in perspective and provides methodological evaluation of them. The ”turns” were referred to their immediate research context, i.e. the new philosophy of science: Popper, Lakatos, Lauden, Feyerabend, and Kuhn. All convergences and irregularities in the orientation of ”turns” in relation to the assumptions made there were shown. It turned out that they implement these assumptions to a limited extent. The approaches to ”turns” proposed by other researchers were also broadly discussed. Moreover, their attitudes to the tradition of the humanities and breaches from this tradition were demonstrated. However, a key feature of ”turns” is their departure from the modern logic of science, rationality of scientific cognition, and the principles of the general methodology of science. The most important examples of the ontological reductionism and of the violation of the ontological status of man were also discussed. These abuses are illustrated based on four selected ”turns”: performative, ”towards things”, biological and digital in the transhumanist version.

15

O możliwościach i ograniczeniach matematyzacji nauk biologicznych w XVII i XVIII wieku

38%

Pietrzak Z.

Kultura i Wartości

|

2015

|

issue 15

DE

Im 17. und 18. Jahrhundert fand die Mathematisierung der Naturwissenschaften statt. Dieser Prozess beruhte unter anderem auf der quantitativen Auffassung des Forschungsgegenstands, der mathematischen Definierung grundsätzlicher Begriffe und der mathematischen Strukturierung jener Wissenschaften. Der Prozess der Mathematisierung hing auch von den in ihnen funktionierenden philosophischen Ideen ab, die ihn begünstigen oder ihn vereiteln konnten. Die Eigentümlichkeit der Naturwissenschaften beruhte unter anderem darauf, dass sie von philosophischen Ideen wie Aristotelismus, Vitalismus, Organizismus, Mechanizismus konstituiert wurden, die sich auf die Begriffe der Seele, des Willens und der Empfindungen beriefen.

EN

During the 17th and 18th centuries natural sciences were undergoing a mathematization. This process consisted, among other, in a quantitative approach to objects being researched; in delivering mathematical definitions for fundamental concepts and in shaping mathematical structures of natural sciences. The mathematization understood as a process was depended on some philosophical ideas already present in sciences, what might or might not start up the process of mathematization. Specificity of biological sciences rested on the fact they were being established by philosophical ideas, such as aristotelianism, vitalism, organicism or mechanicism, which referred to the notion of soul, will, experience. Summarised by Zbigniew Pietrzak

PL

W XVII i XVIII wieku dokonywała się matematyzacja nauk przyrodniczych. Proces ten polegał, między innymi, na ilościowym ujęciu przedmiotu badań, matematycznym zdefiniowaniu podstawowych pojęć oraz nadania tym naukom matematycznej struktury. Proces matematyzacji zależał także od funkcjonujących w tych naukach filozoficznych idei, które mogły mu sprzyjać bądź go uniemożliwiać. Specyfika nauk biologicznych polegała między innymi na tym, iż konstytuowały je filozoficzne idee, takie jak arystotelizm, witalizm, organicyzm czy mechanicyzm, które odwoływały się do pojęć duszy, woli, doznań.

16

O związku między istościami a świadomością i jaźnią

32%

Pociej J.

Rocznik Tomistyczny

|

2020

|

vol. 2

|

issue 9

41-71

PL

The third in a series of texts printed in “Rocznik Tomistyczny” (the former two are Albert Mitterer’s and Tadeusz Wojciechowski’s Concepts of the Interdependence of Matter and Motion, RT 6/2017 and The Metaphysical Consequences of the Concepts of Matter and Motion in Contemporary Physics, RT 7/2018) this article gives the crowning touch to the theory of dynamo-energetic duality of being. Applying the method of transcendental analogy, it reveals how human mind – cognizing matter-motion, as well as vegetative, sensitive and rational beings – comes to the conclusion that there are one consciousness and three selves in the Prime Being – the counterpart of triune God of the Catholic doctrine.

Refine search results

O biologii tego, co nieorganiczne. Krystalografia i koncepcje ukrytego życia w historiografii sztuki i architektury początku XX wieku

Informacyjny most między biologią a socjologią

Matematyczność biologii

Czy biologia jest chemią?

Matematyczność biologii

Piotra Lenartowicza filozofia a nauki matematyczne

Peter Godfrey-Smith, Philosophy of Biology, Princeton University Press, Princeton and Oxford 2014

Szarek komośnik (Asproparthenis punctiventris (Germ.), nowe zagrożenie dla upraw buraka w Polsce

Polityka życia samego

Kierunek biologiczny we współczesnej kryminologii

Wokół zagadnienia biopolityki. Koncepcje, cechy, perspektywy

Poezja, sztuka i antropocen. Susan Schuppli i Kacper Bartczak

Neuropolityka - geneza, założenia, perspektywy rozwoju

Humanistyczne „zwroty” w perspektywie metodologicznej

O możliwościach i ograniczeniach matematyzacji nauk biologicznych w XVII i XVIII wieku

O związku między istościami a świadomością i jaźnią