Search results

1

The Three Faces of the Cogito: Descartes (and Aristotle) on Knowledge of First Principles

100%

Miles M.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

63-86

EN

With the systematic aim of clarifying the phenomenon sometimes described as “the intellectual apprehension of first principles,” Descartes’ first principle par excellence is interpreted before the historical backcloth of Aristotle’s Posterior Analytics. To begin with, three “faces” of the cogito are distinguished: (1) the proto-cogito (“I think”), (2) the cogito proper (“I think, therefore I am”), and (3) the cogito principle (“Whatever thinks, is”). There follows a detailed (though inevitably somewhat conjectural) reconstruction of the transition of the mind from (1) via (3) to (2) and back again to (3). What emerges is, surprisingly, a non-circular, non-logical, and ultimately non-mysterious process by which first principles implicitly contained in a complex intuition are gradually rendered explicit (and, if abstract, grasped in their abstract universality). This process bears a striking family resemblance to that intuitive induction (“grasping the universal in the particular”) which Aristotle scholars have distinguished from empirical forms of induction.

PL

Descartes (i Arystoteles) o poznaniu pierwszych zasad W celu systematycznego wyjaśnienia zjawiska określanego niekiedy jako “intelektualne ujęcie pierwszych zasad” przedstawiam interpretację pierwszej zasady Kartezjusza na historycznym tle Analityk wtórych Arystotelesa. Najpierw wyróżniam trzy „oblicza” cogito: (1) proto-cogito („myślę”), (2) właściwe cogito („myślę, więc jestem”) i (3) cogito jako ogólną zasadę („cokolwiek myśli, jest”). Następnie przedstawiam szczegółową (opartą w pewnej mierze na przypuszczeniach) rekonstrukcję w jaki sposób umysł przechodzi z (1) za pośrednictwem (3) do (2) i z powrotem do (3). Dzięki tej rekonstrukcji, co zaskakujące, otrzymujemy niekolisty, pozalogiczny i ostatecznie wcale nie zagadkowy proces stopniowego uwyraźniania pierwszych zasad zawartych domyślenie w złożonej intuicji, przy czym zasady abstrakcyjne są uchwytywane w ich abstrakcyjnej uniwersalności. Proces ten wykazuje uderzające podobieństwo do intelektualnej indukcji („wydobywanie treści ogólnej z tego, co jednostkowe”), którą kontynuatorzy Arystotelesa odróżniali od czysto empirycznych form indukcji.

2

Gombrowicza gra w gęby albo gra gąb

87%

Dybel P.

Przestrzenie Teorii

|

2013

|

issue 20

29-36

EN

The essay concentrates on the opening scenes of Ferdydurke in which Gombrowicz introduces the reader to the world of his fiction. I try to demonstrate that the way in which the author creates the novel’s hero, who is situated between the immature world of youth and the mature world of adults, gives us the key to understanding his writing as a whole. This is because all the protagonists of Gombrowicz’s novels and dramas are constructed in a very similar way – they always distance themselves from the “game of mugs” that is played at the social level.

3

Karteziánská subjektivita podle „raného“ Levinase

87%

Starzyński W.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2014

|

vol. 62

|

issue 2, Special No: Za hranicemi tváře. Levinas a socialita

83-97

EN

In this text we aim to analyze the Cartesian motifs in the “early” period of Emmanuel Levinas’s thought. Our goal is to explore whether Levinas’s Cartesianism is merely a singular phenomenon, or if it can be set into the wider current of “phenomenologi-cal Cartesianism”. In order to confirm the second possibility, it seems that we must reconstruct the motifs, continuing in Descartes’s specific line of argumentation, which we can directly designate as the “Cartesian way”. These Cartesian motifs can be found in Levinas’s wider context of the issue of subjectivity, and it is these deliberations that form the structure in which the famous formulation of the definition of infinity is made. The first text in which we attempt to identify this general structure that Des-cartes provides for Levinas’s thought and the function that it fulfills in it is Description of Existence. The second motif is Cartesian subjectivity in the book Existence and Existents.

4

What fundamentals do natural law and biology hold in common? The normative significance of biological principles

87%

Kraj T.

Forum Teologiczne

|

2013

|

vol. 14

143-151

EN

Wielu ludziom słyszącym o prawie naturalnym kojarzy się ono z prawami, jakimi rządzi się przyroda. Tymczasem definicja prawa mówi, że jest to ordinatio rationis. Także prawo moralne, którym powinien się kierować człowiek, winno mieć charakter rozumny. Wydaje się zatem, że rozumność tego prawa nie może się ograniczać jedynie to „odczytywania” praw przyrody po to, by im przypisać znaczenie normatywne. Traktowanie prawidłowości biologicznych jako zobowiązujących uważane jest za wypaczenie idei prawa, za jego fałszywe ujęcie, co zresztą odzwierciedla nazwa takiego błędu: byłoby to zafałszowanie naturalistyczne. Tymczasem w swoim nauczaniu moralnym Magisterium Kościoła mówi o prawie naturalnym i o normatywnym znaczeniu pewnych prawidłowości (parametrów) biologicznych, a jednocześnie zaprzecza oskarżeniom o zafałszowanie naturalistyczne. W nauce o odpowiedzialnym rodzicielstwie jest mowa o uszanowaniu naturalnego rytmu płodności, o odrzuceniu antykoncepcji; w bioetyce natomiast raz mówi się o zachowaniu zastanych parametrów biologicznych, innym razem o ich zmianie. Rozwiązanie tych kwestii można znaleźć w klasycznej teorii prawa naturalnego, opracowanej przez św. Tomasza z Akwinu. Jest tam mowa o tym, co to jest prawo naturalne, jak je poznajemy oraz w jaki sposób prawidłowości biologiczne stają się moralnie zobowiązujące. Dzieje się to dzięki odniesieniu do pojęcia dobra, które zawsze powinno być przedmiotem wyboru moralnego.

5

Od-zdarzanie się zdarzeń. (O liryce Stanisława Czerniaka)

82%

Dybel P.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2019

|

vol. 14

|

issue 2

293-316

EN

The article discusses philosophical poems by Stanisław Czerniak published in recent years, where a perceivably intensified motif has been the criticism of contem-porary culture more and more dependent on the Internet-based virtual worlds. The accuracy of the said criticism is pointed out, for it reveals the superficial and illusionary character of individual identity built upon those worlds. A lot of space is devoted in the article to the analysis of sophisticated “word plays”, characteristic for Czerniak’s works, imbuing it with a character that remains exceptional, distinctively individual in contemporary Polish poetry.

6

Ćwiczenie się w samopoznaniu jako motyw spajający kompozycję Augustyńskich "Wyznań"

72%

Skorupka W.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

issue 72

125-158

PL

Wychodząc od współczesnej dyskusji na temat niejednoznacznej formy Augustyńskich Wyznań i odwołując się do rozumienia filozofii jako ćwiczenia duchowego, w artykule niniejszym zwracam uwagę na zasadniczą rolę, jaką w tekście Augustyna spełnia motyw samopoznania oraz zawarta w X księdze refleksja na temat pamięci. W tym celu rozpoczynam od zarysowania specyficznie podmiotowego charakteru augustyńskiej filozofii oraz wskazania na filozoficzne znaczenie autobiograficznej części Wyznań. Zestawiając następnie przedstawione przez autora trzy etapy filozoficzne oraz trzy przełomy w rozumieniu samego siebie, księgę X interpretuję jako centralny punkt conversio i transformacji podmiotu, który łączy część autobiograficzną i egzegetyczną w jedną, spójną całość. Co więcej, celem tej zawartej w Wyznaniach, niejednoznacznie autobiograficznej oraz posiadającej zarazem znaczenie ogólnoantropologiczne opowieści, okazuje się być porwanie za sobą czytelnika, który zgodnie z poglądami Augustyna na naturę naszego poznania, to w sobie samym odkrywa prawdę dotyczącą źródła i celu swojego doczesnego życia. W tym też sensie tekst Wyznań spełnia rolę partytury ponadczasowego duchowego ćwiczenia, prowadzącego do rozpoznania samego siebie jako podmiotu egzystencjalnie oraz poznawczo zależnego od Boga.

EN

I begin this article by looking at the contemporary discussion on the ambiguous form of Augustine’s Confessions and by referring to the understanding of philosophy as a spiritual exercise. Then I draw my attention to the fundamental role played in Augustine’s text by the theme of self-knowledge and by the reflection on memory contained in Book X. To this end, I begin by outlining the specifically subjective character of Augustinian philosophy and by pointing to the philosophical meaning of the autobiographical part of Confessions. Next, comparing the three philosophical stages and three breakthroughs in self-understanding which we can find in Augustine’s text, I interpret book X as the central point of conversio and transformation of the subject, which combines the autobiographical and exegetical parts into one uniform whole. Moreover, the goal of this ambiguously autobiographical story turns out to be to inspire the reader who, according to Augustine’s views on the nature of our cognition, discovers in himself the truth about the source and purpose of human temporal life. In this sense, the text of Confessions plays the role of a carrier for a timeless spiritual exercise leading to the recognition of oneself as existentially and cognitively dependent on God.

7

That Thou Art: Aesthetic Soul/Bodies and Self Interbeing in Buddhism, Phenomenology, and Pragmatism

58%

Jones D.

Eidos. A Journal for Philosophy of Culture

|

2020

|

vol. 4

|

issue 3

37-47

EN

The inheritance of dualism from Plato to Descartes, and since, has impoverished the human relation with nature, the world, other humans, and other species. The division of soul and body, and its counterpart of mind and body, gave us a world from which we believe ourselves to be separate from and superior to other species. This self-othering standpoint has had devastating consequences socially, politically, economically, and ecologically. This essay seeks to identify some resources in the Western tradition in phenomenology and pragmatism that avoid this standpoint and bring them into conversation with some primary insights of Buddhist philosophy: interdependent arising, the not-self, and interbeing. By doing so, it is not only suggested that comparative conversations are not only useful in their own right, but they add dimensions to our experience in the world. Moreover, they offer avenues for living enriched lives in concert with the world without engaging in self-deceptive mental and comforting psychological activities of who and what we really are.

Refine search results

1 Edukacja Filozoficzna

1 Eidos. A Journal for Philosophy of Culture

1 Filosofický časopis (Philosophical Journal)

1 Forum Teologiczne

1 Przestrzenie Teorii

1 Roczniki Filozoficzne

1 Śląskie Studia Polonistyczne

2 Dybel P.

1 Jones D.

1 Kraj T.

1 Miles M.

1 Skorupka W.

1 Starzyński W.

1 2021

2 2020

1 2019

1 2014