Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  derywacja semantyczna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Derywacja semantyczna od ps. *vol w języku polskim i macedońskim

100%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2022
|
vol. 18
205-209
EN
The author presents numerous derivatives from the Proto-Slavic *vol- in Polish and a very restricted number of such derivatives in Macedonian. She defends the thesis that a systematic analysis of the lexical dialectal differentiation of Proto-Slavic would give us a better and more inspirative picture of the language of our ancestors than its morphological differentiation.
PL
Autorka przedstawia liczne derywaty od prasłowiańskiego *vol- w języku polskim i bardzo ograniczony zestaw takich derywatów w języku macedońskim. Broni tezy, że systematyczne analizy leksykalnego zróżnicowania dialektalnego prasłowiańszczyzny mogą dać lepszy i bardziej inspirujący opis języka naszych przodków niż zróżnicowanie morfologiczne.
2
Publication available in full text mode
Content available

Derywacja semantyczna (i formalna) od prasłowiańskiego rdzenia *by- na gruncie polskim

71%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2022
|
vol. 18
201-204
EN
The paper presents the results of the semantic and formal derivation of the Common Slavic root *by- (as in the Polish verb być) in the Polish language based on its two different semantic components: 1. ‘to exist, to be somewhere’ and 2. ‘to have some attribute’; ‘to be somebody’. The analyses lead to the conclusion that *by- (in the derivatives from być) has extremely high frequency both in the vocabulary and in the texts, and as such constitutes an important element of the Polish lexical and syntactic system.
PL
Artykuł przedstawia rezultaty semantycznej i formalnej derywacji ogólnosłowiańskiego rdzenia *by- (por. polski czasownik być) w języku polskim, bazującej na dwóch różnych komponentach semantycznych: 1. ‘istnieć, być gdzieś’ i 2. ‘być jakimś / kimś’. Analizy prowadzą do konkluzji, że *by- (w derywatach od być) ma bardzo wysoką frekwencję, zarówno w słownictwie, jak i w tekstach, stanowi więc ważny element polskiego systemu leksykalnego i syntaktycznego.
3

Семантичка деривација на прасловенскиот глаголски корен *met- во македонскиот јазик

45%
Markovikj M.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
267-276
EN
The subject of analysis in this paper is protoslavic verbal root *met‑which formal and se­mantic development can be traced from a very old period. The research is based on anthropocen­tric-spatial language theory which helps to analyze how the meaning embedded in some verbal roots representing basic human positions and movements can transfer and rise through evolution of the conceptualization (of the material and mental world). The author analyzes the derivativesof the pro­toslavic verbal root *met‑with embedded semantic components (move in all directions, throw…) and how the formal verbal and nominal derivatives carry this semantic information through langu­age evolution.
PL
Przedmiotem analizy jest protosłowiański rdzeń werbalny *met‑, którego formalny i semanty­czny rozwija się od dawien dawna. Badania opierają się na teorii antropocentryczno-przestrzennej, która pomaga dociec, w jaki sposób, osadzone w niektórych werbalnych korzeniach znaczenie, reprezentuje podstawowe ludzkie stany oraz konceptualizuje świat materialny i umysłowy. Autor analizuje pochodne protosłowiańskiego korzenia werbalnego *met‑wraz z wbudowanymi kompo­nentami semantycznymi (ruch we wszystkich kierunkach, czasownik „rzucać”…) oraz sprawdza, jak formalne słowne i nominalne pochodne instrumenty przenoszą tę semantyczną informację po­przez ewolucję językową.
4

Особенности польской и русской велосипедной лексики (словообразовательный и семантический аспекты)

45%
Wilk G.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
441-449
EN
The paper is devoted to the analysis of Polish and Russian lexicon related to cycling. It indicates in both languages the most productive ways of word formation processes of jargon and professionalisms associated with various disciplines of cycling. They include univerbation, suffixation and semantic derivation.
PL
Artykuł został poświęcony analizie polskiego i rosyjskiego słownictwa z zakresu kolarstwa. Wskazano w nim najbardziej produktywne w obu językach sposoby tworzenia żargonizmów i profesjonalizmów związanych z różnymi dyscyplinami kolarstwa. Można do nich zaliczyć uniwerbizację, sufiksację oraz derywację semantyczną.
5
Publication available in full text mode
Content available

The Position of Middle Irish: Historical Linguistics and Glottochronology

45%
Mikhailova T. A.
Roczniki Humanistyczne
|
2021
|
vol. 69
|
issue 11
129-148
PL
Pozycja języka średnioirlandzkiego: językoznawstwo historyczne a glottochronologia Morris Swadesh (1952, 1955) zaproponował nową metodę datowania zmian językowych, która zakładała 1000-letnią retencję 86% słownictwa, tzn. 14 słów (z listy 100 podstawowych) musi być zastąpione. Przy jej użyciu Greene (1964), a następnie Elsie (1979), podjęli próbę określenia, kiedy nastąpił podział na grupę goidelską oraz brytańską. Blažek i Novotná (2006) datują to wydarzenie na okres ok. 1200 p.n.e., gdyż użyli nowej kalibracji, zmieniając stałą dezintegracji λ z 0.14 na 0.05 na millennium, wyeliminowali zapożyczenia oraz uwzględnili synonimy w liście słów.  Użycie synonimów zaprzecza oryginalnej idei Swadesha, która zakładała listę podstawowego słownictwa, oraz automatycznie prowadzi do sztucznej archaizacji. W artykule pod rozwagę poddaje się możliwość analizy zmian semantycznych w podstawowym słownictwie irlandzkim przy użyciu oryginalnej metody oraz podjęto próbę oszacowania wzrostu średnioirlandzkiej warstwy językowej.
EN
A new method of “dating” language changes was proposed in the 1950s by Morris Swadesh (1952, 1955), who examined changes in the basic vocabulary of a language and postulated that the 1000-year retention rate represents 86% of the vocabulary; in other words, 14 words from a 100-word list must be replaced.  An attempt to calculate the split between Goidelic and Brittonic based on this approach was made in Greene (1964) and later in a fundamental study by Elsie (1979) containing, unfortunately, some inaccuracies. In Blažek and Novotná (2006) this split between Goidelic and Brittonic is dated to ca. 1200 BC. The authors used a new calibration, with a change in the constant of disintegration λ from 0.14 to 0.05 per millennium, the elimination of borrowings and the inclusion of synonyms in the wordlist. The use of synonyms compromises the original Swadesh idea of the basic vocabulary of a language, and automatically leads to its artificial archaisation. This article tries to demonstrate the possibility of an analysis of semantic changes in basic Irish vocabulary using the non-modified version of the Swadesh method and to define a possible date for the growth of the Middle Irish language stratum.
6
Publication available in full text mode
Content available

Англійське власне ім’я Jack і похідні від нього епоніми: гніздове дослідження

36%
Ostapenko M.
Studia Ukrainica Posnaniensia
|
2021
|
vol. 9
|
issue 2
59-71
PL
Jack to jedno z najbardziej rozpowszechnionych imion w krajach anglojęzycznych i dlatego stało podstawą do tworzenia wielu pochodnych eponimów. Brak kompleksowej rozprawy naukowej dotyczącej tego słowotwórczego gniazda określa aktualność danej pracy. Artykuł jest oparty na postulatach porównawczo-historycznego językoznawstwa, semantyki leksykalnej i onomastyki. Celem jest badanie struktury słowotwórczo-semantycznego gniazda, na szczycie którego znajduje się antroponim Jack. W wyniku przeprowadzonych analiz zostały wydzielone strukturalne typy wtórnych konstytuentów gniazda i zasadnicze kierunki treściowej ewolucji podstawowego leksemu oraz jego apelatywnych form pochodnych, między innymi frazeologizmów. Wszystkie eponimy pochodne od imienia Jack podzielone były na następujące mikrogniazda: przedstawiciele przyrody ożywionej (osoby płci męskiej, rośliny, zwierzęta), obiekty przyrody nieożywionej (mechanizmy – jakiekolwiek rzeczy, które zastąpiły czynności człowieka albo za pomocą których coś można zrobić) oraz część leksem określających wizerunek mężczyzny w kulturze.
EN
The English name Jack is one of the most common names in English-speaking countries, which has become a derivate for a large number of derived eponyms. The lack of a comprehensive study of this word family determines the relevance of our research. The article is made within the framework of comparative-historical linguistics, lexical semantics, and onomastics. The article aims to explore the structure of the derivative-semantic word family with a stem anthroponym eng. Jack. As a result, the structural types of secondary word family constituents and the main directions of semantic evolution of the creative lexeme and its common nouns derivatives, including phraseological units, were identified. All derived eponyms of the name Jack were divided into the following micro-families: representatives of living nature (males, plants, animals), inanimate objects (mechanisms – any things that have replaced human labor or with which something can be done) and an intermediate link of lexemes denoting the image of a man.
7
Publication available in full text mode
Content available

'Dla odmiany' – fraza przysłówkowa i komentarz metatekstowy (na tle konstrukcji dla + NP)

36%
Żabowska M.
Linguistica Copernicana
|
2019
|
vol. 16
EN
The main aim of the article is to establish the status of expression dla odmiany in Polish; attention focuses both on the conceptual level of language analyzed in the syntactic-semantic perspective and also on the metatextual level described in functional terms. The expressions like dla zdrowia, dla zabawy and also dla przykładu, dla przypomnienia serve as a background for this analysis. The obtained results demonstrate that the uses of dla odmiany represent: 1) syntactical construction, which realizes two patterns: a) zrobić coś [dla _ {np. odmiany (od czegoś)}], b) [(zrobić coś1)] dla _ {np. odmiany} (zrobić coś2) and 2) metatextual language unit dla odmiany.
PL
Celem artykułu jest określenie statusu wyrażenia dla odmiany w języku polskim, zarówno na poziomie przedmiotowym języka (analizowanym w perspektywie semantyczno-składniowej), jak i na poziomie metatekstu (opisywanym w terminach funkcjonalnych). Tłem dla przeprowadzanych analiz są wyrażenia typu dla zdrowia, dla zabawy oraz dla przykładu, dla przypomnienia. Uzyskane wyniki potwierdzają, że użycia dla odmiany reprezentują: 1) połączenie syntaktyczne, stanowiące realizację dwóch schematów: a) zrobić coś [dla _ {np. odmiany (od czegoś)}], b) [(zrobić coś1)] dla _ {np. odmiany} (zrobić coś2) i 2) metatekstową jednostkę języka dla odmiany.
8

Modele zdaniowe w tekście naukowym. Model relacyjny (na materiale tekstów naukowych z obszaru humanistyki)

36%
Kananowicz T.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 1
41-56
PL
W artykule przedstawiono relacyjny model zdaniowy w systemie innych modeli, zakreślono pole modelu w oparciu o różnorodną semantykę tworzących go czasowników relacyjnych, semantyczne role i taksonomiczne klasy argumentów. Opisano procesy derywacji semantycznej, w których wyniku pole modelu relacyjnego poszerza się kosztem predykatów pierwotnie czynnościowych. Nowa semantyka wielokrotnie skutkuje kształtowaniem się nowych paradygmatów gramatycznych. Istnienie czasowników z tzw. wahającą się semantyką daje możliwość nadawcy tekstu naukowego ujmować czynności intelektualne zarówno agentywnie, jak i impersonalnie.
XX
In the article the author describes the relational sentence model against a background of other sentence models, presents the semantic field of the model on the basis of different semantic groups of verbs, semantic roles and taxonomic classes of the actants. Processes of semantic derivation were described which result in the expansion of the relational model’s field due to agentive predicates of action. New semantics often results in the development of new grammatical paradigms. Due to predicates with unstable semantics, authors of academic texts can choose between agentivity or impersonality while describing the intellectual activities.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.