Search results

1

Sejmik preński (1791–1794)

100%

Jusupović M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2022

|

vol. 21

|

issue 1

287-304

EN

The Great Diet (1788–1795) introduced many reforms, one of them was reform of the administrative structure of the Polish-Lithuanian Commonwealth. One of the results of this change was separation of the Prienai district from the district of Kaunas. Origin of this district had administrative causes, but it contributed to the ending of frequent and fierce conflicts in the dietines of Kaunas. New assemblies were established in Prienai and elected two envoyes to the parliament and one deputy to the Tribunal. Dietine of Prienai gathered for the first time on 15 February 1792, when its main activity was supporting the Third May Constitution. Next assembly in Prienai gathered in entirely different political circumstances, after foundation of the confederation of Targowica. The purpose of these assemblies was election of envoyes to the diet, which was established to accept the second partition of the Commonwealth. The purpose of this article is analysis of the history of dietines of Prienai and edition of previously unpublished records of this assmebly. Among them there are laudum and instruction of the assembly of 1792 and note and letter presenting the course of this dietine. Edition of these records will supplement the earlier editions of acts of the Kaunas dietines and will be published following similar editorial instruction. Records of the next Prienai assembly, which gathered in 1793, are already published, but we analized them to find information about dietines of Prenai.

PL

Sejm Wielki przeprowadził reformę administracyjną, w ramach której utworzono w Rzeczpospolitej nowe powiaty i wyznaczono miejsca obradowania sejmików. W wyniku tego z powiatu kowieńskiego wydzielono powiat preński, który funkcjonował do upadku Rzeczpospolitej. Jego powstanie miało powody administracyjne, ale przyczyniło się też do zakończenia konfliktów, które często i z dużą siłą wybuchały na sejmiku kowieńskim. W Prenach odbywać się miały osobne sejmiki z prawem do wyboru dwóch posłów na sejm i jednego deputata na Trybunał. Pierwszy raz sejmik preński zebrał się w lutym 1792 r., wówczas przede wszystkim zajął się wyrażaniem poparcia dla Konstytucji 3 Maja i jej zaprzysiężeniem. Kolejny raz sejmik preński zebrał się w zupełnie innej sytuacji politycznej, po zawiązaniu konfederacji targowickiej. Zadaniem tego sejmiku był wybór posłów na sejm grodzieński, który miał zatwierdzić drugi rozbiór. Celem artykułu jest omówienie dziejów sejmików preńskich oraz wydanie niepublikowanych dotąd akt tegoż sejmiku. Należą do nich laudum i instrukcja na sejmik 1792 oraz notatka i list relacjonujący przebieg tego sejmiku. Stanowią one uzupełnienie wydanych wcześniej akt sejmiku kowieńskiego z czasów dwóch ostatnich władców i wydane są przy zastosowaniu podobnych zasad edytorskich. Akta dotyczące kolejnego zgromadzenia tego sejmiku w 1793 r. zostały już wcześniej opublikowane, ale również wykorzystano je dla zbadania dziejów tegoż sejmiku.

2

Sejmiki ekspedycyjne Zgromadzenia szlacheckie w czasie wypraw pospolitego ruszenia (na przykładzie 1672 roku)

100%

Wierzbicki L. A.

Wieki Stare i Nowe

|

2019

|

vol. 14

|

issue 19

88-97

PL

Zgromadzenia szlacheckie, które odbywały się w trakcie wypraw pospolitego ruszenia, powinno określać się jako sejmiki, nie zaś jako zjazdy. W odróżnieniu od innych sejmików, które zbierały się tradycyjnie w kościele, na zamku czy też w ratuszu, sejmiki ekspedycyjne miały miejsce „w polu”, czyli pod gołym niebem. Odbywały się one na wszystkich etapach wypraw pospolitego ruszenia, gromadziła się na nich szlachta zebrana w obozie. W przypadku tego rodzaju sejmików szczególnie ważną datą jest rok 1672, kiedy miała miejsce ostatnia w XVII wieku wyprawa pospolitego ruszenia koronnego. W późniejszym czasie sejmiki ekspedycyjne zwoływano dopiero podczas bezkrólewia z lat 1696-1697, kiedy to zebrało się pospolite ruszenie elekcyjne.

EN

Noblemen’s assemblies that took place during the expeditions of the noble mass levy (Polish pospolite ruszenie) should in fact fall under the category of dietine (sejmik), and not congress or rally. Included in that group ought to be only those dietines that proceeded during the mass levy excursions. As opposed to other dietines, whose participants traditionally gathered in churches, castles, or town halls, the expeditionary dietines took place “in the field,” that is, under the open sky. The expeditionary dietines were carried out at each stage of mass levy expeditions and the noblemen gathered in a camp to partake in them. Especially important for this kind of dietines was the year 1672, when the Crown’s final mass levy expedition of the 17th century was undertaken. From the moment of popisy(a show of levies’ military force), which mostly took place in August, up until the return from themain military camp near Lublin during the first half of November 1672, the noblemen many a timeassembled in expeditionary dietines. Subsequent expeditionary dietines were called over the periodof interregnum of the years 1696-1697, when electoral mass levy gathered.

3

Udział Potockich w obradach sejmowych w czasach Jana III Sobieskiego

100%

Kołodziej R.

Wieki Stare i Nowe

|

2019

|

vol. 14

|

issue 19

98-108

PL

Celem artykułu jest prześledzenie działalności politycznej członków rodu Potockich w czasie panowania Jana III Sobieskiego. Analiza dotyczy aktywności parlamentarnej Potockich, którzy pełnili w tym okresie funkcje posłów oraz senatorów. W przypadku posłów obejmuje rozpoznanie sejmików, z których wybierani byli na funkcje poselskie, oraz przejawy ich aktywności na forum sejmu. W przypadku senatorów dotyczy ich odpowiedzi na deliberatoria przedsejmowe, wygłoszone wota senatorskie, udział w obradach sejmików przedsejmowych i frekwencję na sejmach. Dzięki analizie można spróbować odpowiedzieć na pytanie, na ile aktywność sejmowa przekładała się na awanse i kariery polityczne.

EN

Since the beginning of the 17th century the gens Potocki enjoyed their growing significance in the Polish‑Lithuanian Commonwealth. It translated into ever more frequent taking and holding by them state offices and functions, including the ones of MPs. What could now be estimated is that during thereign of John III Sobieski as many as ten Potockis held a seat in Sejm. The most experienced among them was Stefan Potocki, who served four terms. The remainder of the mentioned representatives include persons who served a few terms. Overall, the Potockis held the office of MP 27 times. However,their activity as MPs was not too impressive, which is corroborated by few and far between mentions about them in parliamentary minutes. More active seem to have been the senators originating from the gens Potocki, namely brothers Jędrzej and Feliks, yet the said activity might have stemmed fromthe King’s expectations. They partook in pre‑Sejm dietines and relatively frequently were present during Sejm sessions. Their senate advisory speeches (Polish wota senatorskie) did not consist of hot‑air rhetoric, but included helpful comments on state of the commonwealth. It may seem, however, that both for MPs and for senators coming from the family Potocki the military service was paramount, and the political activity merely complemented it.

4

Sejmiki poselskie 1766 roku

99%

Kosińska R.

Kwartalnik Historyczny

|

2018

|

vol. 125

|

issue 4

EN

Przedmiotem badań w niniejszym artykule są sejmiki 1766 r. Autor opisuje przygotowania do kampanii zarówno dworu, jak i opozycji, a następnie na podstawie instrukcji oraz korespondencji relacjonującej przebieg lokalnych zgromadzeń odpowiada na pytanie, czyim sukcesem się okazały sejmiki. The article focuses on the sessions of dietines (sejmiki, assemblies of the local nobility) convened in 1766. The author presents the preparations for the campaign of both the court and the opposition, and then – on the basis of instructions and letters describing the course of local gatherings – answers the question of which side was victorious at the dietines.

5

Radom jako miejsce obrad sejmików i lokalnych zjazdów szlacheckich w drugiej połowie XVIII wieku

80%

Kozdrach M.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2019

|

vol. 18

|

issue 1

75-97

EN

Radom in the 18th century was a small town, but untill 1763 it was the seat of the Crown Treasury Tribunal, therefore it played an important role for the nobility. Stanisław August Poniatowski’s reign took away from Radom a “tribunal city” status, however in the local level it strenghtened the town’s role by establishing local dietines in it. Since the 16th century Sandomierz Voivodship, part of which was the Radom District, confered together in Opatów. Convocation Diet, establishing separate land court for the Chęciny, Opoczno and Radom Distriucts, pointed Radom as a place of the judicial officials’ elections. In 1768 an attempt to establish there deputy dietines was also taken. The 1791 reform intended in Radom envoy dietines and reducted the elective dietines constituency to the Radom District itsef. New law regulations were however in force for a few months only. In the examined period Radom was also a place of assemblies not expressed in the law, resulting from the events of the Confederacy of Bar (1769), Confederacy of Targowica (1792) and the Kościuszko Uprising (1794). In general, Radom was a place of six dietines’ sessions and three assemblies during the 1765–1794 period.

PL

Osiemnastowieczny Radom, choć był miastem stosunkowo niewielkim, do 1763 r. był miejscem obrad Trybunału Skarbowego Koronnego, przez co odgrywał istotną rolę w życiu szlachty. Panowanie Stanisława Augusta odebrało Radomiowi status „miasta trybunalskiego”, na szczeblu lokalnym wzmocniło jednak jego rolę poprzez ustanowienie lokalnych sejmików. Od XVI w. województwo sandomierskie, którego częścią był powiat radomski, obradowało wspólnie w Opatowie, sejm konwokacyjny, wprowadzając odrębny sąd ziemski dla powiatów chęcińskiego, opoczyńskiego i radomskiego, miejscem elekcji jego urzędników naznaczył jednak Radom. W 1768 r. podjęto też próbę ustanowienia w Radomiu sejmików deputackich. Reforma z 1791 r. przewidywała z kolei w mieście obrady sejmików poselskich z jednoczesnym zmniejszeniem okręgu sejmików elekcyjnych do samego powiatu radomskiego. Nowe prawo obowiązywało jednak zaledwie kilka miesięcy. W analizowanym okresie w Radomiu odbywały się także zjazdy nieprzewidziane prawem, a związane z konfederacją barską (1769), konfederacją targowicką (1792) i insurekcją kościuszkowską (1794). Ogółem na przestrzeni lat 1765–1794 w Radomiu zebrało się sześć sejmików i trzy zjazdy.

6

W służbie Sobieskiego. Działalność polityczna i wojskowa Jana Gorzeńskiego (około 1626–1694)

80%

Pietrzak J.

Zapiski Historyczne

|

2018

|

vol. 83

|

issue 1

69-110

EN

So far the figure of Jan Gorzeński was treated marginally by researchers dealing with the subject matter of the political and military clientele of Jan III Sobieski. The activity of Gorzeński in the institutions of political life in the province of Greater Poland became the starting point to his further activity in the Sejm. Obedience and loyalty which were evinced by Gorzeński first towards the castellan, next to the voivode of Poznań Krzysztof Grzymułtowski allowed him to get closer to the people associated with Sobieski. Upon his inspiration, Gorzeński recruited members of the Sejm and converted them into supporters of the marshal and grand crown hetman. In the 1670s the activity of Gorzeński was also discernible in the military field. His participation in war campaigns against the Tatars, Turks and Cossacks made him a recognizable and praiseworthy commander of the dragoon regiment. The coronation of Jan Sobieski constituted the turning point in Gorzeński’s career as he was promoted and entrusted with the starost estates. His marriage with Sobieski’s relative – Elżbieta – the widow after Władysław Denhoff (died 1671) also helped him to be one of the co-operators of the king. Thanks to this, Jan won respect and had the opportunity to rise above the level of middle-income noblemen. In the last years of his life Gorzeński focused on the struggle with the Sapiehas, who at the end of the reign of Jan III Sobieski set up a faction which was in opposition to the court.

DE

Die Gestalt von Jan Gorzeński tauchte bisher eher am Rand der Forschungen zur politischen und militärischen Klientel von Johann III. Sobieski auf. Die Tätigkeit von Gorzeński im Umkreis der Institutionen des politischen Lebens der Provinz Großpolen wurde zum Ausgangspunkt für seine Aktivität beim Sejm. Der Gehorsam und die Treue, durch die sich Gorzeński gegenüber Krzysztof Grzymułtowski, dem Kastellan und dann Wojewoden von Posen, ausgezeichnet hatte, machte es ihm möglich, sich dem Kreis der Personen anzunähern, die mit Sobieski in Verbindung standen. Auf seine Weisung hin gewann Gorzeński Abgeordnete und zog sie auf die Seite des Marschalls und Großhetmans der Krone. In den siebziger Jahren des 17. Jahrhunderts machte sich die Aktivität von Gorzeński auch im Bereich der Armee bemerkbar. Die Teilnahme an Kriegszügen gegen Tataren, Türken und Kosaken machte aus ihm einen bekannten und gerühmten Anführer eines Dragonerregiments. Die Krönung Sobieskis zum König wurde für Gorzeński zu einem Wendepunkt im Hinblick auf seinen Aufstieg in Ämtern und die ihm zur Nutzung überlassenen Güter in Starościn. Auch die Heirat Gorzeńskis mit einer entfernten Verwandten von Johann III. namens Elżbieta, der Witwe von Władysław Denhoff (gest. 1671) förderte seine Zugehörigkeit zum Kreis der Mitarbeiter des Monarchen. Sie brachte ihm die entsprechende Wertschätzung und die Chance ein, sich aus dem Kreis des mittleren Adels abzuheben. In seinen letzten Lebensjahren konzentrierte sich Gorzeński auf den Kampf gegen die Sapieha, die gegen Ende der Regierungszeit von Johann III. eine gegen den Hof gerichtete Partei bildeten.

Refine search results

2 Wieki Stare i Nowe

1 Kwartalnik Historyczny

1 Miscellanea Historico-Iuridica

1 Przegląd Nauk Historycznych

1 Zapiski Historyczne

1 Jusupović M.

1 Kosińska R.

1 Kozdrach M.

1 Kołodziej R.

1 Pietrzak J.

1 Wierzbicki L. A.

1 2022

3 2019

2 2018

Sejmik preński (1791–1794)

Sejmiki ekspedycyjne Zgromadzenia szlacheckie w czasie wypraw pospolitego ruszenia (na przykładzie 1672 roku)

Udział Potockich w obradach sejmowych w czasach Jana III Sobieskiego

Sejmiki poselskie 1766 roku

Radom jako miejsce obrad sejmików i lokalnych zjazdów szlacheckich w drugiej połowie XVIII wieku

W służbie Sobieskiego. Działalność polityczna i wojskowa Jana Gorzeńskiego (około 1626–1694)