Search results

1

Pan Miyagi i transformacja szkolnictwa wyższego

100%

Antonowicz D.

Kultura i Edukacja

|

2014

|

issue 4(104)

315-331

EN

The article is devoted to Professor Ryszard Borowicz, his research and critical analysis of the changes taking place in the Polish higher education. Ryszard Borowicz was their researcher, witness and participant, as well as, in many aspects, also their co-author, fulfilling many political, management and social functions in that period. The article aims to analyze the transformation of the Polish higher education from the point of view of Borowicz’s critical position, whose research interests were centred on revealing hidden forms of inequality in access to education. The analysis presented in this article is concentrated on the three most import_ant processes: (a) massification of higher education, (b) marketisation of higher education and (c) demographic decline as the most import_ant factors influencing the availability and quality of the education offered by the Polish higher education institutions. The text contains references to a large number of disputes and debates that I had with Professor Ryszard Borowicz throughout the past decade, for which unfortunately I did not manage to thank him.

2

Not willing to or not able to? Teachers on their role in addressing social inequalities in education

100%

Zahorska M., Institute of Sociology W. U., martazahorska@wp.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2014

|

vol. 49

EN

Sociologists of education are often divided into those who are interested in ‘macro’ and those interested in ‘micro’ theories. This paper is an attempt to show how it is difficult to explain what is taking place in schools by concentrating only on the micro (school) level. Explanation should be sought in school system, educational politics, etc. My paper presents the initial conclusions of my research on educational inequalities, which is being conducted at primary and middle schools in several towns and villages in Poland. It is not an article on educational inequalities per se; the purpose of this paper is much more limited. The aim of the project is to present the opinions of teachers with regard to the possibilities of schools to reduce inequalities. The statements made by teachers of various classes and schools, located in both small and big towns, will be compared. The particular feature of this research lies in its methodology. We used qualitative and not quantitative methods, the latter of which are the most popular in analyzing educational inequalities. We were interested in the mechanisms involved in the categorization of ‘good’ and ‘bad’ students. Our study is based on the observation of selected classes, interviews (IDI) with teachers, school principals and school counsellors. We also talked with representatives of local governments, who were responsible for education, and representatives of social care institutions, but this paper focuses only on the interviews conducted in the schools.

3

Not willing to or not able to? Teachers on their role in addressing social inequalities in education

100%

Zahorska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2014

|

issue 49

129-146

EN

Sociologists of education are often divided into those who are interested in ‘macro’ and those interested in ‘micro’ theories. This paper is an attempt to show how it is difficult to explain what is taking place in schools by concentrating only on the micro (school) level. Explanation should be sought in school system, educational politics, etc. My paper presents the initial conclusions of my research on educational inequalities, which is being conducted at primary and middle schools in several towns and villages in Poland. It is not an article on educational inequalities per se; the purpose of this paper is much more limited. The aim of the project is to present the opinions of teachers with regard to the possibilities of schools to reduce inequalities. The statements made by teachers of various classes and schools, located in both small and big towns, will be compared. The particular feature of this research lies in its methodology. We used qualitative and not quantitative methods, the latter of which are the most popular in analyzing educational inequalities. We were interested in the mechanisms involved in the categorization of ‘good’ and ‘bad’ students. Our study is based on the observation of selected classes, interviews (IDI) with teachers, school principals and school counsellors. We also talked with representatives of local governments, who were responsible for education, and representatives of social care institutions, but this paper focuses only on the interviews conducted in the schools.

4

Social and ethnic group membership among students in a Czech lower secondary school

88%

Vorlíček R.

Society Register

|

2022

|

vol. 6

|

issue 1

41-68

EN

This article examines social and ethnic group membership among sixth-grade students at a Czech lower secondary school whose student population is predominantly heterogeneous in terms of ethnicity. The main focus is on group membership in the sixth grade, which is considered as the worst class at school and which is attended by several Roma boys and girls. Special attention is paid to the boundary constructions in the groups of children from an anthropological perspective and interactionism. The article is based on qualitative, and ethnographic fieldwork. The central method of the fieldwork was observation. This method was partially supplemented by materials from the school evaluations and interviews with teachers and other respondents during the field research. Research findings derive from fieldwork conducted at the school that is perceived as problematic by local residents. The school is located near a socially excluded locality in the Czech Republic where a large number of the buildings are in deplorable condition, with many apartments unoccupied. Many city residents consider the locality to be a “Roma ghetto”. The article contributes to understanding the grouping and social and interethnic communication among twelve-year-old students. The article sheds light on the benefits of being in a group and how students and groups communicate with each other.

5

Changes in educational inequalities in Poland. Comments on Zbigniew Sawiński’s article “Education reform and inequality: fifteen years of new lower secondary schools in Poland”

75%

Sitek M.

Edukacja

|

2017

|

issue 2(2017)

164–181

EN

In his text published in Edukacja, 141(2), 2017 („Education reform and inequality: fifteen years of new lower secondary schools in Poland”), Zbigniew Sawiński analyses data from the 2000 to 2012 editions of the OECD PISA study and argues that lower secondary school reform has not reduced educational inequalities in Poland. The importance of students’ social origin remained at the same level as before the reform, the impact of social origin on the choice of type of secondary school remained the same, and an increasing differentiation of lower secondary schools did not lead to an increase in educational inequalities. I present methodological arguments and the results of a re-analysis of PISA data, indicating changes in wider educational inequalities. Between 2000 and 2012: (a) the strength of association in the performance of 15-year-olds with the socio-economic status of students’ families did not change, but (b) the variation of results decreased, which was mainly due to the improved performance of the lowest performing students; (c) the differences between students of high and low socio-economic status decreased; (d) the influence of social origin on the choice of the type of upper secondary school decreased. The effects of socio-economic status on upper secondary school choice is largely direct: it is not mediated by the educational achievements of students. The commentary also highlights the complexity of lower secondary school reform, which was not limited to the introduction of such schools. I indicate the role of factors that make it difficult to interpret the results of the reform in causal terms – particularly the role of unobserved variables related to the changes in the learning environments of subsequent cohorts of students.

6

Od diagnozy do skutecznej polityki edukacyjnej: potrzeba reorientacji w badaniach nad nierównościami w oświacie

75%

Sawiński Z.

Studia BAS

|

2020

|

issue 2(62)

91-109

EN

The paper discusses to what extent current research meets the expectations of policies aimed at reducing inequalities in education. Initially, inequalities in education were perceived as a result of the incomplete accessibility of schools for disadvantaged social categories. It was believed that inequalities would decrease with the further reforms of education systems. However, along with the expansion of education, research showed that inequality did not decrease, but began to move to ever higher levels of the school system. It raised expectations that research results should help decision makers search for effective solutions to reduce educational inequalities. The author addresses the question of whether research has met this challenge and proposes to extend the scope of collected data to increase its usability in educational policy.

7

Nieznośna lekkość… reformowania oświaty

71%

Zahorska M.

Studia z Polityki Publicznej

|

2016

|

vol. 3

|

issue 2(10)

43-64

EN

The educational reform designed by Prawo i Sprawiedliwość (the Law and Justice political party) fits in a pattern of the previous Polish reforms, primarily due to the way they were introduced. The political rather than substantive factors determine their design, they are introduced too hastily, and the appointed experts are treated as an embellishment. This mode of operation is characteristic not only of Poland. The researchers cited in the text (J. Nelson, M. S. Archer, N. Luhmann) indicate its root causes and limited effectiveness. The state remains the most important player in shaping the educational system despite the attempts to reduce its influence on education under neo-liberal policies. However, the current analysis of its limited effectiveness should lay the foundations for a policy, which would take into account the need to reckon with the interests of other actors as well as to develop a long-term strategy.

PL

Projektowana przez Prawo i Sprawiedliwość nowa reforma edukacji wpisuje się, ze względu na sposób jej wprowadzania, w pewien schemat, jakim podlegały także poprzednie polskie reformy. O ich kształcie decydują czynniki polityczne, a nie merytoryczne, wprowadzane są one zbyt pospiesznie, powoływani eksperci stanowią rodzaj dekorum. Ten sposób działania jest charakterystyczny nie tylko dla Polski. Badacze, których przytaczam (J. Nelson, M. S. Archer, N. Luhmann) wskazują na ograniczoną skuteczność działań reformatorskich i na ich przyczyny. Mimo prób ograniczenia wpływu państwa na edukację w ramach polityki neoliberalnej pozostaje ono najważniejszym podmiotem kształtującym system edukacyjny. Istniejące analizy skuteczności działań państwa powinny jednak stworzyć podstawy polityki uwzględniającej konieczność liczenia się z interesami innych podmiotów, a przede wszystkim długookresowej.

8

Wykształcenie rodziców a kierunki studiów ich dzieci

71%

Zawistowska A.

Nauka i Szkolnictwo Wyższe

|

2009

|

issue 1(33)

91-112

EN

The paper aims to answer two questions concerning inequalities at the tertiary level of education. Firstly, the impact of social background on the choices of fields studies, and, secondly, the gender-driven selection of fields of study. Research conducted to date has shown a visible relationship between one’s social background and the selection of academic disciplines studied. Individuals who have better-educated parents are more likely to study prestigious fields such as law or medicine. It has also been claimed that women are more likely to choose studies in humanities and social Sciences whereas men favour technical studies. Will these trends continue to exist given the rapid increase in the number of tertiary-level students in Poland sińce 1990s? The results of a survey conducted in three public universities in Białystok in 2008 have shown that students’ choices are driven by both their social background and gender. Also, a relationship has been identified between the choices of fields of study and the overall propensity to take risks. The author interprets the results of the survey building on the theory of cultural Capital, theory of monopolisation and rational choice.

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na dwa pytania dotyczące nierówności na wyższym szczeblu edukacji. Pierwsze dotyczy wpływu pochodzenia społecznego na wybór kierunku studiów, drugie - selekcji między kierunkami ze względu na płeć. Dotychczasowe badania wykazały, że istnieje wyraźny związek między pochodzeniem społecznym a wyborem kierunku studiów. Osoby mające lepiej wykształconych rodziców częściej studiują na kierunkach prestiżowych, takich jak prawo czy medycyna. Wskazuje się również, że kobiety chętniej wybierają kierunki humanistyczne i społeczne, a mężczyźni kierunki techniczne. Czy w sytuacji szybkiego wzrostu liczby studentów, obserwowanego w Polsce od lat dziewięćdziesiątych XX w., te prawidłowości będą się utrzymywały? Wyniki sondażu przeprowadzonego na trzech państwowych uczelniach w Białymstoku w 2008 r. pokazują, że na wybory studentów nadal wpływają zarówno pochodzenie społeczne, jak i płeć. Zaobserwowano również związek między wyborem kierunku studiów a generalną skłonnością do podejmowania ryzyka. Autorka interpretuje wyniki tych badań w kategoriach teorii konfliktowej (monopolizacji), teorii kapitału kulturowego i teorii racjonalnego wyboru.

9

Alicja w krainie nierówności. Recenzja książki Alicji Zawistowskiej: Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2012, stron 229

63%

Sawiński Z.

Edukacja

|

2013

|

issue 1(121)

113–118

PL

Autorka rozpoczyna od omówienia teorii nierówności edukacyjnych, które pojawiły się na świecie w ciągu ostatniego półwiecza. Przegląd ten jest aktualny i kompletny, przez co stanowi użyteczne kompendium wiedzy dla badaczy i polityków oświatowych. W celu poddania analizie danych empirycznych autorka wybrała ujęcie horyzontalne, w którym bada się czynniki wyboru jednej z alternatywnych ścieżek kształcenia. Zamieszczone w książce analizy dotyczą wpływu środowiska społecznego uczniów na: (a) wybór gimnazjum (w podziale na publiczne i prywatne), (b) wybór szkoły ponadgimnazjalnej oraz (c) wybór uczelni i kierunku studiów. Książka w przekonujący sposób uzasadnia korzyści z zastosowania ujęcia horyzontalnego do analizy nierówności edukacyjnych w Polsce, mimo że prezentowane wnioski mają charakter fragmentaryczny i nie składają się na obraz całej edukacji. Wynika to ze słabości dostępnych danych, które pochodzą z badań prowadzonych w ramach różnych perspektyw metodologicznych, zaś ich część ma zasięg lokalny. Pomimo tych ograniczeń, książka stanowi wartościowe podsumowanie aktualnej wiedzy na temat nierówności horyzontalnych w Polsce a zarazem wskazuje obszary, które wymagają dalszych badań.

EN

The author starts with a review of theories of educational inequality formulated during the last half-century. This review is complete and up to date and is therefore a useful resource for researchers and educational policy makers. For the purpose of analysis of empirical data the author has chosen a horizontal approach which examines factors influencing choice between available educational paths. The analyses presented in the book include (a) the impact of social background on middle school choice decisions (whether public or private), (b) determining factors for secondary school choice after completing middle school and (c) choice of university and field of study at tertiary level. Although the findings presented are fragmentary and do not provide a picture of the whole system, the book convincingly supports the benefits of a horizontal approach to understanding and explaining educational inequality in Poland. These shortcomings result from the weakness of the available data which were collected in studies following different methodological perspectives in some cases restricted to local communities. Despite these limitations, the book is a valuable summary of current knowledge about horizontal inequalities in Poland and at the same time identifies areas which require further research.

10

Testyzowanie edukacji i jego efekty

63%

Remisiewicz Ł.

Studia Socjologiczne

|

2019

|

issue 2(233)

205-233

PL

W niniejszym eseju autor proponuje reteoretyzację głównych idei zawartych w książce „Testy edukacyjne. Studium dynamiki selekcji i socjalizacji” (2017) autorstwa Agnieszki Gromkowskiej-Melosik. Z przykładów szczegółowo opisanych w książce, autor wyodrębnia uniwersalne wzorce zmian społecznych spowodowanych wprowadzeniem testów edukacyjnych, w ramach których podmioty uwikłane na różnych poziomach w testy edukacyjne reorientują swoje zachowania. Wszystkie te zmiany nazywane są testyzacją. Testyzacja składa się z trzech elementów: testokracji (poziom makrospołeczny), testolatrii (poziom przekonań kulturowych) i uczenia pod testy (poziom mikrospołeczny). Testokracja jako „rządy testów” polega na wykorzystaniu systemów abstrakcyjnych jako narzędzia selekcji. Testokracja jako „zarządzanie poprzez testy” polega na porównawczym ocenianiu stanu systemów edukacji na świecie. Testolatria obejmuje zespół przekonań kulturowych odnoszących się do obiektywności i niezależności testów. Przekonania te zapewniają stabilny i społecznie uprawomocniony porządek testowania. Wreszcie, uczenie pod testy modyfikuje techniki przekazywania i przyswajania wiedzy, przypisując wyższe wartości tym, które z większym prawdopodobieństwem poprawiają wyniki testu.

EN

In the essay, the author offers to re-theorize the main ideas of the book Testy edukacyjne. Studium dynamiki selekcji i socjalizacji [Educational Tests. The Study in the Dynamics of the Selection and Socialization] (2017) by Agnieszka Gromkowska-Melosik. Using the examples meticulously described in the book, the author isolates the universal patterns of social changes affected by educational testing whereby the agents involved in the testing at various levels reorient their behaviour. These changes are called testization and are seen to unfold at three levels: testocracy (macro-social level), testolatry (cultural values level) and teaching to the test (micro-social level). Testocracy understood as „governing through tests” is the use of abstract systems as a selection tool. Testocracy understood as „managing through tests” allows for comparative evaluation of educational systems worldwide. Testolatry refers to the cultural beliefs about objectivity and independence of tests. These beliefs secure a stable and socially legitimized order of testing. Finally, teaching to the test modifies the techniques of knowledge transmission and ascribes a higher value to such techniques that are more likely to improve test results.

11

Ścieżki edukacyjne a zdolności i pozycja społeczna

63%

Domański H., Federowwicz M., Pokropek A., Przybysz D., Sitek M., Smulczyk M., Żółtak T.

Studia Socjologiczne

|

2016

|

issue 1(220)

67-98

PL

Z badań prowadzonych w niektórych krajach wynika, że wybór ścieżki kształcenia może być silniej związany ze zdolnościami uczniów niż z pochodzeniem społecznym. O szansach przechodzenia, czy to do zasadniczej szkoły zawodowej, czy do liceum ogólnokształcącego bardziej decydują wyniki testów psychologicznych niż to, kim byli rodzice. Celem naszej analizy jest ustalenie tego dla Polski. Posługując się danymi z badań panelowych postaramy się stwierdzić, w jakim stopniu zdolności uczniów oddziałują na szanse przechodzenia do szkół średnich i wyższych. Nasze ustalenia wskazują, że niezależnie od pochodzenia społecznego wyższe umiejętności zapewniają więcej szans dostępu do szkół licealnych, najwyżej lokowanych na pierwszym progu selekcji, w porównaniu z technikami i szkołami zawodowymi. Poziom umiejętności jest również istotnym wyznacznikiem szans przechodzenia na studia i różnicuje dostęp do różnych rodzajów uczelni, zapewniając największe szanse podjęcia studiów bezpłatnych w uczelniach państwowych, cieszących się najwyższym prestiżem. Równocześnie, występowanie różnych ścieżek kształcenia jest czynnikiem wzmacniającym bariery selekcji. Absolwenci liceów najczęściej podejmują naukę w uczelniach bezpłatnych, podczas gdy szkoły prowadzone w trybie niestacjonarnym, przyjmujące kandydatów ze słabszymi wynikami i pobierające opłaty, relatywnie częściej przyciągają absolwentów techników.

EN

Research on educational inequalities disclosed that educational choices may be more strongly affected by students’ abilities than by class membership of their fathers. The purpose of this analysis is to establish how these relationships look like in Poland. By using data from panel studies 2014 we attempt to establish to what extent the abilities affect chances of transition to secondary and tertiary schools. According to our findings, higher abilities increase chances of access to lyceums offering general education than to technical secondary and basic vocational schools. The cognitive skills also increase the chances of transition to tertiary education, differentiating access to public universities, which enjoy the highest prestige. Level of cognitive skills is an important determinant of transition to tertiary education and it affects entry to various types of universities, providing the greatest chances of enrolment in freeof-charge public universities. At the same time, our findings confirm that choosing different tracks maintains class divisions in educational career. Graduates of lyceums are more likely to enroll in free-of-charge public universities whereas institutions which offer part-time programs, accept candidates with poorer scores, and charge tuition, are more likely to attract graduates of technical secondary schools.

12

Zmiany w nierównościach edukacyjnych w Polsce. Uwagi polemiczne do tekstu Zbigniewa Sawińskiego „Gimnazja wobec nierówności społecznych”

63%

Sitek M.

Edukacja

|

2016

|

issue 2(137)

113–130

PL

Zbigniew Sawiński w tekście opublikowanym w EDUKACJI („Gimnazja wobec nierówności społecznych”, Edukacja, 135(4), 2015) twierdzi na podstawie analiz danych programu OECD PISA z lat 2000–2012, że reforma gimnazjalna nie spowodowała zmniejszenia nierówności w polskiej edukacji: znaczenie pochodzenia społecznego dla osiągnięć uczniów utrzymywało się na podobnym poziomie jak przed reformą, nie zmniejszył się znacząco wpływ pochodzenia społecznego na wybór szkoły średniej, a obserwowane w Polsce różnicowanie się gimnazjów nie doprowadziło do wzrostu nierówności edukacyjnych. W artykule przedstawiono argumenty metodologiczne i wyniki powtórnej analizy danych PISA wskazujące na zmiany w szerzej rozumianych nierównościach edukacyjnych. Między 2000 a 2012 r. (a) nie zmieniła się wprawdzie siła związku wyników osiąganych przez piętnastolatków ze statusem społeczno-ekonomicznym rodzin uczniów, ale: (b) zmniejszyło się zróżnicowanie wyników, co było przede wszystkim zasługą poprawy wyników najsłabszych uczniów; (c) zmniejszyły się różnice między uczniami o niskim i wysokim statusie społeczno-ekonomicznym; (d) zmniejszył się wpływ pochodzenia społecznego na wybór szkoły ponadgimnazjalnej. Wpływ ten jest w dużej mierze bezpośredni: nie jest zapośredniczony przez osiągnięcia edukacyjne uczniów. W polemice podkreślono także złożoność tzw. reformy gimnazjalnej, która nie ograniczyła się jedynie do wprowadzenia gimnazjów. Wskazano na rolę innych czynników, które utrudniają analizowanie efektów reformy gimnazjalnej w kategoriach przyczynowo-skutkowych, w tym przede wszystkim na rolę nieobserwowanych w badaniu PISA zmiennych dotyczących zmian zachodzących w środowisku uczenia się kolejnych kohort uczestniczących w badaniu.

EN

In his text published in EDUKACJA („Polish lower secondary schools in the face of social inequalities” Edukacja, 135(4), 2015), Zbigniew Sawiński argues that based on the analyses of data from the 2000 to 2012 editions of the OECD PISA study, lower secondary school reform has not reduced educational inequalities in Polish education. The importance of students’ social origin remained at the same level as before the reform, the impact of social origin on the choice of type of secondary school remained the same, and an increasing differentiation of lower secondary schools did not lead to an increase in educational inequalities. The article presents methodological arguments and the results of a re-analysis of PISA data, indicating changes in wider educational inequalities. Between 2000 and 2012: (a) the strength of association in the performance of 15-year-olds with the socio-economic status of students’ families did not change, but (b) the variation of results decreased, which was mainly due to the improved performance of the lowest performing students; (c) the differences between students of high and low socio-economic status decreased; (d) the influence of social origin on the choice of the type of upper secondary school decreased. The effects of socio-economic status on upper secondary school choice is largely direct: it is not mediated by the educational achievements of students. The polemic also highlights the complexity of the so-called lower secondary school reform, which was not only limited to the introduction of such schools. The role of other factors is indicated, which makes it difficult to analyse the results of lower secondary school reform in terms of cause and effect – particularly the role of unobserved variables in the PISA study on changes in the learning environment of subsequent cohorts of study participants.

13

Zdalna edukacja w perspektywie teorii pola Edukacyjnego Pierre’a Bourdieu. Przypadek Uczniów z Europy Środkowo-Wschodniej

63%

Długosz P.

Rocznik Lubuski

|

2022

|

vol. 48

|

issue 1

87-112

EN

The aim of the article is to analyse the phenomenon of distance education from the perspective of Pierre Bourdieu’s theory of educational field. Byreferring to the well-known concept of the French sociologist, the author perceives distance education as the performance of actors in the educationalfield, conditioned by the habitus and capitals they possess. The theory used accurately describes and reflects the educational phenomenon that emergedduring the COVID-19 pandemic all over the world. Distance education might have increased existing educational inequalities. A representativesurvey carried out among students was used to verify this hypothesis. The study was conducted with the use of the Computer-Assisted PersonalInterviewing (CAPI) methodology on a sample of 1,000 students in Poland and 1,022 students in Ukraine. The analyses conducted indicate that thehypotheses regarding the increase in educational inequalities during distance education were confirmed. One’s capitals and class habitus determined thetechnological accessibility to classes, participation in classes and effective use of online classes.

PL

Celem artykułu jest analiza zjawiska zdalnej edukacji w perspektywie teorii pola edukacyjnego Pierre’a Bourdieu. Nawiązując do znanej koncepcji francuskiego socjologa, zdalną edukację traktuje się jako grę aktorów w polu edukacyjnym warunkowaną posiadanymi habitusami i kapitałami. Zastosowana teoria trafnie opisuje i odzwierciedla fenomen edukacyjny, jaki pojawił się w czasie pandemii COVID-19 na całym świecie. Zdalna edukacja mogła wzmocnić istniejące nierówności edukacyjne. Do sprawdzenia tej hipotezy wykorzystano reprezentatywny sondaż wśród uczniów. Badania zostały zrealizowane za pomocą metodologii Computer-Assisted Personal Interviewing (CAPI) na próbie 1000 uczniów w Polsce i 1022 na Ukrainie. Na podstawie prowadzonych analiz można stwierdzić, iż potwierdziły się stawiane hipotezy odnośnie do wzmocnienia się edukacyjnych nierówności w czasie zdalnej edukacji. O technicznej dostępności do zajęć, uczestnictwie w zajęciach i efektywnym korzystaniu z zajęć online decydowały posiadane kapitały i habitus klasowy.

14

Sukcesy i porażki reformy edukacji

63%

Zahorska M.

Przegląd Socjologiczny

|

2009

|

vol. 58

|

issue 3

119-142

PL

Przeprowadzona w 1989 roku reforma edukacji miała bardzo ambitne cele: podniesienie jakości szkół, wyrównanie szans edukacyjnych – zwłaszcza dzieci wiejskich, upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego. Dla realizacji tych celów zmieniono ogromnie wiele w systemie edukacyjnym: ustrój szkolny poprzez powołanie gimnazjów, sposób zarządzania szkołami – poszerzając kompetencje JST, finansowanie szkół – wprowadzając zasadę „pieniądz idzie za uczniem”, programy szkolne, zasady oceniania, drogi awansu nauczycieli, reguły kierujące funkcjonowaniem szkoły. Ważną społeczną konsekwencją reformy miało być zwiększenie szans edukacyjnych młodzieży ze środowisk o niskim kapitale kulturowym. Dla przedstawicieli teorii krytycznych, zwłaszcza reprezentantów Nowej Socjologii Edukacji (B. Bernstein, M. Young, N. Keddie i inni) zmiany w organizacji szkół nie są w stanie zrekompensować różnic społecznych. Obserwując rezultaty reformy przy okazji jej dziesiątej już rocznicy widzimy, że pomimo wielu spektakularnych sukcesów: zwiększenie upowszechnienia szkół średnich i wyższych, polepszenia rezultatów polskich uczniów w międzynarodowych testach PISA – społecznych nierówności edukacyjnych nie ograniczono. Przybierają one obecnie inne formy i lokują się w innych segmentach systemu szkolnego. Gimnazja nie wyrównują poziomu nauczania uczniów, ale utrwalają, a nawet powiększają różnice ze szkół podstawowych, umasowione szkoły średnie są ogromnie zróżnicowane pod względem poziomu, podobnie jak szkoły wyższe. Nadal więc uczniowie wywodzący się z „dobrych” rodzin mają dużo większe szanse trafienia do dobrych szkół gimnazjalnych, średnich i na studia dające lepsze możliwości na rynku pracy, niż ich rówieśnicy o „gorszym” pochodzeniu.

EN

The education reform carried out in 1989 had very ambitious goals: improving the quality of schools, popularizing secondary and Higher Education as well as providing equal educational opportunities, especially those for rural children,. In order to achieve those goals, much has been changed in the education system: the school structure, by creating junior high schools; the process of school management, by extending the LGU competence; financing schools – by applying the rule “Money follows the student”; school programs; grading systems; career paths for teachers and rules of school operation. An important social consequence of the reform was intended to be improving the opportunities available to young people with low cultural capital. In the opinion of the representatives of critical theories, especially those representing the New Sociology of Education (B. Bernstein, M. Young, N. Keddie and colleagues), changes in school organisation cannot compensate for social differences. When observing the results of the reform on the occasion of its tenth anniversary, we can see that in spite of many spectacular successes such as popularizing secondary and Higher Education as well as improving the results of Polish students in the international PISA tests, the social educational inequalities have not been limited; They currently take other forms and are found in other segments of the school system. Junior high schools do not even out the teaching level, but preserve and even increase differences resulting from primary schools; the majority of high schools are extremely diverse in terms of level, and so are the colleges. Therefore, students from “good” families still have much a greater chance of getting to good junior high schools and high schools, as well as to colleges that give better prospects on the labour market, than their peers with a “worse” family background.

15

PROBLEM ROZWARSTWIENIA SPOŁECZNEGO W GIMNAZJACH NA PRZYKŁADZIE KRAKOWSKIEJ OŚWIATY

63%

Pawlak R.

Polityka Społeczna

|

2015

|

vol. 42

|

issue 8(497)

14-19

EN

The aim of the article is to present a study about socioeconomic stratification in the school system conducted in Cracow in 2011–2012. The data come from statistics on local education system, individual indepth interviews with school masters and teachers from public and private lowersecondary schools as well as politician representing the local government. Special attention was paid to school recruitment policies, unequal access to educaion for students from different backgrounds, and the local government strategy for education. The study found that school selection practices and school competition lead to cream skimming. The best schools select the best candidates from affluent and well educated families. At the same time schools with poor reputation attract students from poor and working class families. They have much problems with school violence and students motivation for learning. The strategy for education introduced by the local government is to reduce expenditures for education by implementing school voucher scheme, closing down small schools and pay off teachers working in those schools. The aim of the local government is not to eliminate the problem of selection and segregation in the public education system.

PL

Prowadzone w ostatnich latach badania ukazują, że polskie gimnazja szybko różnicują się pod względem wyników końcowych uczniów. Procesowi temu towarzyszą wzrastające rozwarstwienia społeczne w szkołach, co w dłuższej perspektywie prowadzi do umacniania się nierówności społecznych. Celem artykułu jest ukazanie trzech typów szkół zróżnicowanych pod względem osiągnięć i składu społecznego ich uczniów: gimnazjów niepublicznych i publicznych o najwyższych wynikach końcowych oraz gimnazjów o słabych wynikach i malejącej liczbie uczniów. Analiza przeprowadzona została na podstawie badań jakościowych zrealizowanych pod kierunkiem R. Pawlaka w Krakowie w latach 2011–2012. Głównym zamierzeniem badawczym była ocena atrakcyjności badanych szkół, ukazanie składu społecznego ich uczniów oraz prezentacja problemów, z jakimi się borykają, prowadząc działalność edukacyjną.

16

‘Pedants’ vs ‘Mondains’ - on the Ways in which Young People Interact in the Schooling Process Through the Lens of Pierre Bourdieu’s Theory of Habitus and Socio-Cultural Capital

51%

Jurczak-Morris M.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2021

|

vol. 23

|

issue 1(89)

9-24

PL

Szkoła, niczym społeczny tygiel, stanowi przestrzeń rozmaitych interakcji i zachowań o niejednokrotnie odmiennym charakterze. Celem tego tekstu jest przyjrzenie się sposobom, w jakie uczniowie wchodzą w interakcje ze światem szkolnym oraz ukazanie pewnej logiki ich zachowań. Pierre Bourdieu, którego optyka teoretyczna stanowi podstawy powziętych przeze mnie badań, określił te rodzaje interakcji dychotomicznie mianem pedantyzmu, charakterystycznego dla tzw. „uczniów pokornych”, oraz pewności siebie tzw. „uczniów-światowców”, podkreślając zasadnicze różnice w ich modalności do kultury i języka, przejawiające się w różnych sposobach ich funkcjonowania w świecie szkolnym. Niniejszy tekst opowiada o tychże odmiennych sposobach interakcji w świecie szkolnym ze względu na przynależność klasową, przywołując konkretne sytuacje z życia szkolnego dla zobrazowania Bourdianowskiej teorii habitusu oraz teorii kapitału.

EN

School, like a social melting pot, is a space for diverse interactions and behaviours, often of quite a different nature. The aim of this text is to look at the ways in which pupils from varying social backgrounds interact with the school world as well as to demonstrate the logic of their behaviour. Pierre Bourdieu, whose theoretical approach forms the basis of my research, has dichotomised these types of interactions as ‘pedantism’, a characteristic of the so-called ‘humble pupil’s, and ‘self-confidence’, that of the so-called ‘worldly pupils’ (‘mondains’), highlighting the fundamental differences in their modality to culture and language, manifested in their different ways of being and reacting in the school world. This text discusses these various ways of interaction with and at school based on pupils’ social class affiliation, highlighting specific situations from school life to illustrate Bourdieusian theory of capital and habitus.

17

Korepetycje jako obrona klas średnich przed deklasacją społeczną na przykładzie społeczności regionalnej Podkarpacia

51%

Długosz P.

Pedagogika Społeczna

|

2015 (R. XIV)

|

issue 2(56)

111-129

PL

Celem artykułu jest analiza zjawiska korepetycji wśród młodzieży. Korzystanie z korepetycji można ujmować jako formę obrony klas średnich przed deklasacją społeczną. Ta reakcja pojawia się w warunkach umasowienia edukacji wyższej. Klasy średnie starają się zapewnić swoim dzieciom przewagę edukacyjną i zwiększyć ich szanse życiowe. Na peryferiach to zjawisko przybiera na sile, gdyż wykształcenie stanowi cenny kapitał wymieniany na inne dobra. Do analiz zostały wykorzystane badania sondażowe zrealizowane wśród uczniów szkół gimnazjalnych i maturalnych w regionie. Korzystanie z korepetycji było skorelowane z kapitałem kulturowym, ekonomicznym i społecznym. Uczestnictwo w korepetycjach było też związane z wysoką pozycją wyższego wykształcenia w systemie wartości, wysokimi aspiracjami edukacyjnymi i zawodowymi, orientacją merytokratyczną i antyegalitarną. Korepetycje uczniów wpisują się w styl życia klas średnich. Stanowią narzędzie w walce o zachowanie statusu społecznego.

EN

The article aims to analyse the phenomenon of private tutoring among young people. Reliance on private tutoring may be seen as a form of the middle classes’ defence against social degradation. This reaction occurred when higher education became mass education. Middle-class representatives try to provide their children with an educational edge and to increase their career opportunities. In peripheral regions the phenomenon is accelerated, since education constitutes valuable capital which can be exchanged for other goods. The analysis draws on the results of surveys carried out among lower secondary school pupils and secondary school pupils in the region. The findings show that private tutoring is correlated with cultural, economic and social capital. Having a private tutor is also related to giving high status to higher education, high educational and professional aspirations and meritocratic and anti-egalitarian orientation. Private tutoring is part of the lifestyle of the middle classes and it is a tool used to maintain their social status.

18

Rola edukacji inkluzyjnej w procesie likwidowania barier edukacyjnych generowanych przez nierówności społeczno-ekonomiczne

51%

Cęcelek G.

Kultura i Wychowanie

|

2021

|

vol. 20

|

issue 2

117-129

EN

The constant changes and transformations that characterize modern times, on the one hand, generate many new opportunities and contribute to the improvement of the process of building the quality of life, and on the other hand, they are the source of numerous socio-economic inequalities, leading to the emergence of serious barriers to access to education. Such a situation creates a need to undertake actions aimed at equalizing educational opportunities of young people brought up in poor, neglected, socially and culturally marginalized environments. Education focused on the inclusion of all students is a new, valuable paradigm in the field of upbringing and educating the young generation that takes into account young people’s individual needs and possibilities. The main goal of this educational paradigm is to meet the problems of inequality and social exclusion, and thus equalize educational opportunities for children and youth.

PL

Ciągłe zmiany i przeobrażenia charakteryzujące współczesne czasy z jednej strony generują wiele nowych możliwości i przyczyniają się do doskonalenia procesu budowania jakości życia, a z drugiej stanowią źródło powstawania licznych nierówności społeczno-ekonomicznych prowadzących do powstawania poważnych barier w dostępie do edukacji. Sytuacja taka rodzi zapotrzebowanie na podejmowanie działań służących wyrównywaniu szans edukacyjnych młodych ludzi wychowywanych w środowiskach biednych, zaniedbanych, marginalizowanych społecznie i kulturowo. Za nowy, wartościowy paradygmat w procesach służących organizowaniu wychowania i kształcenia młodego pokolenia uznaje się w związku z takimi potrzebami edukację nastawioną na włączanie wszystkich uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb i możliwości; edukację, której głównym celem jest wychodzenie naprzeciw problemom nierówności i wykluczenia społecznego i tym samym wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.

19

Zmiana społeczna a zjawisko nierówności szans edukacyjnych u progu lat dwudziestych XXI wieku. Zarys problematyki

45%

Bandoła Ł.

Edukacja Ustawiczna Dorosłych

|

2020

|

issue 3

169-179

EN

The author attempts to identify new types of inequality of educational opportunities at the beginning of the twenty-first century. The basic premise of the article is the statement that social change creates new inequalities in educational opportunities. Additionally, the existing inequalities undergo transformation and have a significant impact on the lifelong learning of adults. The author puts forward a thesis that education of young people is currently the most neglected sphere in the education system, and thus may be the primary cause of educational inequalities. The author considers digital exclusion and lack of technological skills as the new types of inequality of educational opportunities. He also points out that we are still dealing with the poor living conditions of students and parental negligence. The author concludes that it is crucial to perform a correct identification of the currently existing educational inequalities and forecast possible educational inequalities in the future, which will be important from the perspective of the lifelong learning.

PL

Autor podejmuje próbę zidentyfikowania nowych typów nierówności szans edukacyjnych u progu lat dwudziestych XXI wieku. Podstawowym założeniem artykułu jest stwierdzenie, że trwająca bez przerwy zmiana społeczna stwarza nowe nierówności dotyczące szans edukacyjnych, a dotychczasowe nierówności ulegają przeobrażeniom i mają znaczący wpływ na edukację ustawiczną dorosłych. Autor stawia tezę, że kwestia wychowania młodzieży jest obecnie sferą najbardziej zaniedbaną w systemie edukacji, a tym samym może stanowić pierwotną przyczynę występowania nierówności edukacyjnych. Autor do nowych typów nierówności szans edukacyjnych zalicza m.in. wykluczenie cyfrowe czy brak umiejętności mądrego wykorzystywania nowych technologii. Zaznacza przy tym, że w dalszym ciągu mamy do czynienia z ewolucją dotychczas występujących zjawisk, takich jak złe warunki mieszkaniowe uczniów czy zbyt mała ilość czasu poświęcanego dzieciom przez rodziców. Autor w konkluzji stwierdza, że podstawowym problemem jest właściwa identyfikacja aktualnie występujących nierówności edukacyjnych, a przede wszystkim projekcja możliwych do wystąpienia nierówności edukacyjnych w przyszłości, które mają znaczenie w perspektywie kształcenia całożyciowego.

Refine search results

Pan Miyagi i transformacja szkolnictwa wyższego

Not willing to or not able to? Teachers on their role in addressing social inequalities in education

Not willing to or not able to? Teachers on their role in addressing social inequalities in education

Social and ethnic group membership among students in a Czech lower secondary school

Changes in educational inequalities in Poland. Comments on Zbigniew Sawiński’s article “Education reform and inequality: fifteen years of new lower secondary schools in Poland”

Od diagnozy do skutecznej polityki edukacyjnej: potrzeba reorientacji w badaniach nad nierównościami w oświacie

Nieznośna lekkość… reformowania oświaty

Wykształcenie rodziców a kierunki studiów ich dzieci

Alicja w krainie nierówności. Recenzja książki Alicji Zawistowskiej: Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2012, stron 229

Testyzowanie edukacji i jego efekty

Ścieżki edukacyjne a zdolności i pozycja społeczna

Zmiany w nierównościach edukacyjnych w Polsce. Uwagi polemiczne do tekstu Zbigniewa Sawińskiego „Gimnazja wobec nierówności społecznych”

Zdalna edukacja w perspektywie teorii pola Edukacyjnego Pierre’a Bourdieu. Przypadek Uczniów z Europy Środkowo-Wschodniej

Sukcesy i porażki reformy edukacji

PROBLEM ROZWARSTWIENIA SPOŁECZNEGO W GIMNAZJACH NA PRZYKŁADZIE KRAKOWSKIEJ OŚWIATY

‘Pedants’ vs ‘Mondains’ - on the Ways in which Young People Interact in the Schooling Process Through the Lens of Pierre Bourdieu’s Theory of Habitus and Socio-Cultural Capital

Korepetycje jako obrona klas średnich przed deklasacją społeczną na przykładzie społeczności regionalnej Podkarpacia

Rola edukacji inkluzyjnej w procesie likwidowania barier edukacyjnych generowanych przez nierówności społeczno-ekonomiczne

Zmiana społeczna a zjawisko nierówności szans edukacyjnych u progu lat dwudziestych XXI wieku. Zarys problematyki