Search results - CEJSH

1

Between society and house: the history of the emancipation of the Ukrainian women of Eastern Galicia during the First World War

100%

Baidak M.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2016

|

vol. 3

194-235

PL

This article describes the history of the emancipation of the Ukrainian women of Galicia – the Austrian province and later in the Polish state – during the First World War and the post-war years. The focus of this research is the participation of women in combat actions, social activities, and family relationships. The events of war had a signicant impact on the everyday life of women in the household, both ideologically and mentally. The role of Ukrainian women at the front and in the public sphere is analyzed in the context of ‘internal emancipation’ by overcoming traditional prejudices that have limited female space, especially those of the household. During the war the daily space of women signicantly expanded – a woman could become not only a nurse, but the defender of the house, as she had to deal with the daily problems associated with raising children, community initiatives, or concerns for the man who had been mobilized to the front. The critical situation of the war accelerated the process of the emancipation of women as individuals and forced women to give up the traditional limitations of family and home. Ukrainian women found the space to implement dierent skills and began to understand themselves through the prism of their own lives and intimate experiences, not just as a part of a man’s everyday life. These changes were perceived in society in dierent ways. Still, mancipation was not extensive, as many women were afraid to make changes. The huge patriarchal world still dominated, but the issue of the civil rights of women, including the right for self-realization, was impossible to ignore.

2

„Uświadamianie”. Dyskusja o wychowaniu seksualnym na łamach „Dobrej Gospodyni” w 1904 roku

100%

Urbanik-Kopeć A.

Rozprawy z Dziejów Oświaty

|

2021

|

vol. 58

189-205

EN

The article is a summary and an analysis of a discussion by mail that was published in ‘Dobra Gospodyni’, a household magazine for provincial gentry, in 1904. A flurry of letters written by the readers concerned the subject of methods and benefits of sex education of girls and maturing teenagers. The article puts the discussion in the context of the contemporary public debate on the same subject, identifying the arguments and inspirations adopted by the participants both from the conservative and progressive, emancipatory side.

3

Serialowe emancypacje

100%

Bokiniec M.

Panoptikum

|

2011

|

issue 10(17)

109-122

EN

The article dwells upon the emancipatory potential of contemporary television, especially in the form of so called new generation of television series. The paper begins with the summary of classic criticisms directed against traditional television as expemplified in Theodor Adorno’s theory in order to illustrate the differences between traditional and contemporary television. The main objection against traditional TV forms was their anti-emancipatory direction. The next step is the characterization of so called new TV and the features of new-shows as well as explanation of the categories of discourse and emancipation. It is followed by the subjective survey of popular contemporary TV series in view of changes in representation of excluded or non-normative groups, which concludes with the claim that the predominant social world in neo-series is the “post-” world in which social, racial, gender etc. differences between people become irrelevant. The paper concludes with the question of whether this is a vision of emancipated and anticipated world or simply a strategy to neutralize and make invisible actual and real social and political conflicts.

4

Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji

88%

Nowicka M.

Stan Rzeczy

|

2014

|

issue 1(6)

235-254

PL

Artykuł dotyczy współczesnego przyrostu obietnic emancypacji w dyskursach socjologii krytycznej. Wiązane z emancypacją stymulowanie refleksyjności i sprawczej podmiotowości (agency) jest generalnie i często w sposób bezkrytyczny traktowane jako warunek rozwoju społecznego. W efekcie „boomu na emancypację” następuje rozmycie znaczenia pojęcia emancypacji i stępienie krytycznego ostrza tych nurtów, które problem władzy i podmiotowości mają na sztandarze. Z jednej strony, skutkiem tych procesów jest redukcja idei emancypacji do aktywistycznej społecznej praxis i do technologii uwłasnowolnienia. Z drugiej, idea emancypacji staje się represyjnym instrumentem oceny działań indywiduów. Problemy te zostaną omówione na przykładzie teorii postkolonialnej i społecznie zaangażowanej performatyki. Warto dziś przeciwstawić socjologii krytycznej socjologię krytyki i wrócić do krytyki samego pojęcia krytyki. Punktem wyjścia do metarefleksji mogłaby być koncepcja krytyki Michela Foucaulta.

EN

The paper discusses the proliferation of the emancipatory promises in discourses of critical sociology. The stimulation of reflexivity and agency, that is commonly associated with emancipation, is usually uncritically regarded as sine qua non of social development. As a consequence of “the emancipation boom” the notion of emancipation is becoming blurred and vaguely comprehensive, and critical analyses of power and subjectivity are losing their rebellious potential. On the one hand, the idea of emancipation is being reduced to an activist social praxis and to a technology of empowerment. On the other hand, the idea of emancipation serves as a repressive measure of evaluating human activities. These problems are illustrated with an example of post colonialism and socially involved performance studies. Today it seems necessary to juxtapose critical sociology and sociology of critique – and return to the critique of the notion of critique itself. Michel Foucault’s concept of critique could be a starting point for a metareflection.

5

Teoretyczne i badawcze osiągnięcia pedagogiki krytycznej w Polsce

75%

Czerepaniak-Walczak M.

Studia z Teorii Wychowania

|

2021

|

vol. XII(1 (34))

27-45

PL

Celem artykułu jest przedstawienie dorobku i aktualnego stanu pedagogiki krytycznej w Polsce, źródeł jej inspiracji oraz analiz teoretycznych i praktyk edukacyjnych. Nazwa „pedagogika krytyczna” jest przyjęta jako wspólne miano komplementarnych i synergicznych teorii pedagogicznych, praktyk badawczych i działań praktycznych, których przedmiotem są mechanizmy podmiotowego wyzwalania się z doświadczanej i rozumianej opresji do odpowiedzialnego i odważnego uczestniczenia w życiu społecznym. W tekście przybliżone są pola problemowe współczesnych „szczegółowych” pedagogik krytycznych, których wspólnym celem odkrywanie i zmienianie tych miejsc i praktyk, w których tworzy się warunki doświadczania sprawczości zorientowanej na osiąganie uznania, wolności i sprawiedliwości. Są to: pedagogika emancypacyjna, krytyczna pedagogika oporu, krytyczna pedagogika rodzaju oraz pedagogika uznania. Tekst zawiera też opisy praktyk w krytycznym paradygmacie badawczym, które są podstawą rozpraw naukowych i działań edukacyjnych.

6

Dostęp kobiet i mężczyzn do studiów wyższych. Studium porównawcze

75%

Gromkowska-Melosik A.

Rocznik Lubuski

|

2015

|

vol. 41

|

issue 2

39-49

EN

The essence of the problem of women equality with reference to their access to higher education has undergone a substantial overhaul in the last decade. In the quantity context, it is difficult to refer to the idea of women’s discrimination; just the opposite – among the students’ population as a whole, women are gaining a growing majority. In connection with the above, the majority of analyses concentrate on differences in the prestige of higher education institutions having both sexes as students, as well as on the choice of studies (specialisation) determined by the sex difference. The article deals with the diagnosis of the significant increase of educational aspiration of women, being an issue for the last decades.

PL

Istota problemu równości kobiet w zakresie dostępu do szkolnictwa wyższego uległa w ostatniej dekadzie znaczącej restrukturalizacji. W kontekście ilościowym, trudno już mówić o ich dyskryminacji; wręcz przeciwnie – wśród populacji studentów w jej całości kobiety posiadają rosnącą większość. Większość analiz koncentruje się w związku z tym na różnicach w prestiżu instytucji edukacji wyższej, w których studiują kobiety i mężczyźni, jak również na płciowo zróżnicowanym wyborze studiowanych kierunków (dyscyplin). Artykuł przybliża diagnozę znaczącego wzrostu – trwającego już kilku dekad - aspiracji edukacyjnych kobiet.

7

Pomiędzy nauczaniem Kościoła katolickiego a feminizmem – potencjał edukacyjny herstorii na przykładzie świętej Tekli

75%

Achremowicz H., Kamińska-Sztark K.

Forum Pedagogiczne

|

2019

|

vol. 9

|

issue 2/1

63-75

PL

Artykuł zarysowuje problematykę dialogu Kościoła katolickiego z szeroko pojętym feminizmem w kontekście autorskiej strategii edukacyjnej wyrastającej z historii (herstorii) pierwszych wieków chrześcijaństwa. Przez odwołanie do postaci mało znanej współcześnie, świętej Tekli, zostanie wzmocniona koncepcja wychowania w poszanowaniu równości płci wynikającej bezpośrednio z aktu stworzenia, ugruntowanej przez akt zbawienia i – jako taka – obecnej w nauczaniu Kościoła katolickiego. Będąc równe przed Bogiem, kobiety powinny mieć równe prawa w poszukiwaniu ścieżek poznania go i służenia mu. Współczesne nurty ruchu wyzwolenia kobiet odbierane są często jako wrogie nauczaniu Kościoła katolickiego. Tymczasem dzieje wczesnych wieków chrześcijaństwa wskazują na szacunek, jakim darzone były kobiety, ich niezaprzeczalną rolę w budowaniu wspólnoty, męczeństwo, determinację, mądrość i piękno. Przyjęcie takiej strategii edukacyjnej stanowi swoiste „zdjęcie klosza” (metafora Sylvii Plath), a poznanie herstorii kobiet, które budowały chrześcijaństwo, może służyć za inspirację do osobistego (nie tylko duchowego) rozwoju kobiet w Kościele katolickim.

8

Maria Rodziewiczówna o swojej twórczości. Nieznana kartka pocztowa pisarki

75%

Rusin J.

Tematy i Konteksty

|

2017

|

vol. 12

|

issue 7

EN

In this text an unknown before postcard by M. Rodziewiczówna has been published, in which the writer briefly yet to the point spoke on the subject of the creation of female characters and love in her novels.

9

Poglądy w kwestii potrzeby oraz zakresu edukacji kobiet panujące w drugiej połowie XIX i na przełomie XIX i XX wieku

71%

Dobkowska J.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2016

|

issue 96

89-107

EN

In the Kingdom of Poland, after the January Insurrection was crushed, many upper-class women were forced to support themselves because of the economic situation; there was therefore a heated discussion, among others in the press, about the need and extent of female education; it closely followed the discussion about the role and position of women in the society. So-called the „drawing-room” education with focus on teaching foreign languages which used to prevail so far, was strongly criticised. Its outcome – the so-called „drawing room doll” – was contrasted with the ideal of a „good housewife”. There were no doubts as to preparations necessary to run a household; general education became the main topic of polemics, as well as preparation to paid work. The postulated narrowing of girls’ education to practical skills only was opposed by many women, such as Eliza Orzeszkowa and Maria Ilnicka – the editor of „Bluszcz” who treated education as the internal improvement of a human being. There existed a viewpoint, especially popular in the intelligentsia community, that the aims of education were not simply material but also spiritual benefits since learning was a value in itself. The high growth of educational aspirations of women was observed in the second half of the 19th century. Quite often, their aspirations were not directly related to a desire to learn a profession. Girls graduated from schools with ambitious curricula, run by female activists with ties to the educational movement, where they did not learning any actual profession. Women attended public lectures and classes of the so-called Flying University. On the other hand, the economic situation forced some upper-class women to seek paid work. The prospect of becoming able to support themselves contributed to perceiving education as preparation to work. There were great hopes attached to crafts, especially in the 1870s. Craft schools and courses were organised for women and the press eagerly supported those actions. Unfortunately, it soon turned out that crafts failed to meet the expectations: there was no sufficient sale market and supply exceeded demand. In the late 1880s and early 1890s, the interest in crafts declined but interest in trade schools sparkled. At the end of the 19th century, paid work done by women due to necessity was no longer controversial; however, it was neither prestigious nor ranked high socially. That situation was altered by a group of „female pioneers” who strived to work in the intelligentsia professions, not only as teachers, and who were among the very first female university graduates. Women studying at universities was another heated issue with emotional response reflected in the press.

PL

W Królestwie Polskim po klęsce powstania styczniowego, w związku z sytuacją ekonomiczną, która zmusiła wiele kobiet z wyższych klas społeczeństwa do samodzielnego utrzymywania się, rozgorzała (m.in. na łamach prasy) dyskusja dotycząca potrzeby i zakresu edukacji płci żeńskiej, wiążąca się ściśle z dyskusją o roli oraz pozycji kobiety w społeczeństwie. Krytykowano dominującą do tej pory tzw. edukację salonową, której podstawę stanowiła nauka języków obcych. Jej efektowi, tzw. lalce salonowej, przeciwstawiono ideał „dobrej gospodyni”. Konieczność przygotowania w zakresie gospodarstwa domowego nie budziła wątpliwości, natomiast tematem polemik stało się wykształcenie ogólne, a także przygotowujące do pracy zawodowej. Postulaty zawężenia edukacji dziewcząt wyłącznie do zajęć praktycznych wywołały sprzeciw wielu kobiet, m.in. Elizy Orzeszkowej i redaktorki „Bluszczu” Marii Ilnickiej, traktującej wykształcenie jako doskonalenie wewnętrzne jednostki. Pogląd, że celem wykształcenia są nie tyle materialne, co duchowe korzyści, bo nauka stanowi wartość sama w sobie, był popularny zwłaszcza w środowisku inteligenckim. W drugiej połowie XIX w. obserwujemy zjawisko wysokiego wzrostu aspiracji edukacyjnych kobiet. Często nie łączyły się one bezpośrednio z pragnieniem zdobycia zawodu. Dziewczęta kończyły niedające zawodowych uprawnień pensje z ambitnym programem, prowadzone przez działaczki związane z ruchem oświatowym, brały udział w publicznych wykładach czy zajęciach tzw. Uniwersytetu Latającego. Z drugiej jednak strony sytuacja ekonomiczna zmuszała część kobiet z klas wyższych do poszukiwania płatnego zajęcia. Perspektywa samodzielnego utrzymania się uczyła patrzeć na edukację jako na przygotowanie do zawodu. Wielkie nadzieje, zwłaszcza w latach siedemdziesiątych XIX w., wiązano z rzemiosłem. Organizowano szkoły i kursy rzemieślnicze dla kobiet, prasa zaś sekundowała tym akcjom. Wkrótce okazało się, że rzemiosło nie spełni pokładanych w nim nadziei: nie ma wystarczającego rynku zbytu i podaż przewyższa popyt. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX w. zainteresowanie nauką rzemiosła spadło na korzyść szkół handlowych. Pod koniec XIX w. praca zawodowa kobiet, kojarzona z koniecznością, nie budziła już kontrowersji, ale też nie wiązała się z prestiżem ani wysoką pozycją społeczną. Tę sytuację zmieniało grono „pionierek”, które dążyły do pracy w zawodach inteligenckich, nie tylko nauczycielskim, i jako jedne z pierwszych kończyły studia uniwersyteckie. Zjawisko studiów uniwersyteckich kobiet znów wzbudziło duże emocje, którym dawano wyraz na łamach prasy.

10

Od Toussainta L’Ouverture’a do Fidela Castro

66%

James C. L. R.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 20

|

issue 2

112-140

EN

Niniejszy tekst stanowi dodatek do klasycznej już analizy rewolucji na Haiti C.L.R. Jamesa. Autor w tym apendyksie do Black Jacobins porusza kwestię dwóch konstytutywnych jego zdaniem elementów dla gospodarki i społeczeństwa karaibskich wysp – uprawy trzciny cukrowej i czarnego niewolnictwa. Zagadnienia te są podejmowane w kontekście ruchów emancypacyjnych i rewolucyjnych od Toussainta L’Ouverture’a po Fidela Castro.

11

Edukacja dla rynku pracy czy dla emancypacji?

63%

Nowak-Dziemianowicz M., Bakasova Z.

Edukacja Ustawiczna Dorosłych

|

2018

|

issue 4

14-24

EN

In the article I present opposing goals of education: adaptation to the labor market and emancipation. I describe the paradoxes of modern democracy and I show the features of the modern labor market, its limitations for the development and emancipation of the individual. I ask a question about the sources and manifestations of the limitations of the emancipatory function of higher education, and I look for proposals to solve this problem.

12

LEARNING THE WORLD THROUGH READING SIGNS AND IMAGES; EMANCIPATORY PERSPECTIVE

63%

Czerepaniak-Walczak M.

Problemy Profesjologii

|

2018

|

issue 1

13-18

EN

This text deals with the problem of visual literacy as an immanent multimodality of lifelong learning. The key issue, taken in the article, focuses on a narrow section of the subject matter of visual literacy, namely its importance in the process of individual and collective emancipation, implementation of the principles of social justice and respect for human rights. As an important condition for achieving that aim is the respect of validity claims in communication within the meaning of Jürgen Habermas.

PL

W tekście podjęta jest problematyka alfabetyzacji wizualnej jako immanentnej wielomodalności uczenia się przez całe życie. Kluczowa kwestia podjęta w artykule koncentruje się na wąskiej części problematyki tej postaci alfabetyzacji, a mianowicie na jej znaczeniu w procesie emancypacji indywidualnej i zbiorowej, wdrażaniu zasad sprawiedliwości społecznej i poszanowania praw człowieka. Ważnym warunkiem osiągnięcia tego celu jest poszanowanie roszczeń dotyczących ważności w komunikacji w rozumieniu Jürgena Habermasa.

13

Ciało w fabryce. O Cygarniczce Artura Gruszeckiego

63%

Rybicka E.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2022

|

issue 11

149-162

EN

The article is an analysis of the novel Cygarniczka (Mouthpiece) by Artur Gruszecki, published in 1904. It focuses on the situation of women workers in a cigar factory in Krakow, their submission to the factory regime, which is another embodiment of the patriarchal power over the female body. On the other hand, the article emphasizes the acts and microstrategies of resistance presented in the novel, proving the liberation of women from the patriarchal order. The interpretation takes into account the double emancipatory context at the turn of the 19th and 20th centuries – both women and workwomen. The novel presents progressive solutions concerning the working conditions of female workers and is close to emancipated women.

PL

Artykuł stanowi analizę opublikowanej w 1904 roku powieści Artura Gruszeckiego Cygarniczka. Koncentruje się na sytuacji robotnic w krakowskiej fabryce cygar, ich podporządkowaniu reżimowi fabrycznemu, jako kolejnemu wcieleniu patriarchalnej władzy nad kobiecym ciałem. Z drugiej strony akcentuje przedstawione w powieści akty i mikrostrategie oporu, dowodzące wyzwalania się kobiet z patriarchalnego porządku. W interpretacji został uwzględniony podwójny kontekst emancypacyjny umiejscowiony na przełomie wieku XIX i XX – zarówno kobiet, jak i pracownic fabryk. Powieść prezentuje progresywne rozwiązania dotyczące warunków pracy robotnic i bliskie środowiskom emancypantek.

14

Krzyk zatrzymany w stopklatce

63%

Jagielski S.

Kwartalnik Filmowy

|

2022

|

issue 118 Jedno ujęcie

6-20

PL

Bilet powrotny (1978) Ewy i Czesława Petelskich kończy zatrzymany w stopklatce krzyk głównej bohaterki. Gest ten autor ujmuje metaforycznie, dostrzegając w nim nadciągającą pod koniec lat 70. XX wieku katastrofę całej kultury lewicowej. Kadr ten zapowiada blokadę w kinie polskim narracji emancypacyjnych (ludu, kobiet) i stopniowe wymazywanie z przestrzeni kultury tradycji lewicowej. Autor analizuje krzyżujące się w filmie Petelskich różne podmioty emancypacji. Obraz bohaterki, która podlega podwójnemu zniewoleniu – klasowemu (nędza) i genderowemu (patriarchat) – każe zapytać: czy projekt emancypacji klas ludowych może utrwalać opresję kobiet? Z kolei czy projekt emancypacji kobiet rozmontowuje nierówności klasowe? Do problemu wypartych historii ludowych i konfliktów klasowych badacze i artyści (ale nie filmowcy) wrócili w drugiej dekadzie XXI w., co sugeruje, że zatrzymany w stopklatce obraz podporządkowanych innych zostanie w kulturze polskiej odblokowany.

EN

Bilet powrotny (Return Ticket, 1978) by Ewa and Czesław Petelski ends with the main heroine’s scream captured in a freeze frame. The author of the article takes this gesture metaphorically, perceiving in it the impending catastrophe of the whole left-wing culture in the late 1970s. This frame heralds the imminent constraint on (people’s, women’s) emancipation narratives in Polish cinema and the gradual erasure of the left-wing tradition from the cultural field. The author analyses the various subjects of emancipation intersecting in the Petelskis’ film. The image of the heroine, who is subjected to double subjugation, i.e., due to class (poverty) and gender (patriarchy), makes him ask, on the one hand, if the project of emancipation of social classes perpetuates the oppression of women. On the other hand, does the project of women’s emancipation dismantle class inequalities? Researchers and artists (but not filmmakers) have returned to the problem of repressed folk histories and class conflicts in the second decade of the 21st century, which suggests that the image of the subjugated others from Bilet powrotny, captured in a freeze frame, will be unlocked in Polish culture.

15

Rewolucja jako narzędzie emancypacji w myśli społeczno-politycznej Slavoja Žižka

63%

Drelich S.

Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne

|

2021

|

vol. 69

7-19

EN

The article discusses the relation between revolution and emancipation postulates in Slavoj Žižek’s social and political thought. In his texts, the author points out that the revolution is the only tool for the real emancipation of the excluded classes. The article is the result of the content analysis of few of the most important Žižek’s texts on revolution. The author uses an interpretative approach as well as hermeneutic and phenomenological methods. The analysis was made in three stages. In the first stage, the author points out that the revolution in Žižek’s thought is the quintessence of criticism of the symbolic order of the society. In the second stage, the author proves that revolution is a form of a radical political action that brings about a real change of order. In the third stage, the revolution is presented as an outbreak of freedom and democracy.

PL

W artykule podjęty został temat relacji między rewolucją a postulatem emancypacji w myśli społeczno-politycznej Slavoja Žižka. Autor wskazuje, że w tekstach myśliciela rewolucja jest jedynym skutecznym narzędziem prawdziwej emancypacji klas społecznych wykluczonych. Artykuł jest efektem analizy treści zawartych w najważniejszych tekstach Žižka, w których poruszana jest tematyka rewolucji. Autor stosuje podejście interpretatywne i metodę hermeneutyczno- fenomenologiczną. Analiza dokonana została w trzech etapach. W etapie pierwszym autor wskazuje, że rewolucja jest u Žižka kwintesencją krytyki obowiązującego w społeczeństwie porządku symbolicznego. W drugim etapie autor dowodzi, że rewolucja jest formą radykalnego działania politycznego, które przynosi prawdziwą zmianę porządku. W trzecim etapie rewolucja zostaje ukazana jako wybuch oddolnej wolności i demokracji mas społecznych.

16

Zniewala czy wyzwala? „Dzieje grzechu” Waleriana Borowczyka jako film polityczny

63%

Jagielski S.

Kwartalnik Filmowy

|

2021

|

issue 115 Film formy, film treści

163-176

PL

W Dziejach grzechu (1975) Waleriana Borowczyka za sprawą wizualizacji „ekspresji opresji” i „opresji ekspresji” zostaje ukazana opresja systemów: katolickiego, narodowego (mieszczańskiego) i patriarchalnego. Autor, idąc za refleksją Eleny del Río, próbuje podważyć tezy tych badaczy, którzy w filmie Borowczyka widzieli wyłącznie widowisko uprzedmiotowionego kobiecego ciała. Argumentuje, że choć spektakl hamuje narrację, nie blokuje ekspresji ciała. Przeciwnie, rozluźniając struktury narracji filmowej, uwalnia jego siłę. Ruchliwość ciała bohaterki filmu, Ewy Pobratyńskiej, jest tyleż reakcją na opresyjną rzeczywistość (dom, Kościół), ile obietnicą przełamania wzoru życia opartego na przymusowym powtarzaniu. Przyjmując zasugerowane w pismach Michela Foucaulta terminologiczne rozróżnienie na biowładzę i biopolitykę, autor rozpoznaje w Dziejach grzechu potencjał polityczny wymierzony w społeczeństwo dyscyplinarne, ufundowane na nadzorowaniu praktyk cielesnych i seksualnych.

EN

In The Story of Sin (Dzieje grzechu, 1975), Walerian Borowczyk shows the oppression of the Catholic, national (bourgeois), and patriarchal systems through the visualisation of “oppression expression” and “expression oppression”. Following Elena del Río’s reflection, the author attempts to challenge the claims of those researchers who saw in Borowczyk’s film only a spectacle of the objectified female body. He argues that although the spectacle hinders the narrative, it does not block the expression of the body. On the contrary, it releases its power by loosening the structures of the film narrative. The body movement of Ewa Pobratyńska, the film heroine, is as much a reaction to the oppressive reality (the home and the Church) as it is a promise to break through a pattern of life based on compulsive repetition. Adopting the terminological distinction between biopower and biopolitics suggested in Michel Foucault’s writings, the author recognizes in The Story of Sin political potential aimed at a disciplinary society founded on the supervision of bodily and sexual practices.

17

„Historia jakby nas pominęła”. O powojennych pamiętnikach konkursowych i współczesnych projektach pisania ludowej historii Polski

63%

Mrozik A.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 2

39-69

EN

The article discusses the place of the Polish People’s Republic in contemporary projects for writing a people’s history of Poland, both as a historical period or subject of research, and as a “manufacturer” of sources or material for research and scientific studies. It draws attention to the fact that authors of popularizing works in particular use these materials selectively, which does not mean without a specific intention. It analyses contemporary strategies for “dealing” with the voices of the popular classes-the subject of people’s histories -in the Polish People’s Republic. In the second part, the article analyses women’s post-war competition diaries and proposes an interpretation that goes beyond the traditionally distrustful approach to texts written in the reality of communist Poland. It sees them not so much as a chronicle of social and moral changes, but as a tool for shaping the writers’ subjectivity and expressing their agency; a kind of “acting with words”. It thereby points to the untapped potential of this source, created after the war by the popular classes.

PL

Artykuł omawia miejsce Polski Ludowej – jako okresu historycznego/przedmiotu badań, ale też „wytwórcy” źródeł/materiału do badań oraz opracowań naukowych – we współczesnych projektach pisania ludowej historii Polski. Zwraca uwagę, że autorzy i autorki prac naukowych i popularyzatorskich korzystają z tych materiałów wybiórczo, co nie znaczy bez określonego zamysłu. Podejmuje próbę prześledzenia współczesnych strategii „radzenia sobie” z głosami klas ludowych – podmiotu historii ludowych – w PRL-u. W drugiej części sięga po powojenne pamiętniki konkursowe kobiet i proponuje ich lekturę wykraczającą poza horyzont skrępowanych nieufnością odczytań tekstów powstałych w PRL-owskiej rzeczywistości. Dostrzega w nich nie tyle kronikę przemian społecznych i obyczajowych, ile narzędzie kształtowania się podmiotowości i wyrażania sprawczości przez piszących, rodzaj „działania słowami”. Wskazuje tym samym na niewykorzystany potencjał tego źródła wytworzonego przez klasy ludowe po wojnie.

18

Język a emancypacja, feminizm, gender

63%

Woźniak E.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2014

|

vol. LX (60)

295-312

PL

W artykule omówiono zmiany stosunku wobec żeńskich nazw tytułów i zawodów od początku XX w. do czasów współczesnych, uwzględniając zarówno praktykę (uzus), jak i refleksję metajęzykową. Ocenę oraz zakres stosowania feminatywów ukazano na tle zmieniającej się sytuacji społecznej i zawodowej kobiet oraz w powiązaniu z ideologiami motywującymi te zmiany. Takie ujęcie problemu pozwoliło zaobserwować charakterystyczne tendencje: wyrazem emancypacji kobiet była maskulinizacja języka ich dotyczącego, co stało się tendencją dominującą zwłaszcza po 1945 r.; feminizm (w Polsce aktywny dopiero od lat 90. XX w.) wystąpił z hasłami przeciwstawienia formacjom męskim derywatów żeńskich, zaś genderowa idea nieokreślania płci znalazła wyraz w obyczaju określanym jako splitting.

EN

The article investigates the changes in the attitude towards female names of professional titles and jobs since the beginning of 20th century until now, with particular regard to both practice (usus) and metalinguistic reflection. The evaluation and range of use of female names was presented against the altering social and professional situation of women and in relation to the ideologies behind these changes. Such approach enabled the observation of characteristic tendencies: the effect of the emancipation of women was the masculinization of the language referring to females, which became a dominating tendency especially after 1945; feminism (inactive in Poland until 90’s) claimed the opposition to masculine formations of female derivatives, and gender idea of unspecified sex was expressed in the custom of so-called “splitting”.

19

Somaestetyka, władza cielesna i mikrofizyka emancypacji

63%

Koczanowicz L.

Prace Kulturoznawcze

|

2019

|

vol. 23

|

issue 1

95-104

EN

The aim of the article is to analyze the resistance to the oppressive power in the everyday life with the stress on bodily practices which become the vehicle of emancipation. The article explores two important, but never adequately researched, theoretical fields: the body as a vehicle of social critique and the relation between everydayness and politics. I would like to address these two issues by discussing the debates on them unfolding in the contemporary social sciences and humanities. This will enable me to identify the existing gaps and suggest how they could be bridged. The main argument of the article is that we need an adequate concept of the relations between the body and power, which can emerge from the pragmatist tradition, developed and improved in this respect by Richard Shusterman’s neo-pragmatism.

20

O kreacjach bohaterek Ballad i romansów Adama Mickiewicza. Próba lektury feministycznej

63%

Rawski J.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

vol. 2

233-247

EN

This article attempts to answer the questions: does the artistic creation of heroines Ballades and Romances by Adam Mickiewicz bear the hallmarks of stereotypical patriarchal optics or does it go beyond the limits of male worldview and a man in general? To what extent, how, and if actually indeed the author of Sir Thaddeus contained in his poetic cycle signs of emancipation sensibility? Are the heroines of ballades women liberated from sex constraints imposed by culture? The purpose of this contribution is also an attempt to make an “updating reading” of a significant nineteenth century text; showing it in contemporary perspective, but particularly emphasizing the core of romantic anthropology which was “inner man” with the mystical dialectic of what was external and what was internal.

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytania: czy sposób artystycznej kreacji bohaterek Ballad i romansów Adama Mickiewicza nosi znamiona optyki patriarchalnej, stereotypowej, czy też wykracza poza granice męskocentrycznego oglądu świata i człowieka? O ile, w jaki sposób i czy w ogóle autor Pana Tadeusza zawarł w swoim cyklu poetyckim znamiona wrażliwości emancypacyjnej? Czy bohaterki ballad są kobietami wyzwolonymi od ograniczeń związanych z płcią, narzucanych przez kulturę? Zadaniem niniejszego przyczynku badawczego jest również dokonanie próby „lektury aktualizującej” znaczącego tekstu dziewiętnastowiecznego; ukazania go w perspektywie współczesnej, ale ze szczególnym uwydatnieniem rdzenia antropologii romantycznej, którym był „człowiek wewnętrzny” wraz z mistyczną dialektyką tego, co zewnętrzne, i tego, co wewnętrzne.

Refine search results