Search results

1

Ludwika Gumplowicza społeczno-filozoficzne myślenie o religii

100%

Kojkoł J.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

issue 2

50-62

EN

The article constitutes an interpretation of Ludwik Gumplowicz’s literary output and a demonstration that he is fairly considered to be one of the classics of theory of conflict. In his work, he underlined the autonomy of the social layers of being. He thought that phenomena of this kind possessed peculiar features and that they could be understood only in the context of social motives. The article’s author acknowledges that Gumplowicz’s views were of naturalistic provenances, although the sociologist called them monistic. This is the context in which Gumplowicz’s ideas about religion were analysed. The article’s author formulates the thesis that for this Galician sociologist, religion was the result of human thought, therefore a necessary product of its psycho-physic and social construct. He thought that the human being possessed the ability to believe. He was radical in some of his thoughts, in others – doubtful and moderate. He also used to sacralise, although unconsciously, categories used to interpret the development of social existence.

PL

W artykule dokonano interpretacji twórczości Ludwika Gumplowicza, udokumentowano, że słusznie jest on uznawany za jednego z klasyków teorii konfliktu. W swoich pracach podkreślał autonomię społecznej warstwy bytu. Uznawał, że zjawiska tego typu posiadają cechy swoiste i mogą być zrozumiałe tylko w kontekście przyczyn społecznych. Autor artykułu zauważa, że poglądy L. Gumplowicza były proweniencji naturalistycznej, choć socjolog określał je mianem monistycznych. W tym kontekście analizie zostały poddane poglądy L. Gumplowicza na religię. Autor artykułu formułuje tezę, że religia jest dla galicyjskiego socjologa następstwem myśli ludzkiej, czyli koniecznym wytworem jego konstrukcji psychofizycznej i społecznej. Sądził, że człowiek posiada zdolność do wierzenia. W niektórych swych poglądach był radykalny, w innych wątpiący i umiarkowany. Kategorie, którymi się posługiwał w interpretacji rozwoju bytu społecznego – raczej nieświadomie – sakralizował.

2

Walenty Chłędowski – filozof „z” i „dla” Galicji

100%

Gugała P.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

issue 2

35-42

EN

Walenty Chłędowski is one of the forgotten thinkers in the history of the Polish philosophy, which played an important role in development of it during the partitions of Poland, particularly in Galicia. Born in Jaśliska near Dukla, educated in Przemyśl and Lviv, was not only philosopher but also a translator, writer and literary critic. Although he never became famous with his ideas and philosophical theories, – he wrote primarily about esthetic issues, but also about German philosophy – this despite the fact he had a significant impact on the dissemination of philosophy in Galicia. Cause Chłędowski was a founder and publisher of philosophical and literary magazines on the lands under Austrian rule, like for example “Haliczanin” or “Pamiętnik Lwowski”.

PL

Walenty Chłędowski to jeden z zapomnianych myślicieli w dziejach polskiej filozofii, który odegrał ważną rolę w jej rozwoju w okresie rozbiorów, w szczególności w Galicji. Urodzony w Jaśliskach k. Dukli, wykształcony w Przemyślu i Lwowie, był nie tylko filozofem, ale i tłumaczem, pisarzem oraz krytykiem literackim. Chociaż nigdy nie zasłynął z poglądów i teorii filozoficznych – poświęcając swe pisma krytyczne przede wszystkim zagadnieniom estetycznym, ale także filozofii niemieckiej – to mimo tego miał znaczny wpływ na rozpowszechnianie filozofii w Galicji. Chłędowski był bowiem założycielem i wydawcą czasopism o tematyce filozoficznej i literackiej na ziemiach zaboru austriackiego, takich jak „Haliczanin” czy „Pamiętnik Lwowski”.

3

Społeczeństwo i państwo z perspektywy „rodu ludzkiego” Stanisława Staszica

88%

Mruszczyk M.

Doctrina. Studia społeczno-polityczne

|

2012

|

vol. 9

|

issue 9

189-201

PL

W artykule omówiono filozoficzną koncepcję genezy społeczeństwa i państwa według polskiego filozofa okresu Oświecenia – Stanisława Staszica. Uczyniono to na podstawie jego poematu „Ród ludzki”, który można uznać jako utwór najbardziej reprezentatywny dla tego typu problematyki podjętej przez polskiego myśliciela. Stanisław Staszic uznawał istnienie koniecznych i nieuchronnych praw natury, które rządzą rozwojem całego świata i całej ludzkości. Polski filozof, uważał, iż warto je poznać, aby umieć pokierować rozwojem rzeczywistości tak, by wyeliminować z niej tendencje antyrozwojowe – przeczące prawom natury. Z tego powodu „Ród ludzki” Staszica jawi się nie tylko jako jego największe dzieło filozoficzne, ale także jako swoisty podręcznik zawierający przepis na przyszłe i najlepsze rządy polityczne, niezależnie od narodowości i stanu społecznego.

4

Upiór polskości. Galicja w życiu i myśli Stanisława Brzozowskiego

88%

Bohun M.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

issue 2

197-214

EN

This paper presents some ideas of Stanislav Brzozovsky (1878–1911) concerning the problem of Galicia in his philosopy of history and social philosopy with the highest regard to the problem of Polish national identity. In some aspects Brzozovsky's remarks on historical and contemporary Galicia is a negative of his Polish Idea i.e.the constructive vision of Polish nation's mission in world's history. The article explores the galician episode in the life of polish thinker (1905–1907), his profound connections with galician culture and political life and – last but not least – his galician circle and friendships. The author of this essay claims the following period to be the most important time in the writer's short life with regard – both to – his ideas and private life. In the second part some ideas of Brzozovsky are presented: (i) the concept of Galicia as a „seeming-land”; (ii) the criticism of the Galician philospohy, academic institutions and cultural life and (iii) the ironic vision of Galicia as death land and funeral center of Polish and european culture.

PL

Artykuł przedstawia idee Stanisława Brzozowskiego (1878–1911) dotyczące problemu Galicji w jego filozofii dziejów i myśli społecznej ze szczególnym uwzględnieniem problemu polskiej tożsamości narodowej. Pod pewnymi względami uwagi Brzozowskiego dotyczące historycznej i współczesnej Galicji stanowią negatyw jego „idei polskiej”, tzn. wizji misji narodu polskiego w dziejach powszechnych. Artykuł ukazuje galicyjski epizod w życiu myśliciela (1905–1911), jego głębokie związki z galicyjską kulturą i życiem politycznym, a także – co ważne – krąg jego galicyjskich znajomych i przyjaciół. Autor artykułu twierdzi, że był to najważniejszy okres w krótkim życiu pisarza zarówno pod względem ideowym, jak i losów prywatnych. W drugiej części ukazane są niektóre idee i koncepcje Brzozowskiego: (1) koncepcja Galicji jako kraju pozorów; (2) krytyka galicyjskiej filozofii, instytucji akademickich i życia kulturalnego; (3) ironiczna wizja Galicji jako krainy śmierci i centrum pogrzebowego dla Polski i Europy.

5

Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym

75%

Skoczyński J.

Folia Philosophica

|

2018

|

vol. 40

EN

This paper refers to the Russians’ and Belarusians’ interests of the Polish philosophical and social thought of the 19th and 20th centuries. The Polish thought - in the wide understanding of this notion - despite the political difficulties, it is known and commented behind the eastern Polish border. Seldom the Polish thought is a point of reference for building their own intellectual self-knowledge.Art

PL

Artykuł dotyczy rosyjskiej oraz białoruskiej recepcji polskiej myśli filozoficznej i społecznej. Myśl polska - szerokim rozumieniu tego terminu - pomimo politycznych trudności, jest znana i komentowana za wschodnią granicą. Rzadko myśl polska stanowi punkt odniesienia do budowania własnej intelektualnej samowiedzy.

6

Chrześcijańska filozofia człowieka w Polsce wobec wyzwań XX i XXI wieku

75%

Mazur P. S.

Logos i Ethos

|

2019

|

vol. 50

|

issue 2

PL

Według autora artykułu antropologia chrześcijańska charakteryzuje się afirmatywnym podejściem do chrześcijaństwa i personalizmu w rozumieniu człowieka. W ciągu ostatniego stulecia w Polsce stanęła ona przed czterema kluczowymi wyzwaniami dla jej rozwoju, którymi były: 1) poszukiwanie właściwego modelu życia społecznego związanego z odrzuceniem indywidualizmu i kolektywizmu; 2) zderzenie z totalitaryzmem kolektywistycznym (komunizmem), który narzucał błędną koncepcję człowieka; 3) rezygnacja Kościoła w jego nauczaniu z dominacji tomistycznego modelu rozumienia świata i człowieka; 4) ustanowienie naturalistycznego i transhumanistycznego modelu człowieka w kulturze przełomu XX i XXI wieku. Antropologia chrześcijańska odpowiedziała na pierwsze trzy wezwania specyficznym typem personalizmu: społecznym – w pierwszym przypadku; metafizycznym – w drugim, liberalistycznym i etycznym – w trzecim. Zdaniem autora artykułu obecnie musi ona szukać personalistycznej odpowiedzi na czwarte wyzwanie. Antropologii chrześcijańskiej zagraża fideistyczny personalizm wynikający z przyjęcia naturalistycznego obrazu człowieka pochodzącego z nauk szczegółowych i rezygnacja z prób filozoficznego uzasadnienia jego osobowego statusu.

EN

According to the author of the article, Christian anthropology is characterized by an affirmative approach to Christianity and personalism in the understanding of man. During the last century in Poland it faced four key challenges for its development which were: 1) searching for a proper model of social life connected with the rejection of individualism and collectivism; 2) the clash with collectivist totalitarianism (communism) which imposes an erroneous concept on man; 3) resignation of the Church in her teaching from the domination of the Thomistic model of understanding the world and man; 4) establishment of a naturalistic and transhumanistic model of man in the culture of the turn of the 20th and 21st centuries. Christian anthropology responded to the first three calls with a specific type of personalism: social – in the first case, metaphysical – in the second, liberalist and ethical – in the third. At present time, it must seek a personalistic response to the fourth challenge, while the author believes that Christian anthropology is threatened by fideistic personalism resulting from the acceptance of the naturalistic image of man coming from detailed sciences and the abandonment of attempts to philosophically justify his personal status.

7

Geneza kryzysu cywilizacji w myśli wybranych przedstawicieli polskiej filozofii okresu międzywojennego

63%

Knapik T.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2014

|

vol. 26

119-141

EN

The commencement of a reflection on the nature and genealogy of the discussion on the crisis of civilization which took place in the Polish school of philosophy should be preceded by a few remarks. Firstly, Polish scholars who wrote about the crisis of civilization were fully independent as regards their ideas. Their voices were not only repetitions of the considerations undertaken in the circles of Western intellectuals aware of the impending collapse of civilization. Nor did they appear as a late echo. The proposals formulated by Polish scholars contributed to the achievements of the Polish reflection on civilization. Romanowski, Zdziechowski, Koneczny, Majewski pointed out the causes of the crisis of civilization. In this context, they indicated the spread of ideologies: communism, socialism, and mediocracy, i.e. the cult of mediocrity at all levels of culture and politics; secularism, materialism, or attempts to merge various civilizations. Independence and originality of the thought of Polish scholars does not mean that they were not familiar with the theories that were formulated by Western intellectuals. The reception of their works escalated interest in the subject discussed, and suggestions contained in them often aroused controversy and criticism. Not wanting to exaggerate the actual impact nor to diminish the importance of the ideas of Western scholars, I wish to shed light on the views of some thinkers whose reflection on civilization, together with an indication of the causes of the crisis of Western civilization is worth a reminder.

8

Philosophy of History in Poland in the Context of Thomistic Thinking

63%

Mróz M.

Studia Gdańskie

|

2017

|

issue 41

197-216

PL

Philosophy of history practiced in the early modern period and nowadays in Poland appears to be one of the principal trends of Polish philosophical thinking. This thought encompasses various themes and is anchored in realism and Thomistic personalism. Polish representatives of philosophy of history do not disregard theology of history and perceive Christian faith as a historical reality. Therefore apart from philosophy of history they develop theology of history where the understanding of the past of your own nation is a crucial element. In this context the thought of Thomas Aquinas inspires to view history from the philosophical and theological perspective. Franciszek Sawicki, Franciszek Manthey and Czesław Bartnik in their research answer the question about the sense of time and history and the significance of historical processes. They originate from the school of traditional Thomism but they also have a thorough knowledge of modern philosophy Thanks to them we may speak of philosophy of history in Poland which deserves reflection and which is the source of the thought of St. John Paul II. Among them the reflection of Franciszek Sawicki deserves special attention. For Sawicki, Thomism is important as a value which organises his own presentation of the problem. It is, by no means, the repetition of the old tradition as Sawicki frequently refers to the modern thought. The question about the reference of Polish philosophy of history to Thomism is principally realized through personalist references and building social ethic based on philosophy and theology of nation where solidarity and participation are dominant. The abovementioned philosophers, F. Sawicki in particular, focus on the question about man in their reflection on history. For all of them it is Christianity that demonstrates the right form for references among people, the discovery of truth, moral and social activity as well as social and supernatural life, human autonomy and its relation to God.

EN

Filozofia historii uprawiana w czasach nowożytnych i współcześnie w Polsce jawi się jako jeden z podstawowych nurtów polskiego myślenia filozoficznego. Obejmuje ona różne wątki i jest zakotwiczona w realizmie i personalizmie o zabarwieniu tomistycznym. Polscy reprezentanci filozofii historii nie abstrahują od teologii historii, a wiarę chrześcijańską widzą jako rzeczywistość historyczną, dlatego obok filozofii historii rozwijają teologię historii, gdzie ważnym elementem jest zrozumienie dziejów własnego narodu. W tym kontekście myśl Tomasza z Akwinu inspiruje spojrzenie na dzieje z punktu widzenia filozofii i teologii. Franciszek Sawicki, Franciszek Manthey oraz Czesław Bartnik w swojej twórczości odpowiadają na pytanie o sens czasu i historii oraz o znaczenie procesów historycznych. Wychodzą ze szkoły tomizmu tradycyjnego, dobrze znając filozofię współczesną. Dzięki nim możemy mówić o polskiej myśli historycznej, która zasługuje na przemyślenie i z której wypłynęła myśl św. Jana Pawła II. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują przemyślenia Franciszka Sawickiego, dla którego tomizm stanowi wartość dyscyplinującą własne przedstawienie problemu, przez co nie powtarza on jedynie dawnych tradycji, a w sposób uporządkowany sięga do myśli jak najbardziej współczesnej. Pytanie o odniesienie polskiej myśli filozofii historii do tomizmu zasadniczo realizuje się poprzez odniesienie personalistyczne i budowanie etyki społecznej na gruncie filozofii i teologii narodu, gdzie dominuje zasada solidarności i uczestnictwa. Wspomniani twórcy, a zwłaszcza F. Sawicki, wiele dróg swoich dociekań budują wokół pytania o człowieka. Dla wszystkich to chrześcijaństwo prezentuje właściwą formę: odniesień między ludzkich, odkrywania prawdy oraz działalności moralnej i społecznej, życia społecznego i nadprzyrodzonego oraz autonomii człowieka i jego związku z Bogiem.

9

Loving Galicia. The views and life of Stanislaw Garfein-Garski

63%

Kojkoł J.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8: "Filozofia w Galicji III"

99-119

PL

Artykuł przedstawia życie i elementy twórczości S. Garfaina-Garskiego, jednego z pierwszych polskich filozofów, który dostrzegł swoistość nauk humanistycznych. Tym samym docenił rolę kultury w rozwoju rzeczywistości społecznej, a zarazem zauważył jej kryzys i upadek. Uznał, że kultura wyższa stanowi remedium na kryzys współczesnej cywilizacji. Dokonał wnikliwej i trafnej analizy twórczości I. Kanta, L. Feuerbacha i F. Nietzschego.

EN

This article presents the life and elements of the work of S. Garfain-Garski. One of the first Polish philosophers to recognise the peculiarities of the humanities. Thus, he appreciated the role of culture in the development of social reality and, at the same time, noticed its crisis and decline. He recognised that higher culture is a remedy for the crisis of modern civilisation. He made insightful and accurate analyses of the works by I. Kant, L. Feuerbach and F. Nietzsche.

10

Edukowanie Polaków – czy potrzeba nam filozofii?

63%

Kojkoł J.

Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW

|

2021

|

vol. 13

|

issue 4

5-19

EN

The article formulates a thesis that an essential feature of Polish philosophical and social thought is its educational criticism, practicalism, activism and, elitist egalitarianism, its religiousness and reference to various trends in European philosophy in connection with the idea of Slavism. This philosophy focuses on man and his improvement. I see the importance, and indeed the necessity, of developing Polish philosophy in the context of European thought. I believe that it can provide a humanistic basis for the education of Poles. I document my views with selected concepts of Polish philosophy of the 19th and 20th centuries.

PL

W artykule formułuję tezę, że cechą istotową polskiej myśl filozoficzno-społecznej jest edukacyjny kryty-cyzm, praktycyzm, aktywizm i elitarystyczny egalitaryzm, jej religijność oraz odwoływanie się do różno-rodnych nurtów filozofii europejskiej, a także łączność z ideą słowiańskości. Filozofia ta w centrum uwagi ma człowieka i jego doskonalenie. Dostrzegam ważność, a wręcz konieczność, rozwijania filozofii pol-skiej w kontekście myśli europejskiej. Sądzę, że może ona stanowić humanistyczną podstawę dla edu-kowania Polaków. Dokumentuję swoje poglądy wybranymi koncepcjami polskiej filozofii XIX i XX wieku.

11

Ksiądz Augustyn Jakubisiak – postać niezwykła. Tłumaczenie wspomnień José-Marie Boucheta wraz z komentarzem

63%

Krzych B. K.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2018

|

issue 4(9)

101-117

PL

Polska myśl filozoficzna na emigracji z czasów dwudziestolecia międzywojennego nadal nie jest w pełni przebadana. Wielu myślicieli pozostaje zapomnianych lub z różnych względów pominiętych w prowadzonych aktualnie badaniach. Do niedawna było tak również z postacią ks. Augustyna Jakubisiaka (1884–1945), polskiego kapłana pracującego i działającego większą część życia we Francji, zwłaszcza w Paryżu, gdzie związał się na stałe z Towarzystwem Historyczno-Literackim i Biblioteką Polską. Mimo to Jakubisiak utrzymywał kontakty z polskim środowiskiem akademickim, co objawiło się zwłaszcza w głośnej polemice z Janem Łukasiewiczem. Studia na paryskich uczelniach pozwoliły Jakubisiakowi wejść do grona bywalców francuskiego intelektualnego salonu, do którego należeli m.in. Henri Bergson, Emmanuel Mounier czy Jacques Maritain. Jedną z osób, która poznała w ten sposób Jakubisiaka i pozostawiła poświęcone mu wspomnienia, był José-Marie Bouchet, francuski pisarz, nauczyciel, podróżnik, historyk i muzyk – człowiek renesansu. Bouchet w 1968 r. został czynnym członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, gdzie – od śmierci Jakubisiaka – w archiwach znajduje się spuścizna pozostała po polskim myślicielu. Tekst stanowi tłumaczenie wspomnień Boucheta poświęconych Jakubisiakowi wraz ze stosownym wprowadzeniem, komentarzem i uwagami, które dopełnia materiał zdjęciowy ilustrujący m.in. słowa francuskiego intelektualisty. Bouchet dzieli swoje wspomnienia na dwie części: biograficzną i teoretyczną. W pierwszej opisuje swoje spotkania z Jakubisiakiem oraz podaje mniej znane szczegóły z jego życia, wskazuje też na znaczenie jego działalności społecznej i wydawniczej. W drugiej zaś odwołuje się do najważniejszych koncepcji filozoficznych i teologicznych Jakubisiaka (krytyka determinizmu i indeterminizmu, koncepcja autodeterminizmu i miejsca integralnego) oraz okrasza je ustępami z pism polskiego kapłana lub jego przyjaciół. Bouchet zwraca szczególną uwagę na uznanie przez Jakubisiaka ogromnej wartości jednostki ludzkiej, co zakorzenione jest w Objawieniu chrześcijańskim. Francuz przeciwstawia myśl Jakubisiaka współczesnemu skrajnemu indywidualizmowi i relatywizmowi, porównując przy tym polskiego myśliciela do znanego niemieckiego teologa Romano Guardiniego.

EN

Polish philosophical thought in exile from the interwar period is still not fully researched. Many thinkers remain forgotten or, for various reasons, ignored in current research. Until recently, this was certainly the case of Father Augustyn Jakubisiak (1884– 1945), a Polish priest who worked for the greater part of his life in France, specifically in Paris, where he was permanently associated with the Historical and Literary Society and the Polish Library. Nevertheless, Jakubisiak maintained contacts with the Polish academic community, which was particularly evident in his loud polemic with Jan Łukasiewicz. Studies at Paris universities allowed Jakubisiak to join the bunch of regulars of the French intellectual salon, which included Henri Bergson, Emmanuel Mounier and Jacques Maritain. One of the people who met Jakubisiak in this way and left memories devoted to him was José-Marie Bouchet, a French writer, teacher, traveller, historian and musician – a man of the Renaissance. In 1968 Bouchet was elected an active member of the Historical and Literary Society in Paris, where, since Jakubisiak's death, the archives contain the legacy of the Polish thinker. The text is a translation of Bouchet's memoirs dedicated to Jakubisiak, together with an introduction, commentary and remarks, which are supplemented by photographic material illustrating, among other things, the words of the French intellectual. Bouchet divides his memories into two parts: biographical and theoretical. In the first part he describes his meetings with Jakubisiak and gives lesser known details of his life, as well as the importance of his social and publishing activities. In the second, he refers to Jakubisiak's most significant philosophical and theological concepts (criticism of determinism and indeterminism, the concept of self-determination and an integral place) and makes reference to them with citations from the writings of the Polish priest or his friends. Bouchet pays particular attention to Jakubisiak's recognition of the great value of the human being, which is rooted in the Christian Revelation. The Frenchman opposes Jakubisiak's thought to contemporary extreme individualism and relativism, comparing the Polish thinker to a well-known German theologian, Romano Guardini.

12

Orphan works of Jewish philosophers at the Jagiellonian University (1918–1939)

63%

Smywińska-Pohl A., Smywińska-Pohl A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 2

13

Tadeusz Czeżowski – obszary filozofowania

63%

Słomski W.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8: "Filozofia w Galicji III"

225-235

EN

This article presents the views of Tadeusz Czeżowski, who was one of the most prominent representatives of the Lviv-Warsaw school. He formulated a number of rules defining the rules of conducting science. His most important conclusion is that also metaphysical theories have a specific logical structure, i.e. they are interpretations of logic, therefore there is nothing to prevent metaphysics from also being considered as a branch of science. According to Czeżowski, there are two types of ethical theories: empirical ethics, and deductive ethics. Czeżowski, however, did not attempt to create his own ethical system.

PL

Artykuł przedstawia poglądy Tadeusza Czeżowskiego, który był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Sformułował szereg reguł określających sposób postępowania w nauce. Najważniejszym wnioskiem jest stwierdzenie, że także teorie metafizyczne mają określoną strukturę logiczną, czyli są interpretacjami logiki, nic zatem nie stoi na przeszkodzie, by również metafizykę uznać za dziedzinę nauki. Według Czeżowskiego istnieją dwa rodzaje teorii etycznych: etyka empiryczna oraz etyka dedukcyjna. Czeżowski jednak nie podjął próby stworzenia własnego systemu etycznego.

14

Problem śmierci i samobójstwa w filozofii Henryka Elzenberga

63%

Kasperek A.

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2016

|

vol. 32

|

issue 1

96-105

EN

The questions of death and suicide have been discussed in philosophy and religion since the antiquity. In the polish philosophy these topics were analyzed by Henryk Elzenberg. His pessimistic point of view was determined by poetry of Leonte de Lisle. Elzenberg took inspirations also from Buddhist thought and existential philosophy. According to Elzenberg, the death is liberation from the body prison. He accepted individual suicide. Suicide is a kind of a social watchman, last institution where suffering man can find his support.

15

Aleksandra Usowicza wkład do badań nad dziejami filozofii krakowskiej

63%

Trombik K.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2017

|

vol. 36

|

issue 2

EN

The article attempts to justify the thesis that Aleksander Usowicz has made contribution to the research on Cracow philosophy, which was developed in two periods: a) between the 15th and 17th centuries, b) at the end of the 19th and the first half of the 20th century. Usowicz was one of the pioneers in post-war history of Polish philosophy, publishing between 1946 and 1949 several important articles, concerning Cracow philosophy (from 15th to 19th centuries). In addition, Usowicz was the leading commentator and interpreter of the philosophical thought of Konstanty Michalski – undoubtedly one of the most important catholic philosophers in the first half of the 20th century.

PL

W artykule podjęto próbę uzasadnienia tezy o wkładzie ks. Aleksandra Usowicza CM w badania nad krakowską filozofią, rozwijaną w dwóch okresach: a) między XV a XVII wiekiem, b) u schyłku XIX i w pierwszej połowie XX wieku. W świetle przeprowadzonych analiz ks. Usowicz jawi się jako jeden z pionierów powojennej historii filozofii polskiej, publikując w latach 1946–1949 kilka znaczących artykułów dotyczących myśli filozoficznej środowiska krakowskiego z wieków XV–XVII i XIX–XX. Ponadto ks. Usowicz zasługuje na miano czołowego komentatora myśli Konstantego Michalskiego, niewątpliwie jednego z najważniejszych krakowskich myślicieli katolickich pierwszej połowy XX wieku.

16

Koncepcja natury w filozofii Stanisława Staszica

63%

Sznajderski T.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

17

Filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza: Próba analizy w perspektywie filozofii nauki

54%

Duchliński P.

Roczniki Filozoficzne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 2

179-213

EN

The aim of this article is to present a characterization of Christian philosophy in terms of the notion of a research tradition. Since the work of Larry Laudan, it has been thought that the latter notion could prove useful for shedding light on the idea of Christian philosophy. To this end, the author first introduces the key concept of a ‘research tradition,’ and then proceeds to analyse the notion of an ‘image of the world,’ understood as something invariably associated with specific research traditions. The next step is the construction of a definition of Christian philosophy as a research tradition in project-based terms. The author sets out to demonstrate that Christian philosophy, as such a tradition, is both pluralistic and democratized. In conclusion, several higher-order proposals are formulated with respect to the right method for pursuing Christian philosophy. In particular, the approach adopted should be one oriented towards possibilities of discussion: i.e. a non-dictatorial game unfolding with the participation of representatives from various research traditions who endorse different images of the world.

PL

Celem artykułu jest charakterystyka filozofii chrześcijańskiej w kategoriach tradycji badawczej. Za Larrym Laudanem uznano, że tradycja badawcza nadaje się do eksplikacji pojęcia filozofii chrześcijańskiej. W tym celu autor przybliża najpierw kluczowe pojęcie tradycji badawczej, następnie analizuje pojęcie obrazu świata, które zawsze jest związane z określoną tradycją badawczą. Kolejnym krokiem jest konstrukcja projektującej definicji filozofii chrześcijańskiej jako tradycji badawczej. W artykule wykazano, że filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza jest tradycją pluralistyczną i zdemokratyzowaną. Na zakończenie sformułowano kilka deklaracji metaprzedmiotowych, odnoszących się do metody uprawiania filozofii chrześcijańskiej. Metodą tą powinna być dyskutowalność, czyli niedyktatorska gra zachodząca między przedstawicielami różnych tradycji badawczych wyznających odmienne obrazy świata.

18

Wolność a łaska. Interpretacja problemu w filozofii Józefa Tischnera

51%

Trombik K.

Analecta Cracoviensia

|

2018

|

vol. 50

EN

The paper attempts to reconstruct Joseph Tischner (1931–2000) views about relation between grace and human freedom. The issue has been taken with reference to broad philosophical and theological context, which was important in Tischner’s thought (especially phenomenology and philosophy of dialogue). Besides, the paper pointed out to prospective problems in Tischner’s concept of grace and freedom, which can be inspiring in philosophy and theology.

PL

W artykule podjęto próbę rekonstrukcji poglądów Józefa Tischnera dotyczących zagadnienia relacji między łaską a wolnością człowieka. Omówiony został także filozoficzno-teologiczny kontekst, w ramach którego kształtowały się poglądy krakowskiego myśliciela. Wskazano również na najbardziej perspektywiczne wątki w Tischnerowskiej koncepcji łaski i wolności, które mogą okazać się inspirujące zarówno w obrębie dyscyplin filozoficznych, jak i teologicznych.

19

Filozofia Chrześcijańska a obraz świata. Uwagi z perspektywy socjologii filozofii

51%

DUCHLIŃSKI P.

Filozofia Chrześcijańska

|

2021

|

vol. 18

79-110

EN

In this article, I present a proposal to study Christian philosophy understood as a research tradition from the perspective of the sociology of philosophy. For a sociologist of philosophy, Christian philosophy is a specific empirical phenomenon that we can learn by discovering the mechanisms of its functioning. The article focuses on the issue of accepting the image of the world that defines the identity of Christian philosophy. The task of the sociology of philosophy is to discover the mechanisms that influence the context of acceptance of this image of the world. The sociology of philosophy distances itself from assessing the truth or falsehood of the content of theses advocated by individual philosophers. Although each philosophy develops according to the principles of the so-called immanent logic, it is, however, certain social and psychological factors that influence what a given philosopher accepts as obvious and beyond discussion. In the article, I showed that the acceptance of the image of the world is a consequence of upbringing that takes place in a specific social group (e.g. family, school) which shares certain axiological ideas and descriptive beliefs. Thanks to the upbringing, in the future student of philosophy, who always remains a child of his time and culture, the mental and emotional ground is prepared for the acceptance of an already more speculative image of the world, which the adept gets acquainted with during professional university studies (philosophy or theology) under the supervision of recognized by him authorities. The mind, shaped by specific educational processes, is able to carry out a personal and holistic act of epistemic faith in a specific picture of the world that is given to it through theories and educational practice. Acceptance and involvement in the image of the world enables the formulation of specific argumentation strategies within it, the task of which is (i) explication, (ii) explanation and (iii) justification of the objective consequences of the image of the world. We adopt argumentative practices through training, we learn them both orally and in writing, of course under the supervision of those who have practically tried these arguments themselves. The student simply believes teachers and textbooks. Up to a certain point, this belief is rational. The image of the world as a whole, consisting of content-descriptive and normative beliefs, is not subject to any final rational justification. The accepted theses are assigned a different epistemological status; from theses endowed with unconditional obviousness, the correlate of which is not only subjective experience, but also objective reality, to those that can be subjected to a more or less creative revision by means of various kinds of interpretative procedures. No picture of the world is ultimately captivating. It is always possible to change the image of the world to a different one that better suits our intellectual needs and emotional sensitivity. This change takes the form of a specific conversion in certain situations.

PL

W artykule przedstawiam propozycję badania filozofii chrześcijańskiej rozumianej jako tradycja badawcza z perspektywy socjologii filozofii. Dla socjologa filozofii, filozofia chrześcijańska to określone zjawisko empiryczne, które możemy poznać odkrywając mechanizmy jego funkcjonowania. W artykule koncentruję się na zagadnieniu akceptacji obrazu świata, który określa tożsamość filozofii chrześcijańskiej. Zadaniem socjologii filozofii jest odkrycie mechanizmów, które wpływają na kontekst akceptacji tego obrazu świata. Socjologia filozofii dystansuje się od oceny prawdziwości czy fałszywości treściowej tez głoszonych przez poszczególnych filozofów. Choć każda filozofia rozwija się według zasad tzw. immanentnej logiki, to jednak określone czynniki społeczne i psychologiczne mają wpływ na to, co dany filozof akceptuje jako oczywiste i nie podlegające żadnej dyskusji. W artykule wykazałem, że akceptacja obrazu świata jest konsekwencją wychowania, które dokonuje się w określonej grupie społecznej (np. rodzina, szkoła) wyznającej określone idee aksjologiczne i przekonania deskryptywne. Dzięki wychowaniu w przyszłym adepcie filozofii, który zawsze pozostaje dzieckiem swojego czasu i kultury, zostaje przygotowany umysłowy i emocjonalny grunt pod akceptację już bardziej spekulatywnego obrazu świata, z którym adept zapoznaje się podczas fachowych studiów uniwersyteckich (filozoficznych lub teologicznych) pod okiem uznawanych przez niego autorytetów. Ukształtowany za pomocą określonych procesów wychowawczych umysł, jest w stanie dokonać osobistego, i całościowo angażującego aktu wiary epistemicznej w określony obraz świata, który jest mu podawany poprzez teorie i praktykę edukacyjna. Akceptacja i zaangażowanie w obraz świata umożliwia formułowanie w jego ramach określonych strategii argumentacyjnych, których zadaniem jest (i) eksplikacja, (ii) objaśnienie i (iii) uzasadnienie przedmiotowych konsekwencji obrazu świata. Praktyki argumentacyjne przejmujemy poprzez trening, uczymy się ich w mowie i piśmie, oczywiście pod okiem tych, którzy sami wcześniej te argumenty praktycznie wypróbowali. Uczeń po prostu wierzy nauczycielom i podręcznikom. Do pewnego etapu wiara ta jest racjonalna. Obraz świata jako pewna całość, na którą składają się treściowe przekonania deskryptywne i normatywne nie podlega żadnemu ostatecznemu racjonalnemu uzasadnieniu. Zaakceptowanym tezom przedmiotowym przypisuje się różny status epistemologiczny; od tez obdarzonych bezwarunkową oczywistością, których korelatem jest nie tylko subiektywne przeżycie, ale obiektywna rzeczywistość, do takich, które mogą być poddane mniej lub bardziej twórczej rewizji za pomocą różnych rodzajów zabiegów interpretacyjnych. Żaden obraz świata nie zniewala w sposób ostateczny. Zawsze możliwa jest zmiana obrazu świata na inny, który bardziej odpowiada naszych potrzebom intelektualnym i wrażliwości emocjonalnej. Zmiana ta przybiera w niektórych sytuacjach formę szczególnej konwersji

20

Tomistyczna krytyka ontologii fenomenologicznej

51%

Duchliński P.

Studia Philosophiae Christianae

|

2017

|

vol. 53

|

issue 2

29-75

EN

The aim of this article is to present and reconstruct the existential arguments formulated by thomists in opposition to ontology as pursued by phenomenologists. The entire discussion is presented against the general background of a critique of phenomenology as a way of pursuing philosophy. The article presents the most important arguments before evaluating them, taking into account their historical, subject-specific, and methodological contexts. Attention is paid to the significance of this discussion in shaping the philosophical dialogue between thomism and phenomenology, and with respect to the current relevance of the issues addressed. For some thomists, this dialogue has led to rethinking a number of metaphysical questions (e.g. the structure of intentional being). It is also pointed out that contemporary thomism and phenomenological ontology share a common opponent: namely, naturalism in its various guises. In relation to this, a deeper level of cooperation between thomism and phenomenological ontology is also advocated here as the only way to establish a meaningful debate with naturalism, given that the strong hold exercised by the latter – even at the level of how resources are administratively assigned – is such as to push in the direction of eliminating classical metaphysics and phenomenology altogether.

PL

Celem artykułu jest prezentacja i rekonstrukcja argumentów sformułowanych przez tomistów egzystencjalnych przeciwko ontologii uprawianej przez fenomenologów. Całość dyskusji zaprezentowano na ogólnym tle krytyki fenomenologii jako sposobu uprawiania filozofii. W artykule zaprezentowano najważniejsze argumenty, następnie oceniono ich wartość merytoryczną, biorąc pod uwagę kontekst historyczny, przedmiotowy i metodologiczny. Zwrócono uwagę na wartość tej dyskusji dla kształtowania dialogu filozoficznego między tomizmem a fenomenologią oraz na aktualność podejmowanej problematyki. Dialog ten u niektórych tomistów doprowadził do nowego przemyślenia szeregu kwestii metafizyki tomistycznej (np. struktury bytu intencjonalnego). Wskazano również, że współcześnie tomizm i ontologia fenomenologiczna mają wspólnego przeciwnika jakim jest naturalizm w różnych wariantach. W związku z tym rekomendowano, że między tomizmem a ontologią fenomenologiczną powinna zachodzić głębsza współpraca, gdyż tylko wtedy będzie można podjąć sensowną debatę z naturalizmem, który sięgając nawet po środki administracyjne stara się wprost wyeliminować tak metafizykę klasyczną, jak i fenomenologię.

Refine search results

Ludwika Gumplowicza społeczno-filozoficzne myślenie o religii

Walenty Chłędowski – filozof „z” i „dla” Galicji

Społeczeństwo i państwo z perspektywy „rodu ludzkiego” Stanisława Staszica

Upiór polskości. Galicja w życiu i myśli Stanisława Brzozowskiego

Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym

Chrześcijańska filozofia człowieka w Polsce wobec wyzwań XX i XXI wieku

Geneza kryzysu cywilizacji w myśli wybranych przedstawicieli polskiej filozofii okresu międzywojennego

Philosophy of History in Poland in the Context of Thomistic Thinking

Loving Galicia. The views and life of Stanislaw Garfein-Garski

Edukowanie Polaków – czy potrzeba nam filozofii?

Ksiądz Augustyn Jakubisiak – postać niezwykła. Tłumaczenie wspomnień José-Marie Boucheta wraz z komentarzem

Orphan works of Jewish philosophers at the Jagiellonian University (1918–1939)

Tadeusz Czeżowski – obszary filozofowania

Problem śmierci i samobójstwa w filozofii Henryka Elzenberga

Aleksandra Usowicza wkład do badań nad dziejami filozofii krakowskiej

Koncepcja natury w filozofii Stanisława Staszica

Filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza: Próba analizy w perspektywie filozofii nauki

Wolność a łaska. Interpretacja problemu w filozofii Józefa Tischnera

Filozofia Chrześcijańska a obraz świata. Uwagi z perspektywy socjologii filozofii

Tomistyczna krytyka ontologii fenomenologicznej