Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  glosses
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Glosy jako podstawa polskich badań historycznojęzykowych

100%
Leńczuk M.
Polonica
|
2020
|
vol. 40
EN
Polish glosses contained in 15th- century manuscripts are one of the basic elements of Polish historicallinguistic research. They are the largest and most diverse group of medieval monuments of the Polish language. Although they reflect almost all areas of life of the 15th-century inhabitants of Poland, they remain separated from the mainstream of historical and linguistic research. The author summarizes the history of research on Polish glosses and refers to the discussion on the term ‘gloss’, tools for describing glosses, and source research.
PL
Polskie glosy zapisane w XV-wiecznych rękopisach są jednym z elementów podstawy badań historycznojęzykowych. Należą do najliczniejszej grupy zachowanych średniowiecznych zabytków języka polskiego i są najbardziej zróżnicowane. Choć odzwierciedlają prawie wszystkie dziedziny życia XV-wiecznych mieszkańców Polski, to jednak pozostają na uboczu głównego nurtu badań historycznojęzykowych. Autor artykułu przypomina historię badań nad polskimi glosami oraz odnosi się do dyskusji dotyczącej terminu glosa, narzędzi opisu glos oraz badań źródłowych.
2
Content available remote

Problemy z Rozmyślaniem przemyskim. Formułowanie sądów ogólnych a wielowarstwowość średniowiecznego tekstu

85%
Mika T.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2015
|
issue Numer Specjalny
87-104
EN
The paper analyses the largest Polish mediaeval apocrypha, Rozmyślanie przemyskie. Using this example, the author shows the difficulty of formulating general judgments about mediaeval texts with a multilayered structure. The differences between the subsequent versions of the text prove to be rather large in the case of Rozmyślanie przemyskie. For this reason, even the assignment of the monument’s language to a specific dialectal base may apply to no more than a single layer of the text and, as a result, Red Ruthenian features may be found to co-appear with Lesser Polish ones. The author proposes that Rozmyślanie przemyskie displays both the vestiges of the original structure of the text, and traits of a new structure introduced by the last copyist. It is him who gave a title to the text, divided it in two, and added a considerable part of section titles. Therefore, we need to revise our current view that the last copyist was responsible for no more than the introduction of multiple mistakes into the text, and for incorporating into it the voice that was originally located in the margins and between the lines.
3
Publication available in full text mode
Content available

Expanding WordNet with Gloss and Polysemy Links for Evocation Strength Recognition

85%
Maziarz M., Rudnicka E.
Cognitive Studies
|
2020
|
issue 20
EN
Expanding WordNet with Gloss and Polysemy Links for Evocation Strength RecognitionEvocation – a phenomenon of sense associations going beyond standard (lexico)-semantic relations – is difficult to recognise for natural language processing systems. Machine learning models give predictions which are only moderately correlated with the evocation strength. It is believed that ordinary graph measures are not as good at this task as methods based on vector representations. The paper proposes a new method of enriching the WordNet structure with weighted polysemy and gloss links, and proves that Dijkstra’s algorithm performs equally as well as other more sophisticated measures when set together with such expanded structures. Rozszerzenie WordNetu o glosy i relacje polisemiczne na potrzeby rozpoznawania siły ewokacjiEwokacja – zjawisko skojarzeń zmysłowych wykraczających poza standardowe (leksykalne) relacje semantyczne – jest trudne do rozpoznania dla systemów przetwarzania języka naturalnego. Modele uczenia maszynowego dają prognozy tylko umiarkowanie skorelowane z siłą ewokacji. Uważa się, że zwykłe miary grafowe nie są tak dobre w tym zadaniu, jak metody oparte na reprezentacjach wektorowych. Proponujemy nową metodę wzbogacania struktury WordNet o polisemie ważone i linki połysku i udowadniamy, że algorytm Dijkstry zestawiony z tak rozbudowanymi strukturami działa a także inne, bardziej wyrafinowane środki.
4
Publication available in full text mode
Content available

Commenting on Historical Writings in Medieval Latin Europe: A Reconnaissance

85%
Kujawiński J.
Acta Poloniae Historica
|
2015
|
vol. 112
EN
Modern scholarship seems to undervalue medieval commentaries on historical writings. This article intends to bring this phenomenon to scholars’ attention by providing a preliminary overview of the forms and subjects of such commentaries. It examines various types of evidence including not only a few commentaries proper (Nicolas Trevet’s on Livy and John of Dąbrówka’s on Vincent of Cracow), but also different apparatus consisting of more or less systematic interlinear and marginal glosses and commentary-like additions to vernacular translations, mostly of Italian and French origin. It begins by considering various consultation-related signs and annotations, such as cross-references. Then, it studies the text-like features of sets of glosses (ascertained authorship and manuscript tradition) and briefly discusses some of their patterns of display as found in single manuscripts. Turning to the contents of commentaries, the article first touches upon introductions to the authors (accessus) and comments on the historians’ lives and the history of their writings. The article then discusses comments on different levels of meaning: first, explanations of grammatical forms, figures of speech, semantics of single words and entire fragments, then, different ways of exploring, or imposing, the inner senses of historical narration, mostly of an ethical nature. Finally, the text argues that among the different ways of expounding an historical account, comments on subject matter are especially worthy of attention from the perspective of the history of historical scholarship. Explanations of technical terms and place names often led to erudite digressions and revealed tensions between continuity and change. Expounding historical contents of entire fragments might include some elements of source criticism or tend towards a new historical synthesis. Medieval commentators were also able to read historical information beyond the factual account, often introducing subjects proper to antiquarian writings.
5
Publication available in full text mode
Content available

Лексіка ранніх перакладаў апокрыфаў і яе роля ва ўзбагачэнні слоўнікавага складу старабеларускай мовы

71%
Будзько І.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 66
39-59
PL
W artykule poddano analizie słownictwo wczesnych zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego z XV wieku. Na podstawie konfrontacji poszczególnych leksemów z ich odpowiednikami w językach staroruskim oraz staropolskim zauważono, że słownictwo tekstu starobiałoruskiego zwykle zgodne jest z polską leksyką. Niektóre nazwy są wprowadzane do tekstu za pomocą markerów abo, albo i stanowią glosy wewnątrztekstowe, których celem jest wyjaśnienie czytelnikowi niezrozumiałych słów. Słownictwo analizowanych tekstów zawiera wiele nazw metaforycznych, o przenośnym znaczeniu, a także wyrazy ekspresywne, wzbogacające słownictwo języka starobiałoruskiego i podnoszące go do poziomu języka literackiego. W artykule zaprezentowano również nazwy, które odnotowano tylko w analizowanych zabytkach – niespotykane w innych tekstach starobiałoruskich. W ten sposób ukazano znaczenie języka i literatury staropolskiej we wzbogacaniu słownictwa starobiałoruskiego oraz przedstawiono rolę starobiałoruskich pisarzy i tłumaczy w przygotowaniu przekładu uwzględniającego potrzeby zróżnicowanego kulturowo społeczeństwa białoruskiego.
EN
The article analyzes the lexical composition of early translations of the historical texts of old Belarusian literature (the category of persons) of the 15th century. On the basis of matching individual words with their counterparts in the Old Russian and Old Polish languages it is concluded that the main lexical body of texts is consistent with Polish counterparts. Some nominations are entered into an ancient text with the help of the conjunction markers abo, albo and represent glosses within the text, the purpose of which is to explain to the reader unclear words in the opinion of the interpreter of the word. The vocabulary of these texts has many nominations: metaphorical, figurative meaning, emotional-evaluative expressions, which enrich the vocabulary of the Old Belarusian language and raise it to the level of the literary. The article also presents the nominations, which are recorded only in the analyzed historical texts and are no longer found in other texts of the Old Belarusian written language. Thus, the role of the Old Polish language and Old Polish literature in enriching the dictionary of the Old Belarusian language is presented, as well as the work of old Belarusian scribes on the interpretation and translation of the original text in such a way that the translation meets the needs of different culturally oriented layers of the old Belarusian society.
6

Skarbnica leksyki staropolskiej

71%
Deptuchowa E., Frodyma M., Szelachowska-Winiarzowa L., Wanicowa Z., Wysocka F.
Język Polski
|
2014
|
vol. 94
|
issue 3
250-264
PL
Artykuł jest informacją o wykonywanym w latach 20092012 w Instytucie Języka Polskiego PAN pod kierownictwem Ewy Deptuchowej projekcie grantowym pt. Skarbnica leksyki staropolskiej. Uczestnicy projektu, L. Szelachowska–Winiarzowa, Z. Wanicowa, F. Wysocka, W. Twardzik i M. Frodyma zajmowali się opracowaniem wybranych kategorii semantycznych (słownictwo przyrodnicze, prawne, religijne) i funkcji składniowych wyrazów synsemantycznych oraz odczytaniem kontekstów z rękopisów łacińskich zawierających polskie glosy. Po przedstawieniu przez E. Deptuchową informacji na temat założeń i celu projektu oraz zasad jego realizacji i wyników poszczególni uczestnicy omawiają najważniejsze problemy wykonywanego zadania. M. Frodyma przedstawia wyrazy z zakresu religii i teologii, które zostały zanotowane po raz pierwszy lub są znane ze Słownika staropolskiego, ich nowe warianty fonetyczne czy nowe formy fleksyjne, znaczenia, frazeologizmy i poświadczenia starsze od zarejestrowanych w Słowniku. L. Szelachowska–Winiarzowa, zajmująca się nazwami przyrodniczymi, opisuje drogę dochodzenia do ustalenia właściwej postaci hasła i znaczenia kilku spośród wielu wyrazów. Z. Wanicowa przybliża metodę opracowywania materiału z zakresu słownictwa prawnego, podkreślając dużą liczbę hapaksów i zapożyczeń, zwłaszcza z języka niemieckiego. F. Wysocka pisze o trudnościach w pracy paleografa i znaczeniu właściwego odczytania polskich glos w łacińskich rękopisach. Niektóre z przedstawianych przez wykonawców przykłady zostały zilustrowane fotografiami rękopisów.
EN
The paper provides information about the grant project titled “Treasury of the Old Polish Lexis” directed by Ewa Deptuchowa in the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences in years 2009-2012. Contractors in the project: L. Szelachowska-Winiarzowa, Z. Wanicowa, F. Wysocka, W. Twardzik i M. Frodyma worked on selected semantic categories (natural sciences, legal, religious vocabulary) and on syntactical function of synsemantic words and on interpretations of contexts from Latin manuscripts that include Polish glosses. After presentation of goals of the project, of the methodology of their accomplishment and of the results by Ewa Deptuchowa, individual participants provide descriptions of major issues in the realized project tasks. M. Frodyma presents words in the field of religion and theology, which were noted for the first time and those that were known from the Old Polish Dictionary, but were characterized by new phonetical variants or new inflexion forms, meanings, idioms and proofs older from registered in the Old Polish Dictionary. L. Szelachowska-Winiarzowa, who is specializing in natural sciences names, describes the methodology to establish correct forms of dictionary articles and meanings of several among many words. Z. Wanicowa introduces the methodology of working on the material in the field of legal language, highlighting a large number of hapax legomena and borrowings, especially from German. F. Wysocka writes about the difficulties of the work of a palaeographist and meanings of the correct interpretation of Polish glosses in Latin manuscripts. Some of the presented examples have been illustrated with photographs of the manuscripts.
7
Content available remote

"Nie wszytko to prawda jest". Čtenáři staročeského Nového zákona z polského Tarnova

71%
Voleková K.
Studie o rukopisech (Manuscript Studies)
|
2023
|
vol. 53
|
issue 1-2
5-31
EN
The article deals with the Old Czech New Testament stored in the Seminary Library in Tarnów, Poland. The manuscript from 1460 contains all the New Testament books, including the apocryphal Epistle to the Laodiceans, and is supplemented by an list of the mass readings. The author of the article complements the existing limited information about the manuscript with a thorough description of its contents in comparison with other sources of Old Czech Bible translation. The article also discusses the owners of the manuscript in the following two centuries, who left numerous traces of their study of the text in the form of Latin, Czech and Polish glosses and marginal notes.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.