Search results

1

Leksemy nazywające członków stanu chłopskiego w polskiej publicystyce oświeceniowej

100%

Maćkowiak K.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 2

102-113

PL

Artykuł zawiera rozważania na temat wyrazów o charakterze hiperonimicznym nazywających członków warstwy chłopskiej (np. poddany, rolnik, wieśniak, włościanin), które występowały w polskiej prozie publicystycznej w latach 1730–1830. Celem tekstu jest: 1) ustalenie składu rozpatrywanego ciągu leksemów, 2) opis wybranych cech systemowych tych jednostek, 3) określenie ich frekwencji tekstowej. Autor wykorzystuje w analizie elementy teorii pól semantycznych. Zaprezentowane w artykule treści pozwalają stwierdzić, że twórcy oświeceniowej publicystyki używali zaskakująco dużo leksemów o statusie hiperonimów odnoszących się do chłopstwa. Były to głównie jednostki o długiej tradycji literackiej. W XVIII wieku nastąpiła zasadnicza reinterpretacja tego materiału. Tylko niektóre wzmiankowane leksemy pozostały w systemie słownikowym (jak wyrazy chłop czy rolnik). Inne wyszły z użycia (jak wyraz plebeusz) lub zmieniły swój status (jak wyraz gbur, który stał się wyzwiskiem).

EN

The article contains reflections on the words of a hyperonymous character naming members of the peasant layer (e.g. poddany, rolnik, wieśniak, włościanin), which appeared in Polish journalistic prose of the Enlightenment period. The purpose of the text is: 1) to determine the composition of the aforementioned lexemes, 2) description of selected system features of these units, 3) to determine their text frequency. The author uses elements of semantic field theory in the analysis. The content presented in the article allows us to state that the creators of Enlightenment journalism used a surprisingly large number of lexemes with the status of hyperonyms referring to the peasantry. They were mainly individuals with a long literary tradition. In the eighteenth century, there was a fundamental reinterpretation of this material. Only some of the mentioned lexemes remained in the dictionary system (like the words chłop or rolnik). Others have fallen into disuse (as an expression of plebeusz) or changed their status (as the word gbur which became an insult).

2

Животные – участники чудес в житиях святых

80%

Anchimiuk O.

Białostockie Archiwum Językowe

|

2016

|

vol. 16

RU

Статья посвящена исследованию изображения животных в житиях святых-отшельников, а именно – животных, являющихся участниками чудес. Жития святых – одна из художественных форм повествований о животных, наряду с мифами о птицах и зверях, сказками о животных-хитрецах, нравоучительными баснями, средневековыми бестиариями, әпическими поәмами и сатирическими повестями о царстве животных. Установлено, что изображаемые в житиях святых животные являются важнейшим средством изображения чудесных явлений, происходящих со святым. В силу отшельнического образа жизни святых животные становятся своего рода социумом святого, участниками, иногда причиной или поводом совершения чуда, а также своего рода катализатором проявлений святости.

PL

Artykuł poświęcony jest analizie wizerunków zwierząt w żywotach świętych-pustelników, a konkretnie – zwierząt, które były uczestnikami cudów. Żywoty świętych to jedna z artystycznych form opowieści o zwierzętach, na równi z mitami o ptakach i zwierzętach, bajkami o zwierzętach-spryciarzach, baśniami moralizatorskimi, średniowiecznymi bestiariuszami, poematami epickimi i opowieściami satyrycznymi o królestwie zwierząt. Stwierdzono, że opisywane w żywotach świętych zwierzęta są najważniejszym środkiem przedstawienia cudów, związanych ze świętym. Z racji pustelniczego trybu życia świętych zwierzęta stają się swego rodzaju wspólnotą świętego, uczestnikami, czasami przyczyną lub powodem dokonania cudu, a także swego rodzaju katalizatorem ujawnienia się świętości.

EN

The article deals with the problem of presentation the animals in the saints’ lives (hermits), i.e. the animals who are the participants of the miracles. The lives of the saints – one of the narration mode ofanimals along with the myth about birds and beasts, fairy tales of crafty animals, moral tales (apologues), medieval bestiaries, epic poems and satirical short stories of the animal kingdom. The analysis has shown that the animals presented in the lives of the saints are one of themost important mode of expression of the miracles that occur with the saint. As the result of the eremitic life of the saints, the animals become a society for the saint, the participants, sometimes the reason for the performing a miracle, as well as the catalyst for showing the holiness.

3

Hiponimia i meronimia w słownictwie agrarnym XVII-wiecznych dzieł Jakuba Kazimierza Haura

71%

Galilej C.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka

75-96

EN

This article presents a section of seventeenth-century Polish lexis, excerpted from three prominent guidance and encyclopedic opuses of Jakub Kazimierz Haur (author of agrarian treatises widely-read over two centuries), included in hyponymy and meronymy relations. Studies have shown that it is impossible to cover all agricultural terms with one hyponymic or meronymic pattern – even with very generalized one. Such patterns need to be constructed separately for each type of vocabulary (from a category of people, plants, animals, artifacts, measures etc.), although some lexical-semantic fields from a given category may have similar and convergent structure in some places, especially at the upper levels of the hierarchy, e.g. in the hyponymic set: gadzina (farm animal) – bydło (cattle); drób (poultry) – kogut (rooster), kura (hen); koń (horse), krowa (cow); baran (ram), owca (sheep) or the meronymic one: budynek (building) – dach (roof), węgieł (quoin); izba (chamber), pokój (room); okół (cattle yard) – chlew (pigpen), obora (cowshed); piwnica (cellar), loch (dungeon). Holonymy and Meronymy share a common component, ie. an element of concluding the meaning, and on the other hand, they differ in the structure of the hierarchy which each of them form. Both analyzed semantic relations organize the lexical resource collected from the texts of Haur in terms of seventeenth-century agricultural terminology. Hyponymy, seeking for the element of similarity, and meronymy, trying to integrate the part and the whole, contributed to the separation of internally coherent and externally differentiated groups of vocabulary which sometimes have complex semantic relations.

PL

Niniejszy artykuł prezentuje wycinek polskiej leksyki XVII-wiecznej, wyekscerpowanej z trzech popularnych dzieł poradnikowo-encyklopedycznych Jakuba Kazimierza Haura (autora poczytnych przez dwa stulecia traktatów o tematyce agrarnej), ujętej w relacje hiponimii i meronimii. Badania wykazały, że nie da się objąć jednym schematem hiponimicznym lub meronimicznym – nawet bardzo uogólnionym – wszystkich terminów rolniczych. Takie układy trzeba konstruować osobno dla poszczególnych typów słownictwa (z kategorii ludzi, roślin, zwierząt, artefaktów, miar itd.), choć niektóre pola leksykalno-semantyczne z danej kategorii mogą mieć podobną, zbieżną w niektórych miejscach strukturę, zwłaszcza na górnych poziomach hierarchii, np. w układzie hiponimicznym: gadzina – bydło; drób – kogut, kura; koń, krowa; baran, owca lub meronimicznym: budynek – dach, węgieł; izba, pokój; okół – chlew, obora; piwnica, loch. Holonimię i meronimię łączy wspólny składnik, tj. element zawierania się znaczenia, różni je natomiast struktura hierarchii, jakie każda z nich tworzy. Obie analizowane relacje semantyczne porządkują zebrany z tekstów Haura zasób leksykalny w zakresie XVII-wiecznej terminologii rolniczej. Hiponimia w wyniku poszukiwania elementu podobieństwa, meronimia zaś przez próby zintegrowania części i całości przyczyniły się do wydzielenia wewnętrznie spójnych i zewnętrznie odróżnianych grup słownictwa o niekiedy skomplikowanych związkach znaczeniowych.

FR

Cet article présente une fraction du lexique polonais du XVIIe siècle, issue de trois œuvres populaires de caractère conseillant et encyclopédique de Jakub Kazimierz Haur (l’auteur des dissertations agraires largement lues pendant deux siècles) et incluse dans les relations d’hyponymie et de méronymie. Des études montrent qu'il est impossible de trouver un modèle hyponymique ou méronymique – même un modèle très général – pour tous les termes agricoles. Tels systèmes doivent être construits séparément pour chaque type de vocabulaire (selon les catégories tels que: personnes, plantes, animaux, artefacts, mesures etc.), bien que certains champs lexicaux et sémantiques de la catégorie particulière puissent avoir une structure similaire et convergente dans certains points, en particulier aux niveaux supérieurs de la hiérarchie, par exemple, dans un système hyponymique: gadzina (animaux de ferme) – bydło (bovins) ; drób (volaille) – kogut (coq), kura (poule); koń (cheval), krowa (vache); baran (mouton), owca (brebis) ou méronymique : budynek (bâtiment) – dach (toit), węgieł (coin de bâtiment); izba (pièce), pokój (chambre) ; okół (ferme) – chlew (porcherie), obora (étable); piwnica (cave), loch (cachot). L’holonymie et la méronymie possèdent un composant commun: un élément de contenir le sens, et ils diffèrent dans la structure de leurs hiérarchies. Les deux relations sémantiques analysées organisent le matériau lexical trouvé dans les textes de Hair dans le cadre de la terminologie agricole du XVIIe siècle. L’hyponymie, à la suite de la recherche d’un élément de similitude, et la méronymie, en essayant d’intégrer les fragments et l’ensemble, ont contribué à la séparation des groupes de vocabulaire qui ont parfois des relations sémantiques complexes et qui sont cohérents à l’intérieur et différents à l’extérieur.

Refine search results

1 Białostockie Archiwum Językowe

1 Język Polski

1 Roczniki Humanistyczne

1 Anchimiuk O.

1 Galilej C.

1 Maćkowiak K.

1 2020

2 2016

Leksemy nazywające członków stanu chłopskiego w polskiej publicystyce oświeceniowej

Животные – участники чудес в житиях святых

Hiponimia i meronimia w słownictwie agrarnym XVII-wiecznych dzieł Jakuba Kazimierza Haura