Search results

1

Transfer modelów zarządzania przez zagranicznych przemysłowców na teren południa Rosji u schyłku XIX i na początku XX wieku

100%

Kulikov V.

Res Historica

|

2015

|

issue 39

EN

The paper presents a research into processes of transfer of managerial models and practices by foreign industrialists to Russia during the period of pre-Soviet industrialization based on an analysis of industrial censuses and further official statistics, as well as unpublished sources housed in local Ukrainian archives.

PL

Niniejsza praca prezentuje badania nad procesem transferu na grunt rosyjski modelu zarządzania i praktyk stosowanych w przemyśle przez cudzoziemców w okresie przedsowieckim na podstawie rozwoju przemysłu, oficjalnych statystyk rządowych i niepublikowanych materiałów z lokalnych archiwów ukraińskich.

2

Między młynarstwem a elektryfikacją. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania wykorzystania potencjału energetycznego rzeki Bóbr od średniowiecza do 1945 roku

100%

Krajniak W.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

vol. 76

PL

Artykuł przedstawia tradycje energetycznego wykorzystania rzeki Bóbr na przestrzeni XIII–XX w. Szczególną uwagę zwrócono na rolę młynów wodnych w procesie przemian cywilizacyjnych, poczynając od mechanizacji pracy w średniowiecznych warsztatach, przez rozwój przemysłu w okresie gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, kończąc na elektryfikacji przemysłu, rolnictwa i miast dzięki elektrowniom uruchamianym na bazie istniejących młynów wodnych. Do prześledzenia tej ewolucji posłużyły źródła archiwalne, lokalne kroniki i literatura przedmiotu. Dostarczyły one informacji dotyczących uwarunkowań społecznych i czynników gospodarczych, które warunkowały ewolucję poszczególnych młynów we współczesne elektrownie bobrzańskie.

3

Przymusowe wywłaszczenia w dobie budowy Nowej Huty

100%

Krzysztonek J.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

vol. 4

|

issue 6

141-151

PL

Artykuł dotyczy zasadniczo problematyki przymusowych wywłaszczeń, które dotknęły mieszkańców około 4 tysięcy podkrakowskich gospodarstw w rejonie Mogiły i Pleszowa w związku z pierwszym etapem budowy kombinatu przemysłowego i miasta Nowa Huta w latach 1949-1955. Najważniejsze tezy pojawiające się w artykule to między innymi teza o nieodpowiednim przygotowaniu legislacyjnym komunistycznych władz do przeprowadzenia masowych wywłaszczeń w dobie postępującej industrializacji, dalej teza o masowym wywłaszczeniu przez władzę ludową głównie gospodarstw małych i średnich, a nie – jak głosiła ówczesna propaganda – wielkich majątków bogatych obszarników. Ponadto pojawia się teza o braku należytego zadośćuczynienia materialnego ze strony państwa wobec właścicieli przymusowo wywłaszczonych gospodarstw w okresie PRL. W warstwie źródłowej artykuł oparty jest zasadniczo na opublikowanych wspomnieniach mieszkańców gospodarstw, które zostały przymusowo wywłaszczone w związku z budową Nowej Huty. Niezbędne przy pisaniu tego artykułu okazały się również pozycje kronikarskie dokumentujące miejsce i badany czasookres. Przy analizie materiałów nie mogło także zabraknąć ówczesnej literatury o wydźwięku propagandowym. Nie do przecenienia w tym temacie były również pozycje z zakresu socjologii społecznej. Zasadnicza konstrukcja pracy opiera się na metodologii chronologiczno-problematycznej. W kilkunastu akapitach części głównej tekstu ujęte zostały najważniejsze kwestie związane z badanym obszarem tematycznym. W podsumowaniu natomiast znalazły się wnioski, będące odpowiedziami na stawiane we wstępie pracy pytania i tezy badawcze.

4

Nowe Miasto w Szadku w kartografii XIX-wiecznej – niezrealizowane obietnice nowej przestrzeni społecznej

100%

Głąb Z.

Biuletyn Szadkowski

|

2020

|

issue 20

9-19

PL

Analiza XIX-wiecznych planów miejskich Szadku pokazuje koncepcję Nowego Miasta jako kolejnego etapu rozwoju ośrodka o tradycjach sukienniczych. Planowana przebudowa tej części miasta, jak również sprowadzenie nowych osadników, wpisywała się w ówczesną akcję industrializacyjną będąc jednocześnie pewnego rodzaju obietnicą lepszego życia. Obietnica ta jednak nie została spełniona, a działanie zamknęło się głównie w sferze „gabinetowej” kół rządowych i pracowniach kartografów. Niemniej jednak interesujące jest prześledzenie tego fragmentu historii będącego częścią większego planu industrializacji Królestwa Polskiego i wskazanie przyczyn niepowodzenia podjętych działań.

EN

Analysis of 19th century urban development plans for Szadek reveals a concept of Nowe Miasto as a successive stage in developing a centre with textile traditions. The planned rebuilding of this segment of the city was part of the industrialization action carried on at that time, being at the same time a promise of a better life. The promise, however, had not been fulfilled, as the project never went beyond government agendas and cartographic workshops. Nevertheless, it is interesting to look at this fragment of history being part of a larger plan of industrialization of the Kingdom of Poland, and to identify reasons for the failure of this project.

5

„Ręce pracujące” w dokumentacji fotograficznej Janiny Mierzeckiej i medycznej Henryka Mierzeckiego

84%

Radkiewicz M.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2018

|

vol. 99

|

issue 1

54-64

EN

The text analyses the unique publication called A working hand (1939) by a Lvov-based dermatologist Henryk Mierzecki, which also includes his wife’s photos. The analysis of their collaborative medical-artistic project reveals how a developing occupational medicine tried to describe the relationship between the bodies of certain people and their everyday work or occupation. The research was based on diagnoses of health damage and different stages of disease caused by working environment, working tools and external factors. Mierzecki’s thoughts can be interpreted in the context of photographical and archiving research – as Allan Sekula did. Photography was an important part of the project for dr Mierzecki – he used it as an illustration, a catalogue tool and a user’s manual helping to identify certain cases. His wife’s photographs are regarded as an example of artistic expression used as means of scientific documentation, where an aesthetic aspect is as important as a cognitive one. The whole project is also categorised as representing working people. This representation, as well as its loss, has been analysed by Georges Didi-Huberman and regarded by him as possible to obtain by mechanical reproduction and the cinematic and photographic media.

6

Industrializacja i deindustrializacja gospodarki. Przyczynek do dyskusji nad reindustrializacją gospodarki Polski

84%

Śliwa R., Waląg P.

Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy

|

2017

|

vol. 52

121-135

PL

Głównym celem opracowania jest ukazanie przebiegu procesów zmian strukturalnych w warunkach Polski jako gospodarki, która wchodząc w fazę deindustrializacji nie wyczerpała jeszcze w pełni potencjału, jaki kryje industrializacja, z wciąż nienasyconym popytem wewnętrznym na dobra przemysłowe i niewykorzystanymi możliwościami wypracowania silniejszych niż dotychczas przewag komparatywnych. Na bazie teoretycznej prezentacji problematyki industrializacji i deindustrializacji gospodarek przeprowadzona została analiza uwarunkowań gospodarki Polski. Posłużono się prostymi miarami takimi jak te z pierwszego prawa Kaldora, miary nasycenia popytu sektorowego, PKB na godzinę przepracowaną, PKB per capita. Uzyskane w trakcie analizy wnioski wskazują na industrializację jako ważne źródło wzrostu wydajności pracy i dochodu w Polsce i uzasadniają podejście do reindustrializacji jako elementu polityki gospodarczej w procesie rozwojowego nadganiania.

EN

The main objective of the paper is to outline the course of the process of structural change in the condition of the economy of Poland. Poland perceived as an example of an economy that enters the phase of deindustrialization without fully drained the potential of industrialization – demand for industrial goods not saturated and still existing possibilities to strengthen comparative advantages. The theoretical approach to industrialization and deindustrialization of an economy serves as a background to further investigation of the problems on the grounds of the economy of Poland. The analysis of the conditions of Polish economy is undertaken by the means of simple measures such as the first Kaldor law, the saturation of sectoral demand, GDP per hour worked, GDP per capita. Following the presented analysis, industrialization as an important source of productivity and income emerges as an indispensable element of economic policy of Poland on the way to catch up.

7

Dekada Zjazdu w Kamieniu Śląskim

84%

Pabiś-Orzeszyna M.

Kwartalnik Filmowy

|

2023

|

issue 123 Tempo i rytm

231-239

PL

W książce Od Wydziału Propagandy Filmowej do Centralnego Urzędu Kinematografii. Pierwsza dekada partyjno-państwowego monopolu w polskim kinie (2022) Ewa Gębicka opisuje jeden z najbardziej niejednoznacznych okresów w historii środkowoeuropejskiego filmu – powojenne lata 1944-1955. Przekonuje, że przyjęty w filmoznawstwie podział na chaotyczne rządy twórców (1944-1947) i czas zintensyfikowanej ofensywy władzy politycznej (1948-1955) jest trafny, a całe dziesięciolecie ocenia krytycznie – jako ślepą uliczkę lekceważenia autonomii kultury artystycznej, potrzeb widowni oraz wolnorynkowej, jej zdaniem, istoty kinematografii. Jej wnioski są rezultatem wieloletnich kwerend w AAN oraz FINA. Autorka wykonała ogromną pracę naukową, istnieje więc pokusa, aby ją zreferować i zaakceptować jako daną. Jednak interpretacje Gębickiej zasługują na dialog, a historiograficzna poetyka, którą reprezentuje, powinna być rozumiana jako emblemat przemian stylów badania kina PRL, ze wszystkimi zaletami i ambiwalencjami.

EN

In her book Od Wydziału Propagandy Filmowej do Centralnego Urzędu Kinematografii. Pierwsza dekada partyjno-państwowego monopolu w polskim kinie [From the Department of Film Propaganda to the Central Office of Cinema: The First Decade of Party-State Monopoly in Polish Cinema] (2022), Ewa Gębicka describes one of the most ambiguous periods in the history of Central European film: the years 1944-1955. She argues that the periodization accepted in film studies – the chaotic reign of filmmakers (1944-1947) followed by the offensive of political power (1948-1955) is accurate. Her assessment of the entire decade is critical: she pictures the postwar decade as a period of disregard for the autonomy of art, the needs of the audience, and the alleged free-market essence of cinema. Her conclusions are grounded in archival research. And since Gębicka has done massive work, there is a temptation to accept it as a given. However, her interpretations deserve a dialogue. The historiographical poetics she represents should be understood as emblematic of the changing ways of studying the cinema of the Polish People’s Republic, with all their advantages and ambivalences.

8

KONFLIKTY SPOŁECZNE NA TLE KULTUROWYM WYWOŁANE GLOBALIZACJĄ

84%

Hołyst B.

Przegląd Policyjny

|

2016

|

vol. 1(121)

5-27

PL

Globalizacja może stanowić podstawową kategorię socjologicznej analizy, główną ideę pozwalającą rozumieć wchodzenie społeczeństwa w nowe tysiąclecie jako proces społeczny, którego cechą jest osłabienie ograniczeń geografi cznych uprzednio determinujących formy organizacji społecznej i kulturowej oraz wzrost świadomości erozji tych ograniczeń. Aspekt społeczny globalizacji dotyczy globalności w sensie strukturalnym, czyli wyraża załamanie się sztywnych granic społeczeństw narodowych i erupcję wielości form organizacji społecznej zarówno na poziomie ponadnarodowym, jak i lokalnym czy regionalnym. Formy organizacyjne przenikają granice dotychczasowych podziałów politycznych czy administracyjnych. Według niektórych socjologów perspektywa globalizacji powoduje, że podstawowe dla socjologii przeciwstawienia odzwierciedlające kierunek przeobrażeń ludzkiego społeczeństwa w rodzaju dychotomii podlegają relatywizacji.

9

The Role of the Automotive Industry in the Development of Industrialization and Motorization in Venezuela

84%

Wójtowicz M.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2018

|

vol. Volume 32, Issue 2

83-104

EN

The aim of this article is to define the role of the automobile industry in the process of industrialization and motorization in Venezuela. This country entered the path of industrialization at the beginning of the 20th century reinvesting part of the funds obtained from oil export. The oil sector has gradually become the main source of income that could have been spent on the development of the country and other sectors of the economy. On the other hand, the excessive dominance proved to be detrimental to the development of other sectors, especially in the manufacturing industry. The automotive industry, which was initially successful and recorded rapid growth in production, in the long run turned out to be poorly embedded into the domestic economy and highly dependent on the imported parts. The small local market did not guarantee a relatively large group of companies that decided to invest in the production of cars, neither opportunities to achieve profitable scale of production, nor ability to compete in foreign markets. Consequently, the resulting automotive sector is relatively small, poorly integrated into local productive structures, heavily dependent on imported auto parts and components, and in the face of increasing trade liberalization its products are becoming less competitive in comparison to imported vehicles.

PL

Celem artykułu jest określenie roli przemysłu samochodowego w procesie industrializacji oraz rozwoju motoryzacji w Wenezueli. Kraj ten dopiero na początku XX wieku wkroczył na drogę uprzemysłowienia, reinwestując część środków uzyskanych z eksportu ropy naftowej. Sektor naftowy stopniowo stał się głównym źródłem dochodów, które można było przeznaczyć na rozwój kraju oraz innych niż naftowa dziedzin gospodarki. Z drugiej strony nadmierna dominacja sektora naftowego okazała się szkodliwa dla rozwoju innych sektorów, a szczególnie przemysłu przetwórczego. Przemysł samochodowy, odnoszący początkowo sukcesy i notujący szybki wzrost produkcji, okazał się jednak w dłuższej perspektywie słabo zakorzeniony w krajowej gospodarce i uzależniony od importu. Niewielki lokalny rynek nie gwarantował stosunkowo licznej grupie firm, które zdecydowały się zainwestować w produkcję samochodów, osiągnięcia opłacalnej skali produkcji ani konkurencji na rynkach zagranicznych. W konsekwencji sektor motoryzacyjny jest stosunkowo niewielki, słabo zintegrowany z lokalnymi poddostawcami, silnie uzależniony od importu części i podzespołów, a w obliczu postępującej liberalizacji wymiany handlowej jego produkty są coraz mniej konkurencyjne w stosunku do importowanych pojazdów.

10

Usługi publiczne utraconą szansą renesansu sfery publicznej

84%

Nowak P. P.

Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy

|

2019

|

vol. 59

201-211

PL

Celem opracowania jest przedstawienie związków, punktów styku między usługami publicznymi i sferą publiczną, jako obszarów kluczowych dla rozwoju społecznego. W nawiązaniu do tak postawionego celu sformułowano następujące pytanie badawcze: Co jest podstawowym łącznikiem między sferą a usługą publiczną? Weryfikacja przedstawionej hipotezy przeprowadzona została w oparciu o analizę literatury naukowej z dziedziny socjologii, filozofii i ekonomii. Przestrzeń publiczna traktowana jako nieożywiona część cywilizacyjnego krajobrazu jest miejscem, które może, a właściwie powinno stanowić scenę dla sfery publicznej, która w odróżnieniu od infrastruktury posiada już wymiar społeczny, niematerialny – duchowy. Odwołując się zarówno do filozofii J. Habermasa, H. Arendt czy Z. Baumana można wykazać, że sfera publiczna staje się agorą dopiero wówczas, gdy skupia się na wspólnocie, odtrącając wartości utylitarne. Owa wspólnotowość natomiast sprowadza się w zasadzie do pojęcia dobra. Tym samym dochodzimy do punktu styku sfery publicznej z sektorem usługowym. Świadczyć (usługę) w domyśle znaczy bowiem czynić dobro – co podkreśla K. Rogoziński. Zatem służenie, szczególnie w wersji publicznej miało olbrzymi potencjał uratować zanikającą sferę publiczną. Niestety, okazuje się, że obecna epoka, oficjalnie zwana postindustrialną jest w zasadzie re-industrializacją, a nawet hiper-industrializacją. Wzorce przemysłowe są masowo adaptowane na grunt usługowy. Postępująca transformacja cyfrowa sektora usług zabiera przestrzeń do spotkania i dialogu. Zatomizowane społeczeństwo egzystuje w wirtualnym świecie. Sfera publiczna umiera, zostaje tylko pusta przestrzeń.

EN

The aim of the study is to present relationships between public services and the public sphere as key areas for social development. The following research question is: what is the basic link between the public sphere and the public service? The critical literature review in the field of sociology, philosophy and economics was used as a basic research tool. The public space is considered to be an inanimate part of the civilized landscape which can, and should, serve as a kind of a scene for the public sphere which, in contrast to infrastructure, has a societal, non-tangible, and spiritual level to it. Basing on works of J. Habermas, H. Arendt, and Z. Bauman, one can indicate that the public sphere becomes an agora only when it is focused on a community while at the same time neglecting utilitarian factors. The community-oriented nature is, in turn, strictly connected with the very notion of goodness. At this point, the crossing point between the public sphere and the service-oriented sector of industry can be encountered. To provide (a service) means to perform a good deed, which is highlighted by K. Rogoziński. Therefore, servicing, especially in its public variation, had a great potential with regard to saving the quickly disappearing public sphere. Unfortunately, it turns out that the current age, which is officially referred to as a post-industrial one, can be perceived as an re-industrial or even hyper-industrial one. Industrial patterns are being transferred to the service provision-oriented sector on a massive scale. The progressing digital transformation of the service sector takes away the required space for meeting and dialogue. The atomized society exists in a virtual world. The public sphere dies out, leaving an empty space that has to be filled in.

11

Szadkowskie ogłoszenie reklamowe z 1837 roku – asumpt do kilku uwag na temat osadnictwa niemieckiego i rozwoju rzemiosła tekstylnego w Szadku na początku XIX w.

84%

Marszał T.

Biuletyn Szadkowski

|

2019

|

issue 19

51-75

EN

In 1837, the authorities of Szadek published an announcement in German, advertising the city as a place favourable to industrial settlement. This advertisement was part of a wideranging action of the government of the Kingdom of Poland aimed at development of textile manufacturing in the Kingdom. Immigration of qualified workforce was seen as an important element of the planned development of the textile industry. The pro-immigration policy of the government resulted in the appearance on Polish territories of many new industrial settlements. Regrettably, Szadek – in 16th century a leading centre of textile production – did not find itself among the towns which took advantage of the favourable situation entering the path of quick economic and demographic growth. The 1837 advertisement provides a description of Szadek at that time. But the result was disappointing and this town with impressive traditions became one of those settlements which experienced a long-lasting stagnation.

12

Znaczenie przemysłu w gospodarce i polityce regionalnej Unii Europejskiej

84%

Ulbrych M.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2014

|

vol. 26

31-45

PL

Współczesna gospodarka globalna oraz towarzyszące jej niezwykle dynamiczne przyspieszenie rozwoju technologicznego wyrażają się między innymi w wypieraniu cywilizacji industrialnej na korzyść gospodarki opartej na wiedzy i informacji. Tendencje te mają swoje odzwierciedlenie w malejącej roli przemysłu zarówno w zatrudnieniu, jak i tworzeniu PKB w większości krajów europejskich. Ponadto Unia Europejska jest silnie zróżnicowana pod względem dotychczasowego uprzemysłowienia oraz warunków i perspektyw rozwoju przemysłu w przyszłości. Poprawa warunków ramowych dla przemysłu oraz wspieranie możliwości wzrostu produkcji i zatrudnienia w przemyśle stanowią poważne wyzwania w świetle dotychczasowej trajektorii rozwojowej. Równocześnie znaczenia nabierają działania podejmowane na poziomie regionalnym. Celem opracowania jest diagnoza stanu i procesów rozwoju przemysłu w gospodarce regionalnej Unii Europejskiej oraz warunkujących go czynników. Uwaga zostaje także zwrócona na rolę polityki regionalnej w promowaniu programów przekształceń i rozwoju przemysłu.

EN

The contemporary global economy and the accompanying extremely dynamic acceleration of technological development are expressed, among other things, in the displacement of the industrial civilization in favor of an economy based on knowledge and information. These trends are reflected in the decreasing role of industry in both employment and GDP in most European Union countries. Moreover, the EU is highly diverse in terms of current industrialisation and conditions and prospects for the development of industry in the future. Improving the framework conditions for industry and promoting opportunities for growth in production and employment in the industry are the major challenges in the light of the current developmental trajectory. At the same time the importance of the actions taken at the regional level increases. The aim of the study is to diagnose the condition and processes of industrial development in the regional economy of the EU and the factors determining it. Attention is also paid to the role of regional policy in promoting industry transformations and development programs.

13

Wielokulturowość Nowej Huty.

84%

Majcherek J.

|

2020

|

vol. 19

|

issue 4

71-80

EN

Miasto jest strukturą z istoty swojej wielokulturową. Wbrew ujednolicającym procesom urba-nizacyjnym oraz odgórnie narzucanej ideologii, także społeczeństwo Nowej Huty wykazywało i wykazuje cechy wielokulturowości charakterystycznej dla miejskich ośrodków imigracyjnych, lecz jako swoistą jej odmianę, wynikającą ze specyfiki miejsca, w którym została zloka-lizowana i czasu, w którym powstawała. A city in itself is a multicultural structure. In spite of standardizing urbanization processes and the ideological doctrine imposed by the communist regime, the society of Nowa Huta has also been revealing attributes of multiculturality typical of urban immigration centers. However, it represents its specific variation resulting from the time and place where it was located and has been developing.

14

Polskie miasta historyczne wobec wyzwań okresu powojennego

84%

Matyja R.

Perspektywy Kultury

|

2024

|

vol. 44

|

issue 1

229-250

EN

The text analyses the fate of Poland’s historic cities in the post-war era, with a focus on the processes of reconstruction and contemporary urban revitalization. It examines the centres designated in the State Register of Historic Places as protected urban areas and analyses changes in population and administrative status. The importance of industrialization processes, especially large industrial and mining investments, for population growth and changes in the character of the historic city was also clearly highlighted. Various factors determining the ideological nature of reconstruction were also presented, as well as the importance of revitalization programs for the transformation of urban historic spaces. It is shown that each of the processes discussed transforms and reinterprets these areas in the spirit of prevailing belief systems and cannot be reduced to a single ideological dimension (e.g., communism). The availability of resources is also an important element affecting the shape of historic spaces, limiting the importance of ideological factors or influencing the nature of revitalization and leading to tourism or gentrification of these areas.

PL

Tekst analizuje losy polskich miast historycznych w epoce powojennej, ze szczególnym uwzględnieniem procesów odbudowy i współczesnej rewitalizacji miast. Badaniu poddano ośrodki wskazane w państwowym rejestrze zabytków jako objęte ochroną obszarów miejskich i przeanalizowano zmiany liczby ludności i statusu administracyjnego. Wyraźnie podkreślono też znaczenie procesów industrializacji, szczególnie dużych inwestycji przemysłowych i górniczych, dla wzrostu liczby mieszkańców oraz zmiany charakteru miasta historycznego. Przedstawiono też różne czynniki określające ideologiczny charakter odbudowy, a także znaczenie programów rewitalizacji dla przekształceń miejskich przestrzeni zabytkowych. Pokazano, iż każdy z omawianych procesów przekształca i reinterpretuje te obszary w duchu panujących systemów przekonań i nie daje się zredukować do jednego wymiaru ideologicznego (np. komunizmu). Istotnym elementem wpływającym na kształt przestrzeni zabytkowych jest też dostępność zasobów, ograniczająca znaczenie czynników ideologicznych lub wpływająca na charakter rewitalizacji i prowadząca do turystyfikacji lub gentryfikacji tych obszarów.

15

Od darmopyszek do chopionek, czyli o tożsamościowym znaczeniu odzieży na Górnym Śląsku w czasach uprzemysłowienia

84%

Kaczmarzyk I.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

vol. 43

|

issue 4/2

217-248

EN

At the end of the 18th century, Upper Silesia began a process of dynamic cultural changes associated with the development of industry. Everyday culture, including every day and festive clothing, began to be impacted by the contact between agrarianism and industrialism. A significant time caesura in the evolution of the forms and functions of clothing worn in Upper Silesian rural and working-class communities was the second half of the 19th century, when the influence of urban fashion (also known as “lordly” fashion) became increasingly expansive. At that time, various types of clothing, especially festive folk costumes, ceased to be purely regional artifacts, differentiating the inhabitants of individual local communities, but became an important identity message, used as a weighty argument in the nationality discourse. However, despite efforts to preserve and perpetuate the tradition of wearing folk costumes at the turn of the 20th century, the process of their apparent marginalization and change of function began: from a common festive garment to a type of costume worn only in certain circumstances, especially ceremonial ones. Outside of relic rural communities, this process had different dynamics for male costumes, which disappeared faster, and female costumes, which survived longer. The most vivid example (vital at least until the 1970s, and endemically even later), which had nothing to do with the establishment of folk costume or any attempts at reconstruction, was the clothing worn on a daily basis and on holidays by the so-called chopionki, i.e. women who never donned clothes that conformed to current fashion, but wore different variations (depending on the circumstances) of skirts (kiecka), aprons (fortuch), apron skirts (zopaska), headscarves and jaklas (jackets). The chopionski did not have a sense of fashion anachronism; on the contrary, their attire was a testament to their attachment to what was familiar and indigenous. Nowadays, folk costumes (diverse in form and provenance) in the cultural reality of the former Upper Silesian industrial district are present in several variants, among which, as it were, at two poles is the use of surviving ancestral folk costumes or their faithful replicas, reconstructed with great care, and the much more popular donning of festive folk costumes inspired especially by the Rozbark costume. This is not a symbol of national or social choices as in the times of industrialization, but a sign of attachment to regional heritage, and even a kind of ethnic marker indicating the vitality of local cultural traditions and the need to cultivate the tangible and intangible heritage of Upper Silesia.

PL

Pod koniec XVIII wieku na Górnym Śląsku zaczął się proces dynamicznych zmian kulturowych związanych z rozwojem przemysłu. Charakterystyczną cechą kultury dnia codziennego, której elementem była również odzież zarówno codzienna, jak i świąteczna, stał się wówczas styk agrarności i industrialności. Znaczącą cezurą czasową w ewolucji form i funkcji ubrań noszonych w górnośląskich środowiskach wiejskich i robotniczych była II połowa XIX w., kiedy coraz bardziej ekspansywny stał się wpływ mody miejskiej (określanej też jako „pańska”). Wtedy też różne rodzaje odzienia, a zwłaszcza ludowe stroje paradne, przestały stanowić wyłącznie regionalny artefakt, różnicujący mieszkańców poszczególnych wspólnot lokalnych, ale stały się istotnym komunikatem tożsamościowym, wykorzystywanym jako ważki argument w dyskursie narodowościowym. Mimo działań mających na celu ochronę i utrwalenie tradycji noszenia strojów ludowych na przełomie XIX i XX w. rozpoczął się jednak proces ich wyraźnego marginalizowania oraz zmiany funkcji: z powszechnego ubioru paradnego w rodzaj kostiumu zakładanego wyłącznie w określonych okolicznościach, zwłaszcza obrzędowych. Poza reliktowymi środowiskami wiejskimi proces ten miał różną dynamikę w odniesieniu do strojów męskich, które zaniknęły szybciej, i kobiecych, które przetrwały dłużej. Najbardziej wyrazistym przykładem (żywotnym co najmniej do lat 70. XX w., a endemicznie nawet później), który nie miał nic wspólnego z zakładaniem ludowego kostiumu ani jakimikolwiek próbami rekonstrukcyjnymi, była odzież noszona na co dzień i od święta przez tzw. chopionki, czyli kobiety, które nigdy nie zakładały ubrań zgodnych z aktualną modą, ale nosiły różne odmiany (w zależności od okoliczności) kiecek, fortuchów, zopasek, chust i jakli. Chopionkom nie towarzyszyło poczucie modowego anachronizmu, wręcz przeciwnie ich strój był świadectwem przywiązania do swojskości i rodzimości. Współcześnie stroje ludowe (zróżnicowane w formie i proweniencji) w kulturowej rzeczywistości dawnego górnośląskiego okręgu przemysłowego są obecne w kilku wariantach, wśród których niejako na dwóch biegunach znajduje się używanie zachowanych, odziedziczonych po przodkach oryginalnych strojów ludowych lub ich wiernych replik, rekonstruowanych z ogromną pieczołowitością, oraz znacznie popularniejsze zakładanie okolicznościowych kostiumów ludowych inspirowanych zwłaszcza strojem rozbarskim. Nie stanowi to symbolu narodowościowych czy społecznych wyborów jak w czasach industrializacji, ale znak przywiązania do regionalnego dziedzictwa, a nawet rodzaj etnicznego markera wskazującego na żywotność lokalnych tradycji kulturowych i potrzebę kultywowania materialnego i niematerialnego dziedzictwa Górnego Śląska.

16

Gliniane fortuny. Dziedzictwo przemysłu cegielnianego w Stołczynie (Szczecin)

84%

Romanowicz P.

Materiały Zachodniopomorskie

|

2023

|

issue 19

157-176

PL

Stołczyn leży na terenie bogatym w złoża gliny, które w XIX i XX wieku stały się podstawą rozwoju lokalnych cegielni, związanych z postępem industrializacji. W 2. połowie XIX wieku działało ich już kilkanaście.

EN

Stołczyn is located in an area rich in clay deposits, which in the 19th and 20th centuries became the basis for the development of local brickyards related to the progress of industrialisation. In the second half of the 19th century, about a dozen brickyards have been functioning.

17

Praca w pamięci zbiorowej mieszkańców górnośląskiej wsi na tle procesów przemian obszarów wiejskich

67%

Nawrocki T., Bierwiaczonek K.

Kultura i Społeczeństwo

|

2020

|

vol. 64

|

issue 1

197-221

PL

The subject of the article is collective memory of the concept of work among the inhabitants of the Upper Silesian village of Bojszowy. The author of the study employs the classic understanding of collective memory, while simultaneously pointing to the importance of the communication process and the diversity of information sources shaping it. Empirical data was collected during research conducted in 2018 using in-depth interview techniques. The research sample consisted of 30 rural residents. Analysis of the functioning of collective memory about work revealed the development processes – especially industrialization and deagrarianization – taking place in Bojszów. The analysis clearly shows the specificity of the Upper Silesian village, where these processes began relatively early, and work was associated not only with agriculture, but also with industry and trade.

18

Rola nowożytnych parafii w transformacji industrialnej górnośląskich miejscowości

67%

Olszar H.

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

|

2018

|

vol. 38

|

issue 2

193-216

EN

The Catholic Church in Upper Silesia did not neglect its salvific role in the period of change to the social, economic and cultural life in the years of expansion and industrial concentration at the turn of the nineteenth and twentieth centuries. Its representatives – clergy and laity – intensified religious life in parallel with the demographic and economic development of the Upper Silesian Industrial District, which was related to the construction of new places of worship and the creation of new parishes. The parish communities somehow stopped visitors and integrated them with the locals through a framework of devotions or the construction of temples

PL

Kościół na Górnym Śląsku nie zaniedbał swojej zbawczej roli w okresie przemian życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego w latach ekspansji i koncentracji przemysłowej na przełomie XIX i XX w. Jego przedstawiciele – duchowni i świeccy – intensyfikowali życie religijne równolegle z rozwojem demograficznym i gospodarczym Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, co było związane z budową nowych miejsc kultu i tworzeniem nowych parafii. Wspólnoty parafialne niejako zatrzymywały na miejscu przybyszów i integrowały ich z miejscowymi w ramach wspólnych nabożeństw czy wznoszenia świątyń.

19

CREATION OF KIEV PLANT OF AUTOMATIC MACHINES IN 1933-1937

67%

Annenkova N.

Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW

|

2019

|

issue 4

129-144

EN

In the years 1928-1932, the Ukrainian SSR became a region whose industry be-came a priority for industrialization in accordance with the relevant plans of the federal gov-ernment. However, the results of this process in Soviet Ukraine did not bring the expected results. Because of this factor, the role of Ukrainian industry in the union plan of industriali-zation has changed from avant-garde to ballast. One of the steps of the government of the USSR aimed at restoring the original idea was to creation of the plant automatic machines on the territory of the Ukrainian SSR. For the sake of his sake, he has done a great job in the saturation of the region and in the wilderness, and thus, the solution to part of the problem of the lack of manufacturing capacity of Ukrainian machinery manufacturing plants, which arose due to the failure to comply with the first five-year plan. Meanwhile, the further devel-opment of the industrialization of the USSR showed the need to organize the production of automatic machine tools in the entire Soviet country. As a result, the construction of a suita-ble plant in Kiev has been revised in the direction of enlargement. However, not only was the number of organizational mistakes made at the organization stage of the plant not elimi-nated, but new ones were made. As a result, the plant of automatic machine tools in Kiev was introduced into the planned production volume with almost three years delay. For this reason, before the beginning of World War II, the Soviet machine industry branch did not receive the required amount of appropriate equipment and remained dependent on this product range from the more industrialized countries in the world.

PL

W latach 1928-1932 Ukraińska SRR stała się regionem, którego przemysł zaznał priorytetową industrializację zgodnie z odpowiednimi planami rządu związkowego. Jednak wyniki tego procesu na Ukrainie Radzieckiej nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Przez ten czynnik rola ukraińskiego przemysłu w związkowym planie uprzemysłowienia zmieniła się od awangardy do balastu. Jednym z kroków rządu ZSRR mającego na celu przywróce-nie pierwotnej idei było stworzenie na terytorium Ukraińskiej SRR fabryki warsztatów-automatów. Przy pomocy tego wydarzenia oczekiwano nasycenia przemysłu regionalnego sprzętem o wysokiej wydajności, a tym samym rozwiązania części problemu braku zdolności wytwór-czych zakładów budowy maszyn ukraińskich, który powstał z powodu niespełnienia pierw-szego pięcioletniego planu. Tymczasem dalszy rozwój industrializacji ZSRR pokazał po-trzebę zorganizowania produkcji automatycznych obrabiarek w skali całego kraju radziec-kiego. W rezultacie rozpoczęta budowa odpowiedniej fabryki w Kijowie została zrewidowana w stronę powiększenia. Jednak przy tym nie tylko nie był zlikwidowany szereg omyłek organi-zacyjnych popełnionych na etapie organizacji zakładu, ale zostały dokonane nowe. W wy-niku tego fabryka obrabiarek automatycznych w Kijowie została wprowadzona do planowa-nej wielkości produkcji z niemal trzyletnim opóźnieniem. Z tego powodu, przed rozpoczę-ciem II wojny światowej radziecka gałąź przemysłu maszynowego nie otrzymała wymaganej ilości odpowiedniego sprzętu i pozostała zależna od tego asortymentu produktów od bar-dziej uprzemysłowionych krajów świata.

20

Restrukturyzacja gospodarki brazylijskiej w latach 1950-2004+

67%

Czarnacki Marcin C.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2006

|

vol. 2

|

issue 2 Ekonomia

243-260

EN

The article presents the process of restructurization of Brazilian economy in the second half of the 20th century. The Author presents major economic programs implemented by the Brazilian government since 1950's until 2004 and shows the main assumptions of implemented reforms and their effects in the economy. The Author proves that structural changes, which can be noticed in the Brazilian economy, are fundamental for further strengthening of Brazil’s position in both South America and global economy.

Refine search results

Transfer modelów zarządzania przez zagranicznych przemysłowców na teren południa Rosji u schyłku XIX i na początku XX wieku

Między młynarstwem a elektryfikacją. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania wykorzystania potencjału energetycznego rzeki Bóbr od średniowiecza do 1945 roku

Przymusowe wywłaszczenia w dobie budowy Nowej Huty

Nowe Miasto w Szadku w kartografii XIX-wiecznej – niezrealizowane obietnice nowej przestrzeni społecznej

„Ręce pracujące” w dokumentacji fotograficznej Janiny Mierzeckiej i medycznej Henryka Mierzeckiego

Industrializacja i deindustrializacja gospodarki. Przyczynek do dyskusji nad reindustrializacją gospodarki Polski

Dekada Zjazdu w Kamieniu Śląskim

KONFLIKTY SPOŁECZNE NA TLE KULTUROWYM WYWOŁANE GLOBALIZACJĄ

The Role of the Automotive Industry in the Development of Industrialization and Motorization in Venezuela

Usługi publiczne utraconą szansą renesansu sfery publicznej

Szadkowskie ogłoszenie reklamowe z 1837 roku – asumpt do kilku uwag na temat osadnictwa niemieckiego i rozwoju rzemiosła tekstylnego w Szadku na początku XIX w.

Znaczenie przemysłu w gospodarce i polityce regionalnej Unii Europejskiej

Wielokulturowość Nowej Huty.

Polskie miasta historyczne wobec wyzwań okresu powojennego

Od darmopyszek do chopionek, czyli o tożsamościowym znaczeniu odzieży na Górnym Śląsku w czasach uprzemysłowienia

Gliniane fortuny. Dziedzictwo przemysłu cegielnianego w Stołczynie (Szczecin)

Praca w pamięci zbiorowej mieszkańców górnośląskiej wsi na tle procesów przemian obszarów wiejskich

Rola nowożytnych parafii w transformacji industrialnej górnośląskich miejscowości

CREATION OF KIEV PLANT OF AUTOMATIC MACHINES IN 1933-1937

Restrukturyzacja gospodarki brazylijskiej w latach 1950-2004+