Search results

1

O gramatycznych i leksykalnych wykładnikach pojęcia liczby w polszczyźnie

100%

Nowosad-Bakalarczyk M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2018

|

vol. 30

EN

The study is based on the assumption that human cognition is closely linked with natural language. One can therefore ask what conceptual content has found its way into linguistic expression, in what form it is expressed, and what motivates that expression.The study is concerned with the linguistic manifestation of the concept of number (one of the most important categories of human thinking), through grammatical (morphological, syntactic and lexical), highly conventionalised means. Elementary numerical meanings encoded in Polish include ‘one’ and ‘more than one’ (in former stages of the language also ‘two’), corresponding to first numerical concepts comprehensible to humans (both in the historical and the individual sense). Those meanings are obligatorily expressed by all speakers of Polish and their markers are inflectional morphemes that play a role – in accordance with the norm – in all inflected parts of speech. That numerical opposition is also broadly expressed at the world-formational plane: there exist special morphemes that code the singularity of something (e.g. grosz-ek ‘pea’) or the collectivity of items (e.g. pierz-e ‘feathers; plumage’). Similarly, specific morphemes accentuate the singularity of an event (e.g. kaszl-ną-ć ‘to cough once’) or the multitude (multiplication) of actions (e.g. na-obierać ‘peel a lot of’, po-wynosić ‘take out many/all’ the items). The importance of the concept of number in Polish is also attested by the existence of numerals. The various degrees of precision that they express, e.g. the so-called definite numerals (trzy ‘three’, piętnaście ‘fifteen’) and indefinite (kilka ‘a few’, dużo ‘many’, tyle ‘that many’) correspond to the differences in the number and needs of the persons engaged in communication. The different inflectional paradigms and related syntactic functions of different numeral types stems from the need to link, in sentences, numbers with names of entities and events – that need, in turn, shows that a wide range of phenomena are perceived and conceptualised in numerical terms.

PL

Podstawę opracowania stanowi założenie, że czynności poznawcze człowieka pozostają w ścisłym związku z używanym przez niego językiem naturalnym. Pozwala to stawiać pytania o to, jakie treści pojęciowe zostały ujęzykowione, w jaki sposób, w jakich formach – zakodowane w języku oraz jaka jest tego motywacja.W artykule przedstawiono ujęzykowione treści pojęcia liczby (jednej z ważniejszych kategorii ludzkiego myślenia) wyrażane środkami gramatycznymi (morfologicznymi, składniowymi i leksykalnymi), które cechuje wysoki stopień konwencjonalności i kategorialności. Elementarne znaczenia liczbowe kodowane w polszczyźnie to ‘jeden’ i ‘więcej niż jeden’ (a w dawnej polszczyźnie także ‘dwa’) odpowiadające pierwszym pojęciom numerycznym zrozumiałym dla człowieka (w aspekcie zarówno historycznym, jak też indywidualnym). Sensy te są wyrażane obligatoryjnie przez wszystkich mówiących tym językiem, ich nośnikiem są odpowiednie morfemy fleksyjne przyjmowane – zgodnie z normą – przez wszystkie odmienne części mowy. Wskazane przeciwstawienie jest też szeroko wyrażane na płaszczyźnie słowotwórczej. Istnieją specjalne morfemy, które pozwalają wyrazić znaczenie pojedynczości przedmiotu (np. grosz-ek) oraz znaczenie zbiorowości przedmiotów (np. pierz-e). Podobnie w przypadku liczby zdarzeń – odpowiednie morfemy mogą eksponować pojedynczość (np. kaszl-ną-ć) albo wielość aktów zdarzenia (np. na-obierać, po-wynosić).O randze pojęcia liczby w polszczyźnie świadczy istnienie specjalnej kategorii wyrazów – liczebników. Różny stopień precyzji wskazywania liczby, który ujawniają liczebniki tzw. określone (np. trzy, piętnaście) i nieokreślone (np. kilka, dużo, tyle) odpowiada różnicom wiedzy i potrzeb komunikujących się osób. Z kolei zróżnicowanie właściwości odmiany i związanych z tym funkcji składniowych poszczególnych typów liczebników wynika z potrzeby łączenia w zdaniu nazw liczb z nazwami różnych bytów (zarówno rzeczy, jak i zdarzeń), ta zaś jest znakiem postrzegania w aspekcie liczbowym szerokiego spektrum zjawisk rzeczywistości.

2

Agramatyzm w afazji

80%

Panasiuk J.

Logopedia

|

2020

|

vol. 49

|

issue 1

95-123

PL

Afatyczne zaburzenia w realizowaniu gramatycznej postaci wyrazu są interpretowane w dwu perspektywach: 1) jako neutralizacja (zniesienie) fleksji, oraz 2) jako niedostatek elementów pełniących w zdaniu funkcje gramatyczne oraz niewłaściwe posługiwanie się morfemami fleksyjnymi. Przyjęcie założenia o neutralizacji morfemów fleksyjnych każe eksponować w gramatycznym opisie wypowiedzi chorych z afazją przejawy redukcji funkcjonalnych opozycji pomiędzy różnymi kategoriami gramatycznymi, zniesienie gramatycznego nacechowania wyrazów odmiennych i skłonność do tworzenia form podstawowych wyrazów. Z przyjęciem hipotezy o rozchwianiu systemu gramatycznego wiąże się konieczność ujmowania w opisie wszelkich przejawów gramatycznego nacechowania wyrazów w wypowiedziach osób z afazją, co pozwala stwierdzić, że chorzy są w stanie realizować wszystkie morfemy fleksyjne istniejące w języku polskim, ale stosują je w niewłaściwych kontekstach, wymiennie z formami prawidłowymi. Wyniki badań własnych wykazały, że kontekst pojawiania się agramatyzmów może być rozmaity. Częściej występują agramatyzmy w tym otoczeniu, które jednoznacznie implikuje gramatyczne funkcje użytej nieprawidłowo konstrukcji, rzadziej spotyka się je w kontekstach obligatoryjnych, kiedy otoczenie językowe nie wskazuje na gramatyczną funkcję użytych wyrazów. Takie spostrzeżenie nasuwa wniosek o zdolności chorych z afazją do realizacji tekstu komunikatywnego pomimo redukcji gramatycznego nacechowania wypowiedzi. W świetle powyższych ustaleń agramatyzmy afatyczne mają selektywny charakter uzależniony od stopnia relewancji gramatycznych wykładników funkcji i znaczenia wyrazów tekstowych.

EN

Aphasic disorders in producing the grammatical from of word are interpreted from two perspectives: 1) as neutralization (abolishing) of inflection and 2) deficit of elements that perform grammatical functions in a sentence, and the wrong use of inflectional morphemes. The adoption of the assumption about neutralization of inflectional morphemes compels us to emphasize in the grammatical description of utterances of aphasic patients the manifestations of reduction of functional oppositions between different grammatical categories, the neutralization of grammatical marking of inflected words, and the tendency to produce basic forms of words. The adoption of the hypothesis about the destabilized grammatical system makes it necessary to present in the description all manifestations of grammatical marking of words in the utterances of aphasic patients, which allows us to say that patients are able to produce all inflectional morphemes existing in Polish but they use them in the wrong contexts, interchangeably with correct forms. The results of my studies have shown that the context of occurrence of agrammatisms can be varied. Agrammatisms occur more often in the environment that explicitly implies the grammatical functions of the incorrectly used construction; they are found less often in obligatory contexts when the language environment does not indicate the grammatical function of the words used. This observation suggests the conclusion that aphasic patients are able to produce a communicative text, with the reduction of the grammatical marking of utterances. In light of the foregoing findings aphasic agrammatisms are of selective nature depending on the degree of relevance of grammatical exponents of the function and meaning of text words.

3

Tłumacz komparatysta — tłumacz uwikłany w język. O dwóch „poezjotwórczych” kategoriach gramatycznych w języku polskim i słoweńskim

71%

Muszyńska-Vizintin A.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2014

|

vol. 5

|

issue 1

355-373

SL

Prevajalec kot posredovalec med izvirnikom in prevodom je oseba, ki istočasno deluje med dvema jezikoma, dvema kulturami in dvojno literarno dediščino, ki sta doživeli različen razvoj. Prevajalsko delo je podobno delu komparatističnemu (primerjanje, analiza besedil, raziskovanje literarnih in kulturnih kontekstov, razlik in podobnosti), torej lahko trdimo, da je prevajalec „idealen — komparativist” oziroma „komparativist — praktik”, ki se mora med celotnim postopkom prevajanja soočati z jezikovno in kulturno različnostjo. Pri prevajanju iz izvirnega v drug in drugačen jezik se razkriva jezikovnen relativizem, ki ga včasih ni mogoče premostiti. Različna narava jezikov se lahko pojavlja ne samo na nivoju semantike oziroma v pragmatični (ustvarjalni) uporabi (tako im.„ususu”), temveč tudi na področju slovnice: v slovničnih oblikah, katere omogočajo ustvarjanje določene pesniške „vizijnosti” v enem jeziku, ki — zaradi drugačnega slovničnega sistema — ni prevedljiva v drugačen jezik (npr. v poljščini: orodnik — instrumental, ki nima potrebe po uporabi predloga (z /s) ali v slovenščini: izjemna in ni prevedljiva več v druge jezike, „intimna” kategorija dvojine). Razlike med raznimi načinami jezikovne konceptualizacije so opazljive samo preko primerjalne analize med izvirnikom in prevodom, kar — v praktičnem dejanju — dela prevajalec, na področju teorije pa prevajalski kritiki.

EN

The translator as a mediator between the original and the translation is a person who is simultaneously working between two languages, two cultures and two literary heritages, which have experienced different developments. The work of translation is similar to that of comparativism (comparing, text analysis, exploration of literary and cultural contexts, differences and similarities), so it is possible to say that the translator is an ideal comparatist, or a „comparatist — practitioner”, who must cope with the diversity of languages and cultures during the whole process of translation. Translation from the original to another language reveals relativism, which sometimes cannot be overcome. The different linguistic nature may appear not only at the level of semantics, or in the pragmatic conventions, but also in the field of grammar: for example, grammatical forms, which enable the creation of a certain poetic “visionism” in the original language, do not allow translation into another language, as the latter uses a different grammatical system. Thus, the Polish instrumentalis, which does not need to use the preposition s/z, is untranslatable into Slovenian and, considering the same principle, the Slovenian “intimate” category of the dual form is untranslatable into other languages. The differences between the various linguistic conceptualization are observable only through a comparative analysis between the original and the translation, which — in practical action — is done by the translator, and — in theory — by the translation critics.

4

Использование популярных пеcен на занятиях по русскому языку как иностранному

71%

Ровба Е. А.

Studia Rossica Gedanensia

|

2014

|

issue 1

223-235

RU

Статья посвящена исследованию современных популярных песен и песен из кинофильмов на предмет возможности их использования на уроках русского языка как иностранного (РКИ) в качестве учебного материала.

EN

The article is devoted to the possibility of using modern popular songs and songs taken from movies as a source of teaching material that can be used in the classes of Russian as a foreign language.

PL

Artykuł jest poświęcony badaniom współczesnych piosenek z gatunku popularnych pochodzących z filmów, przeznaczonych do wykorzystania na lekcji języka rosyjskiego jako obcego. Piosenki stanowią cenny materiał dydaktyczny.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Logopedia

1 Przekłady Literatur Słowiańskich

1 Studia Rossica Gedanensia

1 Muszyńska-Vizintin A.

1 Nowosad-Bakalarczyk M.

1 Panasiuk J.

1 Ровба Е. А.

1 2021

1 2018

1 2015

1 2014

O gramatycznych i leksykalnych wykładnikach pojęcia liczby w polszczyźnie

Agramatyzm w afazji

Tłumacz komparatysta — tłumacz uwikłany w język. O dwóch „poezjotwórczych” kategoriach gramatycznych w języku polskim i słoweńskim

Использование популярных пеcен на занятиях по русскому языку как иностранному