Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: koncepty językowe

Sort By:

Limit search:

Polska dola – rosyjska sud’ba

100%

Bartmiński J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

2000

vol. 12

25–37

Ostry kontrast między semantyką polskiego losu i rosyjskiej sud’by, jaki zarysowała Anna Wierzbicka w szkicu Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba” (w: Semantics, Culture and Cognition) wymaga zdaniem autora reinterpretacji pod dwoma względami: po pierwsze, w płaszczyźnie językowej, uwzględnienia innych ważnych pojęć, które funkcjonują także w polszczyźnie w ramach szerszej konceptosfery dla oznaczania egzystencjalnej sytuacji człowieka, przede wszystkim koncepcji doli, po drugie, w sferze socjokulturowych i historycznych korelatów konceptów językowych, brania pod uwagę raczej czynników społecznych niż mitycznego charakteru narodowego. Polska koncepcja losu, bliska łac. fortunie, ma konotacje szlachecko-romantyczne, wiąże się z grą, z losowaniem, szczęśliwym przypadkiem, z niewiadomą i odwagą ryzykowania. Dola, która od XIX wieku przyjmuje w połączeniach polska dola, chłopska dola konotacje negatywne – przedłuża semantykę łac. fatum, oznacza sytuację egzystencjalną daną z góry, z łaski Boga, trudną do zmiany. O ile polski los jest istotnie kontrastowy wobec ros. sud’by, o tyle polska dola, współcześnie wiązana w optyką „prostego człowieka”, nie partycypującego w profitach transformacji ustrojowej, jest z ros. pojęciem sud’by w dużym stopniu zgodna. Rozróżnienie losu i doli opiera się na ogólnokulturowym przeciwieństwie przypadku i konieczności, daru i przeznaczenia – przeciwieństwie obecnym w różnych kulturach.

The sharp contrast between the semantics of the Polish los and Russian sud’ba, drawn by Anna Wierzbicka in Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba”, as well as in Semantics, Culture and Cognition, must be reinterpreted in two respects. First, on the linguistic plane, other important concepts, such as dola, must be taken into account, which function in a wider conceptual universe to refer to people’s existential situation. Second, in the sphere of sociocultural and historical correlates of linguistic concepts, social factors rather than a mythical national spirit should be placed in focus. The Polish idea of los, close to Latin fortuna, has noble-romantic connotations: it is associated with playing, drawing lots, good luck, the unknown and the courage of taking risks. Dola, which since the 19th c. has had negative connotations in expressions polska dola ‘the Polish fate’, or chłopska dola ‘the peasant fate’, is a continuation of the semantics of the Latin fatum and as such refers to a God-given situation, difficult to change. If the Polish los does indeed contrast with the Russian sud’ba, the Polish dola, now associated with „the simple people” who do not benefit from the political and economic transformation, is largely convergent with the Russian concept. The distinction between los and dola rests on a general cultural opposition of coincidence and inevitability, a gift and destiny, an opposition present in both cultures.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Bartmiński J.

1 2000

Search results

Polska dola – rosyjska sud’ba