Search results

1

Południowokujawskie księgi grodzkie ze zbiorów AGAD jako źródła do dziejów starostw województwa brzesko-kujawskiego w XV wieku

100%

Szybkowski S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2011

|

vol. 18

|

issue 18

137-149

EN

Probably there is no need to convince anyone that the late medieval land and municipal registers are the most important sources for social history of the Polish late Middle Ages. In the case of Kujawy we do not have, unfortunately, medieval registers of local tribunals for nobles of Inowrocław Voivodeship [local government and administration unit] as well as for Kruszwica district [starostwo - crown lands administrated by a royal official, i.e. starosta] and Radziejów district from the region of Brześć Kujawski. All of these series of books were destroyed with a high degree of probability during the Swedish „deluge” in the mid–17th century. Medieval registers of local tribunals for nobles for other districts located in the southern Kujawy, i.e. Brześć Kujawski (from 1437), Kowal (1441) and Przedecz (since 1474) were preserved slightly better. It should be stressed that in all these series of books we are dealing with gaps in the preserved material. Discussed in this text the south–Kujawy registers of local tribunals for nobles from the holdings of The Central Archives of Historical Records are the most important sources for research on the history of the late medieval districts of Brześć Kujawski voivodeship. In addition to specific personal information about people who took the office of starost of districts of Brześć, Przedecz and Kowal, along with the dates of their terms as starost, datas obtained from books that are here discussed, show that history of lands governed during that period was much more complicated than it had been described in the existing literature. Especially variable was administrative membership of Kowal district, which was twice excluded from the jurisdiction of the district of Brześć (1438–1442 and 1454?–1462) and double–backed under the control of starost of Brześć by buying up the king’s debts on Kowal. It was not until the early 16th century that Kowal obtained the status of a permanent independent district, managed by a separate starost due to king’s debts to voevoda Mikołaj Kościelecki from Skępe. Registers of local tribunals for nobles of Brześć, Kowal and Przedecz districts along with other sources give information on one more interesting institution in districts located in southern Kujawy area in the late Middle Ages. It is about heirs of deceased starosts, who had right to use the full titulary and took the office of their deceased predecessors (always for a short time) only until the arrival of the successors nominated by the king (Andrzej Kretkowski after his father Jan; Jan of Kobylany after the death of his brother Jakub; Jan Jaranda from Brudzewo after death of his father Mikołaj in Brześć district; Adam with his brother Jan z Woźnik in Przedecz district) or people replacing the newly appointed district starosts, who were heading to Kujawy only to cover obtained from king district (Mikołaj Słup from Wierzbick starost of Brześć replacing Jan Kretkowski until his arrival from Hungary). It should be noted that throughout the so-called Greater Wielkopolska there is no similar institution, the same refers to the lands of Sieradz and Łęczyca, and districts of Wielkopolska.

2

Dyscyplina w szeregach armii polsko-litewskiej na terenie Małopolski i Rusi Czerwonej w czasie przygotowań do wyprawy chocimskiej w 1621 r.

100%

Gawron P.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2019

|

vol. 71

|

issue 2

PL

W czasie kwerendy znaleziono w księgach grodzkich 177 wzmianek dotyczących omawianego tematu, w zdecydowanej większości protestacji, okazania ran względnie ciał domniemanych ofiar czynów zabronionych. Skargi na zachowanie żołnierzy dotyczyły 78 jednostek, należących do niemal każdego typu formacji wojskowych występujących w komputach chocimskich, przy czym niektóre występują na powyższej liście więcej niż raz. W księgach grodzkich odnotowano szkody poczynione w ośmiu większych ośrodkach miejskich (Biecz, Bochnia, Lublin, Lwów, Olkusz, Przemyśl, Tarnopol, Sądowa Wisznia) oraz 76 miasteczkach, wioskach i kluczach dóbr. Wśród poszkodowanych znaleźli się mieszkańcy dziewięciu starostw grodowych oraz instytucji kościelnych. Wśród ofiar przestępstw znaleźli się także żołnierze, w księgach odnotowano siedemnaście przypadków, kiedy sprawcą byli milites z innych rot, siedem, kiedy szkoda powstała wskutek działania towarzyszy broni względnie członków własnego pocztu. Pięć skarg dotyczyło dezercji, w 18 przypadkach żołnierze oskarżali ludność cywilną o wyrządzenie szkód. Rzeczywista skala szkód jest jednak trudna do oszacowania. Zebrany w toku kwerendy materiał również daje podstawę do podejrzeń względem uczciwości składających skargi, zwłaszcza wówczas, gdy miasto lub wieś została nawiedzona przez różne oddziały wojskowe kilka razy, a pomimo tego skala szkód podanych w protestacji jest zbliżona w każdym przypadku. Zwraca jednak uwagę zbliżony wolumen rzeczy, które padały łupem wojskowych łupieżców: żywność, przedmioty żelazne, ubrania, zwierzęta hodowlane, zwłaszcza drób, bydło i konie pojawiają się w większości protestacji. Wzrost liczebny armii, korzystającej w toku przemarszu z tych samych traktów i obozującej w tych samych miejscach prowadził do wzrostu liczby starć pomiędzy różnymi oddziałami, czemu skądinąd trudno się dziwić. Żołnierze byli niejako skazani na rywalizację w warunkach ograniczonego dostępu do środków aprowizacyjnych, co niejednokrotnie kończyło się zwadą, w której po obu stronach padali ranni, a nawet zabici. Zawiodło także państwo, które nie podjęło żadnych prób zorganizowania magazynów z żywnością oraz rynsztunkiem. Niewiele pomagało wysyłanie uniwersałów, nakazujących żołnierzom możliwie jak najszybsze przybycie do obozu ani wysyłanie komorników w celu zbadania rozmiaru poczynionych przez wojsko szkód. Na usprawiedliwienie króla i jego urzędników należy jednak powiedzieć, że problem z logistyką wojskową miała podówczas większość państw europejskich.

3

Naruszenia porządku i prawa podczas obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w miejscach sakralnych (XVII–XVIII w.)

84%

Kanecki O.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2022

|

vol. 74

|

issue 1

37-52

EN

In the 17th and 18th centuries, the Lithuanian regional assemblies of the nobility (Polish: sejmik) were the scene of numerous disputes. The personal and political involvement of the participants of the sessions frequently led to arguments, fights, and even murders. The nobility, bribed by the magnates, took part in the incidents in especially large numbers. Such undesired occurrences were often directly related to the drunkenness of the participants of the meetings. Even the places of religious worship did not stop them from committing crimes. Tributes were imposed on the local nobility in order to compensate the clergy for the destruction of churches and monasteries. The regional deputy assemblies of the nobility (where judges of the Tribunal of the Grand Duchy of Lithuania were elected) were particularly susceptible to violations of law and order were and this fact resulted in the delegation of double judicial benches to the tribunal sessions. The constitutions passed by the Sejm could not significantly improve the situation.

PL

Litewskie sejmiki szlacheckie pozostawały w XVII i XVIII w. areną licznych sporów. Osobiste i polityczne zaangażowanie uczestników obrad niejednokrotnie prowadziło do kłótni, bójek, a nawet zabójstw. W zajściach szczególnie licznie uczestniczyła szlachta przekupiona przez magnatów. Niepożądane zjawiska często pozostawały w bezpośrednim związku z pijaństwem obradujących. Od popełniania przestępstw nie powstrzymywały ich nawet miejsca kultu religijnego. By wynagrodzić duchownym zniszczenia kościołów i klasztorów, obciążano lokalną szlachtę daninami. Szczególnie podatne na naruszenia porządku i prawa były sejmiki deputackie (na których dokonywano wyboru sędziów Trybunału Wielkiego Księstwa Litewskiego), czego rezultatem było delegowanie na sesje trybunalskie podwójnych składów sędziowskich. Sytuacji nie były w stanie znacząco poprawić uchwalane przez Sejm konstytucje.

4

Materiały do działalności sejmiku kijowskiego z II poł. XVII w. w księgach grodzkich dawnego województwa kijowskiego

84%

Stolicki J.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2022

|

vol. 21

|

issue 1

433-453

EN

The holdings of the Central State Historical Archives of Ukraine in Kyiv include the castrum records of the former Kievan palatinate. In the mid-nineteenth century, they were collected by the Russian government and deposited in the newly created archive. Those records have been maintained since 1566, the date of the major legal and political reforms in Lithuania. In particular, they include the records of the second half of the seventeenth century, when the palatinate dietine was held in Włodzimierz. The Kievan nobility prevailed in their desires to preserve the castrum records from destruction, and to have a revision carried out after the wars with the Cossacks and Muscovy, in accordance with the constitutions of 1658 and 1661. Judicial reforms have also been necessary, since Kyiv (the traditional seat of the courts) remained in the hands of Muscovy. The article discusses the resolves of the Kievan palatinate dietines regarding the revision of records, and the results of the query of the Żytomierz, Owrucz, and Kyiv castrum records from the exile period. The state of preservation of those records is presented on the basis of contemporary sources. These records were compared with the information from the contemporary inventory and an archival query conducted by the author /Annex II/. The records of Żytomierz and Owrucz are preserved partially. The Kyiv records predating 1648 were seized by Muscovy. After 1684, new Kyiv records collections has been established, which is still kept in the archives in Kyiv. The sources for the history of the sejmik of Kyiv, which can be found in these books, are presented in the article.

PL

W Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie znajdują się księgi grodzkie dawnego województwa kijowskiego. W połowie XIX w. zostały zebrane przez zaborcę i oddane na przechowanie do nowo utworzonego archiwum. Były one prowadzone od 1566 r., kiedy na Litwie przeprowadzono reformy. Pochodzą także z II poł. XVII w., kiedy sejmik województwa odbywał się we Włodzimierzu. Szlachta kijowska dążyła, aby po wojnach z Kozakami i Moskwą księgi grodzkie były zabezpieczone przed zniszczeniem, a następnie została przeprowadzona ich rewizja. Sejmy w 1658 i w 1661 r. uchwaliły w tym celu także konstytucje. Konieczne było również przeprowadzenie zmian, w wyniku których usprawniono sądownictwo, ponieważ Kijów (miejsce sądów) znajdował się w rękach moskiewskich. W artykule zwrócono uwagę na postanowienia sejmików województwa kijowskiego w instrukcjach i laudach dotyczące rewizji ksiąg. Przeprowadzono kwerendę w księgach grodzkich żytomierskich, owruckich i kijowskich z czasów wygnania. Przedstawiono stan ich zachowania na podstawie ówczesnych źródeł. Porównano te zapisy z informacjami ze współczesnego inwentarza i przeprowadzoną przez autora kwerendą (aneks II). Księgi żytomierskie i owruckie częściowo zachowały się. Księgi kijowskie sprzed 1648 r. zostały zagarnięte przez Moskwę. Po roku 1684 zaczęto prowadzić nowe księgi kijowskie, które do dziś znajdują się w zasobie archiwum w Kijowie. Przedstawiono źródła do dziejów sejmiku kijowskiego, które znajdują się w tych księgach.

5

Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich

67%

Penkała-Jastrzębska A.

Kwartalnik Historyczny

|

2020

|

vol. 127

|

issue 1

PL

Podjęta analiza ma na celu próbę charakterystyki i określenie skali wzmiankowania przedmiotów świadczących o prestiżu właścicieli w szlacheckich inwentarzach pośmiertnych z pierwszej połowy XVIII w. W ramach podjętych badań przestudiowano, w jaki sposób rzeczywiście postrzegano prestiż w kręgach magnackich oraz na ile średnia i uboższa szlachta – której inwentarze dominują w analizowanym materiale źródłowym – inspirowała się i wzorowała na stylu życia najzamożniejszych. Szczegółowa analiza zachowanych źródeł tego typu jest przyczynkiem do scharakteryzowania szlacheckiego standardu życia i próbą wyznaczenia rangi, jaką w szlacheckim świecie wiązano z posiadaniem określonych mobiliów.

EN

The analysis conducted here is an attempt to characterize and determine the scale of references made to objects conferring prestige on their owners in noble post-mortem inventories from the first half of the eighteenth century. The autor has examined how prestige was regarded in magnate circles and to extent to which the middle and lower nobility – whose inventories dominate in the analysed source material – imitated the lifestyle of the most wealthy. A thorough analysis of the preserved sources is a contribution to the characterization of the standard of living of the nobility and an attempt to determine the importance attached to the possession of certain kinds of movable property.

Refine search results

2 Czasopismo Prawno-Historyczne

1 Kwartalnik Historyczny

1 Miscellanea Historico-Archivistica

1 Miscellanea Historico-Iuridica

1 Gawron P.

1 Kanecki O.

1 Penkała-Jastrzębska A.

1 Stolicki J.

1 Szybkowski S.

2 2022

1 2020

1 2019

1 2011

Południowokujawskie księgi grodzkie ze zbiorów AGAD jako źródła do dziejów starostw województwa brzesko-kujawskiego w XV wieku

Dyscyplina w szeregach armii polsko-litewskiej na terenie Małopolski i Rusi Czerwonej w czasie przygotowań do wyprawy chocimskiej w 1621 r.

Naruszenia porządku i prawa podczas obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w miejscach sakralnych (XVII–XVIII w.)

Materiały do działalności sejmiku kijowskiego z II poł. XVII w. w księgach grodzkich dawnego województwa kijowskiego

Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich