Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  księgi liturgiczne
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Woda święcona czy pobłogosławiona? Analiza prawno-liturgiczna

100%
SAJ M.
Prawo Kanoniczne
|
2016
|
vol. 59
|
issue 2
59-72
EN
During celebration of a different kind of liturgical acts water is used frequently. According to liturgical acts water should be previously blessed with the appriopriate prayer. After that act of prayer water becomes blessed water. However, within the Church the notion „holy water” is widely applied. Legal and liturgical research  shows that the only proper phrase is „aqua benedicta” - blessed water. It is difficult to explain why that improper notion „holy water” is so strongly rooted in Polish reality. Probably it derives from the fact that the phrase „holy water” is introduced in liturgical books. It seems necessary to provide formation for both laity and clergymen to make them aware of the fact why the notion „blessed water” is the only proper one.
PL
Zaprezentowana analiza prawno-liturgiczna dotycząca pojęciowego określania używanej w liturgii Kościoła wody stanowi ogólne spojrzenie na to zagadnienie. Dokonane badania pozwalają stwierdzić, iż wyrażenie „aqua benedicta” obecne w typicznych wydaniach ksiąg liturgicznych ich polskie tłumaczenia oddają najczęściej jako „woda święcona” lub „poświęcona”. Rzadko kiedy funkcjonuje termin „woda pobłogosławiona”. W zasadzie stosują je tylko dwie księgi, mianowicie Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów oraz Obrzędy egzorcyzmów. Trudno znaleźć przyczynę, dla której w polskiej rzeczywistości kościelnej tak mocno zakorzeniło się nieprawidłowe określenie; być może dlatego, że tak właśnie było to zapisane w księgach liturgicznych. Aktualnie nie chodzi o to, by jakby na siłę próbować je wyeliminować z praktyki pastoralnej, choć z drugiej strony z pewnością byłoby dobrze używać prawidłowego nazewnictwa i w ten sposób formować wiernych świeckich. Już sama świadomość niepoprawności tych wyrażeń, zwłaszcza u duchownych, byłaby dużym osiągnięciem.
2
Publication available in full text mode
Content available

Kilka uwag o potrzebie pragmatycznej piśmienności w średniowiecznych klasztorach monastycznych

85%
Marszalska J. M.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2012
|
vol. 98
285-290
EN
Copying the basic religious texts, apart from reading and meditating theological works, constituted the content of literate culture of the Middle Ages, as in the popular medieval culture there was a deep-rooted belief that writing a code is a good deed that can bring salvation to copyists. Developed in the early Middle Ages, intensive literate culture affected, above all, the sacred and religious sphere. The vital change, commonly known as a great breakthrough in the literate culture of Latin Europe, occurred at the turn of the twelfth and thirteenth centuries. Then the pragmatic literacy came into being. Apart from religious literacy, still popular especially in monastic and cathedral scriptoria, practical literacy began to develop, which contributed to the improvement of daily life, mainly, political and economic life in Europe at that time. This process happened in the broad context of important institutional and intellectual transformations occurring in the European society and culture for nearly three centuries.
3

Teologia rubryk

85%
Malesa W.
|
2015
|
vol. 62
|
issue 8: Liturgika
71-85
EN
Rubrics, which are red-printed instructions concerned with the performance of worship, date back as early as to the Old Testament Books. As the time went on, they started to appear in the Catholic liturgy, and currently they are the indispensable part of the liturgical books. Their aim is to provide the liturgy with the proper dynamics which symbolizes the internal dynamics of the community. Rubrics perform a legislative function—they constitute one of the sources of the liturgical law. Some of them fulfil a didactic role towards the celebrant and the participants of the liturgy and unify the behaviours of the members of the community. If the liturgy was deprived of everything that is hidden behind the rubrics, it would become a static prayer monologue of the celebrant, so they indeed constitute the part of the liturgy. Defined in such a way, they can become locus theologicus for other theology branches, for instance thanks to the indication of the ways in which God’s internal action is hidden in particular liturgical instructions contained in rubrics.
PL
Rubryki, czyli drukowane na czerwono instrukcje dotyczące sprawowania kultu, mają swoje źródło już w księgach starotestamentalnych. Z czasem zaczęły pojawiać się w liturgii katolickiej, a obecnie stanowią niemal nieodłączną część ksiąg liturgicznych. Ich celem jest nadanie liturgii właściwej dynamiki, która symbolizuje dynamikę wewnętrzną zgromadzenia. Rubryki posiadają funkcję prawodawczą – stanowią jedno z podstawowych źródeł prawa liturgicznego. Niektóre z nich spełniają także rolę dydaktyczną wobec celebransa i uczestników liturgii oraz unifikują zachowania członków zgromadzenia. Gdyby pozbawić liturgię wszystkiego tego, co kryje się za rubrykami, stałaby się ona statycznym modlitewnym monologiem celebransa, wobec czego stanowią one część liturgii. Tak rozumiane mogą stać się locus theologicus dla różnych gałęzi teologii, choćby przez wskazanie sposobów wewnętrznego działania Boga kryjącego się za poszczególnymi instrukcjami liturgicznymi zawartymi w rubrykach.
4
Publication available in full text mode
Content available

Księgi liturgiczne Biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku: studium liturgiczno-źródłoznawcze

71%
Różański Z.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1981
|
vol. 42
59-149
EN
-
5
Publication available in full text mode
Content available

Piotrkowczykowie jako wydawcy graduałów przeznaczonych dla diecezji polskich

71%
Pawlak I.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1984
|
vol. 49
245-259
EN
-
6
Publication available in full text mode
Content available

Kilka uwag na temat opracowywania rękopisów bibliotecznych

71%
Ziółek H.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1996
|
vol. 65
53-58
EN
-
7
Publication available in full text mode
Content available

„Włocławski” fragment karolińskiego lekcjonarza z przełomu VIII i IX wieku

71%
Starzyński M.
Roczniki Historyczne
|
2023
|
vol. 88
167-181
EN
The paper contains an analysis of fragment from a Carolingian lectionary, most probably produced in the cathedral scriptorium in Salzburg during the years 780-820. It was found before World War II in the Chapter Library in Włocławek and has since been part of the collection of the Section of Auxiliary Sciences of History and Study of Sources at the Jagiellonian University.
PL
Artykuł mieści analizę fragmentu karolińskiego lekcjonarza, spisanego najpewniej w skryptorium katedry w Salzburgu w latach 780-820, znalezionego przed II wojną światową w Bibliotece Kapitulnej we Włocławku i przechowywanego od tego czasu w Pracowni Nauk Pomocniczych Historii i Źródłoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
8

Celebracja Eucharystii w zakonie kartuzów w świetle pierwszych źródeł liturgicznych wydanych po reformie trydenckiej

71%
Pałęcki W.
|
2015
|
vol. 62
|
issue 8: Liturgika
109-130
EN
The Carthusian Order established by St Bruno of Cologne (died 1101) in La Grande Chartreuse (Latin: Carthusia), France, belongs to communities that in their charisma combine cenobitic and eremitical life. The rule of the Order, called Consuetudines Cartusiae, was written by the fifth prior of the Chartreuse Guiges II (died about 1188) after St Bruno had already died. Due to the fact that the first monastic community was founded in the area of the Grenoble Diocese, Carthusians took over many liturgical customs known in Lyon. However, taking into consideration the unchanging specific character of the order, a liturgical autonomy going back to the Middle Ages has been preserved for centuries. The way in which the maxim about the invariability of the customs concerns the liturgy of the Holy Mass in the Carthusian Order after the Trent Council reform is an interesting issue. Learning about the Ordo Missae described in the Carthusian directories and recorded in the first edition of liturgical books binding in the order is the answer to this question. In 1582 a new Ordinarium Cartusiense was published in Paris, and in the same year a commission was established during the assembly of the General Chapter in order to do a revision of liturgical books on the basis of new books published after the Council of Trent. The first result was publishing a new collection of homilies for the officium divinum in 1585, and a new breviary in 1587. The amended missal was published in 1603 (Missale Cartusiani Ordinis). On the basis of the preserved sources, in comparison with the books of reform of the Roman books, as well as in comparison with later liturgical books, differences may be seen in celebrating the Eucharist in the Carthusian Order in the first period after the Council of Trent. The liturgical sources coming from the Carthusian Order allow knowing the way, in which the Holy Mass was celebrated. Showing the celebration of the Holy Mass described in the Carthusian Ordinarium of 1582 and presented in the first edition of the Carthusian missal after the Council of Trent, in 1603, is an interesting issue. A comparison of the texts with the Ordo Missae of the first post-Trent Roman Missal of 1570 allows showing similarities to and differences from the Roman liturgy of that time. The celebration of the Eucharist in the Carthusian Order was adjusted to the Carthusians’ severe, eremitical way of life. Differences may be noticed in the very structure of the liturgical texts as well as in the assumed postures and attitudes. It is interesting that the Carthusians started the celebration of the Eucharist on the Gospel side, and not in the middle of the altar. Prayers at the steps were much shorter than in the Roman liturgy. Differences may be also pointed to in the very texts of such prayers as Confiteor, Misereatur, or in the inverted order of the words in the hymn Gloria. Similarly simplified formulas occurred in the liturgy of the word. The differences also include the fact that the deacon only wore the stole at the time of reading the Gospel, and did it in a way that was different from the way in the Roman liturgy. It should also be stressed that a Carthusian celebrating the Holy Mass never knelt – also when he said the words of the origin – but only bowed and slightly bended his legs at the knees. There are also many differences during the offertory. Peculiarities include the fact that as soon as at the beginning of preparation of the gifts the celebrant washed his hands. In the Carthusian tradition also many prayers over the bread and wine did not occur; although they were said in the Roman liturgy. The celebrant only said the De latere Domini – when he poured water into the cup, and when he lifted up the Host and the cup he recited: In spiritu humilitatis… Also another test, the Orate fratres is transmitted by the Carthusian sources. The differences between the Carthusian tradition and the Roman one also includes holding stretched arms over the gifts during the reciting of the secreta. The Canon of the Mass is the center of the Eucharist; in its content it was nearly the same in the Carthusian as in the Roman liturgy. Mentioning, besides the name of the pope and the bishop, that of the king by the Carthusians, as well as the inverted order in the prayer Unde et memores, are also differences. The way the hands were put deserve special attention. When the rubrics said that the hands had to be spread, the celebrant put them in the shape of the cross, and when he took a deep bow in order to say the Supplices te rogamus, he crossed them on his breast. Some differences also occurred in the rites of the Holy Communion – the Carthusians said only one prayer, beginning with the words Domine Jesu Christe, and not two, like in the Roman liturgy, and many texts and verses were not said that had been recorded in the Roman liturgy in 1570. Also, before the Holy Communion the priest said Agnus Dei only once, and for a second and third time he did so after he had received Christ’s Body and Blood. The peculiarities also include the fact that at the end of the Holy Mass the celebrant never imparted a blessing. The celebration of the Holy Mass in the Carthusian Order in the period just after the reform of the Council of Trent echoed the liturgical traditions of the Middle Ages, known in the Lyon Diocese as early as the 10th and 11th centuries. Studying both the texts and a little different forms of celebration lets one see the Eucharist also as the center of contemplative life that was led in the order considered the strictest one in the Western Church.
PL
Zakon kartuzów założony przez św. Brunona (zm. 1101) z Kolonii w La Grande Chartreuse we Francji (łac. Carthusia) należy do wspólnot łączących w swym charyzmacie zarówno życie wspólnotowe jak i pustelnicze. Reguła zakonna, zwana Consuetudines Cartusiae, została spisana przez piątego przeora Wielkiej Kartuzji, Guigo II (zm. ok. 1188) już po śmierci założyciela. Ze względu na to, że pierwsza wspólnota zakonna powstała na terenie diecezji Grenoble, kartuzi przejęli wiele zwyczajów liturgicznych znanych w Lyonie. Uwzględniając jednak niezmienną specyfikę tego zakonu zachowano przez wieki autonomię liturgiczną, sięgającą czasów średniowiecza. Interesującym zagadnieniem jest, w jaki sposób maksyma o niezmienności zwyczajów odnosi się do liturgii Mszy św. w zakonie kartuzów po reformie Soboru Trydenckiego? Odpowiedzią na to pytanie jest poznanie Ordo Missae opisanego w zwyczajnikach kartuskich i utrwalonego w pierwszej edycji ksiąg liturgicznych obowiązujących w tym zakonie. W 1582 r. wydano w Paryżu nowe Ordinarium Cartusiense i w tym samym roku na kapitule generalnej kartuzów powołano komisję w celu przeprowadzenia rewizji ksiąg liturgicznych w oparciu o nowe księgi opublikowane po Soborze Trydenckim. Pierwszym owocem było wydanie w 1585 r. nowego zbioru kazań i homilii przeznaczonych do officium divinum, a w 1587 r. nowego brewiarza. Poprawiony mszał, wydano natomiast w 1603 r. (Missale Cartusiani Ordinis). Na podstawie zachowanych źródeł w porównaniu z księgami reformy ksiąg rzymskich, jak też późniejszych ksiąg liturgicznych, można poznać odrębności podczas celebracji Eucharystii w zakonie kartuzów w pierwszym okresie po Soborze Trydenckim. Źródła liturgiczne powstałe w zakonie kartuzów pozwalają poznać w jaki sposób celebrowano Mszę św. Interesującym zagadnieniem było ukazanie celebracji Mszy św. opisanej w Ordinarium kartuzów z 1582 r. i przedłożonej w pierwszym wydaniu po Soborze Trydenckim Mszału kartuskiego z 1603 r. Porównanie tych tekstów z Ordo Missae pierwszego potrydenckiego Mszału Rzymskiego z 1570 r. pozwoliło na ukazanie podobieństw i różnic z liturgią rzymską tego czasu. Celebracja Eucharystii w zakonie kartuzów dostosowana była do surowego i pustelniczego charakteru życia. Można zauważyć różnice występujące w samej strukturze i odrębności tekstów liturgicznych, jak też w przyjmowanych gestach i postawach. Interesującym jest, że kartuzi rozpoczynali celebrację Eucharystii po stronie Ewangelii, a nie pośrodku ołtarza. Modlitwy u stopni były znacznie krótsze niż w liturgii rzymskiej. Można wskazać także na odrębności w samych tekstach takich modlitw jak: Confiteor, Misereatur, czy szyk przestawny wyrazów w hymnie Gloria. Podobnie uproszczone formuły występowały w liturgii słowa. Do odrębności należy, że diakon zakładał stułę tylko na czas czytania Ewangelii i czynił to w inny sposób niż w liturgii rzymskiej. Należy także podkreślić, że celebrujący Mszę św. kartuz nigdy nie przyklękał – również podczas wypowiadania słów ustanowienia – ale tylko wykonywał skłony i lekko zginał kolana. Wiele odrębności występuje również podczas ofiarowania. Do osobliwości należało to, że już na początku przygotowania darów celebrans obmywał ręce. W tradycji kartuskiej nie występowało także wiele modlitw nad chlebem i winem, które znane były w liturgii rzymskiej. Celebrans odmawiał tylko De latere Domini – podczas wlewania wody do kielicha, a unosząc razem Hostię i kielich recytował: In spiritu humilitatis... Także inny tekst Orate fratres przekazują źródła kartuskie. Do odrębności u kartuzów należy trzymanie rąk wyciągniętych nad darami w czasie odmawiania secrety. Centrum Eucharystii stanowi Kanon mszalny, który w swej treści był prawie taki sam jak w liturgii rzymskiej. Do odrębności należy wspominanie u kartuzów oprócz imienia papieża i biskupa, także imienia króla oraz szyk przestawny w modlitwie Unde et memores. Także na uwagę zasługuje sposób trzymania rąk. Gdy rubryki przewidywały rozłożenie dłoni, wówczas celebrans trzymał je rozpostarte w kształcie krzyża, a gdy głęboko skłaniał się, aby odmówić Supplices te rogamus, krzyżował je na piersi. Również pewne różnice występowały w obrzędach Komunii św. u kartuzów przewidziano tylko jedną modlitwę rozpoczynającą się od słów Domine Jesu Christe, a nie dwie, jak w liturgii rzymskiej, oraz nie odmawiano wiele tekstów i wersetów, które utrwalono w liturgii rzymskiej w 1570 r. Także kapłan tylko raz przed Komunią św. odmawiał Agnus Dei, a po raz drugi i trzeci czynił to po przyjęciu Ciała i Krwi Chrystusa. Do osobliwości należy także, że na zakończenie Mszy św. celebrans nigdy nie udzielał błogosławieństwa. Celebracja Mszy św. w zakonie kartuzów, w dobie zaraz po reformie Soboru Trydenckiego, nawiązywała do tradycji liturgicznych średniowiecza, znanych w metropolii Lyońskiej w X i XI w. Poznanie zarówno tekstów jak i nieco innych form celebracji pozwala ukazać Eucharystię również jako centrum życia kontemplacyjnego realizowanego w zakonie uważanym jako najsurowszy w Kościele zachodnim.
9
Publication available in full text mode
Content available

La ricchezza delle tradizioni liturgiche dell’Occidente: riti latini non romani

57%
Valli N.
Teologiczne Studia Siedleckie
|
2022
|
vol. XIX/19
277-290
EN
The paper takes a general look at the various liturgies that have developed during the past centuries in the West, as well as the Roman rite; then it focuses on the Ambrosian rite. This one is still in use not only in much of the archdiocese of Milan, where the Roman rite is a minority, but also in some parishes of the Italian dioceses of Bergamo, Novara, and in the Swiss diocese of Lugano, where the Roman rite is a majority. After a synthetic description of the phases that characterized the post-conciliar reform of the Milanese Church, the article examines her current liturgical books. The emerging peculiarities allow to appreciate the Ambrosian Rite’s contribution to the pluriform beauty of the catholic liturgy.
PL
Po ogólnym przedstawieniu różnych liturgii, które rozwinęły się w ciągu wieków na Zachodzie obok rytu rzymskiego, artykuł przygląda się w szczególności obrządkowi ambrozjańskiemu, który obowiązuje do dziś nie tylko na znacznej części terytorium archidiecezji mediolańskiej (w której obrządek rzymski stanowi mniejszość), ale także w niektórych parafiach włoskich diecezji Bergamo, Novara oraz w szwajcarskiej diecezji Lugano, w której w większości obowiązuje obrządek rzymski. Po krótkiej rekonstrukcji etapów, które wyznaczyły posoborową reformę własnego obrządku Kościoła mediolańskiego, następuje analiza używanych tam ksiąg liturgicznych. Wyłaniające się osobliwości pozwalają docenić wkład, jaki wniósł obrządek Kościoła mediolańskiego w wielopostaciowe piękno liturgii katolickiej.
IT
Dopo una presentazione generale delle diverse liturgie sviluppatesi nel corso dei secoli in Occidente accanto al rito romano, l’articolo considera in modo particolare l’ambrosiano, attualmente ancora in vigore non solo in gran parte del territorio dell’arcidiocesi di Milano (nella quale il rito romano è minoritario), ma anche in alcune parrocchie delle diocesi italiane di Bergamo, Novara e nella diocesi svizzera di Lugano, per gran parte di rito romano. A una sintetica ricostruzione delle fasi che hanno contraddistinto la riforma postconciliare del rito proprio della Chiesa milanese segue una disamina dei libri liturgici in uso presso di essa. Le peculiarità che emergono consentono di apprezzare il contributo offerto dal rito della Chiesa di Milano alla bellezza pluriforme della liturgia cattolica.
10
Publication available in full text mode
Content available

La ricchezza delle tradizioni liturgiche dell’Occidente: riti latini non romani

57%
Valli N.
Teologiczne Studia Siedleckie
|
2022
|
issue Teologiczne Studia Siedleckie
277-290
IT
Dopo una presentazione generale delle diverse liturgie sviluppatesi nel corso dei secoli in Occidente accanto al rito romano, l’articolo considera in modo particolare l’ambrosiano, attualmente ancora in vigore non solo in gran parte del territorio dell’arcidiocesi di Milano (nella quale il rito romano è minoritario), ma anche in alcune parrocchie delle diocesi italiane di Bergamo, Novara e nella diocesi svizzera di Lugano, per gran parte di rito romano. A una sintetica ricostruzione delle fasi che hanno contraddistinto la riforma postconciliare del rito proprio della Chiesa milanese segue una disamina dei libri liturgici in uso presso di essa. Le peculiarità che emergono consentono di apprezzare il contributo offerto dal rito della Chiesa di Milano alla bellezza pluriforme della liturgia cattolica.
EN
The paper takes a general look at the various liturgies that have developed during the past centuries in the West, as well as the Roman rite; then it focuses on the Ambrosian rite. This one is still in use not only in much of the archdiocese of Milan, where the Roman rite is a minority, but also in some parishes of the Italian dioceses of Bergamo, Novara, and in the Swiss diocese of Lugano, where the Roman rite is a majority. After a synthetic description of the phases that characterized the post-conciliar reform of the Milanese Church, the article examines her current liturgical books. The emerging peculiarities allow to appreciate the Ambrosian Rite’s contribution to the pluriform beauty of the catholic liturgy.
PL
Po ogólnym przedstawieniu różnych liturgii, które rozwinęły się w ciągu wieków na Zachodzie obok rytu rzymskiego, artykuł przygląda się w szczególności obrządkowi ambrozjańskiemu, który obowiązuje do dziś nie tylko na znacznej części terytorium archidiecezji mediolańskiej (w której obrządek rzymski stanowi mniejszość), ale także w niektórych parafiach włoskich diecezji Bergamo, Novara oraz w szwajcarskiej diecezji Lugano, w której w większości obowiązuje obrządek rzymski. Po krótkiej rekonstrukcji etapów, które wyznaczyły posoborową reformę własnego obrządku Kościoła mediolańskiego, następuje analiza używanych tam ksiąg liturgicznych. Wyłaniające się osobliwości pozwalają docenić wkład, jaki wniósł obrządek Kościoła mediolańskiego w wielopostaciowe piękno liturgii katolickiej.
11

Homilia w celebracji sakramentów poza Mszą Świętą

50%
Szypa M.
Roczniki Teologiczne
|
2016
|
vol. 63
|
issue 8: Liturgika
157-168
EN
The second Vatican Council frequently emphasised the importance of preaching, especially homily. Even though 50 years have passed since the Council, this is still a current issue. Since the liturgy of the Word is an integral part of sacramental celebration, the signs present in the Divine Word must be attributed full importance in order to strengthen faith, as must be homily which is an emanation of the Word of God. However, this crucial element in the celebration of each Sacrament of the Church virtually does not appear in pastoral work. The desire of the Church in respect of homily is expressed chiefly in liturgic books for the celebration of Holy Sacraments. It is worrying that this issue is given little attention in Homiletic Directory. A frequent lack of homily in the administration of the Sacraments and a lack of detailed guidance in Homiletic Directory call for an exploration of this issue. The goal is to answer the question about the Church’s wishes regarding the place and content of a homily in the celebration of the Sacraments out of Holy Mass, expressed in liturgical books for celebration of the Sacraments and adapted to the customs of Polish dioceses.
PL
Sobór Watykański II w wielu miejscach podkreślał znaczenie przepowiadania ze szczególnym znaczeniem homilii. I choć minęło ponad 50 lat od soborowych wskazań, jest to zagadnienie ciągle aktualne. Ponieważ liturgia słowa jest integralną częścią celebracji sakramentalnej, dlatego w celu umacniania wiary wiernych muszą być dowartościowane znaki słowa Bożego, a wśród nich także homilia, która przedłuża głoszenie Słowa. Ten ważny element w sprawowaniu każdego sakramentu Kościoła w praktyce duszpasterskiej jednak praktycznie nie istnieje. Pragnienie Kościoła odnośnie do homilii wyrażone jest przede wszystkim w księgach liturgicznych do celebracji świętych sakramentów. Niepokojący jest zatem fakt, że Dyrektorium homiletyczne szczątkowo podejmuje ten temat. Częsty brak homilii w sprawowaniu sakramentów i brak szczegółowych wskazań Dyrektorium homiletycznego jest pobudką podjęcia tego zagadnienia. Celem jest odpowiedź na pytanie o życzenie Kościoła odnośnie do miejsca i treści homilii w celebracji sakramentów poza Mszą św., wyrażone w księgach liturgicznych do celebracji sakramentów dostosowanych do zwyczajów diecezji polskich.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.