Search results

1

NIEDOCENIONA MITOLOGIA NIEDOCENIONYCH – REFLEKSJE O KRÓLU MRÓWEK ZBIGNIEWA HERBERTA, CZYLI TRAGICZNA PRÓBA OSWOJENIA OKRUCIEŃSTWA BOGÓW

100%

Jurkowski J.

Colloquia Litteraria

|

2015

|

vol. 19

|

issue 2

85-104

PL

The article sketchily surveys Zbigniew Herbert’s mythological prose texts from Król Mrówek, which remained unpublished during his lifetime. A suite of analytical and interpretive considerations intends to present Herbert as an author who took up the task of investigating the consistency of the Mediterranean myth. The article applies twentieth-century mythology studies tools to situate Herbert’s book within literary tradition. In his apocrypha Herbert subjects mythological tradition to a renarration; he shows appreciation for characters traditionally devoid of the grace to speak and reinstates their hitherto deformed human faces. Simultaneously, Herbert undermines the inevitability, necessity, and permanence of the verdicts of the fate which, in traditionally narrated mythology, stands as the final instance bringing back the cosmic order.

2

Metaforyczna „boska cząstka” Higgsa w badaniach neokomparatystyki mitologicznej

88%

Piechota M.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 35(2)

375-388

PL

The book Prehistoria – średniowiecze – romantyzm. W kręgu indoeuropejskich tematów mitologicznych: od Dumézila do Słowackiego [Prehistory – Middle Ages – Romanticism. Indo-European Mythological Themes from Dumézil to Słowacki] by Dariusz Seweryn proves that the methodology suggested by the author can be applied to the Romantic literature. It reveals both the strategies that Romantic authors are fully aware of as well as those which remain unrealised, but refer to the mythological context that goes back in time to the Indo-European ‘prehistory’ (this is Higgs’ ‘God particle’). Seweryn also proves that the antic phrase Omnes viae Romam ducunt has above anything else a propaganda, Latino-centric significance. At least some roads lead from India via Iran (also) to Rome, but Romans did not realize that their customs and literature were influenced by a tradition that originated in a remote part of the world and was significantly older than ‘the City’ itself. Seweryn’s book is certainly one of the best I have studied and reviewed in the last ten years!

3

Opowieść jako pieśń i „zabójstwo pieśni”. Tradycja w aktualnych okolicznościach według Josepha Campbella

75%

Miczka-Pajestka M.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2014

|

vol. 2

|

issue 2

9-22

PL

W artykule omówiony został problem funkcjonowania mitów w aktualnych okolicznościach kulturowych, czyli w ponowoczesności. Wskazano na zasadniczą kwestię stosunku ponowoczesnego człowieka do tradycji i jej przekazu. Rozważono też problematykę związaną z poszukiwaniem nowej mitologii i związaną z tym zagadnieniem koncepcję Josepha Campbella. Uwzględniono również propozycje myślenia o rzeczywistości i tradycji ujęte w teoriach Rogera Fidlera, Wolfganga Welscha i Paula Virilio. Podjęto próbę odpowiedzi na pytania: czy można dziś postrzegać opowieść jako „pieśń” i czy w świecie stechnicyzowanym, zwirtualizowanym i naznaczonym pluralizmem wszystkiego dokonało się, w sensie symbolicznym, ostateczne „zabójstwo owej pieśni”?

EN

The article discusses the problem of myths in the current cultural circumstances, that is, in post-modernity. It indicates the crucial issue of the attitude of the postmodern man towards tradition and its transmission. The work also concerns issues related to the exploration of a new mythology and connected with the issue concept of Joseph Campbell. Suggestions for the way of thinking about reality and traditions included in the theories of Roger Fidler, Wolfgang Welsch and Paul Virilio have been disucessed as well. Furthermore, the author undertakes an attempt to answer the following questions: can the today’s story be seen as a „song” and whether in the technical world, virtualized and marked by pluralism of everything the final “murder of this song” has been committed in a symbolic sense?

4

Galicia in the realm of Habsburg mythology

75%

Gąsowski T.

Folia Historica Cracoviensia

|

2019

|

vol. 25

|

issue 2

145-161

PL

Zniknięcie, rozpad czy też może rozpłynięcie się w niebycie monarchii habsburskiej w ciągu kilku ledwie ostatnich dni „wielkiej wojny” nie oznaczało, że czas i historia wyparowały bez śladu. Pozostało bowiem po niej bogate i różnorodne dziedzictwo. Tworzą go splecione z sobą – pamięć zbiorowa i pamięć kulturowa przeobrażające się z czasem w mitologię. W tej środkowo europejskiej, habsburskiej mitologii ważne miejsce zajmuje mit Galicji. Świadectwem jego istnienia i żywotności jest tyleż niespodziewane co intensywne pojawienie się jej przed kilkunastu w obszarze komercji. Było to możliwe skutkiem odwołania się do dziedzictwa, pamięci i mitu, nie zaś do elementarnej choćby wiedzy o rzeczywistości kryjącej się pod tym szyldem. Królestwo Galicji zostało zmiecione z zajmowanego niegdyś terytorium dwoma kataklizmami wojennym. Wszelako pamięć o nim, głęboko jak widać zakorzeniona, zdołała jednak przetrwać ten zły czas. Dziś żyje nadal, choć mocno przetworzona. Upływające lata wraz ze wszystkimi towarzyszącymi im dziejowymi wstrząsami dokonał jej swoistej dekonstrukcji, z której wyłonila się nowa, mityczna postać Galicji. Zaczęła ona żyć niejako własnym życiem,właściwie bez związku z oryginałem. A sferę, w której jej obecność jest dziś najbardziej widoczna stanowi właśnie szeroko pojęta komercja. Kultywowaniu aktualnej, komercyjnej głównie funkcjonalności Galicji rzadko towarzyszą refleksje nad sensownością czy też celowością pielęgnowania, bo tak w istocie się dzieje, jej mitologii. Czy korzyści materialne, bo zapewne takie istnieją, stanowią wystarczające uzasadnienie dla gloryfikowania w Polsce zaboru austriackiego?

EN

The disappearance, breakup, or perhaps the dissolution of the Habsburg monarchy into nonexistence in the last several days of the “Great War” did not mean that time and history disappeared without a trace. For it left a rich and varied heritage that consists of intertwined collective and cultural memories that transform over time into a mythology. An important place in that Central-European, Habsburg mythology is taken by the myth of Galicia. Evidence of its existence and vitality is its emergence several years ago, as unexpected as it was intensive, in the commercial realm. That was made possible by falling back onto heritage, remembrance, and myth, and not by – even an elementary – knowledge of the reality under this banner. The Kingdom of Galicia was wiped out from the territory it used to occupy by the disaster of two wars. Yet a memory of it, evidently strongly rooted, managed to survive that unfavourable time and today it is still very much alive, even though much transformed. The time that has passed, together with all the historical tremors during that time, has resulted in a kind of deconstruction from which a new, mythical form of Galicia emerged. It began to live its own peculiar life which has hardly anything in common with the original. The realm in which its presence is best visible today is what can broadly be called “commercial use”. The cultivation of the current, predominantly commercial functionality of Galicia is only rarely accompanied by a reflection on the sense or reason for the cherishing of its mythology, which is what is actually taking place. Are the material benefits – because there must be some – a sufficient justification for the glorification of the Austrian partition in contemporary Poland?

5

Związki frazeologiczne z elementem antycznym w języku współczesnej młodzieży wiejskiej i miejskiej

75%

Smoleń A.

Prace Językoznawcze

|

2010

|

issue 12

175-191

EN

I was particularly interested in answering the question concerning the relation between understanding phraseology and being a student of a small country school and a big school in Warsaw. The analysis for the research was used to obtain the answer to this question. The research was conducted in school in Tęgoborze, a small village in the south of Poland. The second part of the research was conducted in the Witold Doroszewski Secondary School No 81 in Warsaw. Maximum mean, minimum mean, standard deviation and confidence interval were used as statistical tools. The following conclusions were drawn: 1. Students attending the school in a big city are more aware of using phraseological units motivated by mythology. 2. A student’s sex is significant in understanding phraseologisms. Girls understand them better than boys. 3. Phraseological units are better understood when occur in a context. 4. Both students from rural areas and the cities have little awareness of making phraseological mistakes. Very rarely they recognize incorrect forms and correct themselves. 5. The mark received during Polish language classes does not influence the level of understanding phraseoligisms in both tested groups.

6

Pojęcie i rozwój kultu Boga JHWH w kontekście panteonu bóstw kananejskich

75%

Kubisiak P.

Studia Gdańskie

|

2020

|

vol. 46

25-45

EN

The name of God is the most sacred name. By the grace of the Lord, who wanted to reveal himself to Moses, the relationship of the Israelites with God has reached a unique character. The name is something special. Thanks to his acquaintance, someone previously unknown becomes closer to us and thus we enter a completely different level of knowledge. The Old Testament messages provide information about God's name, which did not always sound the same, and was not even identified with one and the same person. Many exegeses, both in Poland and abroad, have taken up the subject of the variety of God's names in the Old Testament. Among them, J. Day, M.S. Smith, M. Uglorz, W.F. Albright, whose monographs have been a valuable help in the development of this article, deserve special attention. Thanks to the findings of Ugarit, the name of God began to be looked at from another, previously unknown site. The mythologies of the countries neighbouring Canaan have had a considerable impact on the beliefs of the protoplasts of the Israeli nation, leaving behind traces that cannot be omitted during a thorough analysis of the original text. The aim of the article is to analyze the names of the God of Israel. In the beginning, there is a brief information about the discoveries in Ugarit, which seemed to be necessary in the undertaken topic. Next, an etymological analysis of the names of God was carried out, comparing them to the text of Targumu Neofiti 1 and LXX, and the development of worship of individual names of God in Biblical Israel was presented.

PL

Imię Boga to imię najświętsze. Dzięki łasce Pana, który zechciał się objawić Mojżeszowi, relacja Izraelitów z Bogiem osiągnęła wyjątkowy charakter. Imię jest czymś szczególnym. Dzięki jego znajomości, ktoś dotychczas nieznany staje się nam bliższy a co za tym idzie wchodzimy na zupełnie inny poziom znajomości. Starotestamentowe przekazy dostarczają informacji o Bożym imieniu, które nie zawsze brzmiało tak samo, a nawet nie było utożsamiane z jedną i tą samą osobą. Wielu egzegetów, zarówno na gruncie polskim jak i światowym podejmowało temat różnorodności imion Boga w Starym Testamencie. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują J. Day, M.S. Smith, M. Uglorz, W.F. Albright, których monografie stały się cenną pomocą przy powstawaniu tego artykułu. Dzięki znaleziskom z Ugarit na imię boże zaczęto patrzeć z innej, nieznanej dotąd strony. Mitologie krajów sąsiadujących z Kanaanem wywarły niemały wpływ na wierzenia protoplastów narodu izraelskiego pozostawiając po sobie ślady, które przy wnikliwej analizie tekstu oryginalnego nie sposób pominąć. Celem artykułu jest dokonanie analizy imion Boga Izraela. Na wstępie przedstawiono krótką informację na temat odkryć w Ugarit, co wydawało się niezbędne w podjętym temacie. Następnie przeprowadzono analizę etymologiczną imion Boga dokonując porównania z tekstem Targumu Neofiti 1 i LXX oraz przedstawiono rozwój kultu poszczególnych imion Boga na terenie biblijnego Izraela.

7

Ćwiczenie umysłu. O dwóch trawelogach Kazimiery Alberti

71%

Sławek T.

Fabrica Litterarum Polono-Italica

|

2019

|

issue 1

13-38

IT

Ci sono due modi per stabilire la relazione con lo spazio. Uno è in parte generale e in parte idiosincratico ed è la maniera in cui il passato si manifesta nel presente dell’individuo. L’altro, è una connessione molto profonda e intima con il luogo nel quale è possibile stabilire tale relazione ovvero quando iniziamo a sentirci legati ad un dato spazio, cioè quando le linee storiche ed estetiche di connessione si dimostrano inadeguate.L’anima della Calabria (1950) e Segreti di Puglia (1951), due travelogues appartenenti alla serie Italia celebre e sconosciuta, esplorano due regioni totalmente diverse dell’Italia indagando la percezione del paesaggio, la storia e la mitologia radicate in questi luoghi e le varie pratiche della vita quotidiana che si sono sviluppate nel corso dei secoli. Così, la regione diventa più di una serie di luoghi interessanti e monumenti storici che i baedeker esaltano e pubblicizzano per i turisti. Invece, in questo caso, ci occupiamo della decostruzione di tali prodotti culturali già pronti e, facendo un “esercizio mentale”, non solo transiteremo ma saremo anche situati in luoghi che rivelano il loro carattere provvisorio, metamorfico e la loro incompiutezza, diventando così una sfida al nostro senso morale. Ne deriva che, esercitando memoria e mente, trasformiamo l’allenamento di quest’ultimi in allenamento morale e sociale.

EN

There are two modes of establishing a relationship with space. One is, partly general and partly idiosyncratic, manner in which the past makes itself manifest in the present of the life of the human individual. The other is a most profound and intimate connection with a place which is possible when we begin to feel situated in a given space, i.e. when standard historical and aesthetic lines of connecting prove inadequate.L’anima della Calabria (1950) and Segreti di Puglia (1951), two travelogues in a series of Italia celebre e sconosciuta, explore the two distinctly different regions of Italy investigating the perception of landscape, its rootedness in history and mythology as well as various practices of everyday life they have generated over centuries. Thus, the region becomes more than a series of interesting sights and historical monuments baedekers record and advertise for tourists. Instead, we deal with deconstruction of such ready-made cultural products and, in the effort of “mental exercise”, we not only transit through but are also situated in places which reveal their provisional, metamorphic character, their unfinishedness, becoming thus a challenge to our moral sense. Hence, exercising memory and mind, allenamento della memoria e della mente morphs into allenamento morale e sociale.

8

Filomela, słowik i poeta. O Naruszewiczowskim przekładzie ody Jeana‑Baptiste’a Rousseau

71%

Dąbrowski R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 34

|

issue 4

25-33

EN

The article is devoted to the analysis of the poem by Adam Naruszewicz Duma do słowika that is the translation of the ode by Jean‑Baptise Rousseau, A Philomele. The poem’s narrative order is marked out by the comparison of the two texts; and all that is done to show the way Polish poet rendered the original text. In the article particular attention is paid to the differences between fragments of the French work and Polish Duma do słowika. But above all, the analysis brings out the fact that Naruszewicz’s style was quite distinct, and the relation of lyrical I to the recipient of the utterance is slightly different from that in the Rousseau’s poem, which is particularly noticeable in the ending passage of the Polish work. Important features of the Naruszewicz‑as‑a‑translator’s technique are also discussed.

9

Góry w ujęciu transcendentnym

63%

Rosiński F. M.

Góry, Literatura, Kultura

|

2017

|

vol. 11

451-463

EN

In the history of culture and religion the mountains, owing to their verticality that makes them stand out in landscape, their massiveness and imperturbability, generated, from time immemorial, a lot of interest associated with their origin; they played an important role in beliefs, mythology, cult and symbolism. On their summit, sometimes also inside them, were located dwellings of supranatural creatures of varied provenance, character, activity and attitude to people. The mountains were also hierophantic, objects of pilgrimages and experiencing the sacred. In addition, they constituted a boundary between the ecumene and anecumene as well as the place where the spirit world was to be found. Sometimes the mountains were also regarded as a home of evil creatures and forces.

10

A złote jabłko stało się jabłkiem niezgody – o kulturowym i leksykograficznym wymiarze dwóch mitologizmów z komponentem nazywającym owoc

63%

Puda-Blokesz M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2015

|

issue 10

146-162

EN

In the phraseological stock of Polish there can be found language units which conceal a cultural symbolism of mythological provenance – symbolism that speakers are perhaps sometimes unaware of. In this group tere are two phraseological expressions containing a fruit name (apple) that seem to be genetically related to Greek mythology: the złote jabłko [golden apple] and the jabłko niezgody [apple of discord]. The article presents the etymology of the ‘apple’ lexeme, broadly outlines the symbolism of apple and apple tree in various cultures and mythologies, and eventually discusses, inter alia, (1) mythological motivation of the units under consideration, (2) semantic and formal status of mythology-based phraseological expressions, (3) lexicographic status of both expressions, and (4) their international character.

11

Wyobraźnia eschatologiczna. Dialog z antyczną tradycją w I księdze poematu "Crisias" Hilariona z Werony

63%

Janus K. J.

Verbum Vitae

|

2021

|

vol. 39

|

issue 3

1075-1092

EN

In this article an attempt is made to analyze and interpret the first book of the epos Crisias, by Hilarion of Verona. The purpose of the article is to identify and illuminate the ancient literary, historical and mythological sources used by that author to fashion an eschatological imagination. According to the thesis presented in this article, contextual references in Crisias constituted a path of communication between the writer, Hilarion of Verona, and the reader, Bessarion. Hilarion of Verona is an otherwise unknown writer of the Italian quattrocento, therefore a presentation of the intellectual environment within which that author operated is a necessary part of our analysis. The reflection offered in this paper can be treated as a prolegomena to further research, since the epos Crisias has never before been the focus of research within Polish scholarship.

PL

W artykule podjęto próbę filologicznej analizy i interpretacji I księgi eposu Crisias Hilariona z Werony. Wskazano liczne antyczne źródła zarówno z mitologii, jak i historii, które zostały wykorzystane przez pisarza w tworzeniu eschatologicznego imaginarium. Postawiono tezę o zamierzonym przez Hilariona z Werony intertekstualnym charakterze eposu jako swojego rodzaju wyzwaniu dla odbiorcy – kardynała Bessariona. Hilarion z Werony jest mało znanym pisarzem włoskiego quattrocenta, dlatego też w artykule przybliżono środowisko intelektualne, w którym tworzył autor Krysiady. Epos jest zupełnie nieznany w Polsce, prezentowany artykuł może stanowić prolegomena do jego lektury.

12

Strategie kreowania wizerunku humanisty w Księdze elegii podróżnych Jana Rybińskiego

63%

Mileszczyk R.

Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura

|

2019

|

vol. 1 (10)

5-14

EN

“The Book of Traveling Elegies” by Jan Rybiński is not just a description of the author's journey especially to foreign universities, in order to gain extensive humanistic knowledge, but, and this is probably the most interesting, is also a kind of „visiting card” for the Renaissance intellectual member of the respublica litterarum community. The article presents the methods that Rybiński used to present his person in a subtle and clear way to a new, but also demanding environment of intellectuals gathered in Toruń. The article presents both the pragmatic aspect of this self- -presentation, related to the work undertaken by the poet, as well as the purely artistic one, addressed directly to local Toruń humanists.

13

Obraz świata podziemnego w świetle wybranych mitów mezopotamskich

63%

Goniszewski P.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2020

|

issue 27

31-47

PL

Artykuł ten przedstawia wyobrażania mieszkańców Mezopotamii o świecie podziemnym w wybranych mitach w języku sumeryjskim (Zejście Inany do świata podziemnego) i akadyjskim (Zejście Isztar do świata podziemnego; Nergal i Ereszkigal i Sen księcia Kummy). Obraz krainy umarłych zawarty w pismach sumeryjskich został przejęty i rozwijany w tradycji akadyjskiej. Według wierzeń mieszkańców Mezopotamii miejsce, gdzie po śmierci udawali się zmarli, było położone pod powierzchnią ziemi i praoceanem wód. Swoim wyglądem przypominało starożytne sumeryjskie miasto, co odzwierciedlało urbanistyczną mentalność mieszkańców Międzyrzecza. Należało pokonać rzekę, która prawdopodobnie nawiązywała do systemów irygacyjnych, i przekroczyć bramy, by dostać się do mrocznego polis, w którego centrum znajdował się pałac-świątynia. Świat podziemny okryty był mrokiem i wszechobecnym pyłem. Ludzie po śmierci wiedli bierną egzystencję, często porównywaną do snu. W krainie umarłych obecne były te same struktury społeczne co na ziemi. Królowie, notable, kapłani zachowywali swoją pozycję i ich stan był nieco lepszy od kondycji zwykłych zmarłych. Los człowieka po śmierci można było poprawić poprzez godny pochówek i regularne ofiary. Śmierć była stanem wiecznym, jedyny kontakt ze światem żywych zapewniała praktyka nekromancji oraz fakt nawiedzania bliskich w przypadku zaniedbywania ofiar. Zaświaty zamieszkiwał ogromny panteon bóstw i hybrydalnych istot, na którego czele stała mroczna para, bogini Ereszkigal i bóg Nergal. Bogowie nieba i ziemi nie mieli władzy nad tą częścią kosmosu, ich także obowiązywały surowe prawa krainy umarłych.

EN

This article presents the ideas of the inhabitants of Mesopotamia about the Netherworld in selected myths in the Sumerian language (Descent of Inana into the Netherworld) and Akkadian (Descent of Ishtar into the Netherworld; Nergal and Ereshkigal and The Dream of Prince Kumma). The image of the land of the dead contained in the Sumerian scriptures was taken over and developed in the Akkadian tradition. According to the beliefs of the inhabitants of Mesopotamia, the place where the dead went after death was located below the surface of the earth and the ancient ocean. It resembled an ancient Sumerian city, which reflected the urban mentality of Mesopotamia. People after death lead a passive existence often compared to sleep. The same social structures as on earth were present in the land of the dead. Kings, notables, priests kept their position and their condition was slightly better than that of ordinary dead. The fate of man after death could be improved by a dignified burial and regular sacrifices. Death was an eternal condition, the only contact with the dawn of the living ensured the practice of necromancy and the fact of haunting loved ones in the event of neglect of victims. The underworld was inhabited by a huge pantheon of deities and hybrid beings, headed by a dark couple, the goddess Ereshkigal and the god Nergal. The gods of heaven and earth did not have power over this part of the cosmos, and they were also bound by the strict laws of the land of the dead.

14

Mitologia nierówności. Próba dekonstrukcji

63%

Przybylska-Czajkowska B.

Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy

|

2015

|

issue 42

45-57

PL

Mitologia nierówności jest częścią mitologii kapitalizmu. Mitologia ta stworzyła oczywistość, która stała się treścią świadomości potocznej w Polsce po 1989 r. i nie została poddana krytycznej refleksji w debacie publicznej. Pełni ona funkcje ideologiczne wobec systemu: objaśnia go odwołując się do tzw. normalności i naturalności, a także usprawiedliwia jego negatywne społeczne skutki. Mitologia ta utrudnia lub wręcz uniemożliwia krytykę systemu i działanie na rzecz jego zmiany. Konstrukcja zmitologizowanej oczywistości jest pełna sprzeczności, ignoruje osiągnięcia myśli filozoficznej i społecznej, a także doświadczenie rzeczywistości. Znaczącą rolę w powstaniu tak zmitologizowanej oczywistości, odegrały elity intelektualne, które przyjęły bezkrytycznie mitologię kapitalizmu, mimo iż wiele faktów historycznych (doświadczenie pierwszej wojny światowej, Wielkiego kryzysu lat 30. i późniejszych kryzysów kapitalistycznego świata) wskazywało na konieczność ostrożnego jej potraktowania. Niebezpieczeństwo mitologii kapitalizmu i w szczególności mitu nierówności polega na tym, że stoi za nim taka wizja człowieka i rzeczywistości społecznej, która wyklucza wolność i godność człowieka. Mit nierówności i ta całość, którą tworzy – mitologia kapitalizmu – wykorzystuje zwulgaryzowaną wersję pojęcia homo oeconomicus i przedstawia ją jako uniwersalny obraz człowieka. Gdyby poważnie i konsekwentnie potraktować te wątki, które są zawarte w micie nierówności i mitologii kapitalizmu, to można w oparciu o nie zbudować społeczeństwo i państwo niedemokratyczne. Obowiązkiem intelektualistów jest krytyczna analiza świadomości społecznej i tworzących ją mitów, co oznacza próbę wskazania ich źródeł, związku z doświadczeniem, kontekstu filozoficznego, uwikłań i skutków społecznych.

EN

Mythology of inequalities is a part of mythology of capitalism. This mythology created obviousness that became after 1989 content of the everyday consciousness and was never critically analyzed in. It plays in the system an ideological function: it explains this system referring to its “normalcy” and naturalness, and justifies its negative social consequences. Any criticism of this system and activity oriented at its transformation was made difficult or impossible. The construction of the mythologized reality is full of contradictions and disregards achievements of social thought and the real-life experiences. An important role in the rise of this mythologized reality was played by intellectual elites that uncritically accepted the mythology of capitalism in spite of many historical facts (the experiences of the 1st World War, Great Depression and subsequent crises) suggested the necessity to approach it cautiously. The danger resulting from the myth of capitalism (of inequality), consists in excluding dignity and freedom of man by the anthropology it comprises. The myth of inequality (and the whole myth of capitalism of which it is a constitutive part) avails of trivialized version of the concept of homo oeconomicus and presents it as universally valid image of man. If to take seriously and systematically those ideas, one could – availing of them –construct undemocratic society and state. It is the duty of intellectuals to analyze critically social myths it comprises – to try to discover their origins and relations with experience, to characterize their philosophical contexts and consequences for society.

15

МИХАИЛ БУЛГАКОВ И СЛАВЯНСКАЯ МИФОЛОГИЯ

63%

Jabłokow J.

Przegląd Rusycystyczny

|

2019

|

issue 3

PL

Artykuł pokazuje, że w mitologicznym podtekście dzieł Bułhakowa najważniejsze miejsce zajmują motywy słowiańskiej mitologii (zarówno w wersji pogańskiej, jak i chrześcijańskiej). Jako przykład rozważane jest funkcjonowanie dyskursu "wąż-kurczak" w powieści "Fatalne jaja", opowiadaniach i dramatach. Analiza mitologicznych aluzji znacząco wpływa na interpretację dzieł Bułhakowa i pozwala wyjaśnić strukturę jego artystycznego świata.

EN

Evgeny Yablokov MIKHAIL BULGAKOV AND SLAVIC MYTHOLOGY Summary The article examines the mythological subtext of Bulgakov's works. The author assumes that motifes of Slavic mythology (both in pagan and Christian versions) occupy an important place in this subtext. The functioning of the "snake-and- chicken"'s discourse in Bulgakov’s novel "Fatal Eggs", stories ("Towel with a Rooster", "The Steel Windpipe "), plays ("Zoyka's Apartment", "Flight ") is considered. The analysis of mythological allusions clarify the interpretation of the writer's works and let specify the structure of his artistic world.

RU

Евгений Яблоков МИХАИЛ БУЛГАКОВ И СЛАВЯНСКАЯ МИФОЛОГИЯ В статье показано, что в мифологическом подтексте булгаковских произведений мотивы славянской мифологии (как в языческом, так и в христианском вариантах) занимают важнейшее место. В качестве примера рассмотрено функционирование «змеино-куриного» дискурса в повести «Роковые яйца», рассказах («Полотенце с петухом», «Стальное горло»), пьесах («Зойкина квартира», «Бег»). Анализ мифологических аллюзий существенно влияет на интерпретацию произведений Булгакова, позволяет уточнить структуру его художественного мира.

16

Chłostanie Dionizosa. Bogowie na scenie w komediach Arystofanesa

63%

Dworacki S.

Język. Religia. Tożsamość

|

2016

|

issue 1(13)

43-54

EN

The gods as dramatis personae were introduced into the stage of the ancient Greek theatre by the tragedians who kept, however, a distance between the gods and the men in their plays. That distance disappeared almost entirely in Old Comedy, where the gods were reduced to the position of men. The gods fell into dependence of terrestrials, sometimes they even allowed to be treated like slaves. It was possible to show the gods this way because of the freedom of speech in Athens of that time, and because of anthropomorphic attitude of the Greeks towards their gods. Such gods were introduced by Aristophanes into the stage particularly in the following plays: in Peace, Birds, Frogs, and Plutus. Those plays were the source of material for the article. The author wanted to show in it mostly the characters and the acting of gods very much similar to human beings, and at the same time departing from their divinity.

17

Mitologiczna opozycja »prawy« i »lewy« w bułgarskich dialektach

63%

Dukova U., Borowiec H.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1992

|

vol. 5

45–52

PL

Opozycja prawy – lewy jest, od najdawniejszych czasów, wyrażana zarówno przez sztukę, jak i mitologię i rytualne systemy, zajmując ważne miejsce w światopoglądzie wszystkich narodów. W języku bułgarskim oraz w innych językach południowosłowiańskich istnieje opozycja desen – ljav (*desnъ – *lěvъ), w niektórych zaś regionach opozycja *prāvъ – *krivъ. Zwroty zawierające dèsen ‘prawy’, prav ‘prawy’, ‘sprawiedliwy, słuszny’, a szczególnie ljav ‘lewy’, kriv ‘krzywy’ z dzisiejszego punktu widzenia pozbawione są motywacji. Celem artykułu jest objaśnienie mitologicznych podstaw współczesnych użyć tych słów. Autorka rozpatruje trzy typy wyrażeń: (1) zawierające element lewy paralelnie do użyć krzywy; (2) wyrażenia, w których element ljav (lewy) odnosi się do strony mającej pierwszeństwo w praktykach magicznych i implikuje wieź z „drugim światem”; (3) wyrażenia z kriv (krzywy) o przypuszczalnym znaczeniu ljav (lewy), m.in.: krìvija vjàtyr ‘rodzaj zachodniego wiatru’ i krìva dùpka (krzywa dziurka) ‘tchawica’ – w przeciwstawieniu do przełyku.

EN

The opposition right – left is, since ancient times, expressed through art as well as mythology and ritual systems that occupy an important place in the worldview of all the nations. In the Bulgarian language and in other South Slavic languages there is an opposition desen – ljav (*desnъ – *lěvъ), whereas in other regions the opposition *prāvъ – *krivъ. Expressions which contain the words dèsen ‘prawy’ [right], prav ‘prawy’, ‘sprawiedliwy, słuszny’ [right, righteous, correct], and especially ljav ‘lewy’ [left], kriv ‘krzywy’[crooked/ skew] from the present day point of view seem to lack any motivation. The aim of this article is to delineate the mythical basis of current day use of these words. The author considers three types of expressions: (1) the ones containing the element lewy [left] parallel to the uses of krzywy [crooked/ curved]; (2) the ones in which the element ljav (lewy) [left] refers to the party that has priority in magical practices and implies the connection with the ‘other world’; (3) the ones containing kriv (krzywy) [crooked] with a presumed meaning of ljav (lewy) [left], e.g. krìvija vjàtyr ‘a kind of West wind’ and krìva dùpka [crooked hole] ‘tchawica’ [trachea] – as opposed to ‘przełyk’ [oesophagus].

18

We władzy Peruna. Mitologia i wierzenia dawnych Słowian i ich współczesnych wcieleń w filmie polskim

63%

Nowakowski J.

Polonistyka. Innowacje

|

2022

|

issue 16

67-82

EN

The article describes and analyses the screen image of the Slavs in Polish cinematography in the context of Slavic beliefs and mythology, mostly juxtaposed with the Christianisation of the Polish lands. In most works, filmmakers have tried to combine a legendary, fantastic perspective with historical events and realities. This is the case off Jerzy Hoffman’s adaptation of the novel by I. Kraszewski entitled Stara baśń [The Old Tale], as well as in the films Gniazdo [The Nest] (where the issue of ideology of the so-called People’s Poland was important) and Krew Boga [God’s Blood] (a movie shot in modern times, without the need to pay any tribute to the authorities). In works dealing with contemporary fate of ancient mythology we can differentiate two models. One of them is hiding Slavic beliefs under the naive, folk version of the dominant Catholic religiousness that has not completely eradicated the ancient faith (as in Jan Jakub Kolski’s films from the Jańcioland universe). In contrast, in Allegro’s Polish Legends and in Krakow Monsters TV series made for Netflix we deal with contemporary incarnations of Slavic and specifically Polish myths and legends. Allegro’s production relied on pastiche and ludic storytelling, while the series made for the streaming platform Netflix attempted to speak in earnest about the presence of the deities in question in the modern metropolis. Both ways produced artistically imperfect results, but in terms of genre and story, they point to the direction that future realisations of the theme may take.

PL

Artykuł opisuje i analizuje ekranowy wizerunek Słowian obecny w rodzimym filmie w kontekście ich wierzeń i mitologii, przeważnie zderzonych z chrystianizacją ziem polskich. Filmowcy w większości utworów starali się łączyć perspektywę legendarną, fantastyczną z wydarzeniami i realiami historycznymi. Tak jest w adaptacji powieści I. Kraszewskiego Stara baśń dokonanej przez J. Hoffmana oraz filmach Gniazdo (gdzie ważna była kwestia ideologii państwa tzw. Polski Ludowej) i Krew Boga (w czasach współczesnych, bez trybutu płaconego władzy). W utworach, w których mowa o współczesnych losach dawnej mitologii spotykamy dwa modele. Niekiedy (w filmach Jana Jakuba Kolskiego z uniwersum Jańciolandu) słowiańskie wierzenia są ukryte pod dominującą religijnością katolicką, naiwną, ludową, która nie wyrugowała do końca dawnej wiary. Z kolei w cyklach telewizyjnych Legendy Polskie Allegro oraz Krakowskie potwory dla Netfliksa mamy do czynienia ze współczesnymi wcieleniami mitów i legend słowiańskich i ściśle polskich. W produkcji Allegro postawiono na pastisz i ludyczny charakter opowiadania, w serialu platformy streamingowej Netflix próbowano mówić językiem poważnym o obecności danych bóstw we współczesnej metropolii. Oba sposoby dały niedoskonałe artystycznie rezultaty, ale gatunkowo i fabularnie wskazują na kierunek, jakim podążyć mogą kolejne realizacje tematu.

19

Filomela, słowik i poeta. O Naruszewiczowskim przekładzie ody Jeana‑Baptiste’a Rousseau

63%

Dąbrowski R., Uniwersytet Jagielloński W. P., romdab1@gmail.com

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 34

|

issue 4

EN

The article is devoted to the analysis of the poem by Adam Naruszewicz Duma do słowika that is the translation of the ode by Jean‑Baptise Rousseau, A Philomele. The poem’s narrative order is marked out by the comparison of the two texts; and all that is done to show the way Polish poet rendered the original text. In the article particular attention is paid to the differences between fragments of the French work and Polish Duma do słowika. But above all, the analysis brings out the fact that Naruszewicz’s style was quite distinct, and the relation of lyrical I to the recipient of the utterance is slightly different from that in the Rousseau’s poem, which is particularly noticeable in the ending passage of the Polish work. Important features of the Naruszewicz‑as‑a‑translator’s technique are also discussed.

20

Krąg mitów arturiańskich w twórczości Johna Ronalda Reuela Tolkiena i Andrzeja Sapkowskiego

63%

Kosiba J.

Tematy i Konteksty

|

2022

|

vol. 17

|

issue 12

363-388

EN

The article is devoted to the functioning of the Arthurian legends in the works by both J.R.R. Tolkien and A. Sapkowski. The universe of Andrzej Sapkowski, who inscribed his own story into the Arthurian myth, makes an impression of being rooted in a long, centuries-old tradition. Tolkien also drew from the legend of King Arthur and the Knights of the Round Table, using the eternal desire for the coming of the king – restorer. The most interesting issue is the different approach to the legend presented by both writers. Tolkien omitted elements "contaminated" with Christian influence, extracting the pure essence of pagan Celticism, while renouncing an inspiration from the medieval history. Sapkowski, on the contrary, openly admits to his fascination, apotheising the Arthurian myth in both its forms – the primitive one and the one filtered through the Christian tradition.

PL

Artykuł poświęcony jest funkcjonowaniu legend arturiańskich w twórczości J.R.R. Tolkiena i A. Sapkowskiego. Uniwersum "Wiedźmina", wpisane w mit arturiański, sprawia wrażenie zakorzenionego w długiej, wielowiekowej tradycji. Tolkien czerpał z legendy o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu, wykorzystując przede wszystkim wpisane w kulturę europejską odwieczne pragnienie nadejścia króla - odnowiciela. Najciekawszą kwestią jest odmienne podejście do legendy prezentowane przez obu pisarzy. Tolkien celowo pominął elementy "skażone" wpływami chrześcijańskimi, wydobywając czystą esencję pogańskiej celtyckości, rezygnując jednocześnie z inspiracji średniowieczną historią. Sapkowski, przeciwnie, otwarcie przyznaje się do fascynacji średniowieczną wersją mitu, apoteozując go w obu jego postaciach - pierwotnej i przefiltrowanej przez tradycję chrześcijańską.

Refine search results

NIEDOCENIONA MITOLOGIA NIEDOCENIONYCH – REFLEKSJE O KRÓLU MRÓWEK ZBIGNIEWA HERBERTA, CZYLI TRAGICZNA PRÓBA OSWOJENIA OKRUCIEŃSTWA BOGÓW

Metaforyczna „boska cząstka” Higgsa w badaniach neokomparatystyki mitologicznej

Opowieść jako pieśń i „zabójstwo pieśni”. Tradycja w aktualnych okolicznościach według Josepha Campbella

Galicia in the realm of Habsburg mythology

Związki frazeologiczne z elementem antycznym w języku współczesnej młodzieży wiejskiej i miejskiej

Pojęcie i rozwój kultu Boga JHWH w kontekście panteonu bóstw kananejskich

Ćwiczenie umysłu. O dwóch trawelogach Kazimiery Alberti

Filomela, słowik i poeta. O Naruszewiczowskim przekładzie ody Jeana‑Baptiste’a Rousseau

Góry w ujęciu transcendentnym

A złote jabłko stało się jabłkiem niezgody – o kulturowym i leksykograficznym wymiarze dwóch mitologizmów z komponentem nazywającym owoc

Wyobraźnia eschatologiczna. Dialog z antyczną tradycją w I księdze poematu "Crisias" Hilariona z Werony

Strategie kreowania wizerunku humanisty w Księdze elegii podróżnych Jana Rybińskiego

Obraz świata podziemnego w świetle wybranych mitów mezopotamskich

Mitologia nierówności. Próba dekonstrukcji

МИХАИЛ БУЛГАКОВ И СЛАВЯНСКАЯ МИФОЛОГИЯ

Chłostanie Dionizosa. Bogowie na scenie w komediach Arystofanesa

Mitologiczna opozycja »prawy« i »lewy« w bułgarskich dialektach

We władzy Peruna. Mitologia i wierzenia dawnych Słowian i ich współczesnych wcieleń w filmie polskim

Filomela, słowik i poeta. O Naruszewiczowskim przekładzie ody Jeana‑Baptiste’a Rousseau

Krąg mitów arturiańskich w twórczości Johna Ronalda Reuela Tolkiena i Andrzeja Sapkowskiego