Search results

1

Ecology through the eyes of a non-ecologist

100%

Uchmański J.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2020

|

vol. 18

|

issue 5

259-270

PL

Ekologia jest dziedziną biologii zajmującą się życiem roślin i zwierząt w ich środowisku. Ochrona przyrody to praktyczne działania, gdzie stosuje się ekologię. Ekologia jest najbardziej biologiczną dziedziną biologii, ponieważ zajmuje się osobnikami w ich środowisku życia, a osobniki „istnieją” tylko w biologii. Najważniejszym problemem, jaki rozważa się w ekologii jest różnorodność biologiczna: jej zmiany oraz jej trwanie. W swoich badaniach ekolodzy skupiają się na funkcjonowaniu układów ekologicznych. W klasycznym ujęciu zakładają, że najważniejszymi mechanizmami są zależności od zagęszczenia. Model matematyczne stosowane tradycyjnie w ekologii to zwykle równania różniczkowe i różnicowe, co dobrze pasuje do założenia o zależnościach od zagęszczenia, ale powoduje to, że ekologia została zdominowana przez rozważania nad stabilnością układów ekologicznych. Biologia ewolucyjna i ekologia mają rozłączne dziedziny zainteresowania. Biologia ewolucyjna wyjaśnia powstawanie optymalnych cech osobników. Ekologia bierze pod uwagę także te osobniki, które przegrały w procesie doboru naturalnego. Metody matematyczne używane w klasycznej ekologii powstały na użytek fizyki. Rodzi się pytanie, czy dają one prawidłowy obraz dynamiki układów ekologicznych. Ostatnio pojawił się pogląd, że, aby dostrzec znaczenie różnorodności biologicznej w pełnej skali, powinniśmy odwołać się do osobników (a nie do zagęszczenia populacji) jako podstawowych „atomów”, z których składają się układy ekologiczne. Zwiemy to podejściem osobniczym w ekologii. Daje ono jednak bardzo skomplikowany obraz funkcjonowania układów ekologicznych. W ekologii istnieje jednak alternatywny sposób opisu dynamiki układów ekologicznych poprzez krążenie materii w nich i przepływ energii przez nie. Pozwala on przy budowie modeli matematycznych na stosowanie tradycyjnych równań różniczkowych i różnicowych, co wielokrotnie sprawdzało się w praktycznych zastosowaniach.

EN

Ecology is a branch of biology that deals with the life of plants and animals in their environment. Nature protection are practical actions where ecology is applied. Ecology is the most biological branch of biology because it deals with individuals in their living environment, and individuals "exist" only in biology. The most important issue being considered in ecology is biodiversity: its changes and its persistence. In their research, ecologists focus on the functioning of ecological systems. In classical terms, they assume that the most important mechanism is density dependence. Mathematical models traditionally applied in ecology include ordinary difference and differential equations, which fits well with the assumption of density dependence, but this results in ecology being dominated by considerations of the stability of ecological systems. Evolutionary biology and ecology have separate areas of interest. Evolutionary biology explains the formation of optimal characteristics of individuals. Ecology also takes into account those individuals who have lost in the process of natural selection. The mathematical methods used in classical ecology were developed for the use of physics. The question arises whether they give a precise picture of the dynamics of ecological systems. Recently, a view has emerged stating that in order to see the importance of full-scale biodiversity, we should refer to individuals (rather than population density) as basic "atoms" that make up ecological systems. In ecology, we call this an individual-based approach. However, it gives a very complex picture of how ecological systems work. In ecology, however, there is an alternative way to describe the dynamics of ecological systems, i.e. through the circulation of matter in them and the flow of energy through them. It allows the use of traditional difference and differential equations in the formulation of mathematical models, which has proven itself in practical applications many times.

2

Ekologia oczami nieekologa

100%

Uchmański J.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2017

|

vol. 15

|

issue 2

27-39

EN

Ecology is a part of biology which deals with life of plants and animals in their environment. Nature protection is practical activity in which ecology is applied. Ecology is the most biological part of biology because it deals with individuals in their environment and individuals exist only in biology. The most important problem of ecology is biological diversity: its changes and persistence. Ecologists always focus their investigations on some ecological systems. In classical approach the most important mechanisms explaining functioning of ecological systems are dependences on densities of individuals in populations. Mathematical models usually applied in ecology are difference and differential equations, which is in accordance with the assumption about density-dependence, but focuses ecologists interests on stability of ecological systems. Evolutionary biology and ecology domains overlap only partly. Evolutionary ecology is dealing with individuals with optimal features, while ecology considers also losers of natural selection. Mathematical method used in classical ecology were taken from physics. It rises the question: are they proper for ecology. Recently, so called individual-based approach emerged, which stresses that in order to understand diversity of nature one have go back directly to individuals as basic “atoms”, from which ecological systems consist, and not to concentrate on densities. Such approach gives very complicated picture of ecological systems dynamics. An alternative way of describing ecological systems dynamics exists however in ecology, namely by means of matter cycling and energy flows. It allows using difference and differential equations during models building and was approved many times in practical applications.

PL

Ekologia jest dziedziną biologii zajmującą się życiem roślin i zwierząt w ich środowisku. Ochrona przyrody to praktyczne działania, gdzie stosuje się ekologię. Ekologia jest najbardziej biologiczną dziedziną biologii, ponieważ zajmuje się osobnikami w ich środowisku życia, a osobniki „istnieją” tylko w biologii. Najważniejszym problemem, jaki rozważa się w ekologii jest różnorodność biologiczna: jej zmiany oraz jej trwanie. W swoich badaniach ekolodzy skupiają się na funkcjonowaniu układów ekologicznych. W klasycznym ujęciu zakładają, że najważniejszymi mechanizmami są zależności od zagęszczenia. Model matematyczne stosowane tradycyjnie w ekologii to zwykle równania różniczkowe i różnicowe, co dobrze pasuje do założenia o zależnościach od zagęszczenia, ale powoduje to, że ekologia została zdominowana przez rozważania nad stabilnością układów ekologicznych. Biologia ewolucyjna i ekologia mają rozłączne dziedziny zainteresowania. Biologia ewolucyjna wyjaśnia powstawanie optymalnych cech osobników. Ekologia bierze pod uwagę także te osobniki, które przegrały w procesie doboru naturalnego. Metody matematyczne używane w klasycznej ekologii powstały na użytek fizyki. Rodzi się pytanie, czy dają one prawidłowy obraz dynamiki układów ekologicznych. Ostatnio pojawił się pogląd, że, aby dostrzec znaczenie różnorodności biologicznej w pełnej skali, powinniśmy odwołać się do osobników (a nie do zagęszczenia populacji) jako podstawowych „atomów”, z których składają się układy ekologiczne. Zwiemy to podejściem osobniczym w ekologii. Daje ono jednak bardzo skomplikowany obraz funkcjonowania układów ekologicznych. W ekologii istnieje jednak alternatywny sposób opisu dynamiki układów ekologicznych poprzez krążenie materii w nich i przepływ energii przez nie. Pozwala on przy budowie modeli matematycznych na stosowanie tradycyjnych równań różniczkowych i różnicowych, co wielokrotnie sprawdzało się w praktycznych zastosowaniach.

3

Symulacyjne badanie stabilności numerycznej odcinkami liniowych modeli systemów chaotycznych

89%

Wołoszyn J.

Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

|

2005

|

issue 7

191-200

PL

W niniejszej pracy dominowało eksperymentalne podejście badawcze, obejmujące metody, mające postać symulacji komputerowych dotyczących zachowania się matematycznych modeli systemów dynamicznych. Główne narzędzie prowadzonych badań stanowiła aplikacja z grupy elektronicznych arkuszy obliczeniowych. Prezentowane rezultaty przeprowadzonych badań wykazują, że techniczny aspekt wykonywania obliczeń związanych z modelami systemów, w których jest obserwowany chaos, może mieć istotny wpływ na końcowe wyniki eksperymentów symulacyjnych. W badaniach związanych z komputerową analizą systemów chaotycznych istotną rolę odgrywać może właściwy wybór sprzętu komputerowego oraz oprogramowania zapewniających odpowiednią dokładność i stabilność numeryczną prowadzonych obliczeń.

EN

The significant aspects of using simulation methods for examination of the dynamics of chaotic systems include numerical stability of computer-aided calculations. The paper presents selected problems of the impact of arithmetic calculation accuracy on the performance of chaotic system models. The results show that the selection of computing procedure and accuracy level may largely affect the conclusions drawn on the basis of computer-aided calculations.

4

Obliczeniowe aspekty modelowania systemów chaotycznych

89%

Wołoszyn J.

Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

|

2005

|

issue 7

181-189

PL

W artykule rozważane są zagadnienia dotyczące stabilności obliczeń numerycznych, które od strony aplikacyjnej stanowią istotę przeprowadzanych eksperymentów komputerowych z modelami matematycznymi systemów chaotycznych. Autor konkluduje, iż warunkiem obserwowania i badania przebiegów chaotycznych w modelu systemu dynamicznego jest możliwość wykonywania obliczeń z wystarczająco dużą dokładnością. Warunki takie może zapewnić nowa i odpowiednio wykorzystana technika komputerowa.

EN

The efficient research instruments commonly used for identification of chaotic system dynamics include computer-aided simulation experiment. Properly selected software allows generation of time series of required length that result from observation of a mathematical model of the given chaotic system. Computer software can also be used for calculations to support the analysis of simulation results. The computer-aided calculations are the ground for conclusions on the dynamics of the chaotic system model. The accuracy and significance of calculations affect the conclusion viability. The paper presents selected aspects of specific numerical calculations used in computer-aided experiments with chaotic system models.

5

MATHEMATICS AS A TOOL FOR LITERARY ANALYSIS. MEASURING HAPPINESS – A CONTRIBUTION TO THE DEFINITION OF HAPPINESS IN STANISŁAW LEM

89%

Sierotowicz T., Sierotowicz T.

|

2019

|

vol. 18

|

issue 3

55-65

PL

Szczęście i jego uwarunkowania są przedmiotem badań naukowych już od czasów Arystotelesa. Temat jest podejmowany z różnym powodzeniem w wielu dziedzinach nauki. Głównym problemem badawczym jest w niniejszym studium określenie defi nicji szczęścia, która dałaby możliwość sformułowania modelu matematycznego, umożliwiając w ten sposób zmierzenie poziomu szczęścia. W tym celu dokonano przeglądu literatury dotyczącej definicji szczęścia. Jednak w propozycji Stanisława Lema zidentyfi kowano sformułowanie defi nicyjne pozwalające na osiągnięcie zamierzonego celu. Stanisław Lem w swoich futurystycznych pracach nie tylko podał precyzyjną defi nicję szczęścia, ale także zaproponował stosowną jednostkę jej pomiaru. Na tej podstawie został sformułowany model matematyczny, który opisuje poziomy szczęścia z ilościowego punktu widzenia, z zastosowaniem jednostki jego miary włącznie.

EN

Background: Happiness and its determinants have been the subject of scientifi c inquiries as early as in the works of Aristotle. It has appeared in many fi elds of science. For example, in economics, Frank Knight indicated happiness as one of the three main factors of business success (1921). Nowadays, positive psychology also deals with success. Happiness is therefore an important success factor, not only in business, but also in the real life, career, and development of every human being (Brickman et al. 2016; Seligman 2005). Aim: The main research problem, as a case study, was to identify a defi nition of happiness, which would provide the opportunity to formulate a mathematical model, thus making it possible to measure levels of happiness. Materials and methods: Literature reviews on the defi nition of happiness were conducted to achieve the main aim. They resulted in identifying the proposals of Stanisław Lem, who in his futuristic works not only off era definition of happiness but also describes a unit of its measurement and provides a recipe for it. This became the basis for designing a computer simulation of the defi nition of happiness as a kind of human experience. Results: A newly designed mathematical model was formulated that describes levels of happiness from a quantitative point of view, including a unit of its measurement. Conclusion: The designed mathematical model is complete and is the fi rst example of the implementation of the defi nition of happiness described in literature. It is also the first step in the mathematical approach to happiness becoming the most important factor of human work, development, and success.

6

Ocena przydatności wybranych modeli bezpomiarowych do szacowania narażenia dermalnego dla potrzeb oceny zgodności warunków pracy z ograniczeniami 71 i 76 załącznika XVII do rozporządzenia REACH

71%

Klimecka A., Kupczewska-Dobecka M., Konieczko K., Jurewicz J.

Medycyna Pracy

|

2023

|

vol. 74

|

issue 6

487-500

EN

Background Occupational exposure to chemicals occurs mainly through inhalation and the skin. The inhalation exposure assessment is regulated by law, while in Poland the method of conducting measurements for dermal exposure has not been indicated in the law. However, due to the restrictions 71 and 76 from Annex XVII of REACH for 1-methyl-2-pyrrolidone (NMP) and N,N-dimethylformamide (DMF), exposure assessment by the dermal route is necessary. These restrictions require to ensure that exposure of workers is below the derived no-effect levels (DNELs) for dermal exposure. The aim of the work was assessment of suitability of selected non-measurement forecasting models for the estimation of dermal occupational exposure to chemicals for the purposes of assessing compliance of working conditions with the restrictions 71 and 76 of the REACH regulation. Material and Methods Three tools estimating dermal exposure, recommended by European Chemical Agency (ECHA), were selected: ECETOC TRA, RISKOFDERM and IH SkinPerm, which were used to estimate 2 exemplary workplaces. Results Results of the estimations of dermal exposure showed that non-measuring models are useful for fulfilling the obligations under restrictions 71 and 76 of Annex XVII of REACH. The type of exposure scenario and amount of data available for the workplace are crucial for the selection of the model. The ECETOC TRA was considered the best model for this type of analysis, whose main advantages are direct comparison of the output data in mg/kg/day with the DNEL value and use of standardized descriptors system. Conclusions Exposure modeling is a good and cheap way to determine the dermal exposure magnitude at workplaces, also to comply with the requirements of restrictions 71 and 76 of Annex XVII of REACH. The application of modeling in the case of occupational exposure by the dermal route is one of the solutions when it is necessary to comply with the DNEL for dermal exposure.

PL

Wstęp Do narażenia zawodowego na substancje chemiczne dochodzi głównie drogami inhalacyjną i skórną. Ocena narażenia inhalacyjnego wynika z przepisów prawa, natomiast dla narażenia dermalnego w Polsce nie wskazano prawnie sposobu przeprowadzania badań i pomiarów. Z powodu wprowadzenia ograniczeń 71 i 76 do załącznika XVII do rozporządzenia REACH dla 1-metylo-2-pirolidonu (NMP) i N,N-dimetyloformamidu (DMF) konieczne jest przeprowadzenie oceny narażenia drogą dermalną obok oceny narażenia inhalacyjnego. Ograniczenia te wiążą się z koniecznością dotrzymania wartości pochodnego poziomu niepowodującego zmian (derived no-effect level – DNEL) dla narażenia przez skórę. Celem pracy była ocena przydatności wybranych modeli bezpomiarowych do szacowania dermalnego narażenia zawodowego na związki chemiczne dla potrzeb oceny zgodności warunków pracy z ograniczeniami 71 i 76 do rozporządzenia REACH. Materiał i metody Wybrano 3 bezpłatne narzędzia, które w zakresie zastosowań mają szacowanie narażenia dermalnego i są zalecane do tego celu przez Europejską Agencję Chemikaliów (European Chemical Agency – ECHA), tj. modele ECETOC TRA, RISKOFDERM i IH SkinPerm, którymi oszacowano narażenie na 2 przykładowych stanowiskach pracy. Wyniki Wybrano 3 bezpłatne narzędzia, które w zakresie zastosowań mają szacowanie narażenia dermalnego i są zalecane do tego celu przez Europejską Agencję Chemikaliów (European Chemical Agency – ECHA), tj. modele ECETOC TRA, RISKOFDERM i IH SkinPerm, którymi oszacowano narażenie na 2 przykładowych stanowiskach pracy. Wnioski Modelowanie narażenia jest dobrym i stosunkowo tanim sposobem określania wielkości narażenia dermalnego na stanowiskach pracy, także w celu spełnienia wymagań ograniczeń 71 i 76 załącznika XVII do rozporządzenia REACH. Zastosowanie modelowania w przypadku zawodowego narażenia dermalnego jest jednym z rozwiązań w sytuacji konieczności dotrzymania wartości DNEL dla narażenia przez skórę.

7

The Cabinet de mathématiques of the Henri Poincaré Institute in Paris

63%

Apéry F.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2020

|

vol. 65

|

issue 3

97–108

EN

The article is a historical overview of the rich collection of mathematical models stored at the Henri Poincaré Institute in Paris. The text focuses on the three main sources from the end of the nineteenth century and presents some new additions related to today’s mathematics.

Refine search results

2 Studia Ecologiae et Bioethicae

2 Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

1 Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

1 Medycyna Pracy

1 Studia Humanistyczne AGH

2 Uchmański J.

2 Wołoszyn J.

1 Apéry F.

1 Jurewicz J.

1 Klimecka A.

1 Konieczko K.

1 Kupczewska-Dobecka M.

1 Sierotowicz T.

1 2023

2 2020

1 2019

1 2017