Search results

1

Potoczne pojęcie normy a proces kreowania dawnych przezwisk

100%

Matusiak-Kempa I.

Prace Językoznawcze

|

2018

|

issue XX/2

115-125

PL

W artykule omawia się wpływ myślenia potocznego na proces kreowania dawnych przezwisk. Analiza opiera się na materiale zrekonstruowanym ze współczesnych nazwisk Polaków. W pierwszej części artykułu definiuje się potoczne pojęcie normy oraz ukazuje się wpływ wartościowania potocznego na negatywne nacechowanie większości przezwisk. W dalszej części analizuje się wpływ uniwersalnych mechanizmów poznawczych na akt nazewniczy. W trzeciej części szkicu wykazuje się zależności między procesem tworzenia nazw osobowych a wybranymi kategoriami myślenia potocznego. Do kategorii tych należą m.in.: zdroworozsądkowość, mała wnikliwość podczas analizy zjawisk i upraszczające generalizacje, przejawiające się najczęściej np. w stereotypowym korelowaniu cech fizycznych i psychicznych.

EN

The article discusses the impact of folk concepts on the process of creating old nicknames. The analysis is based on the material reconstructed from contemporary Polish surnames. The first part of the article defines the vernacular notion of the norm and the influence of folk evaluation on the negative charge of most nicknames. In the following part the influence of universal cognitive mechanisms on the naming act is analyzed. The third part of the analysis shows the relationship between the process of creating personal names and selected categories of folk thinking. These categories include, among others: common sense, superficial analysis and simplifying generalizations, manifested most frequently in, for example, stereotypic correlation of physical and mental features.

2

„Dziecko najważniejsze na świecie, rodzic odpowiedzialny za jego szczęście”. Przejawy kierowania się matek wybranymi mitami wychowawczymi

80%

Szymanik-Kostrzewska A.

Wychowanie w Rodzinie

|

2023

|

vol. XXX

|

issue (2/2023)

127-160

EN

Introduction. The article is based on the concept of parenting myths by Janusz Trempała (2010) and concerns two of them – that the child is the most important in the world, so it should be given the best and that the parent is responsible for ensuring a happy childhood for the child. Aim. The aim of the research was to determine the degree of intensity of maternal beliefs and declared behaviours that result from being guided by parenting myths, as well as to identify socio-demographic variables that are important for beliefs and behaviours. Materials and methods. The author’s own Questionnaire of Selected Parental Myths was used. 1217 mothers (aged 18–55; M = 33; SD = 6) of at least one child aged 1–10 participated in the voluntary, anonymous study. Results. The participating women were moderately guided by educational myths in their beliefs and declared behaviours. Socio-demographic variables had a marginal impact on the results. Conclusion. The popularity of parental myths was related to the specificity of colloquial thinking. The results of the study are discussed in the context of analogous ways of thinking about children of mothers in China, and also the consequences of the decline in fertility in Poland and the increase in the number of one-child families.

PL

Wprowadzenie. Artykuł bazuje na koncepcji mitów wychowawczych autorstwa Janusza Trempały (2010) i dotyczy dwóch z nich – o tym, że dziecko jest najważniejsze na świecie, więc należy mu dać wszystko to, co najlepsze, oraz o tym, że rodzic jest odpowiedzialny za zapewnienie dziecku szczęśliwego dzieciństwa. Cel. Celem badań było określenie stopnia natężenia matczynych przekonań i deklarowanych zachowań, które wynikają z kierowania się mitami wychowawczymi, a także określenie zmiennych socjodemograficznych, mających znaczenie dla przekonań i zachowań. Materiały i metody. Zastosowano autorski Kwestionariusz Wybranych Mitów Rodzicielskich. W dobrowolnych, anonimowych badaniach wzięło udział 1217 matek (18-55 lat; M = 33; SD = 6) przynajmniej jednego dziecka w wieku 1-10 lat. Wyniki. Badane kobiety w umiarkowanym stopniu kierowały się mitami wychowawczymi w swoich przekonaniach oraz deklarowanych zachowaniach. Zmienne socjodemograficzne miały marginalny wpływ na wyniki. Wnioski. Podstawy popularności mitów rodzicielskich odniesiono do specyfiki myślenia potocznego. Rezultaty badania omówiono w kontekście analogicznych sposobów myślenia o dzieciach matek w Chinach oraz konsekwencji spadku dzietności w Polsce i wzrostu liczby jedynaków w rodzinach.

3

Społeczność niezmąconej bezrefleksyjności. Na przykładzie powieści Janoscha "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm"

71%

Gerlich M. G.

Studia – konteksty pogranicza

|

2019

|

issue 3

49-67

PL

Powieść "Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny" Janoscha to przykład niemieckiej tzw. literatury wypędzonych. Jej akcja toczy się na Górnym Śląsku, w niemieckiej osadzie Poremba – dzielnicy dawnego Hindenburga (obecnie Zabrza) – przy niemiecko-polskiej granicy. Jest kultową powieścią tego nurtu. Rozgrywa się od schyłku Republiki Weimarskiej, poprzez dojście Hitlera do władzy, lata nazizmu, okres II wojny światowej aż do wkroczenia na ten teren armii sowieckiej. Ukazuje mistrzowsko – w sposób plastyczny i barwny – skomplikowane losy szeroko pojmowanej rodziny Świętków. Powieść, poza walorami artystycznymi, jest szczególnego rodzaju zapisem o charakterze historycznym, etnograficznym, nawet antropologicznym.

EN

"The Cholonek, or good Lord God made of clay" by Janosch is an example of the so-called German eviction literature literature. The story takes place in the Upper Silesia, in the German village of Poremba – a district of the former city of Hindenburg (presently Zabrze), by the Polish-German border. The novel belongs to the most important in that genre. It takes place at the end of the Weimar Republic, through Hitler’s coming to power, the Nazi years, World War 2 until the incoming of the Soviet Army. It masterfully portrays the complicated fate of the Świętek family. Apart from literary values, the novel is a specific kind of historical, anthropological and ethnographical record.

4

Profilowanie stereotypu Rosjanina w polskim kręgu językowo-kulturowym

71%

Lappo I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2002

|

vol. 14

153–174

PL

Stereotyp Rosjanina w Polsce wbrew obiegowemu przekonaniu nie jest wyłącznie negatywny. Przeprowadzona przez autorkę artykułu analiza danych językowych – wykorzystująca „lubelską” koncepcję profilowania pojęć – pozwala zrekonstruować różne profile obrazu Rosjanina, obecne w polskim dyskursie publicznym i w myśleniu potocznym. Profile te są kreowane na podstawie bazowych cech utrwalonych w polskiej tradycji odpowiednio do przyjętych perspektyw i punktów widzenia. Najczęstszy profil Rosjanina jest budowany na wyobrażeniu człowieka z „rosyjską duszą”, któremu przypisuje się brak umiaru, nadużywanie alkoholu, szczyptę szaleństwa, otwartość, serdeczność, gościnność, zamiłowanie do zabawy, wytrwałość i upór, a także syndrom „azjatyckości”: mentalność niewolniczą, dzikość, cywilizacyjne zacofanie i obłudę. To profil „brata-wroga”, Słowianina-Azjaty, spotykany w Polsce najszerzej. Najbardziej negatywny wariant jest tworzony z perspektywy polskiego obywatela i patrioty, który doświadczył represji narodowych, politycznych i ideologicznych. To profil Rosjanina „władcy”, reprezentującego wrogie imperium i uczestniczącego w despotycznych i totalitarnych sposobach sprawowania władzy. W kręgach inteligencji polskiej powstał profil „przyjaciela Moskala” (wedle formuły stworzonej przez Mickiewicza). W profilu tym oddziela się rosyjskie dobro (np. kulturę) od rosyjskiego zła (czyli ustroju politycznego) i dostrzega w Rosjaninie – należącym głównie do środowiska rosyjskiej inteligencji – człowieka bliskiego i bogatego wewnętrznie. Najmniej wyraziście uformowany jest nowo powstający profil Rosjanina – Europejczyka, kreowany przez młode, wykształcone pokolenie Polaków, dla których ważny jest wspólny kanon podstawowych wartości (język angielski, komputeryzacja, macdonaldyzacja, globalizacja itp.).

EN

Contrary to popular belief, the stereotype of a Russian in Poland is not exclusively negative. The analysis presented in this article — also partially used in the article by Bartmiński, Lappo and Majer-Baranowska in the present volume — follows the Lublin conception of profiling and allows one to reconstruct various profiles of the image of a Russian present in Polish public discourse and ordinary thinking. The profiles arise out of base features established in the Polish tradition relative to the assumed perspectives and points of view. The most frequent profile of a Russian is built on the basis of an image of someone with the „Russian soul”, characterized by the lack of restraint, excessive drinking, a pinch of unpredictable recklessness, openness, cordiality, hospitality, love of partying, perserverence, stubbornness, as well as the syndrome of „Asianness”: the mentality of a slave, wildness, civilizational backwardness and hypocrisy. It. is the model of a „brother- enemy”, a Slav-Asian, the most frequent one. The most negative variant is built from the perspective of a Polish citizen and patriot subjected to national, ideological and political repression. This is the profile of a Russian „master”, representing a hostile Empire and participating in despotic and totalitarian mechanisms of wielding power. Among the Polish intelligentsia, there exists the profile of a „Moscovite-friend” (following Mickiewicz). In this view the Russian good (e.g. culture) is kept distinct from the Russian evil (i.e. the political system), a Russian — especially a member of the Russian intelligentsia — being seen as someone close and spiritually rich. The weakest one is a newly arising profile of a Russian-European, found among young educated Poles, who share the common canon of basic values (the knowledge of English, computer skills, the love of McDonald’s, globalization, etc.)

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Prace Językoznawcze

1 Studia – konteksty pogranicza

1 Wychowanie w Rodzinie

1 Gerlich M. G.

1 Lappo I.

1 Matusiak-Kempa I.

1 Szymanik-Kostrzewska A.

1 2023

1 2019

1 2018

1 2002

Potoczne pojęcie normy a proces kreowania dawnych przezwisk

„Dziecko najważniejsze na świecie, rodzic odpowiedzialny za jego szczęście”. Przejawy kierowania się matek wybranymi mitami wychowawczymi

Społeczność niezmąconej bezrefleksyjności. Na przykładzie powieści Janoscha "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm"

Profilowanie stereotypu Rosjanina w polskim kręgu językowo-kulturowym