Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  pragmatyka językowa
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Współczesna polska grzeczność językowa a postmodernizm

100%
Ożóg K.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2014
|
issue 9
PL
The paper discusses changes in the Polish model of politeness caused by the postmodernist way of life and thinking. Starting with the observation of polite phrases from the 1970s, the author of the article has pointed out the main elements of a new model of politeness: the simplification of realisational variants of individual functions of politeness, an inclination towards the ease of manner, word-game, a feeling of communicational freedom, the elimination of formulae which reflect connections between interlocutors, their hierarchy and social group.
2
Publication available in full text mode
Content available

Zwiastowania Guida Reniego w kontekście pragmatyki językowej

75%
Pięcińska A.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2018
|
vol. 17
261-269
PL
Przedmiotem badań są cztery obrazy Guida Reniego ukazujące scenę Zwiastowania Marii Pannie. Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy tych obrazów za pomocą narzędzi wypracowanych na gruncie pragmatyki językowej. Autorka wskazuje najpierw na źródła tekstowe tematu ikonograficznego Zwiastowania; następnie podstawowy dla niego tekst, czyli fragment Ewangelii św. Łukasza, rozpisuje na poszczególne akty mowy, po czym bada, które z wyodrębnionych aktów zostały ukazane na obrazach. O określeniu typu aktu mowy wnioskuje na podstawie niewerbalnych i konsytuacyjnych komponentów współtworzących dany akt. Analizę pragmalingwistyczną uzupełnia o charakterystykę stricte malarskich środków, pozwalających artyście na gruncie sztuk plastycznych wykreować własną wizję sceny utrwalonej w tekście literackim.
EN
The subject matter of the research presented in the article are four paintings by Guido Reni depicting the Annunciation. The purpose of the article was to analyse those paintings with the instruments created within the discipline of linguistic pragmatics. Firstly, the author of the article indicates the textual sources of the iconographical theme of the Annunciation; secondly, she divides the main text, namely a fragment of the Gospels according to St Luke, into particular speech acts, and next she investigates which of those acts appeared in the paintings. It is possible to define the type of particular speech acts on the basis of non-verbal and accompanying components that contribute to a given act. She supplements the pragmalinguistic analysis with a description of purely painting means, which allowed the artist to create his own version – within visual arts – of a scene immortalised in a literary text.
3
Publication available in full text mode
Content available

Ludzki człowiek. O rzadkim, lecz interesującym użyciu polskiego przymiotnika w zestawieniu z angielskim human

63%
Ciunovič M.
Poradnik Językowy
|
2023
|
vol. 807
|
issue 8
60-71
EN
The lexemes ludzki and human are treated (e.g. in didactics and translation studies) as equivalents, which is reflected in the dictionary descriptions of the meanings of these words. At the same time, the analysis of the contexts where the expression ludzki człowiek is used leads to other conclusions: not all contents of the Polish adjective are present in its English equivalent. Ludzki is also ‘one who suspends the operation of principles for the sake of another human being’. This component of a more general meaning (‘consistent with the human nature, conceived as good; hence: characterised by favourable disposition, understanding for other people; humane, merciful, gentle, kind’, SJPDor) seems to be absent from English (adjectives human and humane). This article applies the methodology based on the pragmatic analysis of the communication situation and consideration for the context of the utterance/statement (after Grzegorczykowa 1990). The language material used was derived from the following corpora: NKJP (National Corpus of Polish), BNC (British National Corpus), and COCA (Corpus of Contemporary American English).
PL
Leksemy ludzki i human traktowane są (np. w dydaktyce i translatoryce) jako ekwiwalenty, co znajduje wyraz w słownikowych opisach znaczeń tych słów. Jednocześnie analiza kontekstów, w których użyto wyrażenia ludzki człowiek skłania do innych wniosków: nie wszystkie treści polskiego przymiotnika obecne są w jego angielskim odpowiedniku. Ludzki to także ‘taki, który zawiesza funkcjonowanie zasad ze względu na dobro drugiego człowieka’. Ten składnik ogólniejszego znaczenia (‘zgodny z naturą człowieka, pojmowaną jako dobra, stąd: odznaczający się przychylnością, wyrozumiałością względem innych ludzi; humanitarny, miłosierny, łagodny, życzliwy’, SJPDor) wydaje się nieobecny w języku angielskim (przymiotnikach human i humane). W artykule zastosowano metodologię opierającą się na pragmatycznej analizie sytuacji komunikacyjnej i uwzględnieniu kontekstu wypowiedzi (za Grzegorczykową 1990). Wykorzystano materiał językowy z korpusów: NKJP, BNC (British National Corpus) oraz COCA (Corpus of Contemporary American English).
4
Publication available in full text mode
Content available

Akty przeproszenia w polsko-i rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na kartach pocztowych

63%
Dzienisiewicz D.
Półrocznik Językoznawczy Tertium
|
2022
|
issue 1
34-59
EN
Apologies appearing in postcard texts have not been the subject of linguistic studies so far. Therefore, the aim of this article is to examine and compare the acts of apology in Polish and Russian postcard messages. The conducted analysis concerns the location of apologies in the structure of messages, their pragmatic and formal characteristics, speech acts which co-constitute apology formulas and actions that cause speakers to perform acts of apology. The results of the study show that there are differences between both languages in terms of the number and frequency of acts of apology. It is difficult to clearly indicate the reasons for this state of affairs, but it can be presumed that they should be sought, among others in cultural differences.The fact that Russians use acts of apology less frequently than Poles might be the result of less individual autonomy and greater power distance. Also, differences in the location of acts of apology in the structure of messages and the type of actions that cause senders to apologize have been identified. Moreover, it has been shown that in both languages the senders of apologies are mainly women. The analysis leads to the conclusion that the examined acts of apology are formulaic, which is the result of conforming to the convention of postcard messages.
PL
Przeprosiny występujące w tekstach zamieszczanych na kartach pocztowych nie były dotąd przedmiotem analiz lingwistycznych, dlatego też celem niniejszego artykułu jest zbadanie oraz porównanie aktów przeproszenia obecnych w treści polsko-i rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na pocztówkach. Przeprowadzona analiza objęła lokalizację przeprosin w tekście, ich cechy pragmatyczno- i formalnojęzykowe, akty obudowujące przeproszenia w ramach formuł przepraszających oraz przewinienia będące bodźcami przeprosin. Wyniki badania dowodzą, że między rozpatrywanymi językami występują różnice w zakresie liczby oraz częstości stosowania aktów przeproszenia. Trudno jednoznacznie wskazać przyczynę tego stanu rzeczy, jednak można domniemywać, że źródeł tych rozbieżności (w odniesieniu do badanego materiału) można upatrywać m.in. w różnicach kulturowych – fakt, iż Rosjanie stosują akty przeproszenia rzadziej niż Polacy, może stanowić rezultat mniejszej autonomii jednostki oraz większego dystansu władzy w kulturze rosyjskiej. Różnice dotyczą także usytuowania aktów przeproszenia w strukturze wiadomości oraz rodzaju przewinień będących bodźcami przeproszeń. Ponadto wykazano, iż w obu językach nadawcami aktów przeproszenia oraz obudowujących je aktów grzecznościowych są głównie kobiety. Analiza prowadzi do wniosku, że rozpatrywane akty cechuje szablonowość, która jest podyktowana konwencją gatunkową charakterystyczną dla wiadomości pocztówkowych.
5
Publication available in full text mode
Content available

Rozmowy przy stole w Polsce i w Hiszpanii – analiza zrytualizowanych środków językowych

63%
Urbaniak E.
Forum Lingwistyczne
|
2023
|
issue 11
1-12
EN
The aim of this paper is to describe and compare the linguistic dimension of the ritual of dining among Polish and Spanish speakers. The act of feasting, very important for the analysed cultures, not only does present a specific scheme, but it is also accompanied by a range of linguistic mechanisms introduced in concrete interactive situations. The present article exposes the most frequent speech acts, ritualized expressions and pragmaticalized constructions that are used during the ritual of dining in the Polish and Spanish communities. The analysis is based on the examples from oral language corpora, created in Poland and in Spain, that is transcriptions of everyday conversations of the members of described communities. The research has shown that both communities share a lot of common values related to dining, nevertheless each one of them presents some characteristic linguistic mechanisms used during the ritual.
PL
Celem opracowania jest opis oraz porównanie warstwy językowej rytuału spożywania posiłków wśród użytkowników języka polskiego i hiszpańskiego. Akt biesiadowania, niezwykle istotny w analizowanych kręgach kulturowych, charakteryzuje się nie tylko określonym schematem zachowań, ale i rozmaitymi środkami językowymi towarzyszącymi konkretnym sytuacjom interakcyjnym. W niniejszym artykule przedstawiono najczęściej występujące akty mowy, rytualizmy językowe oraz spragmatykalizowane środki językowe wykorzystywane podczas rytuału jedzenia wśród społeczności polsko- i hiszpańskojęzycznej. Analiza opiera się na przykładach pochodzących z korpusów języka mówionego, stworzonych w Polsce i Hiszpanii, stanowiących transkrypcje codziennych rozmów członków wymienionych społeczności. Badanie pokazało, że obydwie społecznością łączy wiele wspólnych wartości związanych ze wspólnym spożywaniem posiłków, jednak każda z nich charakteryzuje się nieco odmiennymi środkami językowymi używanymi podczas rytuału.
6
Publication available in full text mode
Content available

Zwroty adresatywne w polsko- i rosyjskojęzycznej korespondencji pocztówkowej

63%
Dzienisiewicz D.
Językoznawstwo
|
2022
|
vol. 17
|
issue 2
57-80
EN
The article presents an analysis of the forms of address retrieved from Polish and Russian messages sent on postcards in the second half of the 20th century and at the beginning of the 21st century. The aim of the analysis is to present formal and pragmatic characteristics of the speech acts in question in a comparative perspective and to describe the functions performed by them in short epistolary texts. The study reveals, among others, that in both languages forms of address frequently consist of expressive adjectives and proper names. Along with other linguistic means (including widely used diminutive forms, hypocorisms and exclamation marks), they testify to the deeply private and emotional nature of the analysed correspondence.
PL
Artykuł przedstawia analizę zwrotów adresatywnych występujących w polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na pocztówkach w drugiej połowie XX w. oraz na początku XXI w. Celem badania jest dokonanie formalno- oraz pragmatycznojęzykowej charakterystyki rozpatrywanych aktów mowy w ujęciu porównawczym oraz opis funkcji, jakie pełnią one w krótkich tekstach epistolarnych. Analiza dowodzi m. in., iż w obu językach najliczniej reprezentowane są zwroty zawierające w swojej treści ekspresywne przymiotniki oraz imiona własne. Wraz z innymi środkami językowymi (m. in. szeroko stosowanymi deminutywami, hipokorystykami i znakami wykrzyknienia) są one świadectwem prywatnego i wysoce emocjonalnego charakteru rozpatrywanej korespondencji.
7
Publication available in full text mode
Content available

Актуалізацыя прагматычнай інтэнцыі моўцы ў гутарковым маўленні (на матэрыяле гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча)

51%
Mаліцкі Ю.
Acta Albaruthenica
|
2020
|
issue 20
221-228
PL
Do niedawna w badaniach nad pragmatycznymi środkami języka zainteresowanie lingwistów koncentrowało się głównie na jednostkach poziomu leksykalnego. Tymczasem w realnej konwersacji (w komunikacji między ludźmi w sytuacjach codziennych i zawodowych) słowu niezmiennie towarzyszą środki, które aktualizują jego treść, podkreślają i wzmacniają, wyróżniając na tle innych treści oraz powodując wykraczanie poza rzeczywisty poziom leksykalny języka. Badanie sposobów aktualizacji treści pragmatycznych w komunikacji konwersacyjnej jest nowym i obiecującym obszarem badań językowych. Analiza formalnej strony aktualizacji odpowiedniej intencji mówcy wydaje się szczególnie interesująca i owocna w sytuacji wielojęzycznej, więc gwary północno-zachodniej Białorusi i jej pogranicza są niezwykle interesujące z naukowego punktu widzenia.
EN
Until recently, in the study of the pragmatic means of language, linguists’ research interest has been focused mainly on units of the lexical level. Meanwhile, in the real flow of speech (in communication between people in everyday and professional situations) the word is invariably accompanied by means that actualize its content, emphasize and strengthen it, highlighting it against other contents. Thus, there are important elements beyond the actual lexical level of language. Exploring ways to actualize pragmatic content in conversational communication is a new and promising area of linguistic research. The analysis of the formal side of the actualization of the corresponding intention of the speaker seems especially interesting and fruitful in a multilingual situation, so the dialects of North-Western Belarus and its border are extremely interesting from a research point of view.
BE
Да апошняга часу пры вывучэнні прагматычных сродкаў мовы даследчыцкая цікавасць лінгвістаў была скіраваная пераважна на адзінкі лексічнага ўзроўню. Між тым, у рэальнай маўленчай плыні (у зносінах паміж людзьмі ў побытавых і прафесійных сітуацыях) слова нязменна суправаджаецца сродкамі, што актуалізуюць яго змест, падкрэсліваюць і ўзмацняюць яго, вылучаючы на фоне іншых зместаў. Такім чынам, адбываецца выхад за межы ўласна лексічнага ўроўню мовы. Вывучэнне спосабаў актуалізацыі прагматычнага зместу ва ўмовах гутарковай камунікацыі з’яўляецца новым і перспектыўным напрамкам лінгвістычных даследаванняў. Аналіз фармальнага боку актуалізацыі адпаведнай інтэнцыі моўцы падаецца асабліва цікавым і плённым ва ўмовах шматмоўнай сітуацыі, таму гаворкі паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча з’яўляюцца надзвычай цікавымі з даследчыцкага пункту погляду.
8
Publication available in full text mode
Content available

Dwuznaczność metafor i gier językowych w filozofii

51%
Popek K.
IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych
|
2015
|
vol. 27
225-245
EN
The problem of the ambiguity of metaphors and language games in philosophy is significant. On the one hand, we can talk about philosophers’ openness to specially inaccurate issues. On the other hand, we can note that it is not enough to stand face to face with the problem, or, what is even more difficult, determine and accept the right solution. In the context of the considerations, in my opinion, the thoughts which are especially worthy of attention are the ones of Plato and Wittgenstein, who, although from different perspectives, would reduce the problem of metaphors and language games most willingly, even excluding them from the use, or at least significantly reducing their impact on people. While the former one even “excludes” poets of the ideal state, the latter one practically leaves no room for poetic wordplay, basically pushing so understood non-literality outside his “chessboard”. However, as I wanted to show, Plato as well as Wittgenstein largely “created” poetry themselves, though they were not poets in the strict sense. In the mind of each of them, undoubtedly, there is some ambivalence in the approach to these issues. In my work I attempt to look at the problem from the perspective of deconstruction too, because I think that it sheds new light on it and allows a deeper reflection on the subject. The end of the text provides an incentive to philosophical thought in general which, despite its complexities, brings hope of redemption from daily life.
9
Publication available in full text mode
Content available

Co dziś znaczy zwierzać się. Rozważania pragmatycznojęzykowe

51%
Dąbkowska A.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2016
|
issue 31
EN
The article examines the contexts of the verb to confide given in the dictionaries of contemporary Polish and in the works on semantics. The aim of the paper is to establish whether all the common modern expression, which communicatively competent Pole could describe as he / she confides, contain all the definitional features of that verb.
PL
Przedmiotem artykułu jest zbadanie kontekstów ilustrujących podawane przez słowniki współczesnego języka polskiego oraz przez autorów prac z zakresu semantyki znaczenie czasownika zwierzać się. Celem – ustalenie, czy wszystkie spotykane współcześnie wypowiedzi, o których kompetentny komunikacyjnie Polak mógłby powiedzieć On / ona zwierza się, zawierają wszystkie cechy definicyjne tego czasownika.
10
Publication available in full text mode
Content available

"Psychiatryk w Las Vegas": o internetowych użyciach leksemu psychiatryk

51%
Ciunovič M.
Poradnik Językowy
|
2024
|
vol. 814
|
issue 5
18-30
EN
Recently, the issue of language in psychiatry has been raised more frequently. The concern for choosing the appropriate words has resulted in developing language recommendations regarding the way we should speak about treating mental health disorders. The lexeme psychiatryk ‘mental hospital’ has been mentioned among words that contribute to preserving the negative stereotypes of psychiatric care. Thus, the paper focuses on the ways in which this word is evaluated across the Internet. Since the author analyses specific utterances – the ways language is used, she employs the framework of linguistic pragmatics to account for the broad context of each utterance (the speaker’s intentions, utterance type, the assumed hearer, etc.). In the majority of the analysed cases, we can observe such uses of the words that uphold the negative stereotype of institutionalized psychiatric care, and the hospitals themselves (in examples that exhibit playfulness, bordering on colloquialism and derision) are represented as appalling, pathological or funny and incomprehensible.
PL
W ostatnich latach coraz częściej pojawia się w debacie publicznej temat języka w psychiatrii. Efektem troski o odpowiedni dobór słów są rekomendacje językowe dotyczące mówienia o leczeniu zaburzeń psychicznych. Wśród słów wzmacniających negatywny stereotyp leczenia psychiatrycznego wymieniany bywa leksem psychiatryk. Artykuł jest refleksją na temat wartościowania tego słowa w internecie. Ponieważ przedmiotem analizy są konkretne wypowiedzi – użycia języka, autorka posługuje się narzędziami pragmatyki językowej do opisu całego kontekstu wypowiedzi (intencji nadawcy, charakteru komunikatu, zakładanego odbiorcy itp.). W większości analizowanych przypadków dominuje użycie tego leksemu wzmacniające negatywny stereotyp hospitalizacji psychiatrycznej, a same placówki (w przykładach często żartobliwych, na granicy potoczności i obraźliwości) jawią się jako miejsca odstraszające, patologiczne albo śmieszne i niezrozumiałe.
11
Publication available in full text mode
Content available

Forma i pragmatyka aktów mowy informujących o zdziwieniu mówiącego w języku polskim

51%
Dzienisiewicz D.
Językoznawstwo
|
2024
|
vol. 20
|
issue 1
129-149
EN
The aim of this article is to analyze the form and pragmatic features of speech acts communicating the speaker’s surprise in Polish. The collected research material includes approximately 300 statements extracted from 20th- and 21st-century prose works. The study leads to the conclusion that the analyzed speech acts most often take the form of defective questions and grammatically independent interrogative structures. Speech acts in the form of declarative sentences are also encountered. Interjections, in turn, have a small share in the examined material. In addition to informing about surprise and expressing it, the analyzed speech acts may also, among others, perform the directive function, simultaneously express other emotional states and specify the causes of surprise.
PL
Celem artykułu jest zbadanie struktury i cech pragmatycznojęzykowych aktów mowy informujących o zdziwieniu mówiącego w języku polskim. Materiał badawczy obejmuje około 300 replik wyekscerpowanych z XX- i XXI-wiecznych utworów prozatorskich. Analiza prowadzi do wniosku, że rozpatrywane akty mowy najczęściej przybierają formę pytań ułomnych oraz konstrukcji pytajnych, które są samodzielne pod względem gramatycznym. Zaobserwowano także akty mowy realizowane w postaci zdań oznajmujących, niewielki udział w badanym materiale mają zaś interiekcje. Analizowane akty mowy oprócz funkcji konstatowania i zarazem wyrażania zdziwienia mogą pełnić między innymi także rolę aktów sterujących, wyrażać inne odcienie emocjonalne oraz uściślać przyczyny zdziwienia.
12
Publication available in full text mode
Content available

Pozdrowienia przesyłane za pośrednictwem widokówek – aspekt formalnojęzykowy i pragmatyczny

51%
Dzienisiewicz D.
Językoznawstwo
|
2023
|
vol. 19
|
issue 2
99-115
EN
The article characterizes Polish greetings sent on postcards in the second half of the 20th century. The analysis comprises the position of greetings in the structure of texts, their linguistic form (including names of the sender, recipient and place from which they are sent), pragmatics and other politeness formulas accompanying them. The study proves that greetings (or their components) perform several functions in postcard messages, as they identify people and places, evaluate them and serve as a means of expression, but the most important function of greetings is polite maintenance of contact between correspondents.
PL
W artykule dokonano charakterystyki polskojęzycznych aktów pozdrowień przesyłanych na widokówkach w drugiej połowie XX wieku. Analizowana jest pozycja zajmowana przez pozdrowienia w strukturze tekstu, ich forma językowa (m.in. dodatkowe określenia, nazwy nadawców, odbiorców i miejsc, z których są wysyłane), pragmatyka oraz towarzyszące im inne akty etykiety. Badanie dowodzi, że akty pozdrowień (bądź ich komponenty) pełnią w korespondencji pocztówkowej liczne funkcje, m.in. identyfikującą, wartościującą i ekspresywną, jednak najważniejszą funkcją pozdrowień jest grzecznościowe podtrzymywanie kontaktu między korespondentami.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.