Search results

1

Providential Disorder in Plato’s Timaeus?

100%

Maso S.

Peitho. Examina Antiqua

|

2018

|

vol. 9

|

issue 1

37-52

EN

Plato tries to explain the becoming of the cosmos by referring to the concepts of order and disorder. Scholars have usually focused on the relationship between the cosmos and the demiurge that Plato puts forward to explain the reasonable (i.e., well-ordered) development. Along these lines, scholarship has examined the providential role played by both the demiurge and the soul of the world. Yet, an interesting problem still remains open: what exactly is the function of disorder? What is the sense of the concept of a perfectly established order if we do not know the manner in which it is achieved, since we have no understanding of the conditions that make it possible? Pursuing this line of thought, one may point to a providential role of the disorder given the balance of forces that operates in Plato’s cosmic becoming.

2

Starlings, Whales and Herring: Animals as Portents in Early Modern England

72%

Rutkowski P.

Studia Historyczne

|

2019

|

vol. 61

|

issue 1 (241)

45-58

PL

The present article explores the early modern preoccupation with omens – extraordinary occurrences observed both on earth and in the sky – which were universally believed to presage some future events and/or provide humans with providential signs and messages. Animals apparently formed a category of particularly common portents, due to their ubiquity and traditional links with the supernatural. Numerous examples of such omens demonstrate that animals and their behaviour were capable of evoking a variety of interpretations (moral, political, religious, etc.) and were indispensable in upholding the emblematic vision of the world, which, providentially, was supposed to be full of signs that could be deciphered by careful observers for their own benefit.

3

'Quid est praecipuum?' Status and uses of physics in the 'Naturales Quaestiones' of Seneca the Younger.

72%

Komorowska J.

Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae

|

2012

|

vol. 22

|

issue 2

33-48

EN

It is argued that the Senecan concept of physics, indebted as it is to earlier Stoic writings, allows the Roman philosopher to think of the respective inquiry in terms of ultimate science, a lore that brings humans closer to the divine, but also possesses profound ethical consequences. The understanding of universal law becomes mandatory, but also sufficient for ethical progress, while the notion of cosmic balance is employed to reject the excess and lack of measure so characteristic of vice. Under the guise of discussing very particular physical questions, Seneca inquires into the eternal, immutable Law, thus indicating the way for human betterment and achievement of perfection.

4

Boecjusza idea duszy i poznania Boga na podstawie dzieła De consolatione filosofiae

72%

Cyrek O.

Studia Paradyskie

|

2022

|

issue 32

19-55

EN

The subject of the article is the idea of the soul, its knowledge and the way to God based on the work of De consolatione philosophiae by Boethius – a late antiquity thinker. Reflection on the soul is connected with the concept of the Logos, God’s providence and eternity. Boethius assumes that the connection of soul and body is a bondage to the soul, it constitutes its kind of degradation. The soul is eternally connected with the Source, that is God, and wishes to return to it, because only God is its happiness. The soul was originally pure spirit “before” incarnation into the body, but in this material world it has to contend with the passions of the body. Hence, it is essential to tame sensuality in the process of ascending to God. Living in a physical body, the soul has “forgotten” who it really is. In order to rise to God, the soul must make a considerable effort and go through the anamnesis process that Plato wrote about. The process is based on the fact that the soul „remembers” the knowledge that it has always had within itself. The soul is rooted in the Logos, Divine Rationality and draws its knowledge from it. Hence, the soul always feels the desire to be united with God, although in this material world the sight of the soul has become obscured, and the imperfect cognitive faculties of man do not allow us to fully know reality. Individual creature consciousness actually lives only in the present, and learns reality sequentially from moment to moment. No creation obliterates the whole reality at once, as does the Absolute Being, which as providence governs and assigns to all beings a specific place in the hierarchy of the Universe. Boethius deals with the problem of providence, which is destiny, the regulation of the created world. According to the thinker, providence does not reject the free will of conscious beings who are free to act. Providence is God’s rational plan, the principle of creation, Logos – Rationality, God’s Consciousness.

PL

Tematem artykułu jest idea duszy, jej poznanie i droga do Boga rozpatrywana w dziele De consolatione philosophiae autorstwa Boecjusza - myśliciela późnej starożytności. Rozważania nad duszą łączą się z koncepcją Logosu, opatrzności Boga i wieczności. Boecjusz zakłada, że połączenie duszy i ciała jest dla duszy zniewoleniem, stanowi swoistą jej degradację. Dusza bowiem odwiecznie związana jest ze Źródłem, czyli Bogiem, i do niego pragnie wrócić, gdyż tylko Bóg stanowi jej szczęście. Dusza pierwotnie, „przed” wcieleniem w ciało, była czystym duchem, lecz w świecie materialnym musi zmagać się z namiętnościami ciała, stąd istotne jest, by w procesie wznoszenia się do Boga ujarzmiać zmysłowość. Dusza, żyjąc w fizykalnym ciele, niejako „zapomniała”, kim naprawdę jest. By wznieść się ku Bogu, musi ponieść znaczny wysiłek i przejść przez proces anamnezy, o którym pisał Platon. Proces ten polega na tym, że dusza „przypomina” sobie wiedzę, którą od zawsze ma w sobie. Dusza zakorzeniona jest w Logosie, Boskiej Racjonalności, i z niej czerpie swoją wiedzę. Stąd też zawsze odczuwa pragnienie zjednoczenia z Bogiem, chociaż w świecie materialnym wzrok duszy został przytłumiony, a ułomne władze poznawcze, jakimi dysponuje człowiek, nie pozwalają na pełne poznawanie rzeczywistości. Indywidualna świadomość istoty stworzonej żyje tak naprawdę tylko w swojej teraźniejszości, a rzeczywistość poznaje sekwencyjnie z momentu na moment. Żadne stworzenie nie ogarnia rzeczywistości całej naraz, tak jak Byt absolutny, który jako opatrzność wszystkim rozporządza i wszystkim bytom przydziela określone miejsce w hierarchii Wszechświata. Boecjusz porusza problem opatrzności, która jest przeznaczeniem, rozporządzeniem stworzonego świata. Według myśliciela opatrzność jednak nie odrzuca wolnej woli istot świadomych, które mają swobodę działania. Opatrzność to rozumny plan Boga, zasada kreacji, czyli Logos - Racjonalność, Świadomość Boga.

5

Miara rzeczy. Teologiczny kod Modlitwy Norwida

72%

Roszak P.

Studia Gdańskie

|

2019

|

issue 44

75-86

PL

W artykule przedstawiono teologiczną interpretację wiersza Modlitwa Cypriana K Norwida, wskazując na zakładaną przez poetę wizję działania Boga w świecie oraz sens modlitwy. Nie jest traktowana jako lista próśb, ale specyficzna sytuacja hermeneutyczna, dzięki której człowiek lepiej rozumie siebie i świat. Analiza wiersza wydobywa główne wątki teologicznej refleksji Norwida dotyczącej natury Boga, Jego sposobu komunikowania prawdy człowiekowi, przez co odkrywa się prawdę o skończoności człowieka i mocy słowa, które odkrywa perspektywę ludzkiej egzystencji.

EN

The article presents a theological interpretation of the poem “Prayer” by Cyprian K Norwid, pointing to the poet’s vision of God's action in the world and of the meaning of prayer, which is not treated as a list of requests, but as a peculiatr hermeneutic situation, thanks to which a person better understands himself and the world. The analysis of the poem extracts the main themes of Norwid's theological reflection on the nature of God, his way of communicating the truth to man, which reveals the truth about the finitude of man and the power of words, which reveal the perspective of human existence.

6

Analiza konsekwencji światopoglądowych wybranych twierdzeń chrześcijaństwa w wersji rzymskokatolickiej

72%

Strzyżyński P.

Teologia i Moralność

|

2022

|

vol. 17

|

issue 2(32)

331-338

EN

The article presents the possible consequences of exemplary statements of Christian dogmatics, which may become components of the believer's worldview. These claims concern divine providence, the nature of the world, original sin, and the role of prayer. The article draws attention to the need to ask radical questions about the consequences of dogmas for the worldview of believers.

PL

Artykuł prezentuje możliwe konsekwencje przykładowych twierdzeń dogmatyki chrześcijańskiej, które stać się mogą składowymi światopoglądu osoby wierzącej. Twierdzenia te dotyczą boskiej opatrzności, natury świata, grzechu pierworodnego i roli modlitwy. W artykule zwraca się uwagę na konieczność stawiania radykalnych pytań o konsekwencje dogmatów dla światopoglądu osób wierzących.

7

Providence, Chance, Divine Causation, and Molinism: A Reply to Łukasiewicz

58%

Flint T. P.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

55-69

EN

Dariusz Łukasiewicz’s “Divine Providence and Chance in the World” attempts to show that the strong traditional understanding of providence is no longer tenable, especially for one who adopts the current scientific picture of the world. In its place, Łukasiewicz suggests, we need to adopt a view of providence which allows for genuine chance events not controlled by God. I argue that he has not made his case on the need for the traditional view to be abandoned. I then examine two directions a Christian might go so as to accommodate most of the attractive elements of Łukasiewicz’s revisionary account without succumbing to the philosophical and theological defects his position exhibits.

PL

Opatrzność, przypadek, boska przyczynowość i molinizm: odpowiedź Łukasiewiczowi Esej Dariusza Łukasiewicz Opatrzność Boga a przypadek w świecie ma dowodzić, że silne tradycyjne rozumienie opatrzności nie da się utrzymać, zwłaszcza w świetle współczesnego naukowego obrazu świata. W jego miejsce Łukasiewicz proponuje koncepcję Opatrzności, która dopuszcza autentycznie przypadkowe zdarzenia, których Bóg nie kontroluje. Argumentuję, że argument Łukasiewicza jest nieudany. Następnie rozważam dwa sposoby, w jakie chrześcijanin mógłby uwzględnić większość atrakcyjnych składników rewizyjnej koncepcji Łukasiewicza, unikając filozoficznych i teologicznych wad jego stanowiska.

8

W ZDETERMINOWANYM ŚWIECIE. O STOICKIEJ SILE RZĄDZĄCEJ KOSMOSEM

58%

Wiśniewski H.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2016

|

vol. 59

|

issue 2

47-60

EN

Is human life is determinated? On this question I try to answer through the analysis of the Stoic philosophy. The Stoics believed that whole world, including God, is material substance, and every thing has a particle of God. The cosmos is the result of the action of God and exists from one fire to the next. God is the active principle which is understood as Providence (pro,noia) and Fate (ei`marme,nh), and He takes care of the world and directs from the inside. However, there is a difference between Providence and Fate. Divine providence is a power – God extends the providence to the whole world, but fate is a chain of causes.

PL

Czy życie ludzi jest zdeterminowane? Na to pytanie próbuję dać odpowiedź poprzez analizę filozofii stoickiej. Stoicy wierzyli, że cały świat jest tą samą materialną substancją, w tym również Bóg. Kosmos jest wynikiem działania Boga będącego aktywną zasadą, rozumianą jako Opatrzność czy Przeznaczenie. Bóg-Logos troszczy się o cały świat i kieruje nim od wewnątrz. Istnieją jednak różnice pomiędzy rozumieniem przeznaczenia będącego pewnym łańcuchem przyczyn następujących po sobie, a opatrznością, która jest boską mądrością czuwającą nad światem. Wszelkie pozostałe różnice ukazują filozofię stoików jako przemyślany i spójny system logiczno-wierzeniowy.

9

Causality, Chance, Providence and Design: Aquinas and Barbour on the Independence between Science and Religion

58%

Marcos M. P.

Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

|

2014

|

vol. 3

9-26

EN

The absolute and total distinction between primary and secondary causality is not, despite Ian Barbour’s opinion, a Thomist distinction. This is the reason why the distinction cannot be used as a tool by the defenders of the thesis that science and religion are completely independent fields of knowledge. On the contrary, the distinction, in its original understanding, allows us to explain how chance is compatible with providence or design. It is, therefore, a useful tool for those trying to build what Barbour calls an integration between science and religion.

PL

Absolutne i całkowite rozróżnienie pomiędzy przyczynowością pierwotną i wtórną nie jest, wbrew opinii I. Barboura, rozróżnieniem pochodzącym z tradycji tomistycznej. Dlatego też rozróżnienie to nie może być stosowane jako narzędzie przez zwolenników tezy, że nauka i wiara są całkowicie niezale żnymi obszarami wiedzy. Wręcz przeciwnie, powyższe rozróżnienie, w jego pierwotnym rozumieniu, pozwala nam wyjaśnić jak przypadek jest związany z opatrznością bądź projektem. Z tego powodu jest to użyteczne dla tych, którzy próbują budowa ć to, co Barbour nazywa integracją religii i nauki.

10

Divine Providence and Chance in the World: Replies

58%

Łukasiewicz D.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

249-273

EN

In the paper, I reply to the objections contained in the other papers in this issue raised against my conception of providence and chance presented in the opening article and the book from 2014. I argue that the existence of variously understood random events (chance) does not imply the thesis that God, the Creator of the world is not interested in the fate of individual creatures, including human beings. The reason why God can permit random events to occur is God’s will to create a relatively autonomous world that has the ability to self-develop and self-create. In such a world, there may be pointless evil for which God is not directly responsible.

PL

Opatrzność Boża a przypadek w świecie: odpowiedzi W artykule przedstawiam odpowiedzi do zarzutów, zawartych w innych artykułach tego numeru, wobec proponowanej przeze mnie w artykule otwierającym oraz monografii z roku 2014 koncepcji opatrzności i przypadku. Argumentuję, że istnienie różnie rozumianych zdarzeń przypadkowych nie implikuje tezy, że Bóg Stwórca świata nie interesuje się losem indywidualnych bytów stworzonych, w tym istot ludzkich. Staram się w swoich odpowiedziach pokazać, że powodem, dla którego Bóg może dopuszczać występowanie zdarzeń przypadkowych jest Boża wola stworzenia świata względnie autonomicznego, który ma zdolność samodzielnego rozwoju. W świecie takim może występować zło bezcelowe, za które Bóg nie ponosi bezpośredniej odpowiedzialności.

11

Św. Tomasz w myśli Jakuba Arminiusza

58%

Dorocki D.

Roczniki Teologiczne

|

2015

|

vol. 62

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

89-103

EN

The aim of this article is to expose the elements of the theology of Jacob Arminius, which has their foundation in the thought of saint Thomas. Arminius due to his fondness to the Aquinas, was distinguished among the reformed theologians of post-reformation era. The Thomistic character of his doctrines of God, creation and God’s providence partly separated him from the stream of Calvinist theological tradition, in which he was educated. The Dutch reformer starts his discourse about God, in the pattern of the Angelic Doctor, from the analogical cognition of Creator. Based on this presupposition and metaphysics of Thomas, the leiden’s professor accepted the traditional, scholastic understanding of God as a simple entity, who’s essence and existing are identical. Arminius was also intellectualist by subordinating the will of God to his reason. Natura Dei is perforce good and just, therefore the act of creation is the granting of kindness. God’s providence, that sustains everything in existence, cannot operate against the purposes contained in the bringing of the world to entity. It must be always oriented on what is consistent with the scientia et sapientia Dei. The Dutch reformer just like the Aquinas was not a occasionalist. He was leaving the rightful space for the second causes (causae secundae). The presentation of views of Arminius, on the background of Thomas, leads to a conclusion that he depended on the great master of scholasticism in the main points of his theology.

PL

Celem artykułu jest wyeksponowanie elementów teologii Jakuba Arminiusza, mających swe źródło w myśli św. Tomasza. Arminiusz wyróżniał się bowiem wśród reformowanych teologów okresu poreformacyjnego ze względu na swoje zamiłowanie do Akwinaty. Tomistyczny charakter jego doktryny Boga, stworzenia i Opatrzności Bożej odgradzał go częściowo od nurtu kalwińskiej tradycji teologicznej, w której został wychowany. Holenderski reformator na początku swego dyskursu o Bogu, na wzór Doktora Anielskiego, mówił o analogicznym poznaniu Stwórcy. Bazując na tym założeniu oraz na metafizyce Tomasza, lejdejski profesor przyjmował tradycyjne, scholastyczne rozumienie Boga jako bytu niezłożonego, którego istota jest tożsama z istnieniem. Arminiusz był również intelektualistą podporządkowując wolę Absolutu Jego rozumowi. Natura Dei z konieczności jest dobra i sprawiedliwa, dlatego też akt stwórczy jest udzieleniem dobroci. Opatrzność Boża, która podtrzymuje wszystko w istnieniu, nie może działać przeciwko celom zawartym w powołaniu świata do bytu. Ona musi być zawsze zorientowana na to, co zgodne ze scientia et sapientia Dei. Lejdejczyk, tak jak Akwinata, nie był okazjonalistą, pozostawiając należne miejsce przyczynom wtórnym (causae secundae). Niniejsza prezentacja poglądów Arminiusza na tle Tomasza prowadzi do wniosku, że był on zależny od wielkiego mistrza scholastyki w kluczowych kwestiach swojej teologii.

12

Chance or Agency? A Response to “Divine Providence and Chance in the World”

51%

Forrest P.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

111-125

EN

Dariusz Łukasiewicz distinguishes six concepts of chance, some (C3, C5, C6) but not others (C1, C2, C4) compatible with human freedom in the robust (“libertarian”) sense. In this paper, I argue in two ways that theists should reject ontological chance (C1) and rely instead on irreducible agency when considering events that are providentially not predestined by God. My arguments depend on a univocal understanding of the assertions that God is a loving agent and that, at their best, human beings are loving agents. Implicit in Łukasiewicz’s paper, is the objection that this an improper anthropomorphism. I am an unashamed anthropomorphist and will defend univocity.

PL

Przypadek czy sprawczość? Odpowiedź na „Divine Providence and Chance in the World” Dariusz Łukasiewicz wyróżnia sześć pojęć przypadku, spośród których jedne (C3, C5, C6) są spójne z ludzką wolnością rozumianą po libertariańsku, a inne nie (C1, C2, C4). W tym eseju argumentuję na dwa sposoby, że teiści powinni odrzucić przypadek ontologiczny (C1) i odwołać się zamiast tego do nieredukowalnej sprawczości w odniesieniu do zdarzeń, które nie są opatrznościowo wyznaczone przez Boga. Moje argumenty zależą od jednoznacznego rozumienia twierdzeń, że Bóg jest kochającym sprawcą oraz że istoty ludzkie, w swoim najlepszym zachowaniu, są kochającymi sprawcami. Łukasiewicz zakłada milcząco, że takie twierdzenia cechuje niewłaściwy antropomorfizm. Opowiadam się za antropocentryzmem i będę bronić jednoznaczności.

13

„Liberum arbitrium” w filozofii średniowiecznej w kontekście teorii deterministycznych

51%

Szocik K.

Studia Philosophiae Christianae

|

2014

|

vol. 50

|

issue 2

105-123

EN

This paper analyzes the concept of 'liberum arbitrium' in the philosophy of Augustine, Anselm and Thomas Aquinas. It underlines their compatibilist connection between the freedom of choice and deterministic factors. Each of them has defended liberum arbitrium, being aware of the potential difficulties related to God’s influence on human fate.

PL

Artykuł analizuje koncepcje liberum arbitrium w filozofii Augustyna, Anzelma i Tomasza z Akwinu. Wskazuje na kompatybilistyczne łączenie przez nich wolności wyboru z istnieniem czynników deterministycznych. Każdy z nich bronił liberum arbitrium, dostrzegając potencjalne trudności związane z wpływem Boga na losy człowieka.

Refine search results

Providential Disorder in Plato’s Timaeus?

Starlings, Whales and Herring: Animals as Portents in Early Modern England

'Quid est praecipuum?' Status and uses of physics in the 'Naturales Quaestiones' of Seneca the Younger.

Boecjusza idea duszy i poznania Boga na podstawie dzieła De consolatione filosofiae

Miara rzeczy. Teologiczny kod Modlitwy Norwida

Analiza konsekwencji światopoglądowych wybranych twierdzeń chrześcijaństwa w wersji rzymskokatolickiej

Providence, Chance, Divine Causation, and Molinism: A Reply to Łukasiewicz

W ZDETERMINOWANYM ŚWIECIE. O STOICKIEJ SILE RZĄDZĄCEJ KOSMOSEM

Causality, Chance, Providence and Design: Aquinas and Barbour on the Independence between Science and Religion

Divine Providence and Chance in the World: Replies

Św. Tomasz w myśli Jakuba Arminiusza

Chance or Agency? A Response to “Divine Providence and Chance in the World”

„Liberum arbitrium” w filozofii średniowiecznej w kontekście teorii deterministycznych