Search results

1

Agnieszka Zatorska, Polskie i słoweńskie predykatory kauzatywne z parafrazą przymiotnikową, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, 376 s.

100%

Žele A.

Rocznik Slawistyczny

|

2015

|

vol. 64

239-240

2

Przymiotniki w polskich współcześnie używanych nazwach drzew

100%

Kowalik K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2015

|

issue 10

70-81

EN

The subject of interest in the article are the names of trees appearing in Europe, commonly used in Polish elaborations. An analysis was conducted on the adjectives being a part of the binominal names, describing the species name (cedr atlantycki – Cedrus atlantica, jałowiec pospolity – Juniperus communis, sosna pospolita – Pinus sylvestris). The aim of this article is to create their formal and semantic typology.

3

Predykatywy odprzymiotnikowe i odprzysłówkowe („można”, „niepodobna”, „wiadomo”, „wolno”) w Słowniku języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku

84%

Bronikowska R.

Język Polski

|

2013

|

issue 2

95-104

PL

Autorka porównuje cechy i funkcje wymienionych w tytule wyrazów w polszczyźnie współczesnej i XVII–wiecznej. Według autorki w XVII wieku leksemy te, zaliczane obecnie do czasowników niewłaściwych, miały status pośredni pomiędzy klasą czasowników a przymiotników lub przysłówków. Odmienności między współczesnymi a XVII–wiecznymi użyciami opisywanych wyrazów widoczne są na różnych poziomach systemu językowego. W drugiej części artykułu autorka przedstawia rozwiązania dotyczące opisu tych słów przyjęte w Słowniku języka polskiego XVII i 1. poł. XVIII w.

EN

The author compares features and functions of words listed in the title in the contemporary and 17th century Polish language. According to the author, the status of these lexemes (today treated as impersonal verbs) was in the 17th century intermediate between verbs and adjectives or adverbs. Differences between contemporary and 17th century uses of the words can be seen at several levels of the linguistic system. The author also shows a way of describing these words in the Dictionary of Polish language of the 17th and the 1st half of the18th century.

4

Różne oblicza tautologii słowotwórczej w polskich gwarach

84%

Jaros I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

vol. LXIV

87-101

EN

The author examined the issue of a derivational tautology of nouns and adjectives on examples from the dialects of Central Poland. Various causes of this phenomenon of a grammatical (derivational and flectional) character were indicated. Some of them were connected with shaping of semantic function of individual formants (e.g. those forming names of places and activity instruments), other with their productivity (e.g. adjective suffix -ny) and also with their influence on more distinct categorial function of derivatives (cf. bornik, gonciarka, kopydło). Some changes were observed in recognizing originally tautological derivatives that are connected with the modification of meaning of words formed with their help (e.g. gąsiątko – gąsię).

PL

W oparciu o materiał językowy, pochodzący z gwar Polski centralnej, zostało omówione zagadnienie tautologii słowotwórczej występujące wśród rzeczowników i przymiotników. Wskazano różne przyczyny tego zjawiska o charakterze gramatycznym (słowotwórcze i fleksyjne), związane z kształtowaniem się funkcji semantycznej poszczególnych formantów (np. tworzących nazwy miejsc i środków czynności), ich produktywnością (np. przymiotnikowy sufiks -ny), oraz wpływem na bardziej wyraźną funkcję kategorialną derywatów (por. bornik, gonciarka, kopydło). Zauważono zmiany w zakresie pojmowania prymarnie tautologicznych derywatów, które wiążą się z modyfikacją znaczenia tworzonych za jego pomocą formacji (np. gąsiątko – gąsię).

5

Głupi / idiotyczny / nieszczęsny długopis, czyli o nie tylko ekspresywnym znaczeniu pewnego typu przymiotników

84%

Doboszyńska-Markiewicz K.

Poradnik Językowy

|

2023

|

vol. 807

|

issue 8

48-59

EN

This article shows lexemes such as głupi (gwóźdź), debilne (zebranie), idiotyczny (ząb), nieszczęsne (dokumenty) (a stupid/foolish/ridiculous/wretched (nail/meeting/tooth/document)) as a subgroup of metapredicative adjectives with expressive and colloquial markedness. When they moved to the level of speaking about speaking, they lost some of the formal characteristics of typical adjectives (they are non-contrastive, non-negatable, nod-gradable among other features) and the meanings associated with mental impairment, illness, and other misfortunes have changed into the carrier of the evaluation ‘it’s not worth talking about’. This process falls into the research on grammaticalisation. This article provides an overview of dictionary entries of the analysed expressions and the author’s preliminary hypothesis on their capability to reinforce assertion.

PL

Artykuł ukazuje leksemy typu głupi (gwóźdź), debilne (zebranie), idiotyczny (ząb), nieszczęsne (dokumenty) jako podgrupę przymiotników metapredykatywnych o nacechowaniu ekspresywnym i potocznym. Przechodząc na poziom mówienia o mówieniu, utraciły one niektóre cechy formalne typowych przymiotników (m.in. są niekontrastywne, nienegowalne, nie stopniują się), a znaczenia upośledzenia umysłowego, choroby i innych nieszczęść zmieniły się w nośnik oceny ‘nie warto o tym mówić’. Proces ten wpisuje się w badania nad gramatykalizacją. Artykuł zawiera przegląd haseł słownikowych analizowanych wyrażeń, a także wstępną hipotezę autorki o ich zdolności do wzmacniania asercji.

6

Wybór i nieokreśloność jako komponenty semantyczne przymiotnika dowolny

84%

Grochowski M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

issue 12

104-111

EN

The choice and indefiniteness as semantic features of the adjective dowolny ‘any’

7

Zur Spezifik der adjektivischen Neologismen. Einige Bemerkungen anhand des ‘Wortwarte’-Korpus

84%

Dargiewicz A.

Prace Językoznawcze

|

2013

|

issue 15/1

7-19

EN

The present paper is devoted to the specificity of adjectival neologisms on the basis of observations made while analyzing the ‘Wortwarte’ electronic corpus, whose author is doctor Lothar Lemnitzer from Berlin-Brandenburg Academy of Sciences. This lexical corpus is updated on a nearly daily basis and provides a source of valuable information concerning German lexis for people learning the language as well as for linguists. It also encourages the researchers to pay more attention to new lexemes and to describe them. The adjectival neologisms listed in ‘Wortwarte’ are certainly worth attention. The empirical material for the paper, which comprises adjectival neologisms that were listed in 2012 and in January 2013, was subjected to both quantitative and qualitative analysis. The main conclusions are as follows: adjectival neologisms constitute 6% of the neologisms listed in ‘Wortwarte’ and in terms of quantity they prevail over verbal neologisms, although they are significantly fewer in comparison with nominal neologisms. However, it should be emphasized that the number of emerging adjectival neologisms in relation to neologisms derived from different parts of speech proves that the adjective enjoys a firm, stable status both among the lexemes existing in the German language and those emerging on a day-to-day basis. As far as the structure of adjectival neologisms is concerned, of particular importance is the fact that most of them are two- or multi-word compounds (in 2012 – 95%, in January 2013– 90% of all neologisms under analysis) which demonstrate a distinct tendency to form word series, e.g.: airbagfrei, ambientefrei, couchfrei, exzellenzfrei, fracfrei, gagfrei. Another interesting issue concerns the spelling of adjectival neologisms. More specifically, these neologisms reflect the overall tendency in the contemporary German language to opt for hyphenation. What this paper underlines is that the graphic-optical breaking of individual parts of a compound, by means of a hyphen, serves variouspurposes. The results of the analysis are presented using diagrams, which helped to order the data gathered, to visualize them and facilitate their interpretation.

8

Wokół wyrażenia „jedyny” i jego zanegowanej postaci

84%

Wołk M.

Język Polski

|

2014

|

vol. 94

|

issue 4

314-321

PL

Przedmiotem refleksji w niniejszym artykule jest słowo „jedyny” i jego zanegowana postać, tj. wyrażenie „nie jedyny” lub „niejedyny”. Słowniki ortograficzne PWN sprawę pisowni (łącznej lub rozdzielnej) explicite rozstrzygają dopiero w wydaniach od 2003 r. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami obowiązuje pisownia łączna. Ponieważ poruszony problem wykracza poza kwestie czysto poprawnościowe, analizie poddano również funkcjonowanie tych wyrażeń, status gramatyczny słowa „jedyny”, a także kwestię jego łączliwości, zawsze pozostającą w związku z semantyką danej jednostki językowej.

EN

The article centres on the word "jedyny" (‘only’) and its negated form, i.e. an expression "nie jedyny" or "niejedyny" (‘not the only one’). Orthographical dictionaries published by PWN explicitly determine the issue of their spelling as late as in the 2003 editions. According to the latest recommendations, spelling the negated form as one word is correct. Since the discussed matter goes beyond mere correctness, the functional as well as grammatical status of the word was analysed, together with its selectional restrictions, which are always related to the semantic level of a given linguistic unit.

9

Escape from Etymology? A Corpus Study of Polish Adjectival Intensifiers

84%

Dziwirek K.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova

|

2020

|

issue 5

EN

Using the Polish National Corpus (NKJP), the author discusses 31 Polish reinforcing adverbs to determine the degree of their semantic specificity and freedom of connection with adjectives. Empowering adverbs express the person’s judgement, attitudes, and emotions. The author shows that most of the reinforcing adverbs have not deviated from their etymology, even though they are considered synonyms of the word “very”: their etymological meanings influence the choice of the adjective. The most frequently reinforced adjectives in NKJP are “difficult”, “important” and “essential”.

PL

Używając Narodowego Korpusu Języka Polskiego (NKJP), autorka omawia 31 polskich przysłówków wzmacniających, aby określić stopień ich specyficzności semantycznej oraz dowolności łączenia się z przymiotnikami. Przysłówki wzmacniające wyrażają sądy, postawy i emocje osoby mówiącej. Autorka pokazuje, że większość przysłówków wzmacniających nie oddaliło się od swojej etymologii, mimo że są uważane za synonimy słowa bardzo: ich etymologiczne znaczenia wpływają na wybór przymiotnika. Najczęściej wzmacniane przymiotniki w NKJP to trudny, ważny i istotny.

10

Jaki właściwie jest dziwny świat? O znaczeniu przymiotnika dziwny i jego bliskoznaczników

84%

Wołk M.

Linguistica Copernicana

|

2017

|

vol. 14

EN

The paper focuses on the Polish adjective dziwny [‘strange’] in its most typical position, that is adjacent to a noun. The aim of the analysis is to provide a description of its meaning which leads to proposing its semantic definition. Hence, the connectivity of this adjective is characterised, with a view to indicating possible selectional limitations imposed on nouns which could enter a collocation with it. In order to propose fundamental semantic hypotheses, the analysed lexical properties of the focal adjective are compared with other predicates with a similar meaning, that is expressions such as dziwaczny [‘bizzare’], nietypowy [‘untypical’], osobliwy [‘peculiar’] and specyficzny [‘specific’].

PL

Głównym przedmiotem badań w niniejszym artykule jest przymiotnik dziwny występujący w najczęstszej dla niego pozycji, tj. przy rzeczowniku. Celem analizy jest opis jego znaczenia prowadzący do sformułowania definicji semantycznej. Środkiem do niego jest charakterystyka łączliwości tego wyrażenia ukierunkowana na wskazanie ewentualnych ograniczeń selekcyjnych nałożonych na rzeczowniki mogące przy nim występować. Sformułowaniu zasadniczych hipotez semantycznych służy także porównanie rozpatrywanych właściwości leksykalnych centralnego przymiotnika dziwny z predykatami o podobnym znaczeniu, tj. wyrażeniami dziwaczny, nietypowy, osobliwy i specyficzny.

11

Przymiotnikowy formant -asy (-̓asy) jako przykład słowotwórczego archaizmu peryferycznego

84%

Jaros I.

Prace Językoznawcze

|

2016

|

issue 18/4

PL

Przedmiotem omówienia jest formant -asy (-‘asy), który w historycznej polszczyźnie tworzył, występujące do połowy XVIII wieku, nazwy kolorów, np. białasy, czerwonasy, szarasy, żółtasy. Są to derywaty odprzymiotnikowe o znaczeniu niepełnej lub osłabionej cechy określonej w podstawie. Za pomocą formantu -asy w polskich gwarach powstały derywaty nie tylko od przymiotników nazywających kolory, np. burasy, modrasy, posiwasy, ale także smaki, np. słodkasy, właściwości fizyczne przedmiotów, np. mokrasy, przydługasy oraz negatywne cechy istot żywych, np. głupasy, ubogasy, starasy. Na podstawie danych wydobytych przede wszystkim ze źródeł publikowanych, wskazano ich zasięgi geograficzne, obejmujące północne i południowe oraz wyspowo wschodnie peryferia polskiego obszaru językowego. Przykłady derywatów z morfemem -as- tworzonych od przymiotnika biały, pochodzące z innych językach słowiańskich, sugerują, że był on znany na obszarze całej Słowiańszczyzny. Żywotność w historycznej polszczyźnie oraz polskich gwarach formantu -asy czyni z naszego obszaru etnicznojęzykowego przykład terenu peryferycznego, na którym doszło do pojawienia się innowacji w zakresie łączliwości omawianego sufiksu z podstawowymi przymiotnikami o różnym znaczeniu.

EN

The author presents formant -asy (-‘asy) creating names of colours, e.g. białasy, czerwonasy, szarasy, żółtasy, that existed in old Polish until the second part of the 18th century. These are adjectival derivatives with meanings related to a partial or weakened feature defined in the word-formation base. In Polish dialects derivatives with formant –asy were formed not only from adjectives naming colours e.g. burasy, modrasy, posiwasy, but also from those naming flavours e.g. słodkasy, physical characteristics of objects e.g. mokrasy, przydługasy, and negative features of living beings e.g. głuptasy, ubogasy, starasy. The author indicates their geographical range - north, south and insular eastern peripheries of the ethnic area with the Polish language – mainly on the basis of the data collected from published sources. Occurrences of derivatives with morpheme -as- formed from adjective biały that originate from other Slavonic languages suggest that the morpheme was known on the whole Slavic territory. The persistence of formant –asy in the old Polish language and Polish dialects makes our ethno-linguistic area an example of a peripheral territory where there occurred an innovation in the connectivity of the mentioned suffix with basic adjectives of various meaning.

12

Synonimia słowotwórcza przymiotników w gwarach – wybrane problemy interpretacyjne

84%

Jaros I.

Gwary Dziś

|

2021

|

vol. 14

95-104

EN

The author presents selected issues of an analysis of adjectival derivatives which are parts of formative synonymia. She discusses difficulties with the interpretation of the meaning of derivatives and the function of the formants that create them. The analysis is based on expressive adjectives that indicate intensification and weakening of a feature. These adjectives occur in the dialects of central Poland. The adjectives indicating a high degree of intensity of a given feature result in a number of synonyms whose formants fulfil different functions: expressive (e.g. -uchny, -uśki, -utki, -usi, -usieńki), strengthening and exaggerating (e.g. -chny, -achny, -alachny, -aśny, -aśki). Special attention has been paid to the context that plays a primary role in the understanding of adjectives of an incomplete feature. It is a major tool of selecting the material in which the same formants (e.g. -awy, przy-, przy-/-awy) create derivatives indicating the weakening or excess of the primary feature.

PL

Autor prezentuje wybrane problemy analizy odprzymiotnikowych derywatów, które wchodzą w relacje synonimii słowotwórczej. Na przykładzie występujących w gwarach Polski centralnej przymiotników ekspresywnych oraz oznaczających intensyfikację cechy lub jej osłabienie omawia trudności związane z interpretacją znaczenia derywatów oraz funkcji formantów, które je tworzą. Przymiotniki oznaczające wysoki stopień natężenia danej cechy tworzą szeregi synonimów bliskoznacznych, których formanty, pełnią różną funkcję – ekspresywną (np. -uchny, -uśki, -utki, -usi, -usieńki) oraz wzmacniającą i wyolbrzymiającą nazywaną cechę (np. -chny, -achny, -alachny, -aśny, -aśki). Szczególną uwagę zwraca się na kontekst, który odgrywa podstawową rolę w prawidłowym odczytaniu znaczenia przymiotników o znaczeniu cechy niepełnej. Jest on podstawowym narzędziem selekcji materiału, w którym te same formanty (np. -awy, przy-, przy-/-awy) tworzą derywaty wskazujące na osłabienie cechy podstawowej oraz jej nadmiar.

13

Kobiecy i męski świat. O asymetrii funkcjonalnej przymiotników określających przynależność do płci

84%

Wołk M.

Język Polski

|

2024

|

vol. 104

|

issue 1

5-16

PL

Przedmiotem badań w artykule jest łącznie pięć przymiotników reprezentujących pojęcia kobiecości i męskości w języku polskim. Pierwszemu z pojęć odpowiadają cztery przymiotniki: kobiecy, babski, damski i żeński, drugiemu – zasadniczo jeden: męski. Dlatego już w tytule tekstu postawiona jest teza o swoistej asymetrii funkcjonalnej porównywanych wyrażeń. Celem podjętych badań jest sprawdzenie, czy ma ona charakter tylko ilościowy, czy też także jakościowy, przekładający się na znaczenie i użycie opisywanych jednostek. Analityczne części tekstu zawierają przegląd jednostek językowych z udziałem opisywanych wyrażeń oraz charakterystykę ich właściwości składniowych i łączliwości leksykalnej. Przeprowadzone badania pokazują różnice leksykalne (semantyczne i pragmatyczne) pomiędzy czterema pokrewnymi semantycznie określeniami kobiecości, a także zależności, w jakie wchodzą one z przymiotnikiem męski. Analiza wpisuje się w nurt językoznawstwa strukturalnego i abstrahuje tym samym od wniosków natury pozajęzykowej dotyczących związku pomiędzy językiem a płcią.

EN

The study focuses on five adjectives representing the concepts of femininity and masculinity in Polish. The former is represented by four adjectives: kobiecy, babski, damski and żeński, the latter is described by only one: męski. That is why as early as in the title the article mentions a peculiar functional asymmetry of the compared expressions. The aim of the research is to determine whether this asymmetry is only quantitative or also qualitative, affecting the meaning and use of the presented units. The analytical sections of the text consist of overviews of the linguistic units which include the expressions and the descriptions of syntactic properties and lexical connectivity of the five adjectives undergoing scrutiny. The analyses reveal lexical differences (both semantic and pragmatic) between the four semantically related expressions of femininity, as well as the interactions they have with the adjective męski. The study is a part of structural linguistics and thus refrains from extra-linguistic conclusions concerning the relationship between language and gender.

14

Przymiotniki 'maksymalny', 'minimalny' w systemie współczesnej polszczyzny

84%

Piotrowska A.

Linguistica Copernicana

|

2023

|

vol. 20

157-178

EN

The article focuses on the pair of antonymous adjectives maksymalny (maximal) and minimalny (minimal) and examines their position within the contemporary Polish language system through an analysis of their syntactic-semantic compositionality. It utilizes excerpts from the classifications by Krystyna Kallas and Jadwiga Wajszczuk to determine the characteristics attributed to these adjectives and the classes they may belong to. These adjectives can be regarded as lexical expressions of superlatives, with their meaning revolving around the concept of possibility – maksymalny denoting the ‘greatest among the achievable possibilities’ and minimalny denoting the ‘smallest among the achievable possibilities’.

PL

Artykuł skupia się na parze antonimicznych przymiotników o postaci maksymalny, minimalny oraz wskazaniu ich miejsca w systemie współczesnej polszczyzny, poprzez analizę ich łączliwości składniowo-semantycznej. Wykorzystuje do tego fragmenty klasyfikacji Krystyny Kallas i Jadwigi Wajszczuk i sprawdza, jakie cechy przysługują badanym jednostkom i do jakich klas mogą należeć. Przymiotniki te można traktować jako leksykalne wykładniki superlatywu, a ich znaczenie skupione jest wokół pojęcia możliwości – maksymalny ‘największy z możliwych do osiągnięcia’, minimalny – ‘najmniejszy z możliwych do osiągnięcia’.

15

СТУПЕНІ ПОРІВНЯННЯ ПРИКМЕТНИКІВ: ВІД ПОРУШЕННЯ НОРМИ ДО ТРАДИЦІЇ (на матеріалі словника А. Нелюби, Є. Редька Словотворчість незалежної України. 2012–2016)

71%

Халіман О.

Studia Ukrainica Posnaniensia

|

2019

|

vol. 7

|

issue 1

19-26

EN

The article focuses on the tendencies description of the comparative and superlative forms in modern Ukrainian based on the dictionary compiled by A. Neliuba, Ye. Redko Word-Formation in Independent Ukraine. 2012–2016 (2017). The formation models favour the reinterpretation, enlarge the semantic structure of the initial words from qualitative adjectives, which nominate non-grade characteristics, from relative, compound adjectives, from nouns with the omission of the adjectivity stage, the inclination to the synthetic forms. These formation models are marked with regularity. The need to codify the correspondent tendencies, taking into account the regularity of reproduction in the Ukrainian language grammar books sources has been argumented, as well as the need to fi xate and interpret new semantic shades in lexico-graphic sources.

PL

W artykule opisano tendencje tworzenia form komparatiwu i superlatiwu we współczesnym języku ukraińskim na materiale słownika A. Neluby, J. Red`ki Słowotwórstwo niepodległej Ukrainy. 2012–2016 (2017). Modele tworzenia form od przymiotników jakościowych oznaczających cechę niestopniowalną, dzierżawczych, przymiotników złożonych itp. sprzyjają reinterpretacji, rozszerzeniu struktury semantycznej słów podstawowych. Cechuje je regularność. Podkreślono potrzebę usystematyzowania odpowiednich tendencji z uwzględnieniem ich regularnej odtwarzalności w gramatyce języka ukraińskiego, ujęciem i objaśnieniem nowych odcieni semantycznych w źródłach leksykograficznych.

16

Przymiotniki i imiesłowy przymiotnikowe czynne w przekładzie tekstów reklamowych z języka angielskiego na język polski

67%

Piecychna B.

Prace Językoznawcze

|

2020

|

issue XXII/4

103–119

PL

Głównym celem pracy jest wykazanie określonych tendencji w przekładzie reklamowym z języka angielskiego na język polski w odniesieniu do przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych czynnych w opisie produktu z branży beauty. Autorka pracy pragnie zweryfikować, czy sposób przetłumaczenia wybranych jednostek analizy odpowiada zasadom tworzenia skutecznych tekstów sprzedażowych opracowanym przez specjalistów z branży i językoznawców. W badaniu wykorzystano opis wody toaletowej Blue Wonders firmy Oriflame oraz jego przekład na język polski. Analiza wykazała, że występujące w tekście źródłowym formy adjektywne, istotne z punktu widzenia specyfiki komunikatu, albo zostały pominięte, albo przetłumaczone nieadekwatnie do celu opisu produktu.

EN

The main aim of this article is to discuss certain tendencies in advertising translation from English to Polish in regard to adjectives and adjectival present participles in a product description used in the beauty industry. More specifically, the author’s purpose is to verify whether the way of translating selected units of analysis corresponds to general rules of creating effective marketing texts which were designed by experts within the field of sales and marketing as well as by linguists. The study is based on a description of Oriflame’s Blue Wonders perfume and its translation into Polish. The analysis shows that the adjectival forms employed in the source text which were crucial from the m perspective of the specificity of a marketing text were either omitted or translated inadequately when it comes to the purpose of the product description.

17

„Czy to stosowne>?” O cechach składniowych i semantycznych jednostek „stosowny" i „stosownie"

67%

Maryn-Stachurska D.

Polonica

|

2021

|

vol. 41

81-95

EN

The article presents a detailed syntactic and semantic analysis of the words stosowny [appropriate], stosownie [appropriately] in the Polish language. The author sets a hypothesis that by analogy with the units odpowiedni / odpowiednio one can distinguish homonymous lexical units in the shape of an adjective and an adverb representing different levels of the language (belonging to its subject level and meta level). The lexical units having the shape of stosowny and stosownie represent the adjective and the adverb, respectively, as well as the meta predicative operator stosowny and meta predicative operator stosownie. Accordingly, stosownie cannot perform the function of an enumeration operator, which is performed in turn by the sequence odpowiednio.

PL

Artykuł zawiera szczegółową analizę syntaktyczno- semantyczną słów stosowny, stosownie w języku polskim. Autorka stawia hipotezę, że analogicznie do jednostek odpowiedni / odpowiednio można wyróżnić homonimiczne jednostki leksykalne o kształcie przymiotnika i przysłówka reprezentujące różne poziomy języka (należące do jego poziomu przedmiotowego i poziomu meta). Jednostki leksykalne o kształcie stosowny i stosownie reprezentują odpowiednio przymiotnik i przysłówek, a także operator metapredykatywny stosowny i operator metapredykatywny stosownie. Stosownie nie może natomiast pełnić funkcji operatora wyliczenia, którą pełni ciąg odpowiednio.

18

O znaczeniu przedmiotowym i metatekstowym jednostek normalny i normalnie

67%

Maryn-Stachurska D. N.

Polonica

|

2019

|

vol. 39

179-191

EN

The purpose of this article is to describe the syntactic and semantic properties of the units normalny and normalnie. The basic thesis concerns the existence of units normalny/normalnie, representing the classes of adjectives and adverbs, as well as metapredicative operators. The adverb normalnie, which the adjective normalny is semantically derived from, conveys the idea of no distinction between a certain x and the other x’s in the cluster x. Someone or something is not different, in terms of a certain feature, from the other items in the same cluster. The metapredicate normalnie constitutes a comment on the theme: it confirms the accuracy of use of a particular predicate.

PL

Celem artykułu jest opis właściwości składniowych i semantycznych jednostek normalny i normalnie, a przede wszystkim określenie ich statusu gramatycznego. Podstawowa teza tekstu dotyczy istnienia odrębnych jednostek języka reprezentujących, odpowiednio, klasę przymiotników i przysłówków (normalny1/normalnie1), a także operatorów metapredykatywnych (normalny2/normalnie2). Przymiotnik normalny, derywowany semantycznie od przysłówka normalnie, wskazuje na brak wyróżniania się pewnego x-a w zbiorze X. Ktoś lub coś nie jest inne pod względem jakiejś cechy od pozostałych elementów zbioru. Metapredykatyw normalnie (a także przymiotnik metapredykatywny normalny) komentuje spełniany aktualnie akt mowy, a dokładnie potwierdza adekwatność użycia danego predykatu.

19

Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego)

67%

Citko L.

Studia Białorutenistyczne

|

2023

|

vol. 17

243-258

EN

The article is devoted to the inflectional forms old Belarusian adjectives. As a source of research material, two monuments of the 16th–18th centuries were used, representing the first (the Chronicle of Suprasl) and the last (the Chronicle of Bychowiec) editions of the Chronicles of the Grand Duchy of Lithuania. Chronicle literature reflects the condition of the living language of that period better than religious works subordinated to the canons of Church Slavonic tradition. The aim of the research is the analysis of the development of inflectional forms of adjectives with particular attention to similarities and differences in reference to the Ruthenian condition. Forms of adjectives have been selected and compared to paradigms of the earlier period. It has been established that inflectional system of adjectives took into consideration both the advanced process of phasing-out of non-complex inflexion (nominal) and the promotion of complex inflection (pronominal). Within its framework, old features referring to the Church Slavonic language have been documented, although at the same time, features of the nature of Belarusian innovations have been very clearly marked. Inflectional system of adjectives (especially The Chronicle of Bychowiec) preserved some regional features which indicate references to the south-western Belarusian dialects. These phenomena may help to establish the location of the monument or the place of origin of its author.

BE

Артыкул прысвечаны характарыстыцы склонавых форм старабеларускіх прыметнікаў. У якасці крыніцы матэрыялу для даследавання выкарыстаны два помнікі XVI–XVIII стст., якія прадстаўляюць першую (Супрасльскі летапіс) і апошнюю (Хроніка Быхаўца) рэдакцыі летапісаў ВКЛ. Летапісная літаратура ў большай ступені адлюстроўвае стан жывой мовы гэтага перыяду, чым рэлігійныя творы, падпарадкаваныя канонам царкоўнаславянскай традыцыі. Мэта даследавання – прааналізаваць развіццё склонавых форм прыметнікаў, звяртаючы асаблівую ўвагу на падабенства і адрозненне з агульнарускім станам. На аснове аналізу прыметнікавых формаў, выдзеленых з тэкстаў, і параўнання іх з парадыгмамі больш ранняга перыяду ўстаноўлена, што для сістэмы прыметніка характэрны, з аднаго боку, інтэнсіўны працэс страты простых (назоўнікавых) форм, а з другога – распаўсюджванне складаных (займеннікавых) форм. У межах складанага скланення ў невялікай ступені фіксyюцца яшчэ старыя з’явы, якія адносяцца да царкоўнаславянскай мовы, але адначасова значна больш выразна прасочваюцца рысы беларускіх флексійных інавацый. Флексійная сістэма прыметніка, асабліва Хронікі Быхаўца, замацавала таксама некаторыя рэгіянальныя асаблівасці, якія паказваюць адносіны да паўднёва-заходніх беларускіх гаворак. Гэтыя моўныя рысы могуць аказацца важнымі для вызначэння месца стварэння помніка або месца паходжання яго аўтара.

PL

Artykuł jest poświęcony charakterystyce form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich. Jako źródło materiału badawczego posłużyły dwa zabytki XVI–XVIII wieku, reprezentujące pierwszą (Kronika supraska) i ostatnią (Kronika Bychowca) redakcję latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Literatura kronikarska w większym stopniu odzwierciedla stan żywego języka tego okresu niż utwory religijne podporządkowane kanonom tradycji cerkiewnosłowiańskiej. Celem badań była analiza rozwoju form fleksyjnych przymiotników ze zwróceniem szczególnej uwagi na podobieństwa i różnice w stosunku do stanu ogólnoruskiego. Na podstawie analizy wyekscerpowanych z tekstów form przymiotnikowych i porównania ich z paradygmatami okresu wcześniejszego stwierdzono, iż system fleksyjny przymiotnika cechował z jednej strony zaawansowany proces wycofywania form odmiany niezłożonej (rzeczownikowej), z drugiej zaś upowszechnianie się form odmiany złożonej (zaimkowej). W jej obrębie śladowo udokumentowane zostały stare cechy, nawiązujące do języka cerkiewnosłowiańskiego, chociaż równocześnie bardzo wyraźnie zaznaczyły się cechy o charakterze innowacji białoruskich. System fleksyjny przymiotnika, w szczególności Kroniki Bychowca, utrwalił również pewne rysy regionalne, które wykazują nawiązania do zespołu gwar południowo-zachodniobiałoruskich. Zjawiska te mogą być wskazówką pomocną przy ustalaniu lokalizacji zabytku lub miejsca pochodzenia jego autora.

20

Vocabulary in autism spectrum disorders. Part 3: Qualitative description – the category of relations

59%

Hrycyna E.

Logopedia Silesiana

|

2022

|

vol. 11

|

issue 2

PL

Artykuł jest trzecią częścią studium poświęconego słownictwu w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Przedmiotem zainteresowań w artykule jest kategoria relacji i jej leksykalnych wykładników. Autorka przedstawia różne typy wyrażanych językowo relacji. Omawia, w jaki sposób są one reprezentowane w języku osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, poświęcając osobny fragment częściom mowy. Przyswajanie pojęć relacyjnych i właściwych im wykładników leksykalnych stanowi istotne wyzwanie rozwojowe; szczególnie trudne dla osób z autyzmem. Właśnie w obszarze tej kategorii różnice między słownikami osób typowo się rozwijających i osób z zaburzeniami autystycznymi są najwyraźniejsze. Pozostałe wnioski z przeprowadzonej analizy pokrywają się z tymi z drugiej części studium, dotyczącej kategorii rzeczy i zdarzeń.

EN

The article is the third part of a study concerned with vocabulary in autism spectrum disorders. The subject of interest in this article is the category of relations and its lexical exponents. The author presents various types of linguistically expressed relations. She discusses how they are represented in the language of people with autism spectrum disorders and devotes a separate fragment to parts of speech. The acquisition of relational concepts and their lexical exponents is a significant development challenge; especially difficult for people with autism. In the category of relations the differences between the vocabularies of typically developing people and people with autistic disorders are the most pronounced. Other conclusions from the analysis carried out are in line with those in the second part of the study concerning the category of things and events.

Refine search results

Agnieszka Zatorska, Polskie i słoweńskie predykatory kauzatywne z parafrazą przymiotnikową, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, 376 s.

Przymiotniki w polskich współcześnie używanych nazwach drzew

Predykatywy odprzymiotnikowe i odprzysłówkowe („można”, „niepodobna”, „wiadomo”, „wolno”) w Słowniku języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku

Różne oblicza tautologii słowotwórczej w polskich gwarach

Głupi / idiotyczny / nieszczęsny długopis, czyli o nie tylko ekspresywnym znaczeniu pewnego typu przymiotników

Wybór i nieokreśloność jako komponenty semantyczne przymiotnika dowolny

Zur Spezifik der adjektivischen Neologismen. Einige Bemerkungen anhand des ‘Wortwarte’-Korpus

Wokół wyrażenia „jedyny” i jego zanegowanej postaci

Escape from Etymology? A Corpus Study of Polish Adjectival Intensifiers

Jaki właściwie jest dziwny świat? O znaczeniu przymiotnika dziwny i jego bliskoznaczników

Przymiotnikowy formant -asy (-̓asy) jako przykład słowotwórczego archaizmu peryferycznego

Synonimia słowotwórcza przymiotników w gwarach – wybrane problemy interpretacyjne

Kobiecy i męski świat. O asymetrii funkcjonalnej przymiotników określających przynależność do płci

Przymiotniki 'maksymalny', 'minimalny' w systemie współczesnej polszczyzny

СТУПЕНІ ПОРІВНЯННЯ ПРИКМЕТНИКІВ: ВІД ПОРУШЕННЯ НОРМИ ДО ТРАДИЦІЇ (на матеріалі словника А. Нелюби, Є. Редька Словотворчість незалежної України. 2012–2016)

Przymiotniki i imiesłowy przymiotnikowe czynne w przekładzie tekstów reklamowych z języka angielskiego na język polski

„Czy to stosowne>?” O cechach składniowych i semantycznych jednostek „stosowny" i „stosownie"

O znaczeniu przedmiotowym i metatekstowym jednostek normalny i normalnie

Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego)

Vocabulary in autism spectrum disorders. Part 3: Qualitative description – the category of relations