Search results

1

The Hymn Rex sanctorum angelorum in Notated Missal ms. 387 and its Partial Meaning in the Search of the Provenance of the Manuscript

100%

Bednáriková J.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 12

7-24

EN

Amongst the 18 notated manuscripts (today located in Slovak depositories as part of our precious cultural heritage), we can find Notated Missal ms. 387 from the former Evangelical College Library in Bratislava. It is preserved in the Central Library of the Slovak Academy of Sciences in Bratislava. Currently it is the subject of deeper research. Its most disputable aspect is its provenance. According to many scholars, it dates back to the 13th century, because it does not include the Feast of Corpus Christi. On the basis of a later note in the calendar (f. 5) we may also assume that the manuscript was written (or, at least, utilised) in the city of Lund, Sweden. For confirmation or refutation of such a hypothesis, the author will take into account the considerations regarding the hymn Rex sanctorum angelorum, that may represent one of the clues in order to get closer to the truth.

PL

Hymn Rex sanctorum angelorum w missale notatum sygn. rkp. 387 i jego znaczenie w poszukiwaniu proweniencji rękopisu Hymn Rex sanctorum angelorum jest śpiewem Wigilii Paschalnej przeznaczonym na błogosławieństwo wody przed chrztem katechumenów. Obecność tego śpiewu w średniowiecznych rękopisach nie jest powszechna. W Missale notatum zanotowano go również na wigilię uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Jego wersja różni się jednak od większości przebadanych manuskryptów. W porównaniu z nimi rkp. 387 zachowuje w większym stopniu tradycję niemiecką. Biorąc pod uwagę niektóre zawarte w nim obrzędy, np. związane z chrztem dziecka, wielce prawdopodobne jest duńskie pochodzenie tego rękopisu.

2

Znaczenia scen tańca na marginesach iluminowanych kodeksów europejskich od XIII do XV wieku

89%

Załęska Z.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2022

|

vol. 84

|

issue 3

487-518

EN

This article focuses on dance scenes present in the margins of medieval religious manuscripts (such as a psalter, a book of hours and a breviary) produced in the Latin Middle Ages between the mid-13th and the 15th century. The text discusses selected examples of illuminations, which are analysed with regard to the various semantic contexts of dance (among others, the division of dance into “sinful” and “heavenly” as derived from the biblical tradition). The author focuses on the function of the marginalia and their relationship to the text. She argues that the scenes are parallel to the text and constitute a significant part of the narrative. Imbued with didactic and moralistic values, they offer the reader either an example to follow or a warning. Illuminations enrich the semantic contexts of the manuscript and suggest the ways of reading the text.

PL

Artykuł został poświęcony przedstawieniom scen tańca pojawiającym się na marginesach średniowiecznych manuskryptów religijnych (takich jak psałterz, godzinki, brewiarz), powstałych w kręgu łacińskiego średniowiecza między połową XIII a XV w. Tekst jest oparty na kilku wybranych przykładach iluminacji, które przeanalizowane zostały przez pryzmat różnych kontekstów znaczeniowych tańca (m.in. wg podziału wywodzącego się z tradycji biblijnej na taniec „grzeszny” i „niebiański”). Autorka skupia się na funkcji marginaliów i ich relacjach z tekstem, na marginesie którego zostały namalowane. Wskazuje, że sceny są równorzędne wobec tekstu rękopisu i stanowią ważny element narracji. Odznaczają się walorami dydaktycznymi i moralizatorskimi, oferując czytelnikowi wzór do naśladowania bądź przestrogę. Iluminacje wzbogacają konteksty znaczeniowe rękopisu i sugerują sposoby odczytania tekstu.

3

Średniowieczne rękopisy Historia scholastica Piotra Comestora w zbiorach polskich

89%

Fabiańska A.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2015

|

issue 9

121-148

EN

The Historia scholastica, as demonstrated by the research of Agneta Sylwan, ranks among the most popular texts of the Middle Ages. It was written by the French scholar and ecclesiastic Peter, known as Comestor or Manducator (ca. 1100 – 12 October 1179). Comestor was educated by John of Tours, disciple of the famous Anselm of Laon. Around 1150, he travelled to Paris, to further his education under the direction of Peter Lombard. Several years later, Comestor himself was already a renowned teacher. During the period 1164–1168, he held one of the chairs in theology, later to become chancellor of the cathedral school of Notre Dame (1168–1178). Circa 1170, he completed his opus magnum, the result of many years of studies and classroom experience. The Historia scholastica is a Biblical commentary, focusing on the literal sense. Already Comestor himself used it as a textbook in his teaching. Promptly, other masters followed in his footsteps. With time, the work established itself as one of the chief sources in teaching of theology at medieval universities. It was also used by the clergy as a guide in Biblical interpretation, hence its numerically signifi cant presence in monastic libraries. In Poland, just like in other countries of the medieval Latin world, Historia scholastica was copied both at the university and for the use of the clergy. The oldest extant copy is dated to the 12th century and was most probably executed in Paris. Further copies came from other French cities, from Italy, and from Bohemia, in Poland becoming exemplars for yet other copies

PL

Historia scholastica, jak wykazały badania Agnety Sylwan, była jednym z najpopularniejszych tekstów przepisywanych w średniowieczu. Autorem tego poczytnego dzieła był Piotr dziś powszechnie znany jako Comestor lub Manducator (ok. 1100 – 12 X 1179). Początkowo kształcił się pod kierunkiem Jana z Tours, ucznia Anzelma z Laon. Około 1150 r. podążył do Paryża, by zostać uczniem Piotra Lombarda. Po kilku latach sam już był wyróżniającym się mistrzem. W latach 1164–1168 dzierżył jedną z katedr teologii, a w latach 1168–1178 był kanclerzem szkoły katedralnej Notre Dame. Około 1170 r. ukończył swoje największe dzieło, które było wynikiem wieloletnich studiów i doświadczeń w pracy ze studentami. Historia scholastica jest komentarzem do Biblii objaśniającym jej sens literalny. Już Comestor używał go jako podręcznika teologii dla swoich studentów. Wkrótce inni mistrzowie teologii poszli jego śladem i Historia zaczęła być jedną z podstaw nauki teologii na średniowiecznych uniwersytetach. Służyła także duchowieństwu jako pomoc w interpretacji Biblii i dlatego wiele jej odpisów przechowało się przez następne wieki w zbiorach bibliotek klasztornych. Nie inaczej było w Polsce: zachowało się 21 egzemplarzy, które w okresie średniowiecza funkcjonowały na naszych ziemiach. Tak jak i w innych krajach odpisy powstawały zarówno w środowisku uniwersyteckim, jak i na potrzeby kleru. Najstarszy odpis, jeszcze z XII wieku powstał prawdopodobnie w Paryżu, kolejne egzemplarze trafiały do Polski z innych miast Francji, Włoch oraz Czech, stając się podstawą rodzimych kopii.

4

"Ego librarista”. Działalność Jana ze Skawiny jako bibliotekarza na Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego

89%

Świeboda W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

vol. 113

407-429

EN

The article is devoted to the figure of Jan of Skawina (†1520), a doctor and professor of canon law, librarian of the Faculty of Law of the University of Krakow. Although he was not one of the leading or distinguished figures from among the group of Polish scholars at the turn of the 15th and 16th centuries and his scientific legacy has not been preserved, he nevertheless showed particular zeal, as the guardian of the library book collection, for the other professors who held the position of librarian. Between 1501 and 1515 he obtained and systematized many works on the subject of law or preaching for the benefit of the faculty library, which were intended as aids to professors and law students. In retrospect, an invaluable achievement of the scholar from Kraków was inserting notes indicating that the manuscripts belonged to the collection of the Law College. These notes not only allow the codes to be assigned unambiguously to the Collegium Iuridicum library, but also inform about the previous owners and about the method and date of obtaining a given copy. Out of 46 preserved medieval books of the Faculty of Law, 39 have notes inscribed by his hand. Jan of Skawina was not only a book keeper but also a donor of several manuscripts. Owing to his efforts, several professors of law and members of Jan’s family passed on their books in their will to the Faculty of Law. In the face of the tragic fire of the Collegium Iuridicum building in 1455, Jan of Skawina’s efforts to acquire new works facilitated a partial reconstruction of the jurist library. These were mainly legal and theological works, which could serve as an aid to the work of preaching. A casual review of the works in the book collection of the Faculty of Law allows us to conclude that the selection of the letters obtained or offered by Jan of Skawina was not accidental. Seemingly modest testimonies of Jan of Skawina’s activity as a librarian turn out to be invaluable for learning about the resources and organization of the library of the Law College. The notes he has included in his manuscripts are a very important source of information about the medieval Faculty of Law of the University of Kraków. They also prove that the position of librarian did not have to be treated by university professors as a burden, but could be seen as a kind of distinction. Jan of Skawina held a number of important church and university posts, and yet he wrote about himself modestly, but with pride, using the term ‘librarista’.

PL

Artykuł poświęcony jest osobie Jana ze Skawiny (†1520), doktora i profesora prawa kanonicznego, bibliotekarza biblioteki Wydziału Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Nie należał on wprawdzie do postaci pierwszoplanowych lub wyróżniających się spośród grona uczonych polskich przełomu XV i XVI stulecia, nie zachowała się także jego spuścizna naukowa, niemniej jednak jako opiekun księgozbioru bibliotecznego wykazał się szczególną gorliwością na tle innych profesorów sprawujących funkcję bibliotekarza. W latach 1501-1515 pozyskał na rzecz biblioteki wydziałowej i usystematyzował wiele dzieł o tematyce prawniczej lub kaznodziejskiej, mających służyć jako pomoc dla profesorów i studentów prawa. Z perspektywy czasu nieocenionym dokonaniem krakowskiego uczonego było umieszczenie not wskazujących na przynależność rękopisów do księgozbioru Kolegium Prawniczego. Pozwalają one nie tylko na jednoznaczne przypisanie kodeksów do biblioteki Collegium Iuridicum, ale też informują o poprzednich właścicielach oraz o sposobie i dacie pozyskania danego egzemplarza. Spośród 46 zachowanych do dzisiaj średniowiecznych ksiąg Wydziału Prawa aż 39 posiada noty wpisane jego ręką. Jan ze Skawiny był nie tylko opiekunem książek, ale także darczyńcą kilkunastu rękopisów. Dzięki jego zabiegom kilku profesorów prawa oraz członków rodziny Jana przekazało w testamencie swoje księgozbiory na rzecz Wydziału Prawa. W obliczu tragicznego w skutkach pożaru gmachu Collegium Iuridicum w 1455 roku działania Jana ze Skawiny na rzecz pozyskania nowych dzieł pozwoliły na częściowe odbudowanie biblioteki jurystów. Były to dzieła przede wszystkim prawnicze, a także teologiczne, które mogły służyć jako pomoc w pracy kaznodziejskiej. Pobieżny przegląd dzieł znajdujących się w księgozbiorze Wydziału Prawa pozwala na stwierdzenie, że dobór pism pozyskanych lub ofiarowanych przez Skawińskiego nie był przypadkowy. Na pozór skromne świadectwa działalności Jana ze Skawiny na funkcji bibliotekarza okazują się być nieocenione dla poznania zasobu i organizacji biblioteki Kolegium Prawniczego. Noty, które zamieścił on w rękopisach, stanowią niezwykle ważne źródło informacji o średniowiecznym Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Dowodzą również, że stanowisko bibliotekarza nie musiało być traktowane przez profesorów uniwersyteckich jako obciążenie, ale mogło być postrzegane jako rodzaj wyróżnienia. Jan ze Skawiny piastował szereg ważnych stanowisk kościelnych i uniwersyteckich, a jednak pisał o sobie skromnie, ale z dumą – „librarista”.

5

Skarbnica leksyki staropolskiej

89%

Deptuchowa E., Frodyma M., Szelachowska-Winiarzowa L., Wanicowa Z., Wysocka F.

Język Polski

|

2014

|

vol. 94

|

issue 3

250-264

PL

Artykuł jest informacją o wykonywanym w latach 20092012 w Instytucie Języka Polskiego PAN pod kierownictwem Ewy Deptuchowej projekcie grantowym pt. Skarbnica leksyki staropolskiej. Uczestnicy projektu, L. Szelachowska–Winiarzowa, Z. Wanicowa, F. Wysocka, W. Twardzik i M. Frodyma zajmowali się opracowaniem wybranych kategorii semantycznych (słownictwo przyrodnicze, prawne, religijne) i funkcji składniowych wyrazów synsemantycznych oraz odczytaniem kontekstów z rękopisów łacińskich zawierających polskie glosy. Po przedstawieniu przez E. Deptuchową informacji na temat założeń i celu projektu oraz zasad jego realizacji i wyników poszczególni uczestnicy omawiają najważniejsze problemy wykonywanego zadania. M. Frodyma przedstawia wyrazy z zakresu religii i teologii, które zostały zanotowane po raz pierwszy lub są znane ze Słownika staropolskiego, ich nowe warianty fonetyczne czy nowe formy fleksyjne, znaczenia, frazeologizmy i poświadczenia starsze od zarejestrowanych w Słowniku. L. Szelachowska–Winiarzowa, zajmująca się nazwami przyrodniczymi, opisuje drogę dochodzenia do ustalenia właściwej postaci hasła i znaczenia kilku spośród wielu wyrazów. Z. Wanicowa przybliża metodę opracowywania materiału z zakresu słownictwa prawnego, podkreślając dużą liczbę hapaksów i zapożyczeń, zwłaszcza z języka niemieckiego. F. Wysocka pisze o trudnościach w pracy paleografa i znaczeniu właściwego odczytania polskich glos w łacińskich rękopisach. Niektóre z przedstawianych przez wykonawców przykłady zostały zilustrowane fotografiami rękopisów.

EN

The paper provides information about the grant project titled “Treasury of the Old Polish Lexis” directed by Ewa Deptuchowa in the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences in years 2009-2012. Contractors in the project: L. Szelachowska-Winiarzowa, Z. Wanicowa, F. Wysocka, W. Twardzik i M. Frodyma worked on selected semantic categories (natural sciences, legal, religious vocabulary) and on syntactical function of synsemantic words and on interpretations of contexts from Latin manuscripts that include Polish glosses. After presentation of goals of the project, of the methodology of their accomplishment and of the results by Ewa Deptuchowa, individual participants provide descriptions of major issues in the realized project tasks. M. Frodyma presents words in the field of religion and theology, which were noted for the first time and those that were known from the Old Polish Dictionary, but were characterized by new phonetical variants or new inflexion forms, meanings, idioms and proofs older from registered in the Old Polish Dictionary. L. Szelachowska-Winiarzowa, who is specializing in natural sciences names, describes the methodology to establish correct forms of dictionary articles and meanings of several among many words. Z. Wanicowa introduces the methodology of working on the material in the field of legal language, highlighting a large number of hapax legomena and borrowings, especially from German. F. Wysocka writes about the difficulties of the work of a palaeographist and meanings of the correct interpretation of Polish glosses in Latin manuscripts. Some of the presented examples have been illustrated with photographs of the manuscripts.

6

Kodeks magistra Hieronima Szwarca. Przyczynek do dziejów najstarszego księgozbioru bernardynów w Krakowie

54%

Szulc A.

Biblioteka

|

2014

|

issue 18(27)

219-234

EN

The present article attempts to present, with an example of a medieval codex, the value and significance of the research on provenance of historical book collections. This is the case with the book under review: it is a detailed description of the Codex from the book collection of Poznań University Library – the fifteenth century copy of Catholicon by Giovanni Balbis of Genoa, a popular and commonly used in the Middle Ages dictionary and text book (primer) of Latin grammar. The manuscript, modestly illuminated and finished in 1457, is the only specimen of a hand-written chained book (liber catenatus) currently held in the Library’s collection. The codex is unique and extremely valuable not only on account of its content, but rather because of its first owner (possibly the copyist of the original book) – Hieronim Szwarc, Master of Arts or atrium magister of the Jagiellonian University, and later a monk at Priory of Franciscans/Observants, also known as the Bernardines, in Cracow-Stradom. As it follows from the analysis of the provenance notes placed on the front side of the flyleaf of the original binding of Catholicon, as well as from available historiographical sources, both academic and monasterial, Hieronim was a son of a well-known Cracow burgher Jerzy Szwarc who, at the turn of the 1453/1454, hosted in his tenement house in the market the famous Italian penitential preacher and reformer of the Franciscan Order John of Capistrano and accompanying friars. The relevant source study has revealed that the codex was in possession (or was possibly even the work) of the Jagiellonian University graduate, and at the same time a Capistrano-follower, i.e. a member of the numerous circle of students of the Cracow Academy who, inspired by sermons delivered by John of Capistrano, joined the Franciscan/Observants Order and the first priory of the Bernardines in Poland founded in Cracow in 1453. Another ownership note provides, in turn, a statement that Master Hieronim’s codex was handed over (by the owner?) to the library of this particular priory in 1466. It belongs then to the oldest Bernardine book collection in Poland.

PL

Artykuł ma na celu pokazanie na przykładzie jednego kodeksu średniowiecznego wartości i znaczenia badań proweniencyjnych księgozbiorów historycznych. Przedmiotem charakterystyki jest średniowieczny kodeks ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu − XV-wieczny odpis Catholiconu Giovanniego Balbi da Genova, popularnego w średniowieczu podręcznika gramatyki łacińskiej. Rękopis ukończony w 1457 roku, skromnie iluminowany, jest jedynym w zbiorach Biblioteki przykładem rękopiśmiennej księgi łańcuchowej (liber catenatus). Kodeks ten jest unikatowy i cenny ze względu nie tyle na treść, ile na osobę pierwszego właściciela (być może także kopisty księgi) – Hieronima Szwarca, magistra atrium Uniwersytetu Jagiellońskiego i późniejszego zakonnika w klasztorze franciszkanów obserwantów (bernardynów) w Krakowie na Stradomiu. Jak wynika z analizy zapisków proweniencyjnych odnotowanych na przedniej części wyklejki oprawy Catholiconu oraz ze źródeł historiograficznych, uniwersyteckich i zakonnych, Hieronim był synem znanego mieszczanina krakowskiego Jerzego Szwarca, który na przełomie 1453 i 1454 roku gościł w swojej kamienicy przy rynku sławnego włoskiego kaznodzieję pokutnego i reformatora zakonu franciszkanów Jana Kapistrana oraz towarzyszących mu braci. Powyższe badania źródłowe dowiodły, że prezentowany kodeks był własnością (może nawet dziełem rąk) absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, a zarazem reprezentanta kapistrańczyków, tj. licznego grona krakowskich studentów, którzy pod wpływem kazań Jana Kapistrana wstąpili do zakonu franciszkanów obserwantów i pierwszego na ziemiach polskich klasztoru bernardynów, założonego w Krakowie w 1453 roku. Druga zapiska własnościowa na oprawie księgi przynosi z kolei informację, iż w 1466 roku kodeks magistra Hieronima został przekazany (przez właściciela?) do biblioteki krakowskiego klasztoru. Należy więc do najstarszego księgozbioru bernardyńskiego w Polsce.

Refine search results

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Biblioteka

1 Biuletyn Historii Sztuki

1 Język Polski

1 Roczniki Humanistyczne

1 Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

1 Bednáriková J.

1 Deptuchowa E.

1 Fabiańska A.

1 Frodyma M.

1 Szelachowska-Winiarzowa L.

1 Szulc A.

1 Wanicowa Z.

1 Wysocka F.

1 Załęska Z.

1 Świeboda W.

1 2022

2 2020