Search results

1

Teksty modlitw eucharystycznych w świetle najnowszych zasad pisowni słownictwa religijnego

100%

Machura M.

Polonia Sacra

|

2013

|

vol. 17

|

issue 2

EN

The article discusses the texts of eucharistic prayers from the perspective of recent religious vocabulary spelling rules approved by the Polish Language Council in 2010 and published in 2011. The article presents the characteristics of the most common linguistic errors that appear in the titles and texts of prayers. Both of them concern misspellings and punctuation errors. The first group of aberrations concern too frequent use of the capital letter and the wrong spelling of periphrases. The Author admit that although the writers may use capital letter by emotional reasons, nevertheless, they should use this consciously and responsibly as to not to obliterate the differences of meaning between words.

2

Desakralizacja leksyki religijnej na podstawie Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej

84%

Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 6: Językoznawstwo

71-79

PL

W artykule podjęto problematykę desakralizacji leksyki religijnej. W leksykograficznych sposobach ujmowania słownictwa religijnego jak w zwierciadle odbijają się dzieje Kościoła katolickiego w Polsce, a także przemiany zachodzące w świadomości samych wiernych. Postępująca laicyzacja życia pociąga za sobą zeświecczenie języka Podstawą zawartych w tekście spostrzeżeń jest materiał językowy wyekscerpowany z pięćdziesięciotomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej, wydawanego w Poznaniu w latach 1994-2005. Nawet z pobieżnego oglądu badanego słownictwa widać, że bardzo bogaty zbiór leksyki religijnej zmienia wraz z przekształceniami roli religii w życiu współczesnego Polaka. Słowa będące pierwotnie nośnikami religijnych treści zaczynają funkcjonować w znaczeniach nowych, niezwiązanych z życiem religijnym, niekiedy zachowując jedynie swój sens metaforyczny. Następujący zanik składnika sakralności w rezultacie prowadzi do zaniku właściwego rozumienia danego wyrazu, a nawet staje się przyczyną jego niezrozumiałości.

EN

The article addresses the question of desacralization of religious lexis. A lexicographic manner of discussing religious vocabulary, like in a mirror, reflects the history of the Catholic Church in Poland, and also the changes occurring in the awareness of believers. A progressing laicization of life entails the secularization of language. The observations included in the text are based on linguistic material excerpted from the fifty-volume Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (“Practical Dictionary of Modern Polish”) edited by Halina Zgółkowa, which was published in Poznań in the years 1994-2005. Even a superficial evaluation of the studied vocabulary shows that a very extensive collection of religious lexis becomes modified as the role of religion in the life of a modern Pole changes. The words which had originally been carriers of religious content began to function in new meanings, unrelated with religious life, sometimes preserving only their metaphorical significance. Observable disappearance of the element of sacredness finally prevents proper understanding of a given word, or even becomes the reason for its being ununderstandable.

3

Leksyka religijna w Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim Jana Kurmina

84%

Szamryk K. K.

Prace Językoznawcze

|

2020

|

issue XXII/1

255–270

PL

Niniejszy artykuł podejmuje problem analizy ilościowej i jakościowej leksyki religijnej w Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim Jana Kurmina (Wilno, 1858). Wyekscerpowany ze słownika materiał leksykalny, obejmujący 591 jednostek w 523 hasłach, zestawiono z obliczeniami dotyczącymi słowników języka polskiego XX i XXI w., co pozwoliło zauważyć, że leksyka religijna w słowniku Kurmina pod względem procentowym mieści się w granicy zasobu typowego dla słowników ogólnych. W dalszej części pracy materiał poddano analizie metodą pól językowych: wiara jako wyznanie, religia jako przedmiot wiary, wiara jako zgromadzenie oraz wiara jako obrządek, a następnie podzielono na słownictwo związane z wierzeniami chrześcijańskimi, uniwersalne oraz niechrześcijańskie. Dzięki temu opisowi ujawniło się podłoże kulturowo-społeczne badanego leksykonu. Najbardziej rozbudowana jest warstwa słownictwa chrześcijańskiego, ale wyróżnia się także leksyka związana z pogaństwem i judaizmem.

EN

This article presents a quantitative and qualitative analysis of religious vocabulary in Słownik polsko-łacińsko-łotewski [The Polish-Latin-Latvian Dictionary] by Jan Kurmin (ed. Vilnius, 1858). The number of excerpted lexical items (591 units found in 523 entries) has been compared with number of such lexemes excerpted from Polish dictionaries in 20th and 21st century. The comparison shows that the religious lexis in Kurmin’s work even though elaborated remains within the upper limits of religious words found in other dictionaries. Then a lexicological analysis of excerpted lexis is presented: words are grouped it in several semantic fields: faith, religion, congregation, ritual. The author also shows how many lexemes may be regarded as Christian, universal, and non-Christian underlying that those referring to Judaism or pagan beliefs constitute a separate part what results from the specific cultural and sociological trait of the work in question.

4

Początki polskiego chrześcijaństwa na podstawie Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego

84%

Kozaryn D.

Poznańskie Spotkania Językoznawcze

|

2017

|

issue 33

EN

This paper comments on the manner of describing the baptism of Poland in the third edition of Kronika, to jest historyja wszytkiego świata written by Marcin Bielski (1564). Presenting the textual contents of the specific passage of Kronika… has resulted in an analysis of the religious vocabulary and syntactical discriminants of Marcin Bielski’s text.

PL

Artykuł zawiera prezentację sposobu opisywania chrztu Polski w trzecim wydaniu (1564) Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego. Przedstawienie zawartości treściowej właściwego fragmentu Kroniki stało się podstawą analizy słownictwa religijnego oraz wyróżników składniowych tekstu Bielskiego.

5

Luterok

67%

Czesak A.

Język Polski

|

2014

|

vol. 94

|

issue 1

69-75

PL

Artykuł dotyczy wyrazu "luterok" służbowy strój duchownych ewangelicko-augsburskich: krótka, czarna, do kolan sięgająca «sutanna» z białym kołnierzykiem pod stojącym kołnierzem surduta; surdut luterski. Wyraz ten jest zapożyczeniem z niemieckiego Lutherrock. Być może występuje w polskim języku ogólnym i dialektach śląskich od XIX wieku, lecz nie zanotowały go żadne słowniki. Autor porównuje omawiany wyraz z derywatami od podstawy proprialnej Luter w mowie ludności ewangelickiej śląska Cieszyńskiego, Słowacji, Moraw i Czech oraz katolickiej Małopolski, Warmii i części Mazur. Warmińsko-mazurskie luterok zinterpretowano jako homonimiczny derywat ekspresywny ewangelik, luteranin. Słowackie luterák wydaje się samodzielnym derywatem, a nie adaptacją różnego także znaczeniowo Lutherrock, wbrew opinii J. Kollára. Podkreślono trudność wydobywania i opisywania leksyki specyficznej dla ewangelików w polskim kontekście zdominowanym przez rzymski katolicyzm.

EN

The paper is concerned with the word "luterok", ‘the official dress of clergymen of the Evangelical Church of the Augsburg Confession: a short, knee-length, black “cassock” with a white collar under the stand-up collar of the frock coat; a Lutheran frock coat’. The word is a borrowing from the German "Lutherrock". It might have been present in standard Polish language and Silesian dialects since the 19th century, yet it was not entered in any dictionary. The author compares the word in question with derivatives of the proper noun base Luter existing in the speech of the Evangelical population in Cieszyn (Teschen) Silesia, Slovakia, Moravia, and the Czech Republic, and the Catholic population in the regions of Lesser Poland, Ermland (Warmia), and partly Masuria (Mazury). The word "luterok" used in Ermland and Masuria has been interpreted as a homonymous expressive derivative, ‘an Evangelical, a Lutheran’. Contrary to the view of J. Kollár, the Slovak "luterák" appears to be an independent derivative rather than an adaptation of "Lutherrock" which has different meaning. The paper emphasises the difficulty of identifying and describing the lexicon specific to Evangelicals in the Polish context, dominated by Roman Catholicism.

6

Problemy słowotwórcze Polaków związane ze słownictwem religijnym (na podstawie materiału z internetowych poradni językowych)

51%

Kalicka-Karpowicz Z.

|

2013

|

vol. 8

|

issue 2

81-93

PL

Słowotwórcze problemy Polaków związane ze słownictwem religijnym w niewielkim stopniu dotyczą neologizmów (jedynie 8 spośród 32 derywatów), choć to ta grupa wyrazów jest najczęściej przywoływana w kontekście słowotwórstwa normatywnego. Dość dużą grupę stanowią złożenia, głównie przymiotnikowo-rzeczownikowe. W omówionym materiale pojawiają się liczne derywaty z sufiksami uznawanymi przez językoznawców za ekspansywne, w tym z sufiksami genetycznie obcymi. Najczęstszym źródłem wątpliwości pytających jest brak wyrazu w słownikach; słowniki są również przedstawiane jako najważniejsze źródło oceny poprawnościowej derywatów. Drugim istotnym kryterium jest systemowość języka - poszukiwanie analogii, co czasem skutkuje utworzeniem niepoprawnej formacji. Pytający są też zaniepokojeni obocznościami fonetycznymi: wariantami derywatów oraz zniekształceniem brzmienia podstawy. Wśród pytań występują też pytania o problemy od dawna omawiane w wydawnictwach poprawnościowych (*chrześcijanizm, *grekokatolicki). Nieczytelna budowa lub motywacja wyrazów, a w rezultacie problemy z odróżnianiem znaczeń wyrazów należących do tego samego gniazda słowotwórczego również są przyczyną zwracania się z pytaniami do internetowych poradni językowych. Na podstawie tych obserwacji można wysnuć wniosek, że słownictwo religijne w dużej mierze stanowi utrwalony zasób słów, a wątpliwości pytających dotyczą nie nowych jednostek, lecz relacji słowotwórczych w obrębie słownictwa religijnego. Na specyfikę słownictwa religijnego w zakresie słowotwórstwa wpływa też możliwość przyłączania do tematu słowotwórczego różnych afiksów, będących nośnikami różnic semantycznych (podobnie jak np. w terminach naukowych). Jednocześnie kształtowane przez wieki relacje słowotwórcze między leksemami należącymi do zbioru słownictwa religijnego nie pozostawiają miejsca na dowolność, przeciwnie - wymagają od użytkowników języka szczególnej staranności.

EN

The author analyses problems concerning derivatives which were described on the websites of different Polish linguistic clinics, as well as the probable reasons for those difficulties. Doubts rarely concern neologies. The analysis shows that orthoepic doubts are the result of the following problems: (1) the word cannot be found in any dictionary; (2) the word differs from the regular (predicted) form; (3) there is a phonetic difference between the derivate and its base; (4) a derivate has an unclear motivation and therefore its meaning seems incomprehensible.

Refine search results

1 Język - Szkoła - Religia

1 Język Polski

1 Polonia Sacra

1 Poznańskie Spotkania Językoznawcze

1 Prace Językoznawcze

1 Roczniki Humanistyczne

1 Czesak A.

1 Kalicka-Karpowicz Z.

1 Kozaryn D.

1 Machura M.

1 Migdał J.

1 Piotrowska-Wojaczyk A.

1 Szamryk K. K.

1 2020

1 2017

1 2016